ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ «ΕΡΕΥΝΑ ΚΑΙ ΤΡΟΠΟΙ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΤΩΝ ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΩΝ ΞΥΛΟΥ ΑΠΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΛΑΡΙΣΑΣ» ΑΓΓΕΛΟΣ Ν. ΠΑΠΑΝΙΚΟΣ.

Transcript

1 ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ «ΕΡΕΥΝΑ ΚΑΙ ΤΡΟΠΟΙ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΤΩΝ ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΩΝ ΞΥΛΟΥ ΑΠΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΛΑΡΙΣΑΣ» ΑΓΓΕΛΟΣ Ν. ΠΑΠΑΝΙΚΟΣ Επιβλέπων ρ. ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ ΛΥΚΙ ΗΣ Επιστηµονικός Συνεργάτης ΤΕΙ Λάρισας ΚΑΡ ΙΤΣΑ

2 «...Τα υ όλοι α του αρελθόντος δεν α ορρί τονται ούτε µένουν αναξιο οίητα, αλλά λαµβάνουν µέρος στη διαµόρφωση του νέου...» (Fayet R. 2003, «...Χρειάζεται να κάνεις µια µεταστροφή στο τρό ο σκέψης σου για να αρχίσουν να σου αρέσουν τα α ορρίµµατα ως υλικά...» Taeke de Jong (Ed van Hinte, 2007,) «...Στην ε ανάχρηση υλικών υ άρχει άντα ένα ταίριασµα υλικών ου µοιάζουν να είναι ασυµβίβαστα...» (Ed Van Hinte 2007,) «...Ό ως ο βασιλιάς Μίδας µετέτρε ε ότι άγγιζε σε χρυσό, έτσι κι εµείς ρέ ει να µετατρέψουµε όλα αυτά τα σκου ίδια της σύγχρονης κοινωνίας σε όφελος µας, να µετατρέψουµε το άχρηστο σε χρήσιµο...» Rem Κoolhas ( el croquis OMA/Rem Koolhaas ) «Ποια η χρησιµότητα του να έχεις ένα σ ίτι, αν δεν έχεις ένα σωστό λανήτη για να το το οθετήσεις» (Henry David Thoreau, 1860) - 2 -

3 ΠΕΡΙΛΗΨΗ Η διαχείριση των α ορριµµάτων α οτελεί σηµαντικό ρόβληµα για όλες τις σύγχρονες κοινωνίες. Τα α ορρίµµατα του ξύλου και των ροϊόντων του κατέχουν σηµαντικό οσοστό του συνόλου των α ορριµµάτων καθώς και η χρήση των ξύλινων κατασκευών αρουσιάζει αυξητική τάση. Η ανακύκλωση και η ε αναχρησιµο οίηση του ξύλου και των ροϊόντων του, µ ορεί να µετριάσει το ρόβληµα της διαχείρισης των α ορριµµάτων. Ακόµα, µ ορεί να µετριάσει την ίεση ου δέχονται τα δάση καθώς ως ρώτη ύλη χρησιµο- οιείται ροϊόν ου έχει συµ ληρώσει ένα κύκλο ζωής και όχι ξύλο α ό δέντρα. Σκο ός της αρούσας εργασίας ήταν να εκτιµηθούν τα οσοτικά και οιοτικά χαρακτηριστικά των α ορριµµάτων ξύλου α ό τις ε ιχειρήσεις του Νοµού Λάρισας. Ε ι ρόσθετος σκο ός ήταν η εκτίµηση της στάσης των ε ιχειρήσεων σχετικά µε την ανακύκλωση των α ορριµµάτων ξύλου. Για τους άνω σκο ούς χρησιµο οιήθηκαν ερωτηµατολόγια σε οσοστό 8% του συνόλου των ε ιχειρήσεων. Για το 8% του συνόλου των ε ιχειρήσεων, τα α ορρίµ- µατα ξύλου αντιστοιχούν σε 87,68 τόνους το µήνα, εκ των ο οίων, οι 82,12 τόνοι ανήκουν στην ρώτη κατηγορία ανακτηµένου ξύλου ου εριλαµβάνει ξύλο σε φυσική κατάσταση ή ξύλο µε ελάχιστη µόλυνση α ό χηµικές ουσίες ή βαρέα µέταλλα και µ ορεί να χρησιµο οιηθεί ελεύθερα α ό τη βιοµηχανία ξύλου και µοριοσανίδων, α ό τη βιοµηχανία αραγωγής βίο-καυσίµων και για καύση ρος αραγωγή ενέργειας. Οι υ όλοι ες κατηγορίες κατέχουν οσοστό 6% του συνόλου των α ορριµµάτων ξύλου. Οι ιο σηµαντικές τεχνικές διαχείρισης ανακτηµένου ξύλου είναι η ανακύκλωση για αραγωγή µοριο λακών και ινο λακών, η αραγωγή ενέργειας και τέλος η βιολογική αξιο οίηση. Το 44% του οσοστού των ε ιχειρήσεων χρησιµο οιούν τα α ορρίµµατα ξύλου για καύση ρος θέρµανση, 8% α ορρί τεται σε κάδους, 8% αραδίδεται σε τρίτους και το υ όλοι ο 30% για χρήσεις ό ως : ανακύ

4 κλωση για αραγωγή µοριοσανίδων, σε κτηνοτροφικές µονάδες ως υ όστρω- µα ζώων, καύση για αραγωγή ενέργειας, αραγωγή ελεττών, σε συνεργεία για την α ορρόφηση λι αντικών, καυσόξυλα ρος ώληση και αραγωγή αλετών. Τέλος, η γνώση των ε ιχειρήσεων όσον αφόρα τις τεχνικές διαχείρισης των α ορριµµάτων ήταν ικανο οιητική και το ενδιαφέρον για τα θέµατα της ανακύκλωσης έντονο. «Λέξεις Κλειδιά» Ανακύκλωση, ανακτηµένο ξύλο, α ορρίµµατα ξύλου, διαχείριση α ορριµµάτων ξύλου, ανάλυση κύκλου ζωής

