Για παραπομπή : Μελισσηνοί

Transcript

1 Krsmanović Bojana,, 2003, Εγκυκλοπαίδεια Περίληψη : Από τις παλιότερες οικογένειες της αυτοκρατορίας, γνωστή από τα τέλη του 8ου αιώνα. Τους επόμενους δύο αιώνες οι κατέχουν τις υψηλότερες θέσεις στο κράτος (στρατιωτικές, πολιτικές, εκκλησιαστικές). Μέσω της γαιοκτησίας τους και των αξιωμάτων που κατά καιρούς ανέλαβαν, συνδέθηκαν με τη Μικρά Ασία. Από τα τέλη του 11ου αιώνα το όνομα των Μελισσηνών εμφανίζεται σε διάφορες περιοχές της αυτοκρατορίας. Το επώνυμο της οικογένειας διατηρήθηκε ζωντανό και μετά το Κύρια Ιδιότητα εκπρόσωποι της πολιτικής και στρατιωτικής αριστοκρατίας, εκκλησιαστικοί αξιωματούχοι 1. Γενικά Ο οίκος των Μελισσηνών είναι από τους παλιότερους πρόσωπα που έφεραν το επώνυμο της οικογένειας εμφανίζονται στα τέλη του 8ου αιώνα. Η οικογένεια αυτή, μικρασιατικής καταγωγής, ενδέχεται να συνδέθηκε ειδικότερα με την περιοχή της Φρυγίας. Τον 9ο και 10ο αιώνα οι ανέλαβαν σημαντικά στρατιωτικά και κυρίως πολιτικά αξιώματα, με αρμοδιότητα στα εδάφη δικαιοδοσίας των θεμάτων των Ανατολικών, της Κολώνειας και της Αντιόχειας. Το 10ο αιώνα εκπρόσωποί τους έλαβαν μέρος στη στάση του Βάρδα Φωκά και άλλων Δυνατών της Μικράς Ασίας εναντίον του Βασιλείου Β ( ), ενώ τον επόμενο αιώνα συνήψαν συγγενικές σχέσεις με τους Κομνηνούς. Στα τέλη του 11ου αιώνα και ο ίδιος ο Νικηφόρος Μελισσηνός εμφανίστηκε στο ρόλο του σφετεριστή. Βάσει της συμφωνίας που έκανε με τον Αλέξιο Κομνηνό το 1081, μετέπειτα Αλέξιο Α ( ), έλαβε τον τίτλο του καίσαρα και κτήματα στην περιοχή της Θεσσαλονίκης, μόλις εκείνος ανήλθε στο θρόνο. Υπό τη δυναστεία των Κομνηνών ( ) τα μέλη της οικογένειας των Μελισσηνών διατήρησαν καταρχάς σημαντικές θέσεις στο κράτος, όμως ήδη στο β μισό του 12ου αιώνα η σημασία του οίκου άρχισε να μειώνεται. Στο ύστερο Βυζάντιο το επώνυμό τους συναντάται σε διάφορες περιοχές της αυτοκρατορίας, το οποίο διατηρήθηκε και μετά την εξάλειψη της οικογένειας. Οι απόγονοι πάντως του βυζαντινού οίκου των Μελισσηνών στις περισσότερες περιπτώσεις έχασαν την κοινωνική τους σημασία οι δε συνώνυμοί τους της Μεταβυζαντινής εποχής ήταν άσημοι. 2. Καταγωγή της οικογένειας Η αριστοκρατική οικογένεια των Μελισσηνών συγκαταλέγεται μεταξύ των παλιότερων της αυτοκρατορίας. Όπως φαίνεται, η προέλευση της ονομασίας τους συνδέεται με τοπωνύμιο που δεν έχει εντοπιστεί και το οποίο, κατά κάποιο τρόπο, είχε στενή σχέση με την οικογένεια στη νεότερη ιστορία της. 1 Η οικογένεια, από όσο γνωρίζουμε, είναι ελληνικής καταγωγής και οι ρίζες της πρέπει να αναζητηθούν στη Μικρά Ασία, περιοχή με την οποία οι ήταν επί αιώνες συνδεδεμένοι. Όμως, μολονότι τα μέλη της οικογένειας εμφανίζονται στις πηγές ήδη από τον 8ο αιώνα, ακριβέστερα στοιχεία για την περιοχή στην οποία βρισκόταν η γαιοκτησία τους ανιχνεύονται σε αναφορές που χρονολογούνται μόλις στα τέλη του 11ου αιώνα. Ο Ιωάννης Κίνναμος μάς πληροφορεί ότι ο καίσαρας Νικηφόρος Μελισσηνός κατασκεύασε πολλά ωραία σπίτια και θέρμες στο Δορύλαιο (σημ. Şarhüyük) και στη γύρω περιοχή. 2 Μολονότι βάσει των ισχυρισμών του Κιννάμου θα μπορούσαμε να συμπεράνουμε ότι τα παραπάνω οικοδομήματα συνδέονταν μόνο με τη δραστηριότητα του καίσαρα Νικηφόρου, θεωρείται πιο πιθανό ότι τα κληρονόμησε από τους προγόνους του. 3 Αυτό θα σήμαινε ότι οι ρίζες της οικογένειας και τα πρώτα κτήματά της μπορούν να αναζητηθούν στην περιοχή της Φρυγίας, εφόσον μάλιστα ο δεύτερος κατά σειρά γνωστός εκπρόσωπός τους, ο πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Θεόδοτος (Κασσιτηράς) ( ), καταγόταν από τη φρυγική πόλη Νακώλεια (σημ. Seyitgazi). 4 Οι πολύπλευροι δεσμοί των Μελισσηνών με τις ανατολικές, πρώτιστα τις μικρασιατικές, περιοχές είναι δυνατό να μελετηθούν περίπου από τα τέλη του 8ου έως τα τέλη του 11ου αιώνα. Τα στοιχεία για την προαναφερόμενη περίοδο Δημιουργήθηκε στις 30/8/2017 Σελίδα 1/11

