N NH KINH T V MÔ, DUY TRÌ TI M N NG T NG TR NG. C p nh t Báo cáo Quan h i tác

Transcript

1 N NH KINH T V MÔ, DUY TRÌ TI M N NG T NG TR NG C p nh t Báo cáo Quan h i tác Báo cáo không chính th c H i ngh gi a k Nhóm t v n các nhà tài tr cho Vi t Nam Buôn Ma Thu t, k L k, 8-9/6/2009 1

2 L I C M N Báo cáo này nh m c p nh t thông tin cho báo cáo chính n nh kinh t v mô, Duy trì ti m n ng t ng tr ng phát hành cho H i ngh Nhóm t v n các nhà tài tr cho Vi t nam tháng 12 n m Tài li u này là s n ph m c a n l c t p th và quan h i tác Vi t Nam v i s óng góp c a nhi u nhóm i tác gi a Chính ph Nhà tài tr T ch c phi Chính ph (TCPCP). T t c các nhóm i tác ã h p tác nh m giúp Vi t Nam t c các m c tiêu phát tri n và c i thi n công tác i u ph i và cung c p Vi n tr Phát tri n Chính th c (ODA). Tài li u này không th hoàn thành n u không có s h p tác, óng góp và h tr tích c c c a r t nhi u các i tác phát tri n, bao g m các cán b chính ph, các nhà tài tr và các TCPCP. Danh sách các u m i liên l c chính (m c dù không nh t thi t h là tr ng nhóm) c a các Nhóm c nêu lên trong báo cáo này c trình bày chi ti t d i ây. Tr ng h p các c quan, t ch c không c nêu tên sau ây không có ngh a là h không óng góp ho t ng trong nhóm i tác. Nhóm Công tác Xoá nghèo/t công tác ch ng nghèo ói Nhóm i tác ch ng trình m c tiêu qu c gia Nhóm i tác Hành ng Gi i Nhóm Môi tr ng Nhóm S tham gia c a ng i dân Nhóm C i cách DNNN và CPH Nhóm doanh nghi p nh và v a khu v c t nhân Nhóm Khu v c tài chính Nhóm C i cách Th ng m i Nhóm Di n àn Doanh nghi p Nhóm Giáo d c Nhóm Y t Nhóm HIV/AIDS i Tác H Tr Ngành Lâm Nghi p Nhóm Gi m nh Thiên tai MARD-ISG Nhóm QH T v C p n c và V sinh Nông thôn Nhóm Giao thông Di n àn ô th Nhóm Lu t pháp Nhóm Qu n lý Tài chính công Nhóm C i cách hành chính Nhóm i tác nâng cao hi u qu tài tr Cao Vi t Sinh (BKH T) Martin Rama/ oàn H ng Quang (WB);Nguy n Ti n Phong (UNDP) Nguy n H i H u/ Tr n Phi T c (B Lao ng) UB Vì s PT c a ph n Tr n th Minh Hà (B Tài nguyên Môi tr ng) Ph m Thúy Anh (C&D) Martin Rama (WB); Nguy n Danh Hào (IMF) Nguy n V n Trung (ASMED); Rie Vejs và Kjeldgaard (ILO); Trang Nguy n (IFC) Lê Minh H ng (Ngân hàng Nhà n c) Martin Rama/Nguy n Minh c (WB) Sin Foong Wong (IFC) Tr n Bá Vi t D ng (B GD- T); Noala Skinner (UNICEF); Anouk Van-Neck (EC) B Y t ; WHO UNAIDS Nguy n T ng Vân/Nguy n Bích H ng/nguy n Thanh Ph ng (FSSP) Nguy n S Nuôi (B NNTPNT) Lê V n Minh (ISG-B NNPTNT) Nguy n Th Tuy t Hoa (B NNPTNT)/Nguy n Danh So n (RWSSP) Tr ng T n Viên (B GTVT); Motonori Tsuno(JICA) Nguy n Khánh Toàn (B Xây d ng) Nguy n Minh Ph ng (B T pháp) Nguy n Bá Toàn (B Tài chính) B N i V H Quang Minh (B KH T), Kerry Groves (AusAid) B Th H ng Mai (Ngân hàng Th gi i) ph trách quá trình xây d ng tài li u này và i u ph i vi c thu th p các báo cáo theo ch t các Nhóm i tác Phát tri n. Các phiên b n báo cáo này có th c cung c p t i Trung tâm Thông tin Phát tri n Vi t Nam, T ng tr t, 63 Lý Thái T,và t i trang và nh bìa: Chim Hút m t h ng vàng (Aethopuga gouldiae), 1 loài chim s ng c nh Tây B c và Nam Trung B. nh do Birdlife cung c p. 2

3 3

4 M C L C I TÁC HÀNH NG GI I (GAP)...5 NHÓM LÀM VI C V S THAM GIA C A NG I DÂN...19 NHÓM I TÁC NGÀNH Y T...24 NHÓM H TR MÔI TR NG...32 I TÁC H TR NGÀNH LÂM NGHI P (FSSP)...41 I TÁC GI M NH THIÊN TAI...52 NHÓM I TÁC DOANH NGHI P NH VÀ V A...56 NHÓM GIAO THÔNG

5 T VI T T T ASEAN ADB AFD BC QG BTP BTM CEPT CIDA CIE CPNET CLTT&GN CPLAR DANIDA HQG EU GDP JICA JBIC KfW LPTS MDG NGO NORAD NHCP NHNN NHTMNN NHT ODA OSS PPA RPA SDC SIDA TNT UNDP UNODC VDG VHLSS VQLKTTW VPQH VKSNT WB WTO Hi p h i các qu c gia ông Nam Á Ngân hàng phát tri n Châu Á C quan Phát tri n Pháp Ban Ch o Qu c gia v Phát tri n và C i cách Doanh nghi p B T pháp B Th ng m i Thu u ãi có hi u l c chung T ch c Phát tri n qu c t Canada Trung tâm Kinh t Qu c t M ng l i thông tin chính ph Chi n l c t ng tr ng và Gi m nghèo toàn di n Ch ng trình H p tác v C i cách công tác Qu n lý t ai C quan phát tri n Qu c t an M ch Tr ng i h c qu c gia Vi t Nam Liên minh Châu âu T ng s n ph m qu c n i C quan H p tác Qu c t Nh t b n Ngân hàng H p tác Qu c t Nh t b n Ngân hàng Tái thi t c Tr ng ào t o Ngành lu t M c tiêu Phát tri n Thiên nhiên k T ch c Phi chính ph C quan phát tri n Na-uy Ngân hàng c ph n Ngân hàng nhà n c Vi t Nam Ngân hàng Th ng m i Nhà n c Nhóm H tr qu c t (ISG) Vi n tr Phát tri n Chính th c Ch m t c a ánh giá nghèo có s tham gia c a ng i dân ánh giá nghèo c p Vùng H p tác Phát tri n Th y s C quan Phát tri n Qu c t Thu s Toà án Nhân dân t i cao Ch ng trình phát tri n Liên h p qu c V n phòng Ki m soát ma tuý Liên h p qu c M c tiêu phát tri n Vi t Nam Kh o sát m c s ng h gia ình Vi t Nam Vi n Qu n lý Kinh t Trung ng (CIEM) V n phòng Qu c h i Vi n ki m sát Nhân dân T i cao Ngân hàng Th gi i T ch c Th ng m i Th gi i 5

