Tập 1. KỸ THUẬT CHUYỂN MẠCH CƠ BẢN

Transcript

1 Tập 1. KỸ THUẬT CHUYỂN MẠCH CƠ BẢN

2 LỜI NÓI ĐẦU Với phương pháp tiếp cận từ các giải pháp kỹ thuật cơ bản tới các giải pháp công nghệ, Giáo trình Cơ sở kỹ thuật chuyển mạch cung cấp tới sinh viên chuyên ngành Viễn thông, Công nghệ thông tin, Điện-Điện tử các kiến thức cơ sở của lĩnh vực chuyển mạch, hệ thống hóa kiến thức cho sinh viên tiếp cận các giải pháp kỹ thuật và công nghệ chuyển mạch mới một cách tốt nhất, làm tiền đề cho các môn học tiếp theo. Giáo trình gồm 5 chương: Chương 1: Trình bày các khái niệm và lý thuyết cơ bản của kỹ thuật chuyển mạch, một số mô hình toán học cơ sở ứng dụng trong kỹ thuật chuyển mạch và xu hướng phát triển của công nghệ mạng trong những năm gần đây. Chương 2: Tóm tắt các vấn đề cốt lõi của kỹ thuật chuyển mạch kênh bao gồm các nguyên lý chuyển mạch cơ bản, các hình thái kết nối trường chuyển mạch và điều khiển kết nối thông tin qua trường chuyển mạch. Chương 3: Trình bày kỹ thuật và nguyên tắc của chuyển mạch gói liên quan tới các vấn đề phức tạp như các kỹ thuật định tuyến, các giao thức định tuyến và báo hiệu đảm bảo chất lượng dịch vụ. Chương này còn đưa ra một số vấn đề mở và xu hướng phát triển của kỹ thuật chuyển mạch gói trong tương lai. Chương 4: Tập trung vào các giải pháp công nghệ chuyển mạch tiên tiến được phát triển trên cơ sở công nghệ IP/ATM; công nghệ MPLS là hạ tầng chuyển mạch cho mạng NGN với kỹ thuật định tuyến và báo hiệu đã ngày càng đáp ứng được yêu cầu chất lượng dịch vụ trên mạng viễn thông Chương 5: Trình bày một số vấn đề liên quan đến kỹ thuật chuyển mạch dưới góc độ điều khiển và báo hiệu Kỹ thuật chuyển mạch mềm. Các giải pháp và mô hình kết nối trong mạng thế hệ sau được trình bày

3 nhằm làm rõ vai trò quan trọng của chuyển mạch mềm trong mạng hội tụ hiện nay và các thách thức cần phải vượt qua. Một số mô hình ứng dụng chuyển mạch mềm cũng được đưa ra nhằm giúp bạn đọc tiếp cận tới một số giải pháp công nghệ tiên tiến đang được ứng dụng và triển khai trên mạng viễn thông. Kỹ thuật chuyển mạch là một lĩnh vực rộng và liên quan tới rất nhiều lĩnh vực khác trong môi trường mạng truyền thông. Vì vậy, sẽ có nhiều phương pháp tiếp cận khác nhau đối với những vấn đề đưa ra trong giáo trình. Nhóm biên soạn rất mong nhận được sự góp ý của đồng nghiệp và bạn đọc để giáo trình sẽ hoàn thiện hơn trong lần xuất bản tiếp theo. Xin trân trọng giới thiệu cùng bạn đọc! Häc viön c«ng nghö b u chýnh viôn th«ng

4 MỤC LỤC Lời nói đầu... 7 Thuật ngữ và từ viết tắt... 9 Chương 1. GIỚI THIỆU CHUNG VỀ KỸ THUẬT CHUYỂN MẠCH 1.1 Nhập môn kỹ thuật chuyển mạch Các khái niệm và lý thuyết cơ bản Một số khái niệm cơ sở Các mô hình toán học của lưu lượng Lý thuyết hàng đợi Lý thuyết độ phức tạp Lý thuyết đồ thị Các tổ chức tiêu chuẩn Liên minh viễn thông Quốc tế ITU Tổ chức tiêu chuẩn Quốc tế ISO Viện kỹ thuật điện và điện tử IEEE Tổ chức đặc trách kỹ thuật Internet IETF Viện Tiêu chuẩn viễn thông châu Âu ETSI Diễn đàn chuyển mạch đa phương tiện MSF Diễn đàn IP/MPLS Quá trình phát triển của kỹ thuật chuyển mạch Chuyển mạch mềm và hướng tiếp cận máy chủ cuộc gọi CS Hướng tiếp cận phân hệ đa phương tiện IP (IMS) Kết luận chương Hướng dẫn ôn tập chương Chương 2. KỸ THUẬT CHUYỂN MẠCH KÊNH 2.1 Cơ sở kỹ thuật chuyển mạch kênh... 61