2 Krsmanović Bojana,, 2003, Εγκυκλοπαίδεια καταδεικνύουν ότι οι εκπρόσωποι των Μελισσηνών κατείχαν σημαντικά στρατιωτικά και πολιτικά αξιώματα στο ανατολικό τμήμα της αυτοκρατορίας (στα θέματα Ανατολικών, Αντιόχειας, Μεσοποταμίας 5 ). Εκτός αυτού, είναι γνωστό ότι ήταν στενά συνδεδεμένοι με άλλες βυζαντινές οικογένειες Δυνατών της Ανατολής με συγγενικούς δεσμούς, αλλά και με πολιτικά συμφέροντα. 6 Πάντως από τα τέλη του 11ου αιώνα και μετέπειτα προσωπικότητες με το επώνυμο εμφανίζονται και σε άλλες περιοχές της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, στην περιοχή της Σμύρνης και σε ευρωπαϊκά εδάφη στη Μακεδονία (στην πόλη της Θεσσαλονίκης και στην περιφέρειά της), στην Πελοπόννησο, την Ήπειρο και την Κρήτη Οι παλιότεροι εκπρόσωποι της οικογένειας (τέλη 8ου και α μισό 9ου αιώνα) Οι πρωιμότερες αναφορές για τους Μελισσηνούς χρονολογούνται στα τέλη του 8ου αιώνα, για την ακρίβεια επί Κωνσταντίνου Ε ( ). Ο πρώτος γνωστός γόνος της οικογένειας, ο Μιχαήλ Μελισσηνός, στην περίοδο ήταν στρατηγός του θέματος των Ανατολικών και έφερε τον τίτλο του πατρικίου. Η υψηλή αυτή θέση δείχνει ότι οι από την αρχή βρίσκονταν στην κορυφή της βυζαντινής αριστοκρατίας. Σύμφωνα με το χρονικό του Μακαρίου Μελισσηνού, μητροπολίτη Μονεμβασίας το 16ο αιώνα, αυτός ο πρώτος γνωστός Μελισσηνός ήταν συγγενής του αυτοκράτορα Μιχαήλ Α Ραγκαβέ ( ). 8 Ορισμένοι από τους επιφανείς Μελισσηνούς εμφανίζονται το α μισό του 9ου αιώνα. Μεταξύ αυτών πρέπει να ξεχωρίσουμε τρεις προσωπικότητες. Πρώτος είναι ο Θεόδοτος Μελισσηνός, ο αποκαλούμενος Κασσιτηράς, γιος του Μιχαήλ Μελισσηνού. Ο Θεόδοτος, χάρη στην επιρροή του εικονομάχου αυτοκράτορα Λέοντος Ε Αρμενίου ( ), ανήλθε στον πατριαρχικό θρόνο Κωνσταντινουπόλεως (815 έως 821). 9 Ως οπαδός της εικονοκλαστικής πολιτικής προήδρευσε της εικονομαχικής συνόδου του 815 που συνήλθε στην Κωνσταντινούπολη. Στις πηγές μνημονεύεται ένας ακόμη Θεόδοτος Μελισσηνός, πατρίκιος και στρατηγός του θέματος των Ανατολικών κατά την περίοδο Μεταξύ των επιφανών συγκαταλέγεται ο Κάλλιστος Μελισσηνός, τουρμάρχης και στη συνέχεια δούκας Κολωνείας, η δράση του οποίου μαρτυρείται στο α μισό του 9ου αιώνα. Μολονότι οι προαναφερθείσες προσωπικότητες ανήκαν αναμφίβολα στον ίδιο οίκο, ωστόσο δεν είναι δυνατό να διαπιστωθούν οι μεταξύ τους ακριβείς συγγενικές σχέσεις. Το ίδιο πρόβλημα το αντιμετωπίζουμε και όταν πρόκειται για τις προσωπικότητες που έφεραν αυτό το επώνυμο στη μετέπειτα περίοδο. 4. Οι του β μισού του 10ου αιώνα Την εποχή του Βασιλείου Β ( ) εμφανίζονται στις πηγές στοιχεία για τη δράση δύο αδελφών, του Λέοντος και του Θεόγνωστου Μελισσηνού, μελών της στρατιωτικής αριστοκρατίας της επαρχίας. Και ενώ για τη στρατιωτική σταδιοδρομία του Θεόγνωστου δεν υπάρχουν λεπτομερή στοιχεία, η σταδιοδρομία του αδελφού του Λέοντος είναι με ακρίβεια γνωστή σε ορισμένα στάδια. Καταρχάς ασκούσε υψηλά στρατιωτικά αξιώματα στο ανατολικό τμήμα της αυτοκρατορίας (ήταν στρατηγός του θέματος των Ανατολικών και στη συνέχεια δούκας Αντιοχείας) και αργότερα και στα βαλκανικά μέτωπα. Είναι καταφανές ότι ο Βασίλειος Β είχε εμπιστοσύνη στις στρατιωτικές ικανότητές του, τον διόρισε δομέστικο των σχολών της Δύσης και του απένειμε τον τίτλο του μαγίστρου. Οι δύο αδελφοί έλαβαν μέρος στη στάση του Βάρδα Φωκά ( ), μαζί με άλλους εκπροσώπους ισχυρών οικογενειών από το ανατολικό τμήμα της αυτοκρατορίας, όπως είναι οι Φωκάδες, οι Μαλεΐνοι και άλλοι. Μετά το θάνατο του σφετεριστή Βάρδα Φωκά το 989, οι στασιαστές συνελήφθησαν και οδηγήθηκαν στην πομπή του θριάμβου. Όμως, σύμφωνα με τον Ιωάννη Σκυλίτζη, ο αυτοκράτορας απάλλαξε από τη συμμετοχή στην πομπή του θριάμβου το Λέοντα Μελισσηνό, διότι αναγνώρισε στο εξής την εξουσία των Βασιλείου Β και Κωνσταντίνου Η ( ) Το απόγειο του κύρους των Μελισσηνών (τέλη 11ου και αρχές 12ου αιώνα) Ο πιο γνωστός εκπρόσωπος της οικογένειας των Μελισσηνών ήταν ο Νικηφόρος, σφετεριστής από το Όπως Δημιουργήθηκε στις 30/8/2017 Σελίδα 2/11

3 Krsmanović Bojana,, 2003, Εγκυκλοπαίδεια ήδη αναφέραμε, είχε κτήματα στην τοποθεσία Δορύλαιο και στη γύρω περιοχή. 11 Σύμφωνα με μια ύστερη πηγή, ήταν γιος του Λεωσθένη, μαγίστρου και «στρατηγού πάσης Ασίας». 12 Όμως πιο ακριβής φαίνεται η αναφορά του Νικηφόρου Βρυέννιου ότι ο πατέρας του Νικηφόρου Μελισσηνού προερχόταν από την οικογένεια των Βουρτζήδων. 