6 I TÁC HÀNH NG GI I (GAP) Tháng 6 n m 2009 Nh n th c vai trò quan tr ng c a bình ng gi i trong công tác xóa ói gi m nghèo và phát tri n b n v ng, i tác Hành ng Gi i (GAP) ã c tri n khai r t hi u qu b i các B /ngành và các n v thu c Liên h p qu c và các t ch c qu c t khác hành ng vì bình ng gi i và s ti n b c a ph n. Trong 12 tháng t i s ti n hành ánh giá và t ng c ng GAP và t ch c sao cho có hi u qu h n nh ng óng góp cho c cu c h p Nhóm t v n c ng nh các ch ng trình tín d ng h tr gi m nghèo (PRSC) và các ho t ng chính sách. Hi n t i, Chính ph Vi t Nam ang tri n khai Ngh nh s 48/2009/N -CP v Các bi n pháp nh m m b o bình ng gi i, ký ngày 19 tháng 5 n m 2009, và có hi u l c t ngày 15 tháng 6 n m Theo Ngh nh, các B, ngành ch u trách nhi m ban hành các thông t h ng d n m b o th c hi n có hi u qu GEL. Th t ng Chính ph c ng ch o các B, ban ngành thúc y t ng c ng s ti n b c a ph n và bình ng gi i, bao g m: t ng c ng c c u t ch c vì s ti n b c a ph n ; t ng c ng giám sát và ánh giá Chi n l c Qu c gia v s Ti n b c a Ph n n n m 2010; xây d ng s li u t ng h p v gi i trong th ng kê qu c gia; l p k ho ch, ào t o và b nhi m các cán b là n ; phân b ngân sách cho các ho t ng liên quan n s ti n b c a ph n ; t ng c ng truy n thông v s ti n b c a ph n và bình ng gi i. Vì v y, ây là th i i m thích h p t ng c ng các ho t ng bình ng gi i Vi t Nam và các B, ngành liên quan s n sàng ti p nh n h tr k thu t và nh ng h tr khác hoàn thành nh ng nhi m v c giao. Là di n àn v bình ng gi i và s ti n b c a ph n, GAP s ti p t c truy n t i thông tin v nh ng th o lu n c p c ng ng và vi c ho ch nh chính sách. Cu c h p g n ây ngày 21 tháng 5 n m 2009 c ng ng quan i m v i báo cáo tóm t t này trong vi c gi i quy t các khía c nh v gi i c a b n ch chính t i cu c h p gi a k c a Nhóm các nhà tài tr vào tháng 6 n m 2009: tình hình kinh t v mô, tác ng c a suy thoái kinh t, thay i khí h u và hi u qu v n vi n tr. Báo cáo s c bi t t p trung vào các ch này vì ho t ng phân tích gi i c a các v n này Vi t Nam hi n nay ch a phát tri n. Liên quan n ch th 5, qu n tr, các khía c nh gi i v s tham gia và i di n ã c nghiên c u và trao i k l ng cho t i nay nh ng v n ch a có s li u h tr cho vi c phân tích sâu s c v v n gi i và các khía c nh khác liên quan n qu n tr. N i dung báo cáo g m các tranh lu n qu c t và s li u v bình ng gi i liên quan n b n ch d a trên s li u h n ch t i Vi t Nam. M i ph n bao g m nhi u ph n h i và các ho t ng ti p theo. 1. Tình hình kinh t v mô M c dù ã có gi nh t lâu v vi c nh ng chính sách th ng m i và kinh t v mô là nh ng chính sách không mang tính bình ng gi i nh ng th c t gi i là m t y u t quan tr ng trong m i giao liên c a th ng m i, phát tri n kinh t và xóa ói gi m nghèo. 6

7 Chính sách kinh t v mô có nh ng tác ng khác nhau n nam gi i và n gi i do vai trò xã h i, ng l c v quy n l c gi a n gi i và nam gi i trong xã h i và s ti p c n không bình ng c a n gi i i v i ngu n l c kinh t nh t ai, tín d ng và công ngh. Vi c phân tích gi i trong các chính sách kinh t v mô là r t quan tr ng nhìn t khía c nh hi u qu vì s b t bình ng gi i trong ki m soát tài nguyên nh t ai, tín d ng và ki n th c s làm h n ch l ng u ra và vì v y h n ch n ng l c xu t kh u c a c n n kinh t. 1 C quan th ký UNCTAD nh n nh m i t ng quan l n gi a khác bi t gi i, phát tri n kinh t và s c nh tranh c a m t qu c gia cho th y t m quan tr ng ph i l ng ghép bình ng gi i vào quá trình ra quy t nh. 2 M t s nghiên c u cho th y t do hóa th ng m i d n n t ng c h i vi c làm và s tham gia th tr ng lao ng c a ph n nhi u qu c gia c bi t các n n kinh t bán công nghi p và các ngành công nghi p s n xu t ph c v xu t kh u nh i n t, d t, may và da giày, t i ây ph n chi m s ông lao ng. i u này c làm rõ h n thông qua k t qu i u tra n m 2008 c a ILSSA và UNIFEM v nh ng tác ng xã h i c a vi c gia nh p WTO i v i ph n nông thôn H i D ng và ng Tháp. 3 Nói chung, nghiên c u trên cho r ng ph n nông thôn hai t nh này ã tìm th y nhi u c h i trong th tr ng lao ng nh h i nh p WTO, c bi t nh ng công vi c lao ng không c n chuyên sâu v k n ng chuyên môn (cho các n thanh niên), và trong các ngành d ch v và ti u th ng (cho các ch em tu i trung niên). Nh ng công vi c này em l i nhi u l i ích cho ph n trong vi c gia t ng c h i và thu nh p, c bi t so v i thu nh p t các công vi c ng áng. Nh ng thay i v kh n ng t o thu nh p c ng góp ph n nâng cao kh n ng ki m soát thu nh p và quy n quy t nh c a ph n trong gia ình. i u này mang nhi u ý ngh a quan tr ng i v i các gia ình vì ph n th ng chi tiêu ph n l n thu nh p c a mình vào dinh d ng, s c kh e và giáo d c cho gia ình h n là nam gi i. 4 Xu h ng toàn c u này c ng l i c ch ng minh b i s li u i u tra Vi t Nam c a ILSSA và UNIFEM, qua ó cho th y trong h gia ình ã có nh ng ti n b trong vi c phân b lao ng truy n th ng theo gi i và vai trò ngày càng t ng c a ph n trong ho t ng t o thu nh p ã giúp h trong m t s tr ng h p có vai trò áng k trong các quy t nh c a gia ình và t ó nâng cao quy n bình ng gi i. 5 Tuy nhiên, các c i m khác v c h i vi c làm ngày càng t ng c a ph n c ng ch a làm gi m b t bình ng gi i. C h i vi c làm cho ph n th ng kém ch t l ng và t p trung vào các ngành không chính th c, òi h i k n ng th p và v i kho ng cách v b c l ng theo gi i và các hình th c phân tách theo gi i. Các nhà nghiên c u cho r ng trong b i c nh c nh tranh toàn c u và bãi b các qui nh, vi c phân tách vi c làm theo gi i và m c l ng th ng th p i v i công nhân n hi n tr thành các y u t quan tr ng 1 Ça atay, Nilüfer (2001) Th ng m i, Gi i và ói nghèo: Hãy l ng nghe nhu c u c a ph n trong àm phán th ng m i, New York: UNDP, p UNCTAD (2009) Báo cáo t i Cu c h p Chuyên gia v L ng ghép gi i vào Chính sách th ng m i, UNCTAD, TD/B/C.I/EM.2/4, Geneva, tháng 3 n m 2009, p.1. 3 ILSSA và UNIFEM Tác ng kinh t xã h i c a vi c gia nh p WTO i v i ph n nông thôn: Nghiên c u nh l ng Vi t Nam, Hà N i: ILSSA và UNIFEM. 4 Ça atay (2001), p ILSSA và UNIFEM. 7