5 2.1.1 Kỹ thuật điều chế xung mã PCM Cấu trúc khung tín hiệu PCM Trao đổi khe thời gian nội TSI Kiến trúc trường chuyển mạch kênh Trường chuyển mạch không gian số Trường chuyển mạch thời gian số Trường chuyển mạch ghép TST Định tuyến trong chuyển mạch kênh Định tuyến phân cấp Định tuyến động Kế hoạch đánh số trong mạng PSTN Định tuyến trong mạng SS Chức năng điều khiển chuyển mạch kênh Điều khiển bus ngoại vi Điều khiển qua kênh báo hiệu Điều khiển phân tán Dự phòng điều khiển trong hệ thống chuyển mạch Trường chuyển mạch trong thực tiễn Trường chuyển mạch trong hệ thống NEAX Trường chuyển mạch trong hệ thống A1000 E Kết luận chương Hướng dẫn ôn tập chương Chương 3. KỸ THUẬT CHUYỂN MẠCH GÓI 3.1 Cơ sở kỹ thuật chuyển mạch gói Mô hình kết nối hệ thống mở OSI Nguyên tắc cơ bản của chuyển mạch gói Cấu trúc của bộ định tuyến Các chức năng cơ bản của bộ định tuyến Lịch sử phát triển cấu trúc bộ định tuyến Các kiểu bộ định tuyến ứng dụng Các phần tử của bộ định tuyến

6 3.3 Cấu trúc trường chuyển mạch gói Phân loại kiến trúc trường chuyển mạch gói Chuyển mạch phân chia theo thời gian Chuyển mạch phân chia theo không gian Các chiến lược sử dụng bộ đệm Hàng đợi đầu vào Hàng đợi đầu ra Hàng đợi trung tâm Hàng đợi đầu ra ảo VOQ Tổ hợp hàng đợi đầu vào và hàng đợi đầu ra CIOQ Kỹ thuật định tuyến trong mạng chuyển mạch gói Các thuật toán tìm đường ngắn nhất Các giao thức định tuyến nội miền và liên miền Định tuyến hỗ trợ chất lượng dịch vụ QoS Một số vấn đề về chất lượng dịch vụ Giới thiệu chung Các tham số chất lượng dịch vụ Một số kỹ thuật nâng cao QoS Kết luận chương Hướng dẫn ôn tập chương Tài liệu tham khảo

7 THUẬT NGỮ VÀ TỪ VIẾT TẮT 3G Third Generation ThÕ hö thø 3 3GPP Third Generation Partnership Project Dù n cho c c èi t c m¹ng thõ hö 3 AAA Authentication, Authorization, Accounting NhËn thùc, cêp phðp, týnh c íc AAL ATM Adaptation Layer Líp t ng thých dþch vô ADM Add/Drop Multiplexing Bé ghðp/t ch luång ADSL Asymmetric Digital Subscriber Line êng d y thuª bao sè kh«ng èi xøng AF Address Filter Bé läc Þa chø A-F Accounting Function Chøc n ng týnh c íc AMI Alternate Mark Inversion o dêu lu n phiªn API Application Programmable Interface Giao diön lëp tr nh øng dông AS Autonomous System HÖ thèng tù trþ AS Application Server Server øng dông ATM Asynchronous Transfer Mode Ph ng thøc truyòn t i kh«ng ång bé BAN Broadband Access Node Nót truy nhëp b ng réng BGCF Border Gateway Control Function Chøc n ng iòu khión cæng biªn BGP Border Gateway Protocol Giao thøc cæng biªn BICC Bearer Independent Call Control iòu khión cuéc gäi éc lëp kªnh mang B-ISDN Broadband Integrated Service Digital Network M¹ng sè tých hîp dþch vô b ng réng CA Call Agent T c nh n cuéc gäi CAP CAMEL Application Part PhÇn øng dông Carmel CAS Channel Associated Signalling B o hiöu kªnh liªn kõt