13 Την εποχή του Κωνσταντίνου Ι Δούκα ( ) ο Νικηφόρος Μελισσηνός νυμφεύθηκε την Ευδοκία Κομνηνή, αδελφή του μετέπειτα αυτοκράτορα Αλεξίου Α ( ). Η συγγένεια αυτή με τους Κομνηνούς έδωσε την ευκαιρία στους Μελισσηνούς να ανεβούν στα υψηλότερα κρατικά αξιώματα στα τέλη του 11ου αιώνα. Τα τελευταία ταραχώδη έτη του 11ου αιώνα, όταν η αυτοκρατορία σπαραζόταν από στάσεις γνωστών Βυζαντινών στρατηγών και εκπροσώπων επιφανών αριστοκρατικών οικογενειών, ο Νικηφόρος Μελισσηνός, στρατηγός των Ανατολικών, δεν έμεινε αμέτοχος. Το , κατά τη στάση του Νικηφόρου Βοτανειάτη, μετέπειτα Νικηφόρου Γ Βοτανειάτη ( ), τάχθηκε στο πλευρό του απειλούμενου αυτοκράτορα Μιχαήλ Ζ Δούκα ( ), ο οποίος τον τοποθέτησε μονοστράτηγο των μικρασιατικών θεμάτων. Για την αφοσίωσή του στη δυναστεία των Δουκών ο Μελισσηνός τιμωρήθηκε με εξορία στην Κω, όπου υποχρεώθηκε να μεταβεί, αμέσως μετά την ενθρόνιση του Νικηφόρου Γ. Η εχθρότητα μεταξύ του αυτοκράτορα και του επιφανούς Μελισσηνού διαιωνίστηκε, διότι στη συνέχεια, το φθινόπωρο του 1080, στασίασε ο Νικηφόρος Μελισσηνός. Σημασία έχει να αναφέρουμε ότι τις βλέψεις του για το θρόνο, μεταξύ άλλων, τις υποστήριξαν τα στρατεύματα που στάθμευαν στο δυτικό τμήμα της Μικράς Ασίας, γεγονός που έμμεσα μαρτυρεί για την περιοχή στην οποία η οικογένεια του σφετεριστή είχε επιρροή. Τον Απρίλιο του 1081 ο Νικηφόρος Μελισσηνός παραιτήθηκε από τις αυτοκρατορικές βλέψεις του και δέχτηκε να υποστηρίξει τον Αλέξιο Κομνηνό, ο οποίος στασίασε στο ευρωπαϊκό τμήμα της αυτοκρατορίας. Σύμφωνα με τη συμφωνία που συνήψαν, ο Μελισσηνός, μετά την άνοδο του Αλεξίου στο θρόνο, θα έπρεπε να τιμηθεί με το δεύτερο αξίωμα της αυτοκρατορίας τον τίτλο του καίσαρα και να λάβει κτήματα στην περιοχή της Θεσσαλονίκης. Ο Αλέξιος Α Κομνηνός δεν αθέτησε τις υποσχέσεις του. Με την άνοδό του στο θρόνο, ο Νικηφόρος Μελισσηνός αναδείχθηκε καίσαρας, τίτλος που ωστόσο δεν ήταν πλέον ο αμέσως επόμενος μετά του αυτοκράτορα, ως συνέπεια της μεταρρύθμισης του Αλεξίου, ο οποίος δημιούργησε το νέο τίτλο του σεβαστοκράτορα ως ανώτερο του καίσαρα. Παράλληλα, ο Μελισσηνός ανέλαβε το θέμα Θεσσαλονίκης και αποζημιώθηκε με γαιοκτησία στην πόλη και στις γύρω περιοχές, προς αναπλήρωση της απώλειας των κτημάτων του στη Μικρά Ασία, η οποία απειλούνταν από τις κατακτήσεις των Σελτζούκων. Μέρος των κτημάτων αυτών το παραχώρησε στους συγγενείς του Βουρτζήδες. Τέλος, πρέπει να τονίσουμε ότι ο καίσαρας Νικηφόρος μέχρι το θάνατό του (1114) υπηρέτησε πιστά τον Αλέξιο Α, ακολουθώντας τον στις πολεμικές επιχειρήσεις οι οποίες διεξάγονταν στο δυτικό τμήμα της αυτοκρατορίας. 6. Οι το 12ο αιώνα Δεδομένου ότι οι Μελισηνοί είχαν συγγενικούς δεσμούς με εκπροσώπους της δυναστείας των Κομνηνών, μέλη του οίκου κατόρθωσαν να διατηρηθούν στους επιφανείς κύκλους της βυζαντινής κοινωνίας και στη διάρκεια του 12ου αιώνα. Όμως, ο αριθμός εκπροσώπων της οικογένειας που εμφανίζεται στη διάρκεια της περιόδου αυτής πρέπει να τονίσουμε ότι είναι συγκριτικά μικρός. Έτσι, στην αρχή της βασιλείας του Ιωάννη Β Κομνηνού ( ) κανένας Μελισσηνός δεν ανέλαβε υψηλό αξίωμα. 14 Μόνο ο μοναχογιός του καίσαρα Νικηφόρου Μελισσηνού και της Ευδοκίας Κομνηνής, ο Ιωάννης, ενδέχεται να διατέλεσε υψηλόβαθμος αξιωματούχος κατά την περίοδο αυτή, ο οποίος ωστόσο γρήγορα εγκατέλειψε τη θέση του και, επειδή δεν εμφανίζεται πλέον στις πηγές, εικάζεται ότι αποσύρθηκε από το δημόσιο βίο στα κτήματά του στη Θεσσαλονίκη. 15 Τα στοιχεία για τους απογόνους του, οι οποίοι επίσης έδρασαν το 12ο αιώνα, δείχνουν ότι η οικογένεια των Μελισσηνών έχασε στο μεταξύ τη σημασία της και ότι εκπρόσωποί της δεν καταλάμβαναν πλέον σημαντικές θέσεις στο κράτος Οι στο ύστερο Βυζάντιο Στο ύστερο Βυζάντιο μνημονεύονται πολλές προσωπικότητες που έφεραν το επώνυμο των Μελισσηνών, όμως δεν μπορεί Δημιουργήθηκε στις 30/8/2017 Σελίδα 3/11

4 Krsmanović Bojana,, 2003, Εγκυκλοπαίδεια να λεχθεί αν είχαν κάποια σχέση με την οικογένεια από τη Φρυγία, την οποία μπορούμε να παρακολουθήσουμε από τα τέλη του 8ου αιώνα. Αυτή είναι, για παράδειγμα, η περίπτωση των Μελισσηνών γαιοκτημόνων από την περιοχή της Σμύρνης, μαρτυρίες για τους οποίους υπάρχουν το 13ο αιώνα. 17 Όμως, οι περισσότεροι από τους Μελισσηνούς που εμφανίζονται από το 13ο αιώνα και μετέπειτα συνήθως δεν ανήκαν στα επιφανή κοινωνικά στρώματα του Βυζαντίου. Το επώνυμο των Μελισσηνών διατηρήθηκε και μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης το Ένας επιφανής μεταβυζαντινός Μελισσηνός ήταν ο Μακάριος, μητροπολίτης Μονεμβασίας, που ήδη αναφέραμε, και ο οποίος έζησε το 16ο αιώνα. Ο Μακάριος αναθεώρησε το Χρονικό του Γεωργίου Σφραντζή, στο οποίο πρόσθεσε ένα κεφάλαιο αφιερωμένο στην ιστορία της οικογένειας των Μελισσηνών Каждан А.П., Социальный состав господствующего класса Византии XI-XII вв. (Москва 1974), σελ. 187, σημ Ο ίδιος συγγραφέας αναφέρει το ενδεχόμενο το όνομα Μελισσηνός να προέρχεται από την ονομασία επαγγέλματος, όμως δεν το θεωρεί πιθανό. 