5 ABSTRACT Waste management is an important issue for all modern societies. Waste wood and waste from wood products hold a significant proportion of total waste as well the use of wooden construction on an upward trend. Recycling and reuse of wood and wood products can mitigate the problem of waste management. Still, it can moderate the pressure applied on the forests, since the product used as a raw material has already done a life circle and it is not wood from trees. The aim of the present work was the assessment of the quantities and qualities of waste wood generated from companies in the Prefecture of Larissa. For the purposes of this work, questionnaires where used at the 8% of the sum of all companies. For the 8% of the sum of all companies, the wood waste corresponding tons per month, of which, the tons belong to the first category of recovered wood includes wood in natural state or wood with minimal contamination by chemicals or heavy metals and can be used freely from wood and particleboard industry, the industry of bio-fuels and burning for energy production. The remaining categories have 6% of all waste wood. The most important technical management of recovered wood is recycled to produce particleboards and fibreboards, energy production and finally the biological recovery. The 44% share of companies using waste wood to burn for heating, 8% refused to bins, 8% delivered in the third persons and the remaining 30% for use as: recycling for particleboard production, in farms as animals bedding, combustion for energy production, pellets production, in garages for the absorption of oils, firewood to sale and production of pallets. Finally, knowledge of companies regarding the technical management of waste and the interest in the issues of recycling was satisfactory. «Key words» Recycling, recovered wood, wood waste, wood waste management, life cycle analysis

6 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Σελίδα ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ - ΑΣΟΣ - ΞΥΛΟ ΤΟ ΑΣΟΣ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΤΟΥ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΟΥ - ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟ ΤΟΥ ΚΙΟΤΟ ΞΥΛΟ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΣΕ ΜΙΑ ΣΧΕΣΗ ΑΛΛΗΛΕΠΙ ΡΑΣΗΣ ΠΡΟΙΟΝΤΑ ΞΥΛΟΥ ΚΑΙ ΚΥΚΛΟΣ ΖΩΗΣ ΤΟΥΣ ΠΡΟΙΟΝΤΑ ΞΥΛΟΥ ΚΥΚΛΟΣ ΖΩΗΣ ΠΡΟΙΟΝΤΩΝ ΞΥΛΟΥ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΩΝ ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΑ ΞΥΛΟΥ ΑΝΑΚΤΗΜΕΝΟ ΞΥΛΟ ΟΡΙΣΜΟΙ ΠΟΣΟΤΗΤΕΣ ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΩΝ ΞΥΛΟΥ

7 4.3 ΠΟΙΟΤΙΚΗ ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΩΝ ΞΥΛΟΥ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΩΝ ΞΥΛΟΥ ΕΝΑΠΟΘΕΣΗ ΣΕ ΧΩΜΑΤΕΡΗ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΣΤΗ ΓΕΩΡΓΙΑ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΣΤΗΝ ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΕΠΑΝΑΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΣΗ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ ΣΚΟΠΟΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΥΛΙΚΑ ΚΑΙ ΜΕΘΟ ΟΙ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΑΝΑΚΕΦΑΛΑΙΩΣΗ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΛΙΣΤΑ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

8 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Για την ολοκλήρωση των σ ουδών µου στο Τ.Ε.Ι. Λάρισας, αράρτηµα Καρδίτσας, Τµήµα Σχεδιασµού και Τεχνολογίας Ε ί λου Ξύλου, συνέταξα την αρακάτω τυχιακή εργασία. Το θέµα της τυχιακής εργασίας είναι η "Μελέτη σχετικά µε τα α ορρίµµατα ξύλου α ό ε ιχειρήσεις του Νοµού Λάρισας ". Η αραγωγή, η κατανάλωση και η διαχείριση των διαφόρων ροϊόντων έχει άρει τόσο µεγάλες οιοτικές και οσοτικές διαστάσεις, ώστε άρχισαν να ε ηρεάζουν σε σηµαντικό βαθµό την αγκόσµια οικολογική ισορρο ία. Οι συνέ ειες αρουσιάζονται στην ύ αρξη τεράστιων οσοτήτων α ορριµµάτων και στην εξάντληση των φυσικών ρώτων υλών και την κατά τό ους διατάραξη των µικροκλιµατικών αραγόντων του λανήτη. Θέµατα ό ως η ανακύκλωση, η διαχείριση υλικών, η ροστασία του εριβάλλοντος και µείωση των εκ οµ ών αερίων αφορούν και τον τοµέα ξύλου ε ί λου

9 ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Αρχικά, θα ήθελα να ευχαριστήσω τον ε ιβλέ οντα καθηγητή µου κ. Λυκίδη Χαράλαµ ο, για την καθοδήγηση ου µου ροσέφερε σ αυτή την εργασία. Οι συµβουλές και οι υ οδείξεις του σε όλα τα στάδια της διατριβής υ ήρξαν ολύτιµες. Ε ίσης, θα ήθελα να ευχαριστήσω τον κ. Πα αδό ουλο Ιωάννη, καθηγητή Α.Τ.Ε.Ι. Λάρισας για την ολύτιµη βοήθεια στη δηµιουργία των ερωτηµατολογίων καθώς και την φίλη Κατερίνα Στραγάλη για την ορθογραφική και συντακτική ε ιµέλεια του κειµένου. Θέλω ακόµα να ευχαριστήσω όλους τους καθηγητές του τµήµατος, για τις γνώσεις και τα ερεθίσµατα στα θέµατα τεχνολογίας ξύλου. Τέλος, θα ήθελα να εκφράσω την ευγνωµοσύνη µου στην οικογένεια µου για την υ οστήριξη και την ενθάρρυνση ου µου αρείχαν σε όλη τη διάρκεια των σ ουδών