8 CBR Constant Bit Rate Tèc é bit cè Þnh CBS Committed Burst Size KÝch th íc bïng næ cam kõt CLP Cell Loss Priority u tiªn tæn thêt tõ bμo CoS Class of Service Líp dþch vô CRC Cyclic Redundancy Check KiÓm tra vßng d theo chu kú CR-LDP Constraint-based Routing-Label Distribution Protocol Giao thøc ph n bæ nh n Þnh tuyõn rμng buéc CS Call Server M y chñ cuéc gäi CS Convergence Service Héi tô dþch vô CS Circuit Switched ChuyÓn m¹ch kªnh CSCF Call Session Control Function Chøc n ng iòu khión phiªn cuéc gäi DAR Dynamic Alternate Routing Þnh tuyõn lu n phiªn éng DCR Dynamically Controlled Routing Þnh tuyõn iòu khión éng DNHR Dynamic Nonhierarchical Routing Þnh tuyõn kh«ng ph n cêp éng DS0 Digital Signal No 0 TÝn hiöu êng d y sè 0 DSL Digital Subscriber Line êng d y thuª bao sè DSLAM Digital Subscriber Line Access Multiplexer Bé ghðp kªnh truy nhëp DSL DTL Designated Transit List Danh s ch êng i Þnh s½n DTIC Digital Trunk Interface Controller Khèi iòu khión giao diön trung kõ sè DTMF Dual Tone Multi Frequency a tçn m kðp DVA Distance Vector Algorithm ThuËt to n vðc t kho ng c ch EGP Exterior Gateway Protocol Giao thøc Þnh tuyõn miòn ngoμi FAS Frame Alignment Signal TÝn hiöu xõp khung FEC Forward Equivalent Class Líp chuyón tiõp t ng ng FIB Forward Information Base C së th«ng tin chuyón tiõp FIFO First In First Out Vμo tr íc ra tr íc FLC Fiber Line Concentrator Bé tëp trung quang

9 FR Frame Relay ChuyÓn tiõp khung FTP File Transfer Protocol Giao thøc truyòn file GFC General Flow Control iòu khión luång chung GMPLS GSM Generalized MultiProtocol Label Switch Global System for Mobile communication ChuyÓn m¹ch nh n a giao thøc tæng qu t HÖ thèng toμn cçu cho th«ng tin di éng HDB3 High-Density Bipolar 3 M l ìng cùc mët é cao HDLC High level Data Link Control protocol Giao thøc iòu khión êng d liöu møc cao HLR Home Location Register Bé ng ký nhμ HOL Head Of Line NghÏn Çu dßng HSS Home Subscriber Server Server thuª bao nhμ HTTP Hyper Text Transfer Protocol Giao thøc chuyón giao siªu v n b n IAD Integrated Access Device ThiÕt bþ truy nhëp tých hîp ICMP Internet Control Message Protocol Giao thøc b n tin iòu khión Internet IFMP Ipsilon Flow Management Protocol Giao thøc qu n trþ luång cña Ipsilon IGP Interior Gateway Protocol Giao thøc Þnh tuyõn miòn trong IM CN IMS- Core Network IMS- m¹ng lâi IMS IP Multimedia Subsystem Ph n hö a ph ng tiön IP IN Intelligent Network M¹ng th«ng minh IOT Interoperability Testing KiÓm tra liªn iòu hμnh IP Internet Protocol Giao thøc Internet I-PNNI Integrated PNNI PNNI tých hîp IPX Internetwork Packet Exchange Giao thøc trao æi gãi liªn m¹ng ISC IMS Service Control iòu khión dþch vô IMS ISDN Integrated Service Digital Network M¹ng sè a dþch vô tých hîp IS-IS Intermediate System to Intermediate System Giao thøc Þnh tuyõn liªn m¹ng