2. Ιωάννης Κίνναμος, Επιτομή, Meineke, A. (ed.), Ioannis Cinnami historiarum libri septem (Corpus Scriptorum Historiae Byzantinae 26, Bonnae 1836), σελ Πρβλ. Cheynet, J.C., Pouvoir et contestations à Byzance (Paris 1990), σελ. 217, σημ. 69 Βλυσίδου, Β. κ.ά., Η Μικρά Ασία των Θεμάτων (ΙΒΕ/ΕΙΕ, Ερευνητική Βιβλιοθήκη 1, Αθήνα 1998), σελ. 188, σημ Αν ληφθούν υπόψη οι στάσεις οι οποίες στα τέλη του 11ου αιώνα συγκλόνιζαν την αυτοκρατορία, μας φαίνεται πιθανότερο ότι τα οικοδομήματα που αναφέρει ο Ιωάννης Κίνναμος δεν ήταν έργο του Νικηφόρου Μελισσηνού αλλά των προγόνων του. Βλ. Cheynet, J.C., Pouvoir et contestations à Byzance (Paris 1990), σελ. 217, σημ Για τα τοπωνύμια Δορύλαιον και Νακώλεια βλ. Belke, K. Mersich, N., TIB7: Phrygien und Pisidien (Tabula Imperii Byzantini 7, Wien 1990), σελ , Βάσει μιας σφραγίδας, είναι γνωστό ότι στα μέσα του 11ου αιώνα κάποιος Θεόγνωστος Μελισσηνός ήταν κατεπάνω της Μεσοποταμίας. Βλ. Theodoridis, D., Theognostos Melissenos, katepan von Mesopotamia, Byzantinische Zeitschrift 78 (1985), σελ Cheynet, J.C., Pouvoir et contestations à Byzance (Paris 1990), σελ Cheynet, J.C., Pouvoir et contestations à Byzance (Paris 1990), σελ. 240, Kazhdan, A., The Oxford Dictionary of Byzantium II (Oxford 1991), βλ. λ. Melissenos (A. Kazhdan), σελ Γεώργιος Σφραντζής, Χρονικόν, Grecu V. (επιμ. και ρουμ. μτφρ.), Georgios Sphrantzes, Memorii In anexâ Pseudo-Phrantzes: Macarie Melissenos Cronica, (Scriptores Byzantini V, Bucharest 1966), σελ Grumel, V., Addition à l article Chronologie des patriarches iconoclastes du XIe siècle, Échos d'orient 34 (1935), σελ Σύμφωνα με το Σκυλίτζη, όταν κάποτε ο Θεόγνωστος Μελισσηνός έβριζε και έθιγε τους αυτοκράτορες Βασίλειο Β και Κωνσταντίνο Η, ο Λέων Μελισσηνός προσπάθησε στην αρχή με το καλό να καθησυχάσει τον αδελφό του, παρακαλώντας τον να μη θίγει τους ίδιους του τους κυρίους τόσο αισχρά. Επειδή ο Θεόγνωστος δεν τον άκουσε, τον ξυλοκόπησε. Τότε δήθεν ο Βασίλειος Β είπε: «Βλέπετε, από το ίδιο ξύλο είναι και ο σταυρός και το φτυάρι». Βλ. Ιωάννης Σκυλίτζης, Ioannes Scylitzes, Synoposis historiarum, Thurn, J. (επιμ.) (Corpus Fontium Historiae Byzantinae V, Berlin New York 1973), σελ Ιωάννης Κίνναμος, Επιτομή, Meineke, A. (ed.), Ioannis Cinnami historiarum libri septem (Corpus Scriptorum Historiae Byzantinae 26, Bonnae 1836), σελ Για τον μάγιστρο Λεωσθένη βλ. την πραγματεία με τίτλο «Γεωργίου του Σχολαρίου εις το αγλαότιμον γένος των Μελισσηνών δι εντάλματος του κραταιοτάτου βασιλέως Ιωάννου του Παλαιολόγου, εκλογή εκ διαφόρων ιστοριών» στο Λάμπορος Σπ., «Θεωνάς, Άγνωστος χρονογράφος της αυτοκρατορίας της Τραπεζούντος», Νέος Ελληνομνήμων 1, τχ. 2 (1904), σελ , ιδ Δημιουργήθηκε στις 30/8/2017 Σελίδα 4/11

5 Krsmanović Bojana,, 2003, Εγκυκλοπαίδεια 13. Νικηφόρος Βρυέννιος, Ύλη Ιστορίας, Gautier, P. (ed.), Nicéphore Bryennios, Histoire (Corpus Fontium Historiae Byzantinae 9, Bruxelles 1975), σελ. 85, 239. Επειδή οι Μελισσηνοί ήταν πιο επιφανής οικογένεια από τους Βουρτζήδες, ο Νικηφόρος κράτησε το επώνυμο της μητέρας του. 14. Νικήτας Χωνιάτης, Χρονική Διήγησις, van Dieten, J.A. (ed.), Nicetae Choniatae Historia (Corpus Fontium Historiae Byzantinae 11, Berlin New York 1975), σελ Βλ. Βάρζος, Κ., Η γενεαλογία των Κομνηνών 1 (Βυζαντινά Κείμενα και Μελέται 20, Θεσσαλονίκη 1984), σελ Βλ. λεπτομέρειες Βάρζος, Κ., Η γενεαλογία των Κομνηνών 1 (Βυζαντινά Κείμενα και Μελέται 20, Θεσσαλονίκη 1984), σελ Ahrweiler, H., L histoire et la géographie de la région de Smyrne entre les deux occupations turques ( ), particulièrement au XIIIe siècle, Travaux et Mémoires 1 (1965), σελ , ιδ Γεώργιος Σφραντζής, Χρονικόν, Grecu V. (επιμ. και ρουμ. μτφρ.), Georgios Sphrantzes, Memorii In anexâ Pseudo-Phrantzes: Macarie Melissenos Cronica, (Scriptores Byzantini V, Bucharest 1966), σελ Βιβλιογραφία : Ιωάννης Σκυλίτζης, Σύνοψις Ιστοριών, Thurn, I. (ed.), Ioannis Skylitzae Synopsis Historiarum, Corpus Fontium Historiae Byzantinae 5, Berlin New York 1973 Νικήτας Χωνιάτης, Χρονική Διήγησις, van Dieten, J.A. (ed.), Nicetae Choniatae Historia, Corpus Fontium Historiae Byzantinae 11, Berlin New York 1975 Λέων Διάκονος, Ιστορία, Hase, C.B. (ed.), Leonis Diaconi Caloensis Historiae libri decem et liber de velitatione bellica Nicephori Augusti, Corpus Scriptorum Historiae Byzantinae, Βοnn 1828 Βλυσίδου Β., Λουγγής Τ., Λαμπάκης Σ., Σαββίδης Α., Κουντούρα-Γαλάκη Ε., Η Μικρά Ασία των θεμάτων. Έρευνες πάνω στη γεωγραφική φυσιογνωμία και προσωπογραφία των βυζαντινών θεμάτων της Mικράς Aσίας (7ος-11ος αι.), Αθήνα 1998, Eρευνητική Bιβλιοθήκη 1 Cheynet J.