8 kéo ph n vào các th tr ng lao ng. 6 Ph n th ng ki m c vi c làm các khu ch xu t xu t kh u và các công vi c này th ng không c tính n trong pháp l nh lao ng a ph ng, t i ây công vi c th ng có nh ng c i m là làm nhi u gi, không b o m an toàn, l ng th p, r i ro s c kh e và b qu y r i tình d c. T ng t, do áp l c c nh tranh trong h i nh p kinh t, các doanh nghi p có xu h ng s d ng công nhân theo mùa v, công nhân làm vi c theo s n ph m và làm vi c t i nhà nhi u h n; ph n có v s tham gia nhi u h n vào các công vi c nh th này v i c i m là i u ki n làm vi c không an toàn và không n nh. 7 Nh ng v n này Vi t Nam c ch ng minh v i thông tin phân tích gi i ch y u t các cu c T ng i u tra m c s ng h gia ình (VHLSS) do Ngân hàng th gi i và các n v khác th c hi n. Kho ng cách gi i trong thu nh p t vi c làm có thu nh p còn khá rõ, và có s phân bi t gi i trong n n kinh t theo ngành và ngh nghi p. 8 Theo s li u i u tra doanh nghi p n m 2003, s phân bi t này c n tr ph n h n là nam gi i. 9 S li u VHLSS c ng cho th y b t bình ng gi i trong phân chia lao ng theo chi u d c, v i nam gi i chi m a ph n v trí t t h n và c tr l ng cao h n trong khi ó ph n th ng t p trung nh ng công vi c c tr l ng th p và không có v th trong công vi c. 10 M t cu c nghiên c u sâu h n ã c th c hi n vào n m 2008 b i Trung tâm Nghiên c u Lao ng n và Gi i thu c Vi n Khoa h c Lao ng và Xã h i (ILSSA), s d ng các ph ng pháp nh l ng ánh giá và d báo nh ng tác ng c a vi c Vi t Nam gia nh p WTO i v i vi c làm, thu nh p và i s ng c a lao ng n. 11 Nghiên c u cho th y trong khi kho ng cách l ng nói chung gi a nam và n gi mt n m 1998 n 2006 nh ng l i có s gia t ng kho ng cách l ng gi a lao ng n nông thôn và thành th và gi a lao ng n có tay ngh và không có tay ngh. Kho ng cách l ng theo gi i m c cao h n trong các ngành chuyên xu t nh p kh u h n là nh ng ngành không chuyên v xu t nh p kh u, i u này cho th y vi c gia nh p kinh t qu c t làm t ng kho ng cách ti n l ng theo gi i. H n n a, nh ng ngành không chú tr ng xu t kh u có m c t ng cao nh t v l ng trung bình, trong khi ó các ngành chú tr ng xu t kh u thì t l t ng l ng trung hình r t th p, i u này cho th y nh ng ngành chú tr ng xu t kh u không làm c i thi n m c s ng c a lao ng n. Nghiên c u nh l ng do ILSSA và UNIFEM ti n hành còn cho th y ch t l ng các công vi c trong s n xu t ph c v xu t kh u r t th p, không b o m và i u ki n làm vi c t i; nh ng c h i này không óng góp nhi u vào vi c c i thi n bình ng gi i. Nghiên c u cho th y Vi t Nam, m t s nhóm n gi i c bi t r i ro do tác ng tiêu c c c a vi c t do hóa th ng m i và r i ro cao b r i vào tình c nh ói nghèo; các nhóm này bao g m n tu i trung niên, n lao ng tay ngh th p, n gi i có t i thu c 6 Ça atay (2001), p Coche, Isabel (2004) T do hoá th ng m i, gi i và phát tri n: Có nh ng v n gì và chúng ta ngh v chúng nh th nào?? Washington, D.C.: T ch c các Bang c a M. 8 Lee, Sunhwa (2008) Phân tích Gi i n m i u tra m c s ng h gia ình Vi t Nam: Tình hình c a ph n nh th nào trong Giáo d c, Vi c làm và Y t? (b n th o ch a xu t b n) Hà N i: Ngân hàng Th gi i. 9 Kabeer, Naila, Tr n th Vân Anh và V M nh L i (2005) Chu n b cho t ng lai: Chi n l c h ng t i thúc y bình ng gi i Vi t Nam Hà N i UNDP. 10 Kabeer et al (2005), Lee (2008). 11 Vi n Khoa h c lao ng và xã h i (2008) 8

9 di n qui ho nh ô th, ph n n thân và tàn t t. Ph n i làm vi c xa nhà, m c dù c i thi n c thu nh p nh ng ph i ch u v n xã h i kém và r i ro b khai thác l m d ng. 12 Bên c nh ó, ch c n ng sinh c a ph n trong n n kinh t ch m sóc c ng c n tr s tham gia c a h vào th tr ng lao ng, trong khi ó công vi c c tr công c a ph n nhìn chung là t ng nh ng nh ng công vi c không công c a h nhà c ng không suy gi m, làm t ng g p ôi gánh n ng cho ph n. Nghiên c u c a ILSSA và UNIFEM Vi t Nam cho th y vai trò kép c a ph n do ph i th c hi n c hai nhi m v s n xu t và sinh làm cho h thi u th n v th i gian và b quá t i công vi c. 13 i u này ng ngh a v i vi c gi m th i gian ch m sóc nhà: Báo cáo Phát tri n Con ng i n m 1999 xác nh m t m i t ng quan gi a s gia t ng c nh tranh th ng m i toàn c u và s suy gi m vi c ch m sóc có h ng l ng và không h ng l ng 14, v i nhi u ý ngh a quan tr ng i v i phát tri n con ng i. Vi c gi m th i gian ch m sóc có th tác ng x u n tr em, c bi t nh ng vùng nông thôn n i mà lao ng tr em có th c s d ng gi m thi u cú s c kinh t gia ình. Theo s li u và phân tích nh l ng c a ILSSA, m t s d báo c xu t cho giai o n H i nh p kinh t em l i nhi u c h i vi c làm t t v i thu nh p cao cho lao ng n và góp ph n gi m kho ng cách gi i gi a n và nam trong công vi c và l ng b ng. Tuy nhiên, vì n gi i b h n ch tham gia th tr ng lao ng nên n gi i có v h ng l i ít h n nam gi i t vi c ti p c n nh ng công vi c có thù lao cao nh h i nh p WTO. Lao ng n ít k n ng và b ng c p ( c bi t trong các ngành chú tr ng xu t kh u) s có nhi u r i ro th t nghi p và d báo s b gi m l ng nhi u h n nam gi i. Nh ng d báo này c ng cho th y nh ng tác ng c a h i nh p kinh t s ti p t c làm gia t ng kho ng cách gi a l ng trung bình c a các lao ng n gi a khu v c nông thôn và thành th và gi a lao ông n có tay ngh và không có tay ngh. Ngoài ra, d ki n s ông ph n làm vi c trong các ngành ngh không chính th c s ti p t c ph i ch u r i ro v s c kh e, không c h ng b o tr xã h i và nói chung b nh h ng tiêu c c do h i nh p kinh t. Ph n ng chính sách và nh ng ph n ng khác Các nhà tài tr và Chính ph c n ti p t c và không ng ng xem xét v n gi i trong m i t ng quan v i các v n kinh t v mô, c bi t xung quanh chính sách th ng m i và nh ng tác ng c a h i nh p kinh t. V n này bao g m vi c t p trung nghiên c u và thu th p s li u v khác bi t gi i c ng nh phân tích các v n gi i trong phát tri n chính sách th ng m i. Xây d ng chính sách khuy n khích nh m thúc y s ti p c n c a ph n trong các ch ng trình giáo d c và ào t o ngh giúp h ti p c n v i c h i ngh nghi p t t h n nh ng òi h i n ng l c chuyên môn cao h n và nh n các m c l ng cao h n. T ng t, ti p t c tri n khai các ch ng trình d y ngh và nâng 12 ILSSA và UNIFEM. 13 ILSSA và UNIFEM. 14 UNDP (1999) Báo cáo Phát tri n Con ng i. New York: Oxford University Press. 15 ILSSA (2008). 9

10 cao hi u qu các ch ng trình cho ph n nông thôn, c bi t nh ng ng i s ng các vùng ang trong quá trình ô th hóa và nh ng ng i b nhà n c thu h i t. Xem xét tri n khai các ch ng trình khuy n khích và h tr doanh nghi p và nhà u t, nh ng i t ng áp ng c tiêu chí h tr và t ng c ng ti p c n c a ph n i v i nh ng l i ích c a h i nh p WTO. Nh ng khuy n khích này s khích l các doanh nghi p và nhà u t gi i quy t v n bình ng gi i và quy n c a ph n. Các bên tham gia c n xem xét xây d ng ch ng trình c p qu c gia v t ng c ng bình ng gi i m b o t t c nam gi i và n gi i h ng l i công b ng t vi c gia nh p WTO". Ch ng trình c n l ng ghép giáo d c cho n gi i và nam gi i v nh ng chính sách và th ch liên quan n WTO; giám sát các th ch v bình ng gi i; nâng cao nh n th c c a ph n v các c h i và thách th c liên quan n h i nh p WTO; và h ng d n c th và h tr ph n, c bi t nhóm ph n ch u nhi u r i ro h ti p c n và i m t v i nh ng thách th c liên quan n gia nh p WTO. 2. Suy gi m kinh t Kh ng ho ng kinh t toàn c u có nh ng tác ng khác nhau i v i n gi i và nam gi i theo s b t bình ng gi i ã t n t i t lâu. Nói r ng h n thì ph n ít kh n ng thích nghi và v t qua kh ng ho ng h n nam gi i do h n ch ti p c n và ki m soát ngu n l c, do gánh n ng th i gian, và r i ro tr c b o l c và h n ch c a n gi i trong quy n quy t nh. 16 H n n a, công vi c c a n gi i th ng c tr l ng th p h n và không c h ng ch c a h th ng an sinh xã h i; ng c l i, nam gi i th ng có nh ng công vi c c tr l ng cao h n, nhi u tài s n h n và th ng c h ng b o hi m th t nghi p. 17 Nh ng b t l i c a th tr ng lao ng tr c ây mà ph n ph i i m t bao g m vi c t p trung ph n l n công vi c c a ph n khu v c công vi c không an toàn, thu c ngành ngh không chính th c và có s phân bi t gi i trong các ngành công nghi p nh ã trao i ph n tr c, i u này có ngh a n gi i th ng là i t ng b m t vi c làm tr c tiên. Ví d, t l th t nghi p là n gi i d ki n s t ng không cân x ng khi ngân sách cho các ngành công c ng b c t gi m vì n gi i chi m t l cao trong các ngành giáo d c, y t và d ch v xã h i. 18 nh ng qu c gia n i ph n th ng làm vi c t p trung trong các ngành công nghi p b nh h ng n ng n b i kh ng ho ng tài chính nh s n xu t xu t kh u, may m c, i n t và gi y dép, thì nh h ng i v i ph n l n h n nhi u so v i nam gi i. 19 Ph n chi m kho ng 60-80% l c l ng lao ng trong s n xu t ph c v xu t kh u các n c ang phát 16 Quisumbing, Agnes, Ruth Meinzen-Dick và Lucy Bassett (2008) Giúp ph n thích nghi v i Kh ng ho ng giá l ng th c toàn c u, IFPRI Báo cáo tóm t t chính sách, 7 tháng 10 n m Seguino, Stephanie (2009) V n gi i trong kh ng ho ng tài chính, New York, tháng , p Seguino (2009), p Seguino (2009), p