10 ISP Internet Service Provider Nhμ cung cêp dþch vô Internet ISUP ISDN User Part PhÇn ng êi dïng ISDN ITU-T International Telecommunication Union sector T Liªn minh viôn th«ng quèc tõ - LÜnh vùc viô th«ng IW-F InternetWorking Function Chøc n ng kõt nèi liªn m¹ng LAN Local Area Network M¹ng néi h¹t LDP Label Distribution Protocol Giao thøc ph n phèi nh n LER Label Edge Router Bé Þnh tuyõn biªn (LSR biªn) LGN Logical Group Node Nót ¹i diön nhãm logic LOC Local Controller Bé iòu khión néi bé LSA Link State Algorithm ThuËt to n tr¹ng th i êng LSP Label Switched Path êng chuyón m¹ch nh n LSR Label Switching Router Bé Þnh tuyõn chuyón m¹ch nh n M3UA MTP3 User Adaptation Layer Líp t ng thých ng êi dïng MTP3 MAP Mobile Application Part PhÇn øng dông di éng MG Media Gateway Cæng ph ng tiön MGC Media Gateway Controller Bé iòu khión cæng ph ng tiön MGCP Media Gateway Control Protocol Giao thøc iòu khión cæng ph ng tiön MHA Min Hop Algorithm ThuËt to n b íc nh y tèi thióu MIRA Min Interference Routing Algorithm ThuËt to n Þnh tuyõn nhiôu tèi thióu MMG Mobile Media Gateway Cæng ph ng tiön cho m¹ng di éng MMPP Markov Modulated Poisson Process TiÕn tr nh Poisson m«pháng Markov MNO Mobile Network Operator Nhμ iòu hμnh m¹ng di éng MoS Mean of Service Thang ióm nh gi trung b nh MPLS MultiProtocol Label Switch ChuyÓn m¹ch nh n a giao thøc MRFC Media Resource Function Control iòu khión chøc n ng tμi nguyªn ph ng tiön MRFP Media Resource Function Processor Bé xö lý chøc n ng tμi nguyªn ph ng tiön

11 MSF MultiService Forum DiÔn μn a dþch vô MTU Maximum Transfer Unit n vþ truyòn tin lín nhêt NGN Next Generation Network M¹ng thõ hö sau NHC Next Hop Client Tr¹m con b íc kõ tiõp NHS Next Hop Server Tr¹m chñ b íc kõ tiõp OSA Open Service Architecture KiÕn tróc dþch vô më OSPF Open Shortest Path First Giao thøc u tiªn êng ng¾n nhêt OXC Optical Cross-Connect Bé Êu nèi chðo quang PAM Pulse Amplitude Modulation iòu biªn xung PAR PNNI Augmented Routing Þnh tuyõn PNNI më réng PCM Pulse Code Modulation iòu xung m PCC Progressive Call Control iöu khión cuéc gäi lòy tiõn P-CSCF Proxy- CSCF CSCF ¹i diön PDF Policy Decicion Function Chøc n ng quyõt Þnh chýnh s ch PDU Protocol Data Unit n vþ d liöu giao thøc PG Peer Group Nhãm ngang hμng PGL Peer Group Leader Tr ëng nhãm trong nhãm cïng cêp PLMN Public Land Mobile Network M¹ng di éng mæt Êt PM Physical Medium M«i tr êng vët lý PNNI Private Network to Network Interface Giao diön m¹ng - m¹ng riªng PPP Point to Point Protocol Giao thøc ióm tíi ióm PQ Priority Queuing Hμng îi u tiªn PSTN Public Switched Telephone Network M¹ng chuyón m¹ch iön tho¹i c«ng céng PT Payload Type KiÓu t i tin PTSE PNNI Topology State Element PhÇn tö tr¹ng th i cêu h nh PNNI PTSP PNNI Topology State Packet Gãi tin tr¹ng th i cêu h nh PNNI