-C., Pouvoir et contestations à Byzance ( ), Paris 1990, Byzantina Sorbonensia 9 Συνεχισταί Θεοφάνους, Χρονογραφία συγγραφείσα εκ προστάγματος Κωνσταντίνου του φιλοχρίστου και πορφυρογεννήτου δεσπότου, Bekker, I. (ed.), Theophanes Continuatus, Joannes Cameniata, Symeon Magister, Georgius Monachus, Corpus Scriptorum Historiae Byzantinae, Bonn 1838 Βαρζός Κ., Η γενεαλογία των Κομνηνών 1-2, Θεσσαλονίκη 1984, Βυζαντινά Κείμενα και Μελέται 20 Rochow I., Byzanz im 8. Jahrhundert in der Sicht des Theophanes. Quellenkritisch - historischer Kommentar zu den Jahren , Berlin 1991, Berliner Byzantinische Arbeiten 57 Μπουρδάρα Κ., Καθοσίωσις και Τυραννίς κατά τους Μέσους Βυζαντινούς χρόνους Ι: Μακεδονική δυναστεία , Αθήνα 1981 Ahrweiler H., "L'histoire et la géographie de la région de Smyrne entre les deux occupations turques ( ), particulièrement au XIIIe siècle", Travaux et Mémoires, 1, 1965, Каждан А. П., Социальный состав господствующего класса Византии в XI-XII вв, Москва 1974 Δημιουργήθηκε στις 30/8/2017 Σελίδα 5/11

6 Krsmanović Bojana,, 2003, Εγκυκλοπαίδεια Skoulatos B., Les personnages byzantins de l Alexiade. Analyse prosopographique et synthèse, Louvain 1980, Université de Louvain, Recueil de Travaux d Histoire et de Philologie 6e série, fasc. 20 Winkelmann Fr., Quellenstudien zur herrschenden Klasse von Byzanz im 8. und 9. Jahrhundert, Berlin 1987 "", Prosopographisches Lexikon der Palaiologenzeit, Wien 1985, αρ Bees N., "Der Berliner Traktat über die Melissinoi ist keine Fälschung von Konstantin Simonidis", Byzantinisch-neugriechische Jahrbücher, 14, , Djurić I., "Porodica Foka", Zbornik Radova Vizantinoslog Intituta, 17, 1976, Grumel V., "Addition à l article Chronologie des patriarches iconoclastes du XIe siècle", Échos d' Orient, 34, 1935, Jordanov Ι., "Les sceaux de deux chefs militaires byzantins trouves à Preslav: le magistros Melissenos et le patrice Theodorokan", Byzantinobulgarica, 8, 1986, Kazhdan A., "Melissenos", Kazhdan, A. (ed.), The Oxford Dictionary of Byzantium, 2, Oxford 1991, 1335 Laurent V., "La chronologie des gouverneurs d'antioche sous la seconde domination byzantine", Mélanges de l'université Saint-Joseph, 38, 1962, Theodoridis D., "Theognostos Melissenos, katepan von Mesopotamia", Byzantinische Zeitschrift, 78, 1985, Νικηφόρος Βρυέννιος, Ύλη Ιστορίας, Gautier, P. (ed.), Nicéphore Bryennios, Histoire, Corpus Fontium Historiae Byzantinae 9, Bruxelles 1975 Άννα Κομνηνή, Αλεξιάς, Reinsch, D.R. Kambylis, A. (eds), Annae Comnenae Alexias, Corpus Fontium Historiae Byzantinae 40, Berlin New York 2001 Ιωάννης Κίνναμος, Επιτομή, Meineke, A. (ed.), Ioannis Cinnami historiarum libri septem, Corpus Scriptorum Historiae Byzantinae, Bonn 1836 Actes de Docheiariou, Oikonomidès, N. (ed.), Archives de l Athos ΧΙΙΙ, Paris 1984 Actes d'iviron. II. Du milieu du XIe siècle à 1204, Lefort, J. Oikonomidès, N. Papachryssanthou, D. (eds), avec la collaboration de V. Kravari et d' H. Métrévéli, Archives de l Athos XVI, Paris 1990 Λάμπρος Σπυρίδων, "Θεωνάς, Άγνωστος χρονογράφος της αυτοκρατορίας της Τραπεζούντος", Νέος Ελληνομνήμων, 1, τεύχ. Β, 1904, Γεώργιος Σφραντζής, Χρονικόν, Grecu V. ( ed., roum. trans.), Georgios Sphrantzes, Memorii In anexâ Pseudo-Phrantzes: Macarie Melissenos Cronica, , Scriptores Byzantini V, Bucharest 1966 Γλωσσάριo : δομέστικος των σχολών, ο Δημιουργήθηκε στις 30/8/2017 Σελίδα 6/11

7 Krsmanović Bojana,, 2003, Εγκυκλοπαίδεια Διοικητής του τάγματος των σχολών. Ο πρώτος γνωστός αξιωματούχος εμφανίστηκε το 767/768. Το 10ο αιώνα απέκτησε μεγάλη δύναμη στο στρατό των θεμάτων. Κατά τα μέσα του 10ου αιώνα το αξίωμα του δομέστικου των σχολών χωρίστηκε σε δύο: στο δομέστικο των σχολών της Ανατολής και στο δομέστικο των σχολών της Δύσης, τον ανώτατο δηλαδή στρατιωτικό διοικητή του στρατού των ανατολικών και των δυτικών επαρχιών αντίστοιχα. δούκας, ο (λατ. dux, -cis) Αρχαιότητα: Ρωμαίος στρατιωτικός αξιωματούχος που σε ορισμένες επαρχίες είχε και διοικητικές αρμοδιότητες. Βυζάντιο: Κατά κανόνα ανώτατος στρατιωτικός αξιωματούχος. Από το β μισό του 10ου αιώνα, ο όρος δηλώνει το στρατιωτικό διοικητή μιας μεγάλης περιφέρειας. Μετά το 12ο αιώνα, οι δούκες εμφανίζονται ως διοικητές μικρών θεμάτων. θέμα, το Ο όρος αναφέρεται στα ευμεγέθη