10 - 10 -

11 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η συµ εριφορά του ανθρώ ου ρος το εριβάλλον µε την κακή µεταχείριση των δασών, την υ ερκατανάλωση ροϊόντων, την λανθασµένη διαχείριση των α ορριµµάτων συντελεί στη µείωση των ρώτων υλών, µόλυνση του εδάφους και των υδάτων, το φαινόµενο του θερµοκη ίου, και στις α ότοµες εναλλαγές στις θερµοκρασίες. Το δάσος και κατ ε έκταση τα ροϊόντα του δάσους, αίζουν σηµαντικό ρόλο στο φαινόµενο του θερµοκη ίου και στην κλιµατική αλλαγή. Το ξύλο, ως ροϊόν του δάσους, είναι ένα α ό τα ιο σηµαντικά ανανεώσιµα υλικά µε µεγάλη σ ουδαιότητα. Υ άρχουν αρκετά στοιχεία ου α οδεικνύουν αυτή τη σ ουδαιότητα. Το ξύλο και τα ροϊόντα του χρησιµο οιούνται σε ολλές κατασκευές. Σαν ρώτη ύλη, µ ορεί να χρησιµο οιηθεί για την κατασκευή µικρών αντικειµένων µέχρι και την κατασκευή τεράστιων δοµικών κατασκευών. Α ό ενεργειακή ά οψη, το ξύλο είναι ένα ανανεώσιµο υλικό σε αντίθεση µε τα ορυκτά καύσιµα. Οι Zecca και Chiari (2010) αναφέρουν ότι η συνολική διαθεσιµότητα των ορυκτών καυσίµων άνω στη Γη είναι ε ερασµένη και ότι η ετήσια αραγωγή θα έχει ιθανώς κορυφωθεί στα µέσα αυτού του αιώνα. Ένας ακόµα αράγοντας είναι η αύξηση της τιµή του ετρελαίου και των άλλων ενεργειακών ηγών. Η ε αναχρησιµο οίηση και η ανακυκλωσιµότητα του ξύλου, καθώς και η ανανέωση του κύκλου ζωής του, έχουν ως στόχο την µείωση των α ορριµµάτων ξύλου καθώς και τη µείωση χρήσης ρώτων υλών και της ίεσης στα δάση. Στην Ελλάδα, έχουν ξεκινήσει ροσ άθειες ανακύκλωσης ξύλου α ό κά- οιες ε ιχειρήσεις. Το µεγαλύτερο ενδιαφέρον για ανακύκλωση ξύλου βρίσκεται στην αραγωγή µοριο λακών

12 - 12 -

13 2. ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ - ΑΣΟΣ ΞΥΛΟ 2.1 Το δάσος Ο άνθρω ος συνδέθηκε στενότατα µε το δάσος α ό την ρώτη στιγµή της εµφάνισης του άνω στη γη. Το δάσος, του εξασφάλισε τροφή, στέγη, ροστασία, ψυχαγωγία και εργασία. Ακόµα, ροσφέρει την α αραίτητη ξυλεία, τα καυσόξυλα και τα άλλα δασικά ροϊόντα (καρ ούς, ρετσίνι κ.ά.) για τη διαβίωση και την ρόοδό του. Το δάσος, δίνει τις ευκαιρίες και τις δυνατότητες για κοινωνικές, θρησκευτικές, καλλιτεχνικές και άλλες εκδηλώσεις και ενασχολήσεις για την νευµατική, κοινωνική και ολιτιστική άνοδο του ανθρώ ου. Ακόµα, συνεχίζει να ροσφέρει και ο άνθρω ος βρίσκει τρό ους να αξιο οιεί ολύ λευρα την ολύτιµη αστείρευτη, φυσική ηγή ζωής, ροόδου και ολιτισµού. Έτσι, ταυτίζεται µε την ίδια τη ζωή και την ιστορία του ανθρώ ου άνω στη γη. Το δάσος είναι ένα σύνολο διαφόρων φυτών και ζώων. Στα δάση κυριαρχούν τα δέντρα. Είναι ένα τεράστιο σύνολο µε δική του ζωή και λειτουργίες. Σύµφωνα µε τον Ντάφη (1986), δάση είναι όταν τα δέντρα και οι θάµνοι συζούν άνω σε µία µεγάλη ε ιφάνεια σε στενή κοινωνική σχέση µεταξύ τους και σε τόση α όσταση, ώστε µε τη συγκόµωσή τους να δηµιουργούν το δασογενές εριβάλλον, και όταν µαζί µε άλλα είδη α ό το φυτικό και ζωικό βασίλειο δηµιουργούν τη δασοβιοκοινότητα ου µαζί µε το βιότο ο α οτελούν το ασικό Οικοσύστηµα, ου αίζει σηµαντικό ρόλο στη βιολογική ισορρο ία της φύσης. Ο άνθρω ος ολλές φορές είτε µε την κακή διαχείριση των δασών είτε α ό α ροσεξία ή άγνοια ε ιφέρει την καταστροφή των δασικών οικοσυστηµάτων. Τυ ικά αραδείγµατα κακής διαχείρισης είναι η ληστρική υλοτο- µία, η α όρριψη σκου ιδιών, οι κακές κατασκευές έργων υ οδοµής, ο διαµελισµός των δασικών εκτάσεων και οι υρκαγιές

14 Το δάσος αράγει το α αραίτητο για τη ζωή οξυγόνο, ενώ δεσµεύει το ε- ικίνδυνο για τη ζωή διοξείδιο του άνθρακα (Coşkun, Gençay 2011). Είναι ένα φυσικό αγαθό, µε ολύ λευρη σηµασία και ανυ ολόγιστη αξία για τον άνθρω ο. Ένας ανανεώσιµος φυσικός όρος µε τεράστιες ανεξάντλητες δυνατότητες για την οικονοµική, εριβαλλοντική, κοινωνική και ολιτιστική ανά τυξη του τό ου, για τη δηµιουργία καλυτέρων συνθηκών ζωής. Για το λόγο αυτό, οι συγκεκριµένες εκτάσεις, ρέ ει να ροστατεύονται και να διαχειρίζονται ορθά, καθώς α ώτερος σκο ός είναι να γίνουν τελικά δάση, ό ου να κυριαρχούν τα δένδρα. Ό ως αναφέρει ο Ντάφης (2010), στο βιβλίο του για τα δάση «Οι κοινωφελείς ε ιδράσεις του δάσους είναι τόσες ολλές και ανεκτίµητες, ου αν δεν υ ήρχε δάσος θα έ ρε ε να το εφεύρουµε. υστυχώς το έχουµε και το καταστρέφουµε. Το ξύλο, ένα α ό τα βασικά ροϊόντα του δάσους, µ ορούµε να το εισάγουµε αν έχουµε χρήµατα, τις κοινωφελείς όµως ε ιδράσεις του δάσους, ό ως την υδρονοµική, την αισθητική και υγιεινή, την ε ίδραση στο κλίµα και τόσες άλλες, δεν µ ορούµε να τις εισάγουµε, όσα χρήµατα και αν έχουµε. Τα δάση ου µας α έµειναν ρέ ει να τα διαφυλάξουµε ως κόρη οφθαλµού». O Οργανισµός Τροφίµων και Γεωργίας των Ηνωµένων Εθνών (FAO 2010), σε συνεργασία µε τις χώρες µέλη του, έχει αξιολογήσει τους όρους αγκόσµιων δασών σε διαστήµατα 5 έως 10 ετών α ό το Σύµφωνα µε τον οργανισµό, η αγκόσµια συνολική δασική έκταση ήταν µόλις άνω α ό 4 δισεκατοµµύρια εκτάρια, ου αντιστοιχούν σε 31 τοις εκατό της συνολικής εριοχής γης ή µέσο όρο 0.6 εκτάρια κατά κεφαλήν. Συµφωνά µε τον Οργανισµό Τροφίµων και Γεωργίας (FAO) το 2010 τα δάση κατανέµονται στον λανήτη ό ως φαίνεται στην εικόνα