12 QoS Quality of Service ChÊt l îng dþch vô RANAP RAS Radio Access Network Application Part Registration Administration and Status Protocol PhÇn øng dông m¹ng truy nhëp v«tuyõn Giao thøc tr¹ng th i, qu n lý vμ ng ký R-F Routing Function Chøc n ng Þnh tuyõn RIP Routing Information Protocol Giao thøc th«ng tin Þnh tuyõn RMG Remote Media Gateway Cæng ph ng tiön ë xa RSVP Resource Reservation Protocol Giao thøc dμnh tr íc tμi nguyªn RSVP-TE RSVP Traffic Engineering RSVP cho kü thuët l u l îng RTCP Realtime Transport Control Protocol Giao thøc truyòn t i iòu khión thêi gian thùc RTNR Real-Time Network Routing Þnh tuyõn m¹ng thêi gian thùc RTP Realtime Transport Protocol Giao thøc truyòn t i thêi gian thùc RLUIC Remote Line Unit Interface Controller Khèi giao tiõp n vþ vö tinh SAP Service Access Point ióm truy nhëp dþch vô SAR Segmentation Reassembly Sublayer Ph n líp c¾t m nh t¹o gãi SCP System Control Point ióm iòu khión hö thèng SCIM Service Capability Interaction Management Qu n trþ t ng t c kh n ng dþch vô SCS Service Capability Server Server kh n ng phôc vô S-CSCF Serviced-CSCF CSCF phôc vô SCTP Stream Control Transport Protocol Giao thøc truyòn t i iòu khión luång SDH Synchronous Digital Hierarchy Ph n cêp sè ång bé SDS Space Division Switching ChuyÓn m¹ch ph n chia kh«ng gian SG Signalling Gateway Cæng b o hiöu SIGTRAN Signalling Transport Giao thøc truyòn t i b o hiöu SIN Ship - in - the - Night Con thuyòn trong ªm

13 SIP Session Initiation Protocol Giao thøc khëi t¹o phiªn SMTP Simple Message Transfer Protocol Giao thøc truyòn b n tin n gi n SNMP Simple Network Management Protocol Giao thøc qu n trþ m¹ng n gi n SPC Stored Program Control iòu khión theo ch ng tr nh ghi s½n SPVC Soft Permanent Virtual Channel Kªnh o cè Þnh mòm SSP Service Switching Point ióm chuyón m¹ch dþch vô SUA SCCP User Adaptation layer Líp t ng thých ng êi dïng SCCP SVC Switched Virtual Channel Kªnh o chuyón m¹ch SWPA Shortest Widest Path Algorithm ThuËt to n t m êng réng nhêt vμ ng¾n nhêt TC Transmission Convergence Héi tô truyòn dén TCP Transport Control Protocol Giao thøc iòu khión truyòn t i TDM Time Division Multiplexing GhÐp kªnh theo thêi gian TDS Time Division Switching ChuyÓn m¹ch ph n chia thêi gian TE Traffic Engineering Kü thuët l u l îng TL Total Length Tæng é dμi TLV Type/ Length/ Value C c tham sè kióu/ é dμi/gi trþ TMG Trunk Media Gateway Cæng ph ng tiön trung kõ TOS Type Of Service KiÓu phôc vô TTL Time to Live Thêi gian sèng TUA TCAP User Adaptation Layer Líp t ng thých ng êi dïng UDP User Datagram Protocol Giao thøc d liöu ng êi dïng UE User Equipment ThiÕt bþ ng êi dïng UMTS Universal Mobile Telecommunication System HÖ thèng viôn th«ng di éng toμn cçu UNI User-Network Interface Giao diön ng êi dïng - m¹ng VBR Variable Bit Rate Tèc é bit thay æi

14 VC Virtual Channel Kªnh o VCC Virtual Channel Connection KÕt nèi kªnh o VCI Virtual Channel Identifier NhËn d¹ng kªnh o VoIP Voice over IP Tho¹i qua IP VPI Virtual Path Identifier NhËn d¹ng êng o WAP Wireless Application Protocol Giao thøc øng dông kh«ng d y WCDMA R4 Wireless Code Division Multiple Access Release 4 a truy nhëp ph n chia theo m kh«ng d y phiªn b n 4 WDM Wavelength Division Multiplexing GhÐp kªnh ph n chia theo b íc sãng WFQ Weighted Fair Queuing Hμng îi c n b»ng träng sè WLAN Wireless LAN M¹ng néi h¹t kh«ng d y WSPA Widest Shortest Path Algorithm ThuËt to n t m êng ng¾n nhêt vμ réng nhêt