στρατιωτικά σώματα που πραγματοποιούσαν επιχειρήσεις σε ευρείες περιοχές υπό τη διοίκηση στρατηγού αναφέρεται όμως και στις ίδιες τις περιοχές. Ο θεσμός των θεμάτων εδραιώθηκε κατά τον 7ο αιώνα και ακολούθως χαρακτήριζε τη διοικητική διαίρεση της αυτοκρατορίας της Μέσης περιόδου. Αρχικά η λέξη σήμαινε το στρατιωτικό σώμα που ήταν υπεύθυνο για την άμυνα περιοχής στην οποία έμελλε να εγκατασταθεί, και ακολούθως σήμαινε και την περιοχή. Στις κατώτερες βαθμίδες της στρατιωτικής ιεραρχίας το θέμα στελεχωνόταν από γεωργούςστρατιώτες. Το σύστημα των θεμάτων, που διατηρήθηκε έως το τέλος της Βυζαντινής περιόδου, στην Ύστερη Βυζαντινή περίοδο χρησιμοποιούνταν για να δηλωθούν φορολογικές κυρίως ενότητες. θέρμες, οι Μεγάλα συγκροτήματα λουτρών της Ρωμαϊκής περιόδου. Διαθέτουν τους τρεις κύριους χώρους λούσεως, τον ψυχρό (frigitarium), το χλιαρό (tepidarium) και το θερμό (caldarium), και πλήθος άλλων βοηθητικών δωματίων. Αποτελούν ταυτόχρονα χώρο συγκεντρώσεων και συχνά συνδυάζονται με κτήρια φυσικής αγωγής (γυμνάσια, παλαίστρες). Ο όρος στη συνέχεια αφορούσε λουτρά γενικώς ή και αμιγώς θερμά (ιαματικά) λουτρά εγκατεστημένα σε φυσικές πηγές, αλλά και τις ίδιες τις φυσικές θερμές πηγές. καίσαρας, ο Στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία ο τίτλος του καίσαρα απονεμόταν στον αυτοκράτορα. Επί Διοκλητιανού ( ) και μετέπειτα, καίσαρας αναγορευόταν ο νεαρός συναυτοκράτορας. Ήταν ο υψηλότερος τίτλος στην ιεραρχία της βυζαντινής αυλής, με διάσημα ένα στέμμα και ένα σταυρό. Τον 8ο αιώνα το αξίωμα του καίσαρα αποδιδόταν συνήθως στο διάδοχο του θρόνου. Τον ύστερο 11ο αιώνα, με τη μεταρρύθμιση του Αλεξίου Α Κομνηνού ( ), ο καίσαρας υποβαθμίστηκε, έγινε ο τρίτος στην ιεραρχία μετά τον αυτοκράτορα και το σεβαστοκράτορα. Από το 14ο αιώνα το αξίωμα αποδιδόταν κυρίως σε ξένους πρίγκιπες. μάγιστρος, ο Aνώτερο αξίωμα που στο Κλητορολόγιο του Φιλοθέου τοποθετείται πάνω από τον ανθύπατο (από το λατινικό magister). Από το 10ο αιώνα χάνει τη σπουδαιότητά του, ενώ παύει να υπάρχει πιθανότατα στα μέσα του 12ου αιώνα. Ο μάγιστρος αναλάμβανε συνηθέστερα επικεφαλής κάποιας υπηρεσίας, πολιτικής ή δικαστικής, ή και, σπανιότερα, επικεφαλής της διακυβέρνησης μιας περιοχής. μονοστράτηγος, ο Όρος με τον οποίο χαρακτηριζόταν στις βυζαντινές πηγές ο στρατηγός ενός θέματος όταν, εκτός της ηγεσίας των δικών του στρατευμάτων, αναλάμβανε τη διοίκηση και άλλων γειτονικών θεμάτων, είτε για να οργανώσει καλύτερα την άμυνα σε ένα ενιαίο μέτωπο είτε για τη διεξαγωγή επιθετικών επιχειρήσεων υπό ενιαία διοίκηση. πατρίκιος, ο / πατρικία, η Από το λατινικό patricius. Εισήχθη από τον Κωνσταντίνο Α ως ισόβιος τιμητικός τίτλος ανδρών και γυναικών χωρίς διοικητικές αρμοδιότητες. Ειδικά για τις γυναίκες στο περιβάλλον της αυτοκράτειρας ο τίτλος της πατρικίας ζωστής ήταν ο υψηλότερος που μπορούσε να τους απονεμηθεί. Από τον 8ο έως το 10ο αιώνα ο τίτλος του πατρικίου αποδιδόταν σε υψηλούς αξιωματούχους της διοικητικής και στρατιωτικής ιεραρχίας, αλλά και σε ξένους συμμάχους και ηγεμόνες. Έπαψε να χρησιμοποιείται μετά το τέλος του 12ου αιώνα. σεβαστοκράτωρ, ο Υψηλός τιμητικός τίτλος. Στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία αποδόθηκε πρώτη φορά από τον αυτοκράτορα Αλέξιο Α Κομνηνό ( ) στον αδελφό του Ισαάκιο Κομνηνό και στη συνέχεια δινόταν σε μέλη της οικογένειας του αυτοκράτορα. Στην Αυτοκρατορία της Τραπεζούντας ο υψηλός αυτός τίτλος δήλωνε τους ανώτερους άρχοντες του κράτους. στρατηγός, ο Κατά τη Ρωμαϊκή περίοδο τα καθήκοντα του στρατηγού ήταν πολιτικά. Στη Μέση Βυζαντινή περίοδο ο στρατηγός ήταν αξιωματούχος επικεφαλής του θέματος (στρατός και περιοχή δικαιοδοσίας) συγκέντρωνε στα χέρια του τόσο στρατιωτική όσο και πολιτική εξουσία. Κατά την Ύστερη Βυζαντινή περίοδο περιορίστηκε στο στρατιωτικό ρόλο του. τουρμάρχης, ο Πολιτικός και στρατιωτικός διοικητής τούρμας, υποδιαίρεσης του θέματος. Πηγές Άννα Κομνηνή, Αλεξιάς, Reinsch, D.R. Kambylis, A. (eds), Annae Comnenae Alexias (Corpus Fontium Historiae Byzantinae 40, Berlin New York 2001). Δημιουργήθηκε στις 30/8/2017 Σελίδα 7/11