15 Εικόνα 1 : Κατανοµή των δασών στο αγκόσµιο χάρτη (FAO 2010). Στην εικόνα 1 αρουσιάζεται η κατανοµή των δασών αγκοσµίως. Οι έντε λουσιότερες χώρες σε δασική έκταση (η Ρωσική Οµοσ ονδία, Βραζιλία, Καναδάς, οι Ηνωµένες Πολιτείες της Αµερικής και Κίνα) κατέχουν ερισσότερο α ό το µισό της συνολικής δασικής έκτασης. έκα χώρες ή εριοχές δεν έχουν κανένα δάσος και 54 έχουν το δάσος σε λιγότερο α ό 10 τοις εκατό της συνολικής εριοχής γης τους (FAO 2011). Στην εικόνα 2 και 3 αρουσιάζεται η ετήσια µεταβολή στις δασικές εριοχές ανά χώρα και ανά ή ειρο

16 Εικόνα 2 : Ετήσια µεταβολή στις δασικές εριοχές ανά χώρα, (FAO 2010). Στην εικόνα 2 αρουσιάζεται η ετήσια µεταβολή στις δασικές εριοχές ανά χώρα και διακρίνεται η µεγάλη α ώλεια δασών στην Βραζιλία και στα γύρω κράτη καθώς και σε χώρες της Αφρικής αλλά και σε όλη την Αυστραλία. Μεγάλη άνοδο αρουσιάζει η Κίνα και ακολουθεί η Κεντρική Αµερική (FAO 2011)

17 Εικόνα 3 : Ετήσια µεταβολή στις δασικές εριοχές ανά ή ειρο, (FAO 2010). Στην εικόνα 3 αρουσιάζεται η ετήσια µεταβολή στις δασικές εριοχές ανά ή ειρο. Στη Νότια Αµερική και στην Αφρική αρουσιάζεται µεγάλη α ώλεια δασών και για την ερίοδο αλλά και την ερίοδο Υ άρχει όµως και στις δύο η είρους µικρότερη α ώλεια δασών την ερίοδο Στην Ευρώ η αρατηρείται αύξηση δασών, ενώ η Ασία α ό την µείωση των δασών κατά τη δεκαετία , ερνά σε µεγάλη αύξηση την δεκαετία Στη Βόρεια και Κεντρική Αµερική ό ως ε ίσης και στην Ωκεανία, υ άρχει µικρή µείωση και για τις δυο δεκαετίες, µε την ρώτη να µειώνει την α ώλεια δασών την δεύτερη δεκαετία, ενώ η δεύτερη αυξάνει την α ώλεια δασών την δεύτερη δεκαετία

18 2.2 Φαινόµενο του θερµοκη ίου Πρωτόκολλο του Κιότο Το κλίµα της γης υ οβάλλεται διαρκώς σε συνεχείς αλλαγές ου οφείλονται σε ανθρω ογενείς ή µη αράγοντες. Αυτοί οι αράγοντες εριλαµβάνουν, µεταξύ άλλων, αλλαγές στην τροχιά της Γης, αλλαγές στην ένταση του ήλιου, αλλαγές στα ρεύµατα των ωκεανών, ηφαιστειακές εκ οµ ές καθώς και αλλαγές στις συγκεντρώσεις των αερίων θερµοκη ίου (Φλωρίδης, Χριστοδουλίδης 2008). Η διακυβερνητική ε ιτρο ή για την αλλαγή κλίµατος (IPCC) είναι το κύριο διεθνές σώµα για την αξιολόγηση της αλλαγής του κλίµατος. Καθιερώθηκε α ό το ρόγραµµα εριβάλλοντος του Οργανισµού Ηνωµένων Εθνών (UNEP) και την αγκόσµια µετεωρολογική οργάνωση (WMO) και αρέχει στον κόσµο µια σαφή ε ιστηµονική ά οψη σχετικά µε την τρέχουσα κατάσταση της γνώσης στην αλλαγή κλίµατος και τις ιθανές εριβαλλοντικές και κοινωνικοοικονοµικές ε ιδράσεις του (διακυβερνητική ε ιτρο ή για την αλλαγή κλίµατος - Σύµφωνα µε την ipcc (2001), φαινό- µενο του θερµοκη ίου αναφέρεται το φαινόµενο κατά το ο οίο τα αέρια του θερµοκη ίου α ορροφούν θερµική υ έρυθρη ακτινοβολία, ου εκ έµ εται α ό την ε ιφάνεια της γης, α ό την ίδια την ατµόσφαιρα λόγω των ίδιων αερίων, και α ό τα σύννεφα. Η ακτινοβολία της ατµόσφαιρας εκ έµ εται σε όλες τις κατευθύνσεις, ακόµα και ρος τα κάτω, ρος την ε ιφάνεια της γης. Κατά συνέ εια, τα αέρια του θερµοκη ίου αγιδεύουν θερµότητα µέσα στην ε ιφάνεια της τρο όσφαιρας. Η θερµική υ έρυθρη ακτινοβολία στην τρο όσφαιρα συνδέεται έντονα µε τη θερµοκρασία της ατµόσφαιρας α ό το ύψος α ό το ο οίο εκ έµ εται. Στην τρο όσφαιρα, η θερµοκρασία µειώνεται γενικά µε το ύψος. Η υ έρυθρη ακτινοβολία ου εκ έµ εται στο διάστηµα ροέρχεται α ό ένα ύψος µε µια θερµοκρασία, κατά µέσον όρο - 19 C, σε ισορρο ία µε την καθαρή εισερχόµενη ηλιακή ακτινοβολία, ενώ η γήινη