15 Chương 1 GIỚI THIỆU CHUNG VỀ KỸ THUẬT CHUYỂN MẠCH 1.1 NHẬP MÔN KỸ THUẬT CHUYỂN MẠCH Viễn thông là một phần của khái niệm thông tin - một dạng thức chuyển giao thông tin. Mạng viễn thông được coi là hạ tầng cơ sở của xã hội sử dụng kỹ thuật điện, điện tử và các công nghệ khác để chuyển giao thông tin. Mạng viễn thông dưới góc độ đơn giản nhất bao gồm tập hợp các nút mạng, các đường truyền dẫn kết nối giữa hai hay nhiều điểm xác định và các thiết bị đầu cuối để thực hiện trao đổi thông tin giữa người sử dụng. Khái quát, chúng ta có thể coi tất cả các trang thiết bị, phương tiện được sử dụng để cung cấp dịch vụ viễn thông tạo thành mạng viễn thông. Thiết bị đầu cuối là các trang thiết bị của người sử dụng để giao tiếp với mạng cung cấp dịch vụ. Thiết bị chuyển mạch là các nút của mạng viễn thông có chức năng thiết lập và giải phóng đường truyền thông giữa các các thiết bị đầu cuối. Thiết bị truyền dẫn được sử dụng để nối các thiết bị đầu cuối hay giữa các nút với nhau để thực hiện truyền các tín hiệu một cách nhanh chóng và chính xác. Tham gia xây dựng mạng viễn thông có các nhà cung cấp thiết bị, khai thác thiết bị và các nhà cung cấp dịch vụ, v.v. Cùng với sự phát triển của công nghệ tiên tiến là xu hướng hội tụ cả về công nghệ và dịch vụ mạng truyền thông giữa các mạng cố định, mạng di động và mạng Internet đến mạng thế hệ sau NGN (Next Generation Network). Hạ tầng mạng viễn thông thay đổi không ngừng nhằm đáp ứng các yêu cầu ngày càng cao của người sử dụng, sự tác động

16 18 Giáo trình Cơ sở kỹ thuật chuyển mạch này liên quan và ảnh hưởng tới rất nhiều lĩnh vực trên các yếu tố khoa học công nghệ và khoa học kỹ thuật, trong đó bao gồm kỹ thuật chuyển mạch. Cuốn Giáo trình Cơ sở kỹ thuật chuyển mạch có hướng tiếp cận từ các vấn đề cơ bản và mấu chốt nhất trong lĩnh vực chuyển mạch tới các xu hướng và giải pháp chuyển mạch tiên tiến nhằm giúp người đọc nhận thức một cách tổng quan các khía cạnh kỹ thuật liên quan tới lĩnh vực này. Trong phần đầu tiên của giáo trình sẽ giới thiệu các khái niệm cơ sở liên quan tới lĩnh vực chuyển mạch, nhất là các cơ sở toán học và lý thuyết liên quan. Sau đó là các kỹ thuật và nguyên tắc hoạt động của các mạng chuyển mạch kênh và chuyển mạch gói cùng với các vấn đề liên quan như định tuyến, đánh số và chất lượng dịch vụ. Các kỹ thuật chuyển mạch mới trong mạng tốc độ cao hiện nay được trình bày trong các chương cuối là sự kết hợp giữa các giải pháp công nghệ và giải pháp kỹ thuật, nhằm thể hiện mô hình tổng thể của các công nghệ tiên tiến đang ứng dụng và triển khai trên mạng viễn thông. 1.2 CÁC KHÁI NIỆM VÀ LÝ THUYẾT CƠ BẢN Một số khái niệm cơ sở a) Định nghĩa chuyển mạch Chuyển mạch là một quá trình thực hiện đấu nối và chuyển thông tin cho người sử dụng thông qua hạ tầng mạng viễn thông. Nói cách khác, chuyển mạch trong mạng viễn thông bao gồm chức năng định tuyến cho thông tin và chức năng chuyển tiếp thông tin. Như vậy, theo khía cạnh thông thường khái niệm chuyển mạch gắn liền với lớp mạng và lớp liên kết dữ liệu trong mô hình OSI (Open System Interconnection - Kết nối các hệ thống mở) của Tổ chức tiêu chuẩn quốc tế ISO (International Organization for Standardization). b) Hệ thống chuyển mạch Quá trình chuyển mạch được thực hiện tại các nút mạng, trong mạng chuyển mạch kênh các nút mạng thường gọi là hệ thống chuyển