11 tri n 20 m t ngành mà Ngân hàng Th gi i nh n nh s suy gi m m nh trong kh ng ho ng. 21 T ch c Lao ng Qu c t (ILO) d báo cu c kh ng ho ng kinh t hi n t i s y thêm 22 tri u ph n vào c nh th t nghi p và s làm t ng t l th t nghi p c a ph n so v i nam gi i, c bi t các n c ang phát tri n. 22 Nh ng v n toàn c u này có nh h ng m nh t i Vi t Nam vì ph n Vi t Nam c ng t p trung làm vi c các ngành ngh này. 23 Xu h ng suy gi m c a ngành may m c và giày dép ã c ghi nh n Vi t Nam, 24 ti m n nh ng h u qu i v i lao ng n. H n n a, nghiên c u c ng cho th y trong suy gi m kinh t thì lao ng nh p c, c lao ng nam và n, s là nh ng i t ng u tiên b m t vi c. N gi i chi m g n m t n a lao ng nh p c trên th gi i và chi m 2/3 lu ng di c lao ng Châu Á và Ti u sa m c Sa-ha-ra châu Phi. 25 Trong n m 2008, ki u h i chuy n v các n c ang phát tri n là $350 t ô la M trên toàn th gi i, 26 và nh v y l ng c a ph n thông qua ki u h i là m t ngu n thu nh p r t quan tr ng i v i nhi u gia ình. M t l n n a cho th y, lao ng n nh p c th ng ch u r i ro h n nhi u trong kh ng ho ng kinh t h n lao ng nam nh p c và ít c ti p c n nh ng l i ích, không c b o v quy n l i, k n ng th p và trình giáo d c th p. S li u m t vi c c a lao ng n nh p c g n ây trên th gi i cho th y ngu n ki u h i s gi m và nh v y gia ình, ch y u n gi i và tr em, s ph i gánh ch u vi c m t m t ngu n thu gia ình quan tr ng và m t s b o v xã h i. 27 Nghiên c u Vi t Nam c ng kh ng nh t m quan tr ng c a ki u h i g i v t nh ng lao ng di c trong vi c gi m r i ro và h tr cho gia ình, 28 và các s li u khác c ng cho th y lao ng n di c chi m i a s trong các ngành công nghi p ch bi n xu t kh u có nhi u r i ro, 29 vì v y nh ng v n toàn c u này c n c quan tâm m c nào ó t i Vi t Nam. M t y u t quan tr ng khác do nh h ng suy gi m kinh t là an ninh l ng th c. Nh ng h gia ình nghèo th ng dùng h u h t thu nh p 75% - mua th c n. Ph n và các nhóm khác nh dân t c thi u s th ng n m trong i t ng nghèo, vì v y s là nh ng i t ng ch u nh nghiêm tr ng nh t do tác ng c a kh ng ho ng l ng th c; ph n và bé gái hi n t i chi m 70% s ng i thi u th c n trên th gi i. 30 Do giá th c ph m t ng, các h gia ình s c t gi m c v l ng và ch t các lo i th c ph m, s làm gi m các dinh d ng mà ph n và bé gái và c bi t là ph n mang thai và cho con bú - c n ph i có. 31 Ph n th ng gi m chi tiêu c a mình t ng kh u ph n th c ph m cho các thành viên 20 Emmett, Bethan (2009) Tr giá cho Kh ng ho ng kinh t, Báo cáo trao i qu c t Oxfam, tháng Ngân hàng Th gi i (2009) Ngân hàng TG kêu g i t o c h i kinh t cho ph n khi kh ng ho ng kinh t toàn c u v n ti p di n, Thông cáo báo chí 29 /1/ ILO (2009) Xu h ng vi c làm toàn c u cho ph n : tháng 3/2009, Geneva: ILO, pp Kabeer, Naila và Tran Thi Van Anh (2006) Toàn c u hoá, Gi i và công vi c trong b i c nh chuy n d ch n n kinh t : tr ng h p Vi t Nam, UNDP Viet Nam Policy Dialogue Paper 2006/2, Hanoi: UNDP. 24 World Bank (2009) Tranh u v i các th l c suy gi m toàn c u, C p nh t tình hình kinh t ông nam á và thái bình d ng, tháng 4/ UNIFEM (????) Tác ng c a suy gi m toàn c u i v i ph n các n c ang phát tri n: nh ng ng i ho t ng v bình ng gi i có th làm gì? World Bank (2009) Ph n 33 qu c gia ch u r i ro cao do nh h ng kh ng ho ng tài chính toàn c u, thông cáo báo chí, tháng 3 ngày 6 n m UNDP (2009) To àm tr c tuy n v tác ng kh ng ho ng tài chính và kinh t i v i bình ng gi i ch a xu t b n. 28 Niimi, Yoko, Thai Hung Pham và Barry Reilly (2008) Y u t quy t nh ki u h i: nh ng s li u th c t v di c n i a Vi t Nam Báo cáo Nghiên c u chính sách c a Ngân hàng Th gi i WPS4586, Hanoi: The World Bank. 29 Kabeer, Naila, Tran Thi Van Anh and Vu Manh Loi (2005). 30 Keating, Adriana (2008) Gi i và an toàn l ng th c, AusAID T6 2008, p Quisumbing, Meinzen-Dick and Bassett (2008), p

12 khác trong gia ình. H n n a, chi tiêu cho n ng l ng c a ph n và gánh n ng th i gian ngày càng t ng khi h ph i b nhi u th i gian h n tìm mua và ch bi n các lo i n r ti n, thay vì b th i gian cho các ho t ng s n xu t và tái s n xu t khác. 32 M c dù nghiên c u v các v n này t i Vi t Nam còn h n ch, nh ng nh ng nghiên c u nh l ng g n ây c ng ph n nào ph n ánh nh ng phát hi n này. Ví d, nghiên c u c ti n hành vào cu i n m 2008 do UNIFEM và ILSSA cho th y nhu c u chi tiêu c a n gi i bao g m th c ph m th ng ng sau nh ng thành viên khác trong gia ình trong th i k kh ng ho ng kinh t, v i m t n gi i trong nhóm m c tiêu tham gia có nh n nh dinh d ng c a chúng tôi càng ngày càng t i, nh ng ôi khi chúng tôi v n mua th c n ngon cho con tr và r u cho ch ng. Tôi th ng ch n c m v i rau. 33 Nh ng phát hi n này c ng c ph n ánh trong nghiên c u n m 2008 c a Oxfam và Action Aid, nghiên c u này c ng cho th y s t ng giá có nh h ng nhi u h n n ph n dân t c thi u s Vi t Nam: nam gi i có ki m soát nhi u h n i v i ngu n l c gia ình, vì h bi t ti ng Kinh và k n ng nhi u h n, trong khi ph n ph i i làm n ng nhi u h n và còn ph i n u n ng và ch m tr v i ngu n ngân sách gia ình h n h p. 34 V i ngày càng nhi u nam gi i và n gi i m t vi c, gi m l ng ki u h i, giá c t ng và chi tiêu công có th ang ch u nhi u áp l c, ph n ang ph i i m t v i vai trò ch m sóc gia ình v i ngu n thu nh p suy gi m và có nhi u kh n ng có nh ng tác ng n s c kho và giáo d c. Ngân hàng Th gi i ghi nh n ph n 33 qu c gia có r i ro cao do nh h ng c a suy gi m kinh t, d oán t l t vong tr em và tr s sinh t ng, gi m s bé gái n tr ng và gi m thu nh p. 35 H n n a, theo nghiên c u c a Vi n Nghiên c u Phát tri n thu c 5 qu c gia cho th y s gia t ng xung t và b o l c trong các gia ình nghèo do kh ng ho ng tài chính, nhiên li u và th c ph m. 36 Ph n h i chính sách và m t s ph n h i khác Ph n ng chính sách i v i suy gi m tài chính ph i tránh nh ng b t l i cho ph n và c n k t h p xem xét tài chính trong công b ng gi i trong b t k gói chính sách ph n h i nào. Ví d, các c quan giám sát tài khoá ph i có s ph n i di n cân b ng có th giúp giám sát chi tiêu và t v n v chính sách m b o các gói kích c u có c nh ng cân b ng v gi i. Các gói kích c u ph i m b o r ng chi tiêu ph i m b o cân b ng gi i trong t o vi c làm, xem xét nh ng b t l i c a th tr ng lao ng mà n gi i ph i i m t. Chính sách kích thích kinh t trong ngành xây d ng và h t ng c s th ng em l i ích cho lao ng nam nhi u h n là n gi i, cho dù nó c dùng gi m b t tình tr ng m t vi c trong ngành ch xu t mà ph n chi m a ph n. Vì v y, c n cân nh c k l ng nh ng m c tiêu t ng tr ng vi c làm c th cho n gi i. 32 Quisumbing, Meinzen-Dick and Bassett (2008), p ILSSA and UNIFEM (forthcoming) Hanoi: ILSSA and UNIFEM. 34 Oxfam and Action Aid (2008) Tác ng giá i v i i s ng và sinh k c a ng i nghèo Vi t Nam, Hanoi: Oxfam và Action Aid. 35 World Bank (2009) 36 Vi n nghiên c u Phát tri n (2009) Accounts of Crisis: Ng i nghèo tr i qua kh ng ho ng tài chính, l ng th c và nhiên li u 5 qu c gia, IDS: Anh, tháng 3/