19 ε ιφάνεια κρατιέται σε µια ολύ υψηλότερη θερµοκρασία, κατά µέσον όρο, +14 C. Για την αντιµετώ ιση της µείωσης των αερίων του θερµοκη ίου (GHG) στην ατµόσφαιρα α ό ανθρω ογενείς δραστηριότητες, δύο σηµαντικές διεθνείς συνθήκες έχουν υ ογραφεί: η Σύµβαση-Πλαίσιο των Ηνωµένων Εθνών για την Κλιµατική Αλλαγή (UNFCCC) και το Πρωτόκολλο του Κιότο (Patenaude, κ.α. 2005). Η Σύµβαση-Πλαίσιο των Ηνωµένων Εθνών για την Κλιµατική Αλλαγή (UNFCCC) συντάχθηκε στο Ρίο ντε Τζανέιρο το 1992 και έχει λέον ε ικυρωθεί α ό 174 χώρες. Ό ως αναφέρουν οι Schlamadinger και Marland (1998), η UNFCCC, κατάφερε να ροφέρει µε ευκρίνεια, αγκόσµια ανησυχία για τη συνεχιζόµενη αύξηση των εκ οµ ών αερίων του θερµοκη ίου και ενθάρρυνε τις ανε τυγµένες χώρες να εριορίσουν τις εκ οµ ές τους αερίων, αλλά δεν εριέλαβε τις δεσµευτικές υ οχρεώσεις για αντιµετω ιστούν αυτές οι εκ ο- µ ές. Το ρωτόκολλο του Κιότο στο Συνέδριο Ηνωµένων Εθνών για την αλλαγή κλίµατος υιοθετήθηκε το 1997 στο Κιότο της Ια ωνίας, στην τρίτη σύνοδο της διάσκεψης των συµµετεχόντων. Πάνω α ό 150 εκ ρόσω οι χωρών συµφώνησαν στο Πρωτόκολλο του Κιότο, ου έχει σχεδιαστεί για να αρέχει δεσµευτικά, τα οσοτικά όρια για το µέλλον των καθαρών εκ οµ ών αερίων του θερµοκη ίου στην ατµόσφαιρα (Marland, Schlamadinger 1999). Οι χώρες ου αναφέρονται στο αράρτηµα Β του Πρωτοκόλλου του Κιότο (38 χώρες µε ανα τυγµένες οικονοµίες ή οικονοµίες σε µεταβατικό στάδιο) καλούνται να µειώσουν τις εκ οµ ές έξι αερίων του θερµοκη ίου κατά ένα οσοστό ου καθορίζεται στο ρωτόκολλο. Οι συµµετέχοντες συµφώνησαν να µειώσουν τις ανθρω ογενείς εκ οµ ές αερίων του θερµοκη ίου τουλάχιστον 5% κάτω α ό τα ε ί εδα του 1990 στην ερίοδο ου συµφωνήθηκε α ό το 2008 ως 2012 (Οργανισµός Ηνωµένων Εθνών,

20 Στο ρωτόκολλο του Κιότο έχουν καθοριστεί έντε σηµαντικοί αράγοντες για τη µείωση της εκ οµ ής διοξειδίου του άνθρακα Coşkun και Gençay (2011), του σηµαντικότερου αερίου του θερµοκη ίου (GHG) ου εµ λέκεται στην αγκόσµια αύξηση της θερµοκρασίας (Tucker 1995), και το ο οίο έχει το υψηλότερο οσοστό µεταξύ των αερίων θερµοκη ίου, σε έντε τµήµατα ως εξής: µέγεθος ληθυσµών, ακαθάριστο εσωτερικό ροϊόν κατά κεφαλήν (ΑΕΠ), ενεργειακή υκνότητα, υκνότητα άνθρακα και α οψίλωση των δασών. Η α οψίλωση των δασών είναι ένας σηµαντικός αράγοντας του Πρωτόκολλου. Σύµφωνα µε τους Coşkun και Gençay (2011), τα δάση είναι α ό τους ιο σηµαντικούς καταβόθρες άνθρακα, ενώ σύµφωνα µε το Λυκίδη (2008), η µείωση των δασικών εκτάσεων έχει αρνητικό αντίκτυ ο και συµβάλλει στην ε ιδείνωση του φαινόµενου του θερµοκη ίου. Ό ως αναφέρει ο Martin (2008) η ροώθηση της α οκατάστασης των δασών και η βιώσιµη δασική διαχείριση υ όσχεται να µετριάσει την αλλαγή κλίµατος, εστιάζοντας λε τοµερώς στη µείωση των εκ οµ ών αερίων θερµοκη ίου α ό την α οδάσωση και τη δασική υ οβάθµιση. Εκτιµάται ότι ο τοµέας των δασών συµβάλλει 17,4 τοις εκατό όλων των αερίων του θερµοκη ίου α ό ανθρω ογενείς δραστηριότητες ό ως η α οψίλωση και η υ οβάθµιση των δασών Martin (2008)