17 Chương 1: Giới thiệu chung về kỹ thuật chuyển mạch 19 mạch (Tổng đài), trong mạng chuyển mạch gói thường được gọi là thiết bị định tuyến (Bộ định tuyến). Trong một số mạng đặc biệt, phần tử thực hiện nhiệm vụ chuyển mạch có thể vừa đóng vai trò thiết bị đầu cuối vừa đóng vai trò chuyển mạch và chuyển tiếp thông tin. c) Phân loại chuyển mạch Các hệ thống chuyển mạch cấu thành mạng chuyển mạch, ta có hai dạng mạng chuyển mạch cơ bản: Mạng chuyển mạch kênh và mạng chuyển mạch gói. Tuy nhiên, dưới góc độ truyền và xử lý thông tin, chuyển mạch còn có thể phân thành bốn kiểu: chuyển mạch kênh, chuyển mạch bản tin, chuyển mạch gói và chuyển mạch tế bào. Các khái niệm cơ bản được thể hiện trong hình 1.1 (a,b,c). Mạng chuyển mạch kênh thiết lập các mạch (kênh) chỉ định riêng cho kết nối trước khi quá trình truyền thông thực hiện. Như vậy, quá trình chuyển mạch được chia thành 3 giai đoạn phân biệt: thiết lập, truyền và giải phóng. Để thiết lập, giải phóng và điều khiển kết nối, mạng chuyển mạch kênh sử dụng các kỹ thuật báo hiệu để thực hiện như một thành phần bắt buộc. Ngược lại với mạng chuyển mạch kênh là mạng chuyển mạch gói, dựa trên nguyên tắc phân chia các lưu lượng dữ liệu thành các gói tin và truyền đi trên mạng chia sẻ, mỗi gói tin là một thực thể độc lập chứa các thông tin cần thiết cho quá trình xử lý thông tin trên mạng. Các giai đoạn thiết lập, truyền và giải phóng sẽ được thực hiện đồng thời trong một khoảng thời gian và quyết định đường đi được xác lập bởi thông tin trong tiêu đề gói tin. Kênh thông tin được hình thành giữa các thiết bị mạng không phụ thuộc theo logic thời gian mà chỉ có ý nghĩa khi có lưu lượng chuyển qua được gọi là các kênh ảo, các kênh ảo có cùng một số đặc tính được ghép thành luồng ảo. Các nút mạng có thể thực hiện chuyển mạch cho từng kênh ảo hoặc cả luồng ảo thay vì cho từng gói tin riêng biệt, phương pháp này cho phép nâng cao hiệu năng truyền thông toàn mạng nhờ giảm bớt một số quy trình xử lý.

18 20 Giáo trình Cơ sở kỹ thuật chuyển mạch Thiết bị chuyển mạch Kênh thông tin Liên kết a) Chuyển mạch kênh: hai luồng thông tin trên hai kênh khác nhau Thiết bị chuyển mạch Kênh thông tin Liên kết Các gói tin b) Chuyển mạch gói: các tuyến đường độc lập trên mạng chia sẻ tài nguyên Thiết bị chuyển mạch Kênh thông tin Liên kết Các gói tin c) Chuyển mạch gói kênh ảo: các gói tin đi trên kênh ảo Hình 1.1: Các kiểu chuyển mạch cơ bản