13 Thêm vào ó, ph n h i chính sách c n xem xét u t vào các d án h t ng xã h i nh ng l nh v c nh s c kho c ng ng, giáo d c, ch m sóc tr em và các d ch v xã h i khác. Các d án h t ng xã h i không ch giúp t o vi c làm cho ph n, vì ph n th ng chi m s ông trong các l nh v c này, mà còn góp ph n gi m gánh n ng v các công vi c ch m sóc và không công cho ph n. Nh ng ph n ng chính sách i v i tình hình tài chính c n xem xét v n con ng i c ng nh các khía c nh tài chính c a kh ng ho ng. Bây gi là th i i m quan tr ng h n bao gi h t duy trì cam k t t c các M c tiêu Phát tri n Thiên niên k, bao g m m c tiêu t ng c ng công b ng gi i. 3. Thay i khí h u Nghiên c u trên th gi i cho th y s m t công b ng gi i hi n t i trong xã h i bao g m m t s vai trò c a gi i, phân tách gi i trong lao ng và ti p c n và ki m soát ngu n l c và thông tin c trao i ph n tr c c a báo cáo này có th làm t ng thêm nh ng tác ng v thay i khí h u i v i ph n. ng th i, nh ng tác ng thay i khí h u có th làm tr m tr ng thêm v n b t bình ng gi i hi n t i. Ví d rõ ràng nh t liên quan n t l t vong trong thiên tai do thay i khí h u. Nghiên c u g n ây cho th y ph n và tr em có nguy c t vong cao g p 14 l n so v i nam gi i trong nh ng tr ng h p thiên tai. 37 Ví d, n gi i chi m 90% trong t ng s 140,000 ng i ch t trong th m ho l c xoáy B ng-la- ét n m 1999, 38 Sóng th n Châu Á n m 2004 có 70-80% s ng i t vong là ph n, 39 và trong n m 2006 sóng th n In- ônê-xi-a và S -ri-lan-ka, s ng i s ng sót là nam gi i ông h n nhi u so v i n gi i v i t l ba ho c b n nam trên m t n. 40 M t i n hình t ng t c ng c ghi nh n Vi t Nam; nghiên c u c a Oxfam cho th y ph n ch t nhi u h n nam gi i tr n l t kinh hoàng H i Lãng n m R i ro t vong n gi i và bé gái t thiên tai liên quan n thay i khí h u có m i liên h n s b t bình ng gi i hi n t i. Ví d, nam gi i có c h i nghe thông tin v tình hình thiên tai nh ng n i công c ng n i h làm vi c; h c ng th ng nh n c m c ch a tr cao h n trong c u tr và nh ng n l c ph c h i. 42 Nh ng khác bi t v xã h i hoá có ngh a nh ng bé gái không c trang b nh ng k n ng t ng t nh anh trai c a chúng nh trèo cây hay b i l i; 43 ây c cho là y u t chính Vi t Nam, n i mà nhi u 37 Aguilar, Lorena (2008) "Am hi u m i liên k t: Gi i và thay i khí h u." Báo cáo v các khía c nh xã h i t i H i ngh Thay i khí h u, Ngân hàng th gi i, Washington, D.C., 3/ Aguilar, Lorena (2004) Thay i khí h u và Gi m thi u thiên tai, Thu s : IUCN. 39 Rooke, Anna (2009) G p ôi thi t h i: Qu u t khí h u c a NHTG suy gi m Công b ng gi i và khí h u, Washington, D.C.: Hành ng gi i. 40 Davis, Ian, et al. (2005) Bão th n, Gi i và Ph c h i, V n c bi t Ngày qu c t v phòng ch ng thiên tai, ch 6, 10/ Oxfam (2008) Viet Nam: Thay i khí h u, thích nghi và ng i nghèo, Hà N i: Oxfam International. 42 Neumayer, Eric and Thomas Pluemper (2007) B n ch t Gi i c a Thiên tai: Tác ng c a Thiên tai i v i kho ng cách v gi i trong cu c s ng, , Annals of the Association of American Geographers, 97 (3): Demetriades, Justina and Emily Espen (2008) Gi i và Thay i khí h u: L p liên k t, Nghiên c u ph m vi cho DFID, BRIDGE, Vi n nghiên c u Phát tri n. 13

14 ph n không bi t b i h n nam gi i. 44 Nh ng h n ch v tính di chuy n c a ph n nh ng n i công c ng c ng là i u r t quan tr ng; nh ng tr n l t B ng-la- ét, nhi u ph n t vong do ch i ng i thân tr v nhà và a h t i nh ng n i an toàn. 45 i s ng ph n c bi t ch u r i ro v i thay i khí h u. Nông dân là n gi i th ng là i t ng u tiên m t vi c nh ng c ng ng b nh h ng b i thay i khí h u và là ng i cu i cùng tìm c vi c làm m i nh ng ngành chính th c. 46 Do s phân bi t gi i trong lao ng, n gi i chi m 70-80% s lao ng ngành nông nghi p trên th gi i, 47 và th ng ch u trách nhi m v ch búa, v n rau và gia súc gia c m, ng c l i v i nam gi i th ng ch u trách nhi m v nh ng cây tr ng t o thu nh p và àn gia súc l n. Nh v y, s gia t ng l t l i và h n hán do thay i khí h u s nh h ng n lo i cây tr ng và gia súc mà ph n m nhi m và h thi u quy n s h u t và ti p c n t i ngu n l c nh tín d ng, i u này có ngh a h ít có c h i ti p c n v i nh ng ngu n h tr và sinh k thay th khác. 48 Nh ng v n này c xác nh n Vi t Nam, n i mà ph thu c nhi u vào t ai và tài nguyên thiên nhiên cho sinh k c a h s làm cho ph n ch u r i ro nhi u h n do nh h ng c a thay i khí h u. Vi t Nam, khu v c nông thôn có nhi u ph n h n nam gi i tham gia vào s n xu t nông nghi p, ngh a là ph n ph i i m t v i r i ro m t mát t h n hán và các ki u m a b t th ng. 49 Thay i khí h u làm cho m t an ninh v n c, do ó làm t ng kh i l ng công vi c c a ph n trong vi c tham gia duy trì ng ru ng do h ph i b nhi u th i gian và công s c làm t và t i tiêu cho hoa màu. 50 Ngoài ra, ph n th ng ch u trách nhi m i l y n c s ch và c i un, c hai công vi c này u ch u nh h ng m nh b i thay i khí h u, vì th h m t nhi u th i gian h n duy trì m b o các ngu n l c này và có ítth i gian h n tham gia vào các ho t ng c tr l ng khác. 51 Nghiên c u c a Oxfam Vi t Nam c ng cho th y ph n th ng b nhi u th i gian ki m c i un và n c sách sau nh ng tr n l l t. 52 Thay i khí h u c ng làm t ng công vi c ch m sóc c a ph n ; ph n v n ch u trách nhi m v s c kho và ch m sóc cho ng i b nh và ng i già và cung c p th c n h u h t các qu c gia trên th gi i. Nh v y thay i khí h u làm tr m tr ng thêm tình tr ng m au và th ng t t do n c b n, ói và thiên tai, d n n công vi c ch m sóc c a ph n t ng theo c p s nhân 53, i u này góp ph n làm cho ph n ngày càng có ít th i gian tham gia các l nh v c khác c a i s ng xã h i. Nh ng s li u cho th y Vi t Nam c ng v y, s phân bi t gi i trong lao ng làm cho ph n ph i m nhi m ph n l n công vi c v th c ph m và ch m sóc con cái, 54 và các tác ng c a thay i khí h u làm ph n 44 Oxfam (2008). 45 Rohr, Ulrike (2005) Gi i và thay i khí h u Tiempo: T p chí thay i khí h u, UEA, SEI and IIED. 46 Rooke, Anna (2009). 47 Rooke, Anna (2009). 48 Demetriades and Espen (2008). 49 Le Cong Than (2008) Nguy c i v i ph n và Khung chính sách cho thích ng v i thay i khí h u, Báo cáo t i H i ngh toàn c u l n 3 v Ph n trong chính tr và qu n lý, Manila, 10/ Thanh (2008). 51 Rooke, Anna (2009). 52 Oxfam (2008), p Rooke, Anna (2009). 54 VASS (2008) Công b ng gi i VN, Hanoi: VASS. 14