21 2.3 Ξύλο και εριβάλλον σε µια σχέση αλληλε ίδρασης Το ξύλο είναι το α οτέλεσµα του φαινοµένου της φωτοσύνθεσης, ου συντελείται στα δέντρα και α οτελεί α οθηκευµένη µορφή ηλιακής ενέργειας. Το ξύλο δηµιουργείται α ό την ηλιακή ενέργεια ου φτάνει στη γη α ό τον ήλιο διαµέσου της φωτοσύνθεσης των δέντρων. Τα δέντρα λαµβάνουν α ό την ατµόσφαιρα το διοξείδιο του άνθρακα (CO2), το νερό µαζί µε τα ανόργανα άλατα α ό το έδαφος και έτσι αράγεται το ξύλο (Μαντάνης 2004). Έτσι, χωρίς κατανάλωση ενέργειας α ό τον άνθρω ο, αράγεται το ξύλο. Η εξέλιξη της ε ιστήµης, της τεχνολογίας και η βιοµηχανο οίηση συντέλεσε στην αράγωγη ολλών ροϊόντων α ό το ξύλο. Με τη βοήθεια της ε ιστήµης της τεχνολογίας ξύλου, αράγονται α ό το ξύλο άνω α ό δύο χιλιάδες ροϊόντα (Μαντάνης 2004). Ε ι ροσθέτως, το ξύλο αρουσιάζει τα εξής λεονεκτήµατα (Μαντάνης 2004) : 1. Είναι υλικό µε µεγάλες κατασκευαστικές δυνατότητες και αρχιτεκτονική αξία. 2. Έχει µεγάλη µηχανική αντοχή σε σχέση µε το βάρος του. 3. Έχει µεγάλη αισθητική αξία, διότι είναι διαθέσιµο σε ολλούς συνδυασµούς χρωµάτων και σχεδίασης. 4. Είναι µονωτικό υλικό στη θερµότητα και στον ηλεκτρισµό. 5. Είναι φιλικό ρος το εριβάλλον καθώς είναι ανανεώσιµο και φυσικό ροιόν, σε αντίθεση µε τις άλλες ορυκτές ρώτες ύλες ( ετρέλαιο, µεταλλεύµατα) ου εξαντλούνται συνεχώς (Van Riet 2005). Η κατεργασία του είναι εύκολη και α αιτεί µικρή κατανάλωση ενέργειας. Ε ίσης, το ξύλο, είναι φιλικό ρος το εριβάλλον καθώς µ ορεί να ε αναχρησιµο οιηθεί και να ανακυκλωθεί

22 Σύµφωνα µε τον διεθνή οργανισµό FAO (2005, 2010) οι ανάγκες για ξυλεία είναι µεγάλες αγκοσµίως. Το 2005 η οσότητα της ξυλείας ου α οκο- µίστηκε α ό τα δάση υ ολογίζεται σε 3,4 δισ. κυβικά µέτρα. Στον αρακάτω ίνακα αρουσιάζεται η αραγωγή, το εµ όριο και η κατανάλωση της ξυλείας ως καύσιµη ύλη, της στρογγύλης ξυλείας και της ριστής ξυλείας αγκοσµίως σύµφωνα µε το οργανισµό FAO (2008). Πίνακας 1 : Παραγωγή, εµ όριο και κατανάλωση της ξυλείας ως καύσιµη ύλη, της στρογγύλης ξυλείας και της ριστής ξυλείας αγκοσµίως (FAO 2008). Χρήση ξυλείας αγκοσµίως Παραγωγή Εισαγωγές Εξαγωγές Κατανάλωση Καύσιµη ύλη α ό ξύλο (1000 m³) Βιοµηχανική στρογγύλη ξυλεία (1000 m³) Πριστή ξυλεία (1000 m³) Σύνολο αγκοσµίως Α ό τον ίνακα 1 ροκύ τει ότι, α ό το σύνολο της ξυλείας αγκοσµίως, σχεδόν η µισή οσότητα ροορίζεται για αραγωγή στρογγύλης ξυλείας η άλλη µισή για καύσιµη ύλη, και µία µικρότερη οσότητα ( ερί ου 10%) για ριστή ξυλεία. Α ό την ε αναχρησιµο οίηση και την ανακύκλωση του ξύλου και των ροϊόντων του, θα µ ορούσαν να µειωθούν οι οσότητες ξυλείας ου χρησιµο οιούνται. Αυτό θα έχει ως στόχο, τη µείωση της χρήσης ρώτης ύλης ου συνε άγεται τη µείωση εκµετάλλευσης των δασών. Έτσι, µε µεγαλύτερες δασικές εκτάσεις αγκοσµίως, µετριάζεται το φαινόµενο του θερµοκη ίου µέσω της α ορρόφησης του διοξειδίου του άνθρακα

23 - 23 -

24 3. ΠΡΟΙΟΝΤΑ ΞΥΛΟΥ ΚΑΙ ΚΥΚΛΟΣ ΖΩΗΣ ΤΟΥΣ 3.1 Προϊόντα ξύλου Το ξύλο α ό τα αρχαία χρόνια χρησιµο οιήθηκε ως συµ αγές ξύλο (µασίφ). Αρχικά, χρησιµο οιήθηκε στην κατασκευή εργαλείων και µετέ ειτα σε ολλές ξύλινες κατασκευές και έ ι λα και ανέκαθεν ως καύσιµη ύλη. Α ό τα τέλη του 19 ου αι. η ραγδαία ανά τυξη της τεχνολογίας ε ηρέασε και την τεχνολογία αραγωγής ροϊόντων ξύλου (Μ αρµ ούτης 2005). Η εξέλιξη αυτών των ροϊόντων σχετίζεται άµεσα µε την βιοµηχανική ε ανάσταση. Την ερίοδο αυτή κατασκευάζονται µηχανές για την κατεργασία ξύλου και συγκολλητικές ουσίες ανθεκτικότερες. Η χηµική τεχνολογία ξύλου έ αιζε καθοριστικό ρόλο στην ανά τυξη των ροϊόντων ξύλου. Ε ι ροσθέτως, η ανάγκη για µαζικότερη αραγωγή ε ί λων αλλά ταυτόχρονα και η ανάγκη για βέλτιστη α όδοση της ξυλώδους ύλης συντέλεσαν στην αραγωγή των συγκολληµένων ροϊόντων ξύλου. Ο κλάδος του ξύλου και των ροϊόντων του, εξελισσόµενος, αρουσίασε νέες ανάγκες. Παρουσιάστηκε η ανάγκη υ οκατάστασης της συµ αγούς ξυλείας ( ριστής ξυλείας), η ανάγκη αξιο οίησης υ ολειµµάτων ξύλου ου ροέκυ ταν α ό την αραγωγική διαδικασία άλλων ροϊόντων καθώς και η ανάγκη αξιο οίησης των µεγάλων οσοτήτων στρογγυλής ξυλείας, µικρών όµως διαστάσεων, ου ροέρχεται α ό την καλλιέργεια ταχυαυξών ειδών (Νταλός 2004). Λόγω των αναγκών αυτών, δόθηκε το κίνητρο στον ευρύτερο τοµέα της τεχνολογίας ξύλου, µέσα α ό µελέτες και έρευνες να αραχθούν νέα ροϊόντα ου να καλύ τουν τις αρα άνω ανάγκες. Σύµφωνα µε τον Μαντάνη (2004), τα ροϊόντα ξύλου είναι άνω α ό 2000 και διαιρούνται σε δύο µεγάλες κατηγορίες. Στην ρώτη κατηγορία τα ροϊόντα ξύλου διατηρούν τη φυσική δοµή του ξύλου, ενώ στη δεύτερη αράγο