8 Krsmanović Bojana,, 2003, Εγκυκλοπαίδεια Actes de Docheiariou, Oikonomidès, N. (ed.) (Archives de l Athos 13, Paris 1984). Actes dʹiviron. II. Du milieu du XIe siècle à 1204, Lefort, J. Oikonomidès, N. Papachryssanthou, D. Kravari, V. Métrévéli, H. (eds) (Archives de l Athos XVI, Paris 1990), αρ. 52. Γεώργιος Σφραντζής, Χρονικόν, Grecu V. ( ed., roum. trans.), Georgios Sphrantzes, Memorii In anexâ Pseudo Phrantzes: Macarie Melissenos Cronica, (Scriptores Byzantini V, Bucharest 1966). Ιωάννης Σκυλίτζης, Σύνοψις Ιστοριών, Thurn, I. (ed.), Ioannis Skylitzae Synopsis Historiarum (Corpus Fontium Historiae Byzantinae 5, Berlin New York 1973). Ιωάννης Κίνναμος, Επιτομή, Meineke, A. (ed.), Ioannis Cinnami historiarum libri septem (Corpus Scriptorum Historiae Byzantinae 26, Bonn 1836). Λέων Διάκονος, Ιστορία, Hase, C.B. (ed.), Leonis Diaconi Caloensis Historiae libri decem et liber de velitatione bellica Nicephori Augusti (Corpus Scriptorum Historiae Byzantinae 33, Βοnn 1828). Νικηφόρος Βρυέννιος, Ύλη Ιστορίας, Gautier, P. (ed.), Nicéphore Bryennios, Histoire (Corpus Fontium Historiae Byzantinae 9, Bruxelles 1975). Νικήτας Χωνιάτης, Χρονική Διήγησις, van Dieten, J.A. (ed.), Nicetae Choniatae Historia (Corpus Fontium Historiae Byzantinae 11, Berlin New York 1975). Συνεχισταί Θεοφάνους, Χρονογραφία συγγραφείσα εκ προστάγματος Κωνσταντίνου του φιλοχρίστου και πορφυρογεννήτου δεσπότου, Bekker, I. (ed.), Theophanes Continuatus, Joannes Cameniata, Symeon Magister, Georgius Monachus (Corpus Scriptorum Historiae Byzantinae 48, Bonn 1838). Θεοφάνης, Χρονογραφία, de Boor, C. (ed.), Theophanis Chronographia (Leipzig 1883). Λάμπρος Σ., «Θεωνάς, άγνωστος χρονογράφος της αυτοκρατορίας της Τραπεζούντος», Νέος Ελληνομνήμων 1, τεύχ. Β (1904), σελ , ιδ Παραθέματα Ο Νικηφόρος Μελισσηνός δε συμμαχεί με το σφετεριστή Νικηφόρο Βοτανειάτη (1077): Πάντων δ αυτώ προσεχωηκότων, ο Μελισσηνός Νικηφόρος, ες Βουρτζίους τε και Μελισσηνούς αλέλκων το γένος, τω κρατούντι τηνικαύτα Ρωμαίων πίστιν τηρών, πολέμιον εαυτώ τον Βοτανειάτην απέδειξε. Νικηφόρος Βρυέννιος, Ύλη Ιστορίας, Gautier, P. (ed.), Nicéphore Bryennios, Histoire (Corpus Fontium Historiae Byzantinae 9, Bruxelles 1975), ΙΙΙ, Χρονολόγιο τέλη 8ου αιώνα: Εμφάνιση της οικογένειας των Μελισσηνών βασιλεία Κωνσταντίνου Ε ( ): Δράση του πρώτου γνωστού εκπροσώπου των Μελισσηνών, του Μιχαήλ Δημιουργήθηκε στις 30/8/2017 Σελίδα 8/11

9 Krsmanović Bojana,, 2003, Εγκυκλοπαίδεια : Ο πατρίκιος Μιχαήλ Μελισσηνός ασκεί καθήκοντα στρατηγού του θέματος των Ανατολικών βασιλεία Λέοντος Ε Αρμενίου ( ): Δράση της δεύτερης γενιάς της οικογένειας των Μελισσηνών ο γιος του Μιχαήλ Μελισσηνού, ο Θεόδοτος, ο καλούμενος Κασσιτηράς, ενθρονίζεται πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως : Ο Θεόδοτος Α (Μελισσηνός Κασσιτηράς) αναλαμβάνει πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως 815: Δεύτερη εικονοκλαστική σύνοδος στην Κωνσταντινούπολη, με πρόεδρο το Θεόδοτο Α, πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως : Ο πατρίκιος Θεόδοτος Μελισσηνός ασκεί καθήκοντα στρατηγού του θέματος των Ανατολικών α μισό 9ου αιώνα: Την περίοδο αυτή δραστηριοποιείται ο Κάλλιστος Μελισσηνός, στην αρχή ως τουρμάρχης και μετά ως δούκας Κολωνείας β μισό 10ου αιώνα: Το διάστημα αυτό δραστηριοποιούνται δύο αδελφοί, ο Λέων και ο Θεογνώστης Μελισσηνός βασιλεία Βασιλείου Β ( ): Ο Λέων Μελισσηνός ασκεί πολλά σημαντικά στρατιωτικά και διοικητικά καθήκοντα. Ήταν στρατηγός Ανατολικών, δούκας Αντιοχείας και δομέστικος των σχολών της Δύσης με τον τίτλο του μαγίστρου : Στάση του Βάρδα Φωκά στην οποία συμμετείχαν ο Λέων και ο Θεογνώστης Μελισσηνός α μισό 11ου αιώνα: Οι Μελισσηνοί συνάπτουν συγγενικούς δεσμούς με την οικογένεια των Βουρτζήδων βασιλεία Κωνσταντίνου Ι Δούκα ( ): Στο διάστημα αυτό έγινε ο γάμος μεταξύ του Νικηφόρου Μελισσηνού και της Ευδοκίας Κομνηνής, αδελφής του Αλεξίου Α Κομνηνού : Βασιλεία του Μιχαήλ Ζ Δούκα : Στάση του Νικηφόρου Βοτανειάτη. Ο Νικηφόρος Μελισσηνός, στρατηγός των Ανατολικών, αναλαμβάνει μονοστράτηγος των μικρασιατικών θεμάτων βασιλεία Νικηφόρου Γ Βοτανειάτη ( ): Ο Νικηφόρος Μελισσηνός εξορίζεται στην Κω, διότι στη στάση του Νικηφόρου Βοτανειάτη υποστήριξε το Μιχαήλ Ζ Δούκα ( ) φθινόπωρο του 1080: Ο Νικηφόρος Μελισσηνός στασιάζει στη Μικρά Ασία εναντίον του Νικηφόρου Γ Βοτανειάτη Φεβρουάριος του 1081: Στάση του Αλεξίου Κομνηνού, μετέπειτα Αλεξίου Α ( ), στο ευρωπαϊκό τμήμα της αυτοκρατορίας (στη Θράκη) Απρίλιος του 1081: Συμφωνία μεταξύ των δύο σφετεριστών, του Νικηφόρου Μελισσηνού, ο οποίος στασίασε στη Μικρά Ασία, και του Αλεξίου Κομνηνού, ο οποίος στασίασε στο ευρωπαϊκό τμήμα της αυτοκρατορίας. Ο Νικηφόρος Μελισσηνός παραιτείται από