15 ph i b thêm nhi u th i gian h n cho nh ng vi c ch m sóc ng i m và ng i già, vì th làm gi m th i gian c n có giáo d c bé gái và các ho t ng t o thu nh p khác mà h có th tham gia. 55 Nh ng ki n th c c a ph n th ng xuyên không c s d ng khi xây d ng nh ng chi n l c gi m thi u và thích nghi v i thay i khí h u. Nam gi i và n gi i c ti p c n v i các lo i tri th c khác nhau v th gi i xung quanh và v tài nguyên thiên nhiên do s phân nh theo gi i v lao ng và nh v y ki n th c c a nam gi i th ng c u tiên h n là nh ng thông tin và kinh nghi m c a n gi i. i u này c bi t úng trong tr ng h p các quá trình ra quy t nh c p cao v chi n l c gi m thi u thay i khí h u; ví d, t i H i ngh các ng (COP7) t ch c t i Ma-ra-khét (Marrakech), t l các chuyên gia nam gi i i v i n gi i v nh ng quy t nh trong các d án n ng l ng và lâm nghi p là Tuy nhiên, s tham gia c a n gi i trong các chi n l c gi m thi u có th em l i nh ng k t qu thành công. Ví d, ch m t c ng ng b nh h ng b i tr n bão Mitch n m 1998 c báo là không có t vong; i u này có c là do c quan phòng ch ng thiên tai ã ào t o v gi i và các ho t ng qu n lý thiên tai và n gi i ch u trách nhi m giám sát h th ng c nh báo s m và ã k p th i di t n m i ng i tr c khi c n bão p n. 57 V s thích nghi, ph n th ng ít kh n ng thích nghi v i thay i khí h u h n nam gi i do h ít c giáo d c, có thu nh p th p h n, ít quy n s h u tài s n và ít c ti p c n ngu n tín d ng, t t c nh ng i u này làm c n tr kh n ng thích nghi c a h. 58 Dù sao, c ng có nhi u tr ng h p n i b t v kh n ng thích nghi c a ph n i v i thay i khí h u. Trong các nghiên c u, n i mà l t l i là m t v n thì chi n l c thích nghi c a ph n bao g m vi c di chuy n n nh ng n i an toàn, b o m tài s n, thích nghi n u ng, ti t ki m n ng l ng, thích nghi v i các t p t c canh tác nông nghi p và các ho t ng t ch c và t p th. 59 Vi t Nam, dù ph n ch u nhi u c n tr xã h i v t qua và tham gia quá trình lãnh o c ng ng và gi m thi u thiên tai, Oxfam ã h tr nam gi i và n gi i H i Lãng chu n b và thích ng v i mùa l l t, bao g m phân ph i thi t b, c t tr nh ng v t ph m c n thi t và duy trì h th ng c nh báo s m; ph n c bi t c khuy n khích tham gia và m t s nhóm t nguy n ã t c m c tham gia trên 50% là n gi i. 60 Tuy nhiên, m t s tr ng h p khác, ph n ph i u tranh c tham gia vào các quá trình ra quy t nh c c p c ng ng và c p qu c gia. Ví d, s tham gia c a ph n các U ban phòng ch ng l t bão a ph ng ch h n ch vi c ch m sóc tr em và phân phát th c n h n là tham gia vào các vai trò quy t nh. 61 Phàn h i chính sách và nh ng ph n ng khác 55 Oxfam (2008), Thanh (2008). 56 Aguilar, Lorena, Ariana Araujo and Andrea Quesada-Aguilar (2008) Gi i và thay i khí h u, IUCN. 57 Aguilar (2004). 58 Lambrou, Yianna and Grazia Piana (2006) Gi i: b ph n còn thi u ng thích v i thay i khí h u, Rome: FAO. 59 Dankelman, Irene, et al. (2008) Gi i, Thay i khí h u và an ninh con ng i: Bài h c t B ng-la- ét, Ga-na và Sênê-gan, New York: WEDO. 60 Oxfam (2008). 61 Thanh (2008). 15

16 S li u c th v gi i và nh y gi i i v i nh ng tác ng c a thay i khí h u, r i ro và thích nghi c n c thu th p và phân tích, t p trung vào n ng l c c a nam gi i và n gi i trong vi c thích ng và gi m thi u thay i khí h u và ánh giá nh ng tác ng chính sách và ch ng trình v nam gi i và n gi i. M t nghiên c u m i ây c a UNDP v gi i và thay i khí h u s gi i quy t v n này qua vi c phân tích c l p nh ng khía c nh gi i trong thay i khí h u Vi t Nam, bao g m các khía c nh gi i v r i ro và thích ng v i nh ng tác ng thay i khí h u và nh ng khía c nh gi i trong nh ng hành ng gi m thi u khí nhà kính. Nh ng chi n l c phân tích gi i, l ng ghép gi i và nh y v gi i c n c l ng ghép vào vi c ho ch nh chính sách,lu t pháp và k ho ch qu c gia. Vi t Nam, Ch ng trình m c tiêu Qu c gia v thích ng v i thay i khí h u ã công nh n bình ng gi i là nguyên t c ch o và ph n c xác nh là nhóm c bi t r i ro, tuy nhiên nh ng vai trò, trách nhi m khác nhau và vai trò quy t nh gi a nam gi i và n gi i ch a c công nh n. 62 Nh ng phân tích trong nghiên c u c a UNDP s gi i quy t v n này thông qua thông báo v l p k ho ch qu n lý thay i khí h u trong t ng lai và các quá trình ra quy t nh. i u quan tr ng n a là ph n c n c công nh n là tác nhân cho s thay ivà các chi n l c c tri n khai nh m h tr n gi i và các chuyên gia v gi i trong các vai trò ra quy t nh xung quanh các quá trình l p k ho ch v thay i khí h u, quá trình gi m thi u và thích ng v i thay i khí h u. Ví d, ph n tham gia vào xây d ng NTP cho n nay v n còn r t h n ch ; c n có nh ng bi n pháp h tr n ng l c ph n h óng góp c p c ng ng và m b o ph n c tham gia các quá trình ra quy t nh c p qu c gia. 4. Hi u qu vi n tr Ch ng trình ngh s v hi u qu vi n tr - trong khuôn kh Tuyên b Paris v Hi u qu vi n tr và, Vi t Nam là Tuyên b Hà N i v Hi u qu Vi n tr - có m i liên quan m t thi t v i công b ng gi i, c th hi n trong ph n 42 c a Tuyên b Paris. Bình ng gi i và quy n c a ph n là nh ng y u t c b n t c nh ng k t qu phát tri n và m c tiêu chung v hi u qu vi n tr, m t cân b ng gi i làm c n tr hi u qu phát tri n: Vi n tr ch có hi u qu n u t c nh ng k t qu phát tri n t t và nh ng k t qu phát tri n t t s không bao gi có n u v n t n t i b t bình ng gi i. 63 Tuy nhiên, v n còn có nhi u ý ki n khác nhau v nh ng kinh nghi m a v n gi i vào các quá trình hi u qu vi n tr. V quy n s h u, chú ý n bình ng gi i và quy n c a ph n trong phân tích, phân b ngu n l c, xây d ng và tri n khai chính sách có th góp ph n m b o các chi n l c xoá ói gi m nghèo và các chi n l c phát tri n khác c v n hành hi u qu h n và 62 UNDP (2009) Nghiên c u v Thay i khí h u và Gi i c a UNDP, Vi t Nam, Draft program document, May Mary Robinson, quoted in OECD (2008a) Bình ng gi i, trao quy n cho ph n và Tuyên b Paris v Hi u qu Vi n tr : Tóm t t v n 1 T o liên k t, M ng l i DAC v bình ng gi i, OECD, 7/