25 νται µετά α ό χηµική, θερµική και µηχανική κατεργασία του ξύλου και δεν διατηρούν τη φυσική του δοµή (δηλαδή δεν είναι δυνατό να αναγνωρισθεί η ροέλευση τους). Αυτή η κατηγοριο οίηση, έχει µεγάλη σ ουδαιότητα για τον κύκλο ζωής και την ανακυκλωσιµότητα του ξύλου και των ροϊόντων του. Ένα σηµαντικό ροϊόν ξύλου είναι το ε ικολλητό ή σύνθετο ξύλο. Ε ίσης, σηµαντικά ροϊόντα ξύλου είναι αυτά σε µορφή λάκας. Τα κυριότερα είναι η µοριο λάκα, ινο λάκα, OSB και αντικολλητό (κόντρα- λακέ). Προιόν ξύλου είναι και το χαρτί. Η αραγωγή, το εµ όριο και η κατανάλωση των ροϊόντων ξύλου αρουσιάζεται στον αρακάτω ίνακα, σύµφωνα µε το οργανισµό FAO (2008): Πίνακας 2 : Παραγωγή, εµ όριο και κατανάλωση της ξυλο λακών, ολτό για χαρτί και χαρτί και χαρτόνι αγκοσµίως (FAO 2008). Χρήση των ροϊόντων ξύλου αγκοσµίως Ξυλο λάκες (1000 m³) Πολτός για χαρτί (1000 τόνους) Χαρτί και χαρτόνι (1000 τόνους) Παραγωγή Εισαγωγές Εξαγωγές Κατανάλωση H αραγωγή ροϊόντων ξύλου εµφανίζει ανοδική ορεία (γράφηµα 1, 2) σύµφωνα µε τα στοιχεία του οργανισµού FAO (2008)

26 Γράφηµα 1 : Παγκόσµια αραγωγή ξυλο λακών (FAO 2008). Γράφηµα 2 : Παγκόσµια αραγωγή χαρτιού και χαρτονιού. (FAO 2008) Η αυξητική τάση της αραγωγής των ροϊόντων ξύλου, θα µ ορούσε να είναι και το κίνητρο για ανακύκλωση του ξύλου και των ροϊόντων του µε

27 στόχο την βέλτιστη α όδοση του κύκλου ζωής τους και µε α ώτερο σκο ό την µείωση χρήσης ρώτων υλών αλλά και τη µείωση των α ορριµµάτων ξύλου. 3.2 Κύκλος ζωής ροϊόντων ξύλου Στις ανα τυγµένες κοινωνίες και υγιείς οικονοµίες είναι λέον α ό όλους τους κατασκευαστές α οδεκτό, ότι η ευθύνη τους δεν σταµατάει µε την ώληση ή την αύση λειτουργίας των ροϊόντων τους. Οι ε ιχειρήσεις αναλαµβάνουν συνήθως σε συνεργασία µε εξειδικευµένους συνεργάτες την α όσυρση και ανακύκλωση των ροϊόντων τους (Σαββίδης 2007). Η ανάλυση του κύκλου ζωής ροϊόντων µ ορεί να συντελέσει στη ορθολογική διαχείριση των φυσικών όρων αλλά και στη διαχείριση α ορριµµάτων. Ο ορισµός της ανάλυσης κύκλου ζωής α ό την Κοινωνία Περιβαλλοντικής Τοξικολογίας και Χηµείας (SETAC, Society of Environmental Toxicology and Chemistry) έχει ως εξής: «Η Ανάλυση Κύκλου Ζωής (ΑΚΖ) είναι µια τεχνική εκτίµησης των εριβαλλοντικών ε ιβαρύνσεων ου συνδέονται µε κά οιο ροϊόν, διεργασία ή δραστηριότητα ροσδιορίζοντας και οσοτικο οιώντας την ενέργεια και τα υλικά ου χρησιµο οιούνται, καθώς και τα α όβλητα ου α ελευθερώνονται στο εριβάλλον, εκτιµώντας τις ε ι τώσεις α ό τη χρήση της ενέργειας και των υλικών καθώς και των α οβλήτων και αναγνωρίζοντας και εκτιµώντας τις δυνατότητες εριβαλλοντικών βελτιώσεων. Η ανάλυση εριλαµβάνει ολόκληρο τον κύκλο ζωής του ροϊόντος, της διεργασίας ή της δραστηριότητας: εξαγωγή και ε εξεργασία ρώτων υλών, κατασκευή, µεταφορά και διανοµή, χρήση, ε αναχρησιµο οίηση, συντήρηση, ανακύκλωση και τελική α όρριψη»(kαλαιτζή, M αρµ ούτης 2009). Η χρήση των ροϊόντων ξύλου βοηθά την αλλαγή κλίµατος, ως καταβόθρες άνθρακα, όχι µόνο κατά τη διάρκεια της αρχικής διάρκειας ζωής τους, αλλά ακόµα ερισσότερο, δεδοµένου ότι µ ορούν ε ίσης να ανακυκλωθούν