τις βλέψεις του για τον αυτοκρατορικό θρόνο και ως αντάλλαγμα θα γινόταν καίσαρας και θα αποζημιωνόταν με γαιοκτησίες στη Θεσσαλονίκη και στη γύρω περιοχή, εφόσον καταλάμβανε την εξουσία ο Αλέξιος Κομνηνός. Στο θρόνο της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας ανέρχεται ο Αλέξιος Α Κομνηνός ( ). Στο Νικηφόρο Μελισσηνό παραχωρούνται κτήματα στη Θεσσαλονίκη και στη γύρω περιοχή και ο τίτλος του καίσαρα : Βασιλεία Αλεξίου Α Κομνηνού 1114: Θάνατος του καίσαρα Νικηφόρου Μελισσηνού βασιλεία Ιωάννη Β Κομνηνού ( ): Ο Ιωάννης Μελισσηνός, γιος του καίσαρα Νικηφόρου και της Ευδοκίας Κομνηνής, αναλαμβάνει ενδεχομένως υψηλό πολιτικό αξίωμα και ακολούθως παραιτείται Δημιουργήθηκε στις 30/8/2017 Σελίδα 9/11

10 Krsmanović Bojana,, 2003, Εγκυκλοπαίδεια 12ος αιώνας: Δράση των δύο γιων του Ιωάννη Μελισσηνού, οι οποίοι δεν κατείχαν σημαντικά κρατικά αξιώματα, γεγονός που οδηγεί στο συμπέρασμα ότι η οικογένεια των Μελισσηνών χάνει τη σημασία της 13ος αιώνας: Υπάρχουν μαρτυρίες για ορισμένους Μελισσηνούς, γαιοκτήμονες από την περιοχή της Σμύρνης, για τους οποίους δεν μπορούμε να πούμε ότι ανήκαν στην οικογένεια από τη Φρυγία 1453: Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς. Άσημοι γόνοι του οίκου των Μελισσηνών ανιχνεύονται στις πηγές μετά τη διάλυση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας 16ος αιώνας: Ο μητροπολίτης Μονεμβασίας Μακάριος Μελισσηνός αναθεώρησε το Χρονικό του Γεώργιου Σφραντζή και πρόσθεσε σε αυτό ένα κεφάλαιο αφιερωμένο στην ιστορία της οικογένειας των Μελισσηνών Βοηθ. Κατάλογοι Βιογραφικά στοιχεία επιφανών Μελισσηνών Μιχαήλ Μελισσηνός: Επί Κωνσταντίνου Ε ( ) ήταν πατρίκιος και στρατηγός του θέματος των Ανατολικών ( ) με φρυγική καταγωγή. Σύμφωνα με το Χρονικό του Μακαρίου Μελισσηνού, ήταν συγγενής του Μιχαήλ Α Ραγκαβέ ( ). Είχε τουλάχιστον ένα γιο, το Θεόδοτο Μελισσηνό, τον αποκαλούμενο Κασσιτηρά. Θεόδοτος Μελισσηνός Κασσιτηράς: Γιος του Μιχαήλ Μελισσηνού. Καταγόταν από τη Νακώλεια της Φρυγίας. Ο αυτοκράτορας Λέων Ε Αρμένιος ( ) τον διόρισε πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως (Θεόδοτος Α, ). Προήδρευσε της δεύτερης εικονοκλαστικής συνόδου το 815. Θεόδοτος Μελισσηνός: Πατρίκιος και στρατηγός Ανατολικών ( ). Κάλλιστος Μελισσηνός: Στο β μισό του 9ου αιώνα ήταν καταρχάς τουρμάρχης και στη συνέχεια δούκας Κολωνείας. Λέων Μελισσηνός: Επί Βασιλείου Β ( ) ήταν πατρίκιος και στρατηγός του θέματος των Ανατολικών και στη συνέχεια δούκας Αντιοχείας. Το 986 διορίστηκε δομέστικος των σχολών της Δύσης και του απονεμήθηκε ο τίτλος του μαγίστρου. Έλαβε μέρος στις στρατιωτικές επιχειρήσεις εναντίον του Σαμουήλ στο βαλκανικό μέτωπο. Το 989 μνημονεύεται μεταξύ των οπαδών του σφετεριστή Βάρδα Φωκά, μαζί με τον αδελφό του Θεόγνωστο. Θεόγνωστος Μελισσηνός: Αδελφός του Λέοντος Μελισσηνού. Επί Βασιλείου Β ( ) ασκούσε στρατιωτικά αξιώματα, αλλά δεν είναι γνωστό ποια. Έλαβε μέρος στη στάση του Βάρδα Φωκά, το Ανώνυμη Μελισσηνή: Κατά το α μισό του 11ου αιώνα παντρεύτηκε ένα γόνο της οικογένειας των Βουρτζήδων. Απόγονός τους ήταν ο καίσαρας Νικηφόρος Μελισσηνός. Νικηφόρος Μελισσηνός: Γιος άγνωστου γόνου της οικογένειας των Βουρτζήδων και μιας κυρίας από την οικογένεια των Μελισσηνών, το επώνυμο των οποίων και διατήρησε. Πριν από το 1067 νυμφεύθηκε την Ευδοκία Κομνηνή, αδελφή του μετέπειτα Αλεξίου Α ( ). Την εποχή της στάσης του Νικηφόρου Βοτανειάτη (1077/1078), ο Μιχαήλ Ζ Δούκας ( ) τον διόρισε στρατηγό των Ανατολικών και μονοστράτηγο των μικρασιατικών θεμάτων. Επί Νικηφόρου Γ Βοτανειάτη ( ) εξορίστηκε στην Κω. Το 1081 στασίασε στη Μικρά Ασία. Αργότερα συνἠψε συμφωνία με το γαμπρό του και μετέπειτα αυτοκράτορα Αλέξιο Α Κομνηνό, ο οποίος όταν ανήλθε στο θρόνο τον τίμησε με τον τίτλο του καίσαρα και του παραχώρησε κτήματα στην περιοχή της Θεσσαλονίκης. Πέθανε το Ιωάννης Μελισσηνός: Γιος του καίσαρα Νικηφόρου Μελισσηνού. Επί Ιωάννη Β Κομνηνού ( ) ήταν ίσως ο μόνος γόνος των Μελισσηνών που ενδέχεται να ανέλαβε υψηλό αξίωμα. Εικάζεται ότι λίγο αργότερα αποσύρθηκε από τα δημόσια αξιώματα στα κτήματά του στη Θεσσαλονίκη. Δημιουργήθηκε στις 30/8/2017 Σελίδα 10/11

11 Krsmanović Bojana,, 2003, Εγκυκλοπαίδεια Μακάριος Μελισσηνός: Μητροπολίτης Μονεμβασίας. Έζησε το 16ο αιώνα. Αναθεώρησε το Χρονικό του Γεωργίου Σφραντζή και πρόσθεσε ένα κεφάλαιο αφιερωμένο στην ιστορία της οικογένειας των Μελισσηνών. Δημιουργήθηκε στις 30/8/2017 Σελίδα 11/11