17 theo h ng t c k t qu. 64 Tuy nhiên, m t nghiên c u 12 qu c gia cho th y các k ho ch phát tri n qu c gia và các chi n l c gi m nghèo v n r t ít quan tâm n các m c tiêu bình ng gi i và ít l ng ghép các k ho ch hành ng gi i, và khi nh ng u tiên v bình ng gi i c l ng ghép thì v n này v n không c tính n khi n giai o n l p k ho ch theo ngành và phân b ngu n l c. 65 i u này th hi n m t ph n v n ng l c h n ch c a nhi u b tài chính và k ho ch, các b ngành và các b ph n th c hi n phân tích gi i trong các khung chính sách. Vi t Nam, Ch ng trình K t h p c a Liên h p qu c v Bình ng Gi i c tri n khai các c quan i tác chính ph và 12 n v UN gi i quy t v n này, góp ph n i u ph i và h tr k thu t a ngành cho các b ngành th c hi n tri n khai Lu t Bình ng Gi i và l ng ghép vào các quá trình l p k ho ch c a Chính ph. 66 V v n liên k t, nghiên c u c ng cho th y nh ng cam k t c a chính ph và nhà tài tr i v i bình ng gi i còn ch a c th c hi n y khi nói v s p x p và c p ngân sách cho nh ng u tiên bình ng gi i. 67 Liên quan n v n này, vi c thi u nh ng m c tiêu và tiêu chí v gi i giám sát các k t qu phát tri n c ng c xác nh là l h ng chính trong phân nh ngu n l c cho bình ng gi i; vì v y, l p ngân sách theo y u t gi i c coi là i m quan tr ng trong vi c t ng c ng giám sát và phân nh ngu n l c và chi tiêu cho bình ng gi i c a các Chính ph và các nhà tài tr. 68 M t y u t khác c a quá trình liên k t là các c ch h tr chính sách nh quá trình Tín d ng H tr Xoá ói gi m nghèo (PRSC) Vi t Nam. Trong khi nh ng ghi nh n v l ng ghép các v n gi i vào PRSC tr c ây có nh ng ý ki n khác nhau, thì các nhà tài tr trong n m 2009 ã có nh ng n l c áng k t ng c ng s cam k t v v n gi i trong quá trình PRSC, phân tích quy trình cho t i nay và xây d ng m t chi n l c cho cam k t sau này t p trung h tr các c quan i tác chính ph và liên k t các v n liên quan n gi i và các hành ng chính sách v i nh ng u tiên v gi i c p qu c gia hi n t i. 69 Nh ng n l c i v i hài hoà hoá trên th gi i c ng t c nh ng thành công áng k v i s gia t ng các công vi c phân tích chung gi a nhà tài tr và chính ph và l p k ho ch hài hoà hoá xung quanh bình ng gi i, m c dù tác ng c a các quá trình này th hi n nh ng m c khác nhau. 70 Các nhóm làm vi c v bình ng gi i ho c các nhóm h p tác i tác là nh ng y u t ch o c a quá trình này và th ng yêu c u s h tr th ng xuyên t các nhà tài tr và m t ch ng trình ngh s h ng n t ng lai n u các nhóm này v n còn ho t ng. 71 M t s ví d thành công là ki m toán hài hoà gi i trong các h th ng t ch c Ru-wan- a và ho t ng phân nh lao ng Tan-za-ni-a, t i 64 OECD (2008a). 65 Chiwara, Letty and Maria Karadenizli (2008) Liên k t Hi u qu vi n tr và Bình ng gi i: Global Findings, New York: UNIFEM. 66 See UNIFEM (2007) Thúc y bình ng gi i trong Hi u qu vi n tr Châu á Thái Bình D ng: Th c hi n nh ng Nguyên t c trong Tuyên b Paris, Tài li u trao i UNIFEM, 11/ Chiwara and Karadenizli (2008). 68 Chiwara and Karadenizli (2008). 69 Moser, Annalise (2009) Phân tích gi i và Quá trình tín d ng h tr xoá ói gi m nghèo Vi t Nam, Báo cáo do UNIFEM và c u quy n c a AusAID và AECID, Hanoi,4/ Chiwara và Karadenizli (2008). 71 OECD (2008a). 17

18 ây các n v tài tr c b nhi m là các u m i v gi i trong các nhóm làm vi c theo ngành. 72 Vi t Nam, c ch ch y u hài hoà hoá xung quanh bình ng gi i là thông qua Nhóm i tác Hành ng Gi i (GAP), bao g m các thành viên chính ph, nhà tài tr, các c quan UN và các t ch c xã h i dân s làm vi c v gi i. Trong khi ho t ng c a GAP h n ch trong 12 tháng v a qua do vi c tái c c u b máy bình ng gi i qu c gia và thi t l p m t V Bình ng gi i m i, các nhà tài tr và chính ph v n cam k t duy trì và t ng c ng cho nhóm này. Trong xu th h ng n qu n lý t c các m c tiêu phát tri n, i u quan tr ng là ph i m b o c nh ng k t qu dài h n nh bình ng gi i không b tr thành th y u trong n l c xác nh các k t qu có th nhanh chóng t c và d dàng nh l ng c. Vi c t ng c ng t p trung qu n lý t k t qu ã c tri n khai nhi u qu c gia trong quá trình t ng c ng các s li u v phân bi t gi i c p qu c gia, m c dù nó v n ch a c s d ng m t cách h th ng thông tin v quá trình ra quy t nh ho c giám sát u ra và k t qu. 73 M t s c ch khác c xây d ng góp ph n theo dõi các k t qu v bình ng gi i, nh c ch DAC ghi nh n chính sách v bình ng gi i. Công c ghi nh n này xác nh các ho t ng t p trung tr c nh t vào vi c t c bình ng gi i và t ng quy n cho ph n ; 16 trong 23 qu c gia thành viên DAC báo cáo v các ghi nh n bình ng gi i phân b vi n tr cho giai o n Cu i cùng, v trách nhi m gi i trình ôi bên, các nhà tài tr và i tác phát tri n có th s d ng các hi p nh và tho thu n qu c t v bình ng gi i làm c s to àm chính sách và s d ng nh m t bi n pháp trách nhi m gi i trình tr c dân chúng, 75 bao g m CEDAW, C ng l nh B c Kinh v Hành ng và M c tiêu Phát tri n Thiên niên k. Ngoài ra, có m t s ý ki n là c i cách hi u qu vi n tr, trong khi có th t ng c ng h p tác gi a các nhà tài tr và các chính ph, c ng có th nh h ng n m i quan h c a nhà tài tr v i xã h i dân s ; nh v y, c n t ng c ng nh ng n l c làm vi c v i và h tr các t ch c xã h i dân s ph n vì c hai bên u có trách nhi m gi i trình. 76 i u này s là m t th thách l n Vi t Nam do b n ch t m i m và h n ch c a xã h i dân s. 77 Ph n h i chính sách và các ph n h i khác Các nhà tài tr, UN và i tác chính ph s i u ph i nh ng h tr c a h xây d ng n ng l c cho các nhân s ch ch t c a chính ph h ch u trách nhi m v bình ng gi i, bao g m nh ng cán b C quan Bình ng Gi i c ng nh các cán b ch ch t các b ngành liên quan. Xây d ng n ng l c nh m t ng c ng kh n ng c a các cán b này trong vi c phân tích và liên k t hi u qu các v n bình ng gi i trong các ch ng trình và k ho ch qu c gia, bao g m phân tích 72 Cited in OECD (2008a). 73 Chiwara và Karadenizli (2008). 74 OECD (2008b) Vi n tr trong h tr bình ng gi i và t ng quy n cho ph n , OECD, 2/ OECD (2008a). 76 OECD (2008a). 77 Eyben, Rosalind (2007) Bình ng gi i và Nh ng c h i và thách th c trong hi u qu vi n tr cho các thông l qu c t : Bài h c t ông Nam Á, Báo cáo t i H i th o do DFID, UNIFEM và Ngân hàng Th gi i t ch c tháng 4/