28 δίνοντας έτσι στο ξύλο ερισσότερες α ό µια ζωές (Van Riet και Wijnendaele 2005). Η ρώτη µελέτη ΑΚΖ για ροϊόντα ξύλου συντάχθηκε ερί ου το Τα ροϊόντα ξύλου ου µέχρι τώρα έχουν µελετηθεί είναι κυρίως: το χαρτί, συµ εριλαµβανοµένου και το ανακυκλωµένο χαρτί, ριστή ξυλεία, ξύλινα αράθυρα, ξύλινα δά εδα, αρκέτα και συγκολληµένα ροϊόντα. Αυτό το διάστηµα µελετώνται οικοδοµική ξυλεία, ξύλινα σ ίτια, ανακυκλωµένα ροϊόντα ξύλου, ενεργειακά συστήµατα και η διαχείριση των δασών. (Kαλαιτζή, M αρµ ούτης 2009). Κατά το σχεδιασµό ενός ροϊόντος ρέ ει να ληφθούν υ όψη όχι µόνο τα στάδια της αραγωγής και της κατανάλωσης, αλλά και η εξοικονόµηση ενέργειας και ρώτων υλών καθώς και η διαχείριση και η ανακυκλωσιµότητά του. Για την ΑΚΖ του ξύλου και των ροϊόντων του, σ ουδαίο ρόλο θα αίξει η κατηγοριο οίησή τους σύµφωνα µε τη δοµή τους. Οι Kαλαιτζή και M αρµ ούτης (2009) αναφέρουν ότι κατά τη µελέτη της ΑΚΖ του ξύλου, η βιογενετική του ροέλευση δηµιουργεί ειδικά ροβλήµατα στα στάδια της έρευνας. Είναι αναγκαίο να υ άρξουν σύµφωνες µεθοδολογίες ροκειµένου να γίνει σωστή διαχείριση α) της δι λής ιδιότητας του ξύλου ως ρώτη ύλη και ως ηγή ενέργειας, β) των ολλα λών χρήσεων του, οι ο οίες δηµιουργούν ένα µεγάλο αριθµό α ό αρα ροϊόντα (για αράδειγµα φλοιός, ξυλοτεµαχίδια) και γ) της ε αναχρησιµο οίησης ή ανακύκλωσης του χαρτιού και του ξύλου(kαλαιτζή, M αρµ ούτης 2009). Η ορθή ΑΚΖ µ ορεί να συντελέσει στη βελτίωση της ροής αραγωγής των ροϊόντων µε σκο ό να µειώσει τις ε ιδράσεις στο εριβάλλον

29 3.3 ιαχείριση α ορριµµάτων Η αραγωγή, η κατανάλωση και η διαχείριση των διαφόρων ροϊόντων και των αρα ροϊόντων τους έχουν άρει τόσο µεγάλες οιοτικές και οσοτικές διαστάσεις, ώστε άρχισαν να ε ηρεάζουν σε σηµαντικό βαθµό την αγκόσµια οικολογική ισορρο ία. Έτσι, α οτελούν ροβλήµατα µε τις τεράστιες οσότητες αστικών, βιοτεχνικών και βιοµηχανικών α ορριµµάτων (Σαββίδης 2007). Η ανακύκλωση είναι µια βασική έννοια της διαχείρισης α ορριµµάτων. Τα ανακυκλώσιµα υλικά (recyclabes ή recyclates) µ ορούν να ροέρχονται α ό σ ίτια και βιοµηχανίες. Με τον όρο Ε αναχρησιµο οίηση νοείται κάθε διεργασία, µέσω της ο οίας οι συσκευασίες ου έχουν µελετηθεί και σχεδιαστεί, για να εκ ληρώσουν κατά την διάρκεια του κύκλου ζωής τους ένα ελάχιστο αριθµό διαδροµών ή ε ιστροφών, ανα ληρώνονται ή χρησιµο οιούνται για τον ίδιο σκο ό, ου έχουν σχεδιαστεί. Ο όρος Ανακύκλωση αναφέρεται στην ε ανε εξεργασία σε διαδικασία αραγωγής των α ορρι- τέων υλικών ροκειµένου να χρησιµο οιηθούν για τον αρχικό ή άλλους σκο ούς, συµ εριλαµβανοµένης της οργανικής ανακύκλωσης, αλλά εξαιρου- µένης της ανάκτησης ενέργειας. Στόχος της ανακύκλωσης είναι η ανάκτηση και αξιο οίηση χρησιµο οιήσιµων ροϊόντων α ό τα α ορρίµµατα µε µοναδική ε ιδίωξη τη µείωση της χρήσης ρώτων υλών και την ελαχιστο οίηση του όγκου των συνολικών α ορριµµάτων. Σύµφωνα µε τον Σαββίδη (2007) κατά την ανά τυξη µεθόδων και σχεδίων διαχείρισης στερεών α οβλήτων ρέ ει να λάβει κανείς υ όψη του µια σειρά σηµαντικών αραγόντων, οι ο οίοι ε ηρεάζουν τη γένεση των α οβλήτων και κατ' ε έκταση την ε ιλογή της κατάλληλης µεθόδου για την ε εξεργασία τους. Τέτοιοι αράγοντες είναι:

30 Οι ολιτικές συνθήκες Το νοµικό λαίσιο Η κατάσταση στην αγορά ( ροσφορά - ζήτηση) Το κόστος της κατασκευής και λειτουργίας των εγκαταστάσεων Η µέριµνα για ανακυκλωσιµότητα κατά το σχεδιασµό των ροϊόντων Οι οικονοµοτεχνικές συνθήκες Οι το ικές καταναλωτικές συνήθειες Οι τεχνολογικές συνθήκες στον τό ο αραγωγής του ροϊόντος Σύµφωνα µε τα τελευταία στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής (ΕΛ.ΣΤΑΤ) το 2008 οι αραχθείσες οσότητες α οβλήτων για την Ελλάδα είναι χιλιάδες τόνοι. Αυτή η οσότητα αναφέρεται στο σύνολο των α οβλήτων και συµ εριλαµβάνει και τα ε ικίνδυνα και τα µη ε ικίνδυνα α όβλητα α