19 Chương 1: Giới thiệu chung về kỹ thuật chuyển mạch 21 d) Kỹ thuật lưu lượng TE Kỹ thuật lưu lượng TE (Traffic Engineering) được coi là một trong những vấn đề quan trọng nhất trong khung làm việc của hạ tầng mạng viễn thông. Mục đích của kỹ thuật lưu lượng là để cải thiện hiệu năng và độ tin cậy của các hoạt động của mạng bằng các giải pháp tối ưu nguồn tài nguyên mạng và lưu lượng mạng cũng như của người sử dụng. Hay nói một cách khác, kỹ thuật lưu lượng được nhìn nhận như một công cụ sử dụng để tối ưu tài nguyên sử dụng của mạng bằng phương pháp kỹ thuật để định hướng các luồng lưu lượng phù hợp với các tham số ràng buộc tĩnh hoặc động. Các tham số ở đây bao gồm cả tham số mạng và tham số yêu cầu của người sử dụng. Như vậy, mục tiêu cơ bản của kỹ thuật lưu lượng là hướng tới cân bằng và tối ưu các điều khiển của tải và tài nguyên mạng thông qua các thuật toán và giải pháp kỹ thuật. e) Báo hiệu trong mạng viễn thông Báo hiệu là một phần của cơ chế điều khiển mạng sử dụng các tín hiệu để điều khiển luồng thông tin, trong mạng viễn thông báo hiệu là sự trao đổi thông tin giữa các phần tử trong mạng liên quan tới các vấn đề như: điều khiển, thiết lập kết nối và thực hiện quản lý mạng. Trong mạng chuyển mạch kênh, báo hiệu là một thành phần cơ bản của quá trình kết nối, nhờ có chức năng báo hiệu mà hệ thống chuyển mạch có thể thực hiện được nhiệm vụ chuyển mạch, thông qua thông tin báo hiệu từ nút mạng tới các thiết bị đầu cuối của người sử dụng để xác định các yêu cầu và quản lý kết nối từ người sử dụng tới nút mạng; báo hiệu mạng được thực hiện để hỗ trợ trực tiếp cho quá trình định tuyến, chọn kênh và quản lý kết nối giữa các nút mạng. Trong mạng chuyển mạch gói, hệ thống báo hiệu hướng tới mục tiêu điều khiển thiết bị và quản lý mạng nhiều hơn là mục tiêu gắn kết với quy trình định tuyến nhằm thiết lập kênh như trong mạng chuyển mạch kênh. Các hệ thống báo hiệu có thể phân loại theo đặc tính và nguyên tắc hoạt động gồm: báo hiệu trong băng và báo hiệu ngoài băng, báo hiệu

20 22 Giáo trình Cơ sở kỹ thuật chuyển mạch đường và báo hiệu thanh ghi, báo hiệu kênh liên kết và báo hiệu kênh chung, báo hiệu bắt buộc, v.v... Các thông tin báo hiệu được truyền dưới dạng tín hiệu điện, quang hoặc bản tin. Ví dụ, các hệ thống báo hiệu trong mạng chuyển mạch điện thoại công cộng PSTN được đánh số từ No1-No7, trong đó gồm có các dạng báo hiệu số, tương tự hay bản tin. Trong mạng IP hiện có rất nhiều giao thức báo hiệu được sử dụng cho các kết nối và trải rộng trên các lớp từ lớp 2 tới lớp 5 trong mô hình OSI. Với các kỹ thuật báo hiệu tại các lớp cao, báo hiệu được thể hiện qua các giao thức. Ví dụ, trong kỹ thuật truyền thoại qua mạng IP (VoIP), các giao thức báo hiệu cho thiết bị đầu cuối thực hiện các chức năng đăng k í, quản trị và trạng thái RAS (Register, Administration và Status) như H.225 trong chồng giao thức H.323. Các giao thức báo hiệu sử dụng để điều khiển các thiết bị cổng đa phương tiện như H.245, MEGACO/H.248 hoặc giao thức khởi tạo phiên (SIP - Session Initation Protocol), truyền tải báo hiệu số 7 trong mạng IP như giao thức truyền tải báo hiệu SIGTRAN (Signalling Transfer) và giao thức điều khiển cuộc gọi độc lập kênh mang BICC (Bearer Independent Call Control). f) Mạng tích hợp dịch vụ số băng rộng B-ISDN Xu hướng phát triển của mạng viễn thông luôn hướng tới một hạ tầng duy nhất nhằm đáp ứng tốt nhất các loại hình dịch vụ trên cơ sở băng thông rộng. Mạng tích hợp dịch vụ số băng rộng được định nghĩa như sau: Mạng tích hợp dịch vụ số băng rộng có nhiệm vụ cung cấp các cuộc nối thông qua chuyển mạch, các cuộc nối cố định hoặc bán cố định, các cuộc nối từ điểm tới điểm tới điểm hoặc từ điểm tới đa điểm và cung cấp các dịch vụ yêu cầu, các dịch vụ dành trước hoặc các dịch vụ yêu cầu cố định. Cuộc nối trong B-ISDN phục vụ cho các dịch vụ chuyển mạch kênh, chuyển mạch gói theo kiểu đa phương tiện, đơn phương tiện, theo kiểu hướng liên kết (Connection-oriented) hoặc phi liên kết (Connectionless) và theo cấu hình đơn hướng hoặc đa hướng.