19 Chi n l c Qu c gia v Bình ng gi i s p ra cho giai o n mà s tr thành m t công c chính i v i các quá trình hi u q a vi n tr sau này xung quanh v n gi i. i u này bao g m vi c m b o các v n chính v gi i c ph n ánh và các ch s a ra ph i c th và o l ng c. Ch ng trình chung c a UN v Bình ng Gi i ang c tri n khai trong các n v c a UN và các i tác chính ph h tr nâng cao n ng l c v l nh v c này. Chính ph và các i tác tài tr c n ph i h p th c hi n tri n khai các c ch trách nhi m gi i trình góp ph n giám sát m t cách h th ng ti n các m c tiêu bình ng gi i ra trong các cam k t và chi n l c phát tri n trong n c và qu c t. i u này bao g m các ch s v nh y gi i trong các khung ánh giá th c hi n giám sát các k t qu h tr phát tri n, c ng nh t ng c ng n ng l c qu c gia trong vi c thu th p và s d ng các s li u v phân bi t gi i làm u vào cho vi c xây d ng và giám sát các chi n l c và chính sách qu c gia. Qu n lý tài chính công theo y u t gi i (PFM) và các sáng ki n l p ngân sách theo gi i s h tr cho các quá trình hi u qu vi n tr, c bi t liên quan n giám sát phân b ngu n l c và chi tiêu và giám sát thay i qu n lý k t qu. L p ngân sách theo gi i ph i phù h p v i nh ng c i cách qu n lý tài chính công, và các nhà tài tr h tr c i cách tài chính công nên a ra yêu c u là ph i có chuyên môn v gi i trong i u kho n tham chi u trong các h tr k thu t. V i t cách là m t trong nh ng c ch ch o trong i u ph i các n l c bình ng gi i Vi t Nam, Nhóm i tác Hành ng Gi i c n t ng c ng nhi m v, vai trò và quá trình c a mình t ng c ng kh n ng c a nhóm trong vi c a các khía c nh bình ng gi i vào ch ng trình ngh s hi u qu vi n tr trong n c. 19

20 NHÓM CÔNG TÁC VÌ S THAM GIA C A NG I DÂN Báo cáo i tác Hà N i, tháng 5 n m 2009 Nhóm công tác v s tham gia c a ng i dân (PPWG) c thành l p vào n m 1999, nh m t ph n c a m ng l i các nhóm i tác phát tri n theo ch. V i t cách là m t nhóm c ng tác, PPWG cung c p thông tin/d li u cho các cu c h p c a Nhóm t v n các nhà tài tr cho Vi t nam c t ch c n a n m m t l n gi a chính ph và c ng ng tài tr. PPWG là m t m ng l i và di n àn không chính th c cho các t ch c qu c t, các t ch c phi chính ph (NGOs), nhân viên chính ph, các nhà tài tr, các nhà qu n lý d án, các nhà t v n và nghiên c u, v.v. g p g và trao i thông tin, ý ki n v nh ng v n có liên quan n s tham gia c a ng i dân, dân ch nhân dân và xã h i dân s. Nhóm c m r ng cho t t c các i t ng mong mu n tham gia và óng góp vào vi c chia s thông tin và th c hi n nh ng m c tiêu chung. PPWG c c u thành b i m t Ban ch o, và m t ban i di n c a nh ng bên liên quan. Hi n t i, ã có 279 t ch c và cá nhân ng kí tham gia vào danh sách nh n th c a PPWG, trong ó có nhi u t ch c/cá nhân tr c ti p tham gia vào các ho t ng c a PPWG do Ban ch o c a PPWG t ch c. Ban ch o hi n nay có 20 thành viên trong ó có c i di n c a các t ch c phi chính ph Vi t Nam và qu c t, i di n c a Ch ng trình phát tri n Liên H p Qu c (UNDP), Ngân hàng Th gi i, i s quán Ph n lan, và các t ch c khác. Các thành viên trong Ban ch o th ng xuyên g p nhau t ch c các ho t ng khác nhau nh các nhóm làm vi c theo ch, h i th o, và các s ki n khác. Ch t ch hi n t i là bà Ph m Thuý Anh, Giám c Trung tâm H p tác và Phát tri n Ngu n Nhân l c (C&D), m t t ch c phi chính ph c a Vi t Nam. S m nh c a PPWG S m nh c a PPWG là óng vai trò nh m t di n àn nhân dân và các t ch c xã h i có c h i trao i thông tin, c ng nh tham gia và óng góp vào quá trình phát tri n, và xoá ói gi m nghèo Vi t Nam. 1. C p nh t nh ng ho t ng chính c a PPWG trong n m Các nhóm làm vi c PPWG u n m 2009, Ban ch o PPWG ã ng ý ti p t c nh ng ph n vi c c a m t s nhóm làm vi c t n m 2008 và thi t l p m t s nhóm làm vi c m i. Cho n n m 2009, nh ng nhóm làm vi c c a Ban ch o PPWG bao g m: Nhóm làm vi c 151 v các T h p tác Nhóm làm vi c v thay i khuôn kh pháp lý vì s tham gia c a nhân dân và xã h i dân s (Nhóm làm vi c CS) Nhóm làm vi c v Lu t truy c p thông tin Nhóm làm vi c v Ch ng tham nh ng Nhóm làm vi c v Qu n lý nhà n c c p a ph ng 1.2.Các ho t ng c a Nhóm làm vi c PPWG trong n m

21 Nhóm làm vi c 151 v các T h p tác Trong n m 2009, PPWG ti p t c h tr vi c th c hi n Ngh nh 151/2007/ND-CP v vi c t ch c và i u hành các t h p tác c p c s. M c dù Ngh nh ã c phê duy t vào ngày 10/10/2007 và B K ho ch u t (MPI) ã phát hành Thông t H ng d n 04/2008/TT-BKH vào tháng 7/2008, vi c th c hi n Ngh nh c báo cáo là v n còn r t h n ch. Ph n l n các nhóm m c tiêu th m chí còn không bi t n s t n t i c a Ngh nh này. Trong quý 1 n m 2009, m t vài t ch c thành viên c a PPWG ã th c hi n ánh giá nhanh vi c th c hi n Ngh nh 151 t i nh ng khu v c d án c a h bao g m: nghiên c u c a CARE Hoà Bình, B c C n, và Thanh Hoá; nghiên c u c a Oxfam Anh Ninh Thu n và Lào Cai; và nghiên c u c a SRD Phú Th. K t qu nghiên c u c a nh ng cu c ánh giá nhanh này g p nhau nh ng i m sau ây: Thông tin v Ngh nh 151 ch a n c v i t ng l p c s và nh ng nhóm i t ng chính c a Ngh nh Vi c ph bi n Ngh nh c ng nh Thông t h ng d n ch c th c hi n h n ch c p t nh và qu n/huy n Ph ng th c ph bi n r t nghèo nàn (không phát hành tài li u, không có h ng d n c th ) khi n cho các nhóm i t ng m c tiêu không th hi u và ng d ng Ngh nh vào th c t Không có k ho ch nào ang c th c hi n m b o các c quan nhà n c ch u trách nhi m trong vi c ph bi n các v n b n pháp lu t Vào ngày 24 tháng 3, PPWG và MPI ng t ch c h i th o Ngh nh Các T h p tác trong th c t và cách th c thúc y vi c th c thi Ngh nh. H i th o ã a ra c h i cho các thành viên c a PPWG chia s kinh nghi m trong vi c th c thi Ngh nh các a ph ng khác nhau. Nhìn chung, h u h t nh ng ng i tham gia u ng ý v i k t lu n t t kh o sát nhanh là vi c th c thi Ngh nh 151 không hi u qu. Tuy nhiên, ph n h i t m t s T h p tác phía Nam (t i h i th o ào t o c a PPWG vào tháng 8/2008) cho th y Ngh nh 151 óng vai trò quan tr ng trong s phát tri n và ho t ng c a các Nhóm nòng c t/ Nhóm c ng ng (CG/CBO) c p c s. M t vài ng i tham gia h i th o c ng chia s kinh nghi m trong cách th c mà các i tác c p c s c a h ã áp d ng hi u qu Ngh nh 151 thi t l p lên các CBOs v qu n lý vùng duyên h i/cây c. T i h i th o, B K ho ch u t c ng ã thuy t trình tr c các thành viên c a PPWG v K ho ch th c hi n ph bi n và thúc y vi c ng d ng Ngh nh 151, m b o Ngh nh có hi u l c và mang n nh ng k t qu nh d tính. K ho ch này có nh ng k t qu mong mu n sau: Quy trình ph bi n Ngh nh và Thông t h ng d n c thi t k và ph bi n r ng rãi trên các ph ng ti n thông tin i chúng nh báo, ài, và truy n hình Xây d ng sách h ng d n v các T h p tác và phân phát cho các khu v c a ph ng, trong ó bao g m t t c nh ng n i dung sau: gi i thi u v các T h p tác, vai trò c a nhóm trong xã h i, l i th c a các T h p tác trong vi c h p tác, vi c thi t l p và các ho t ng; t cách pháp lý, các h p ng h p tác, s h tr c a chính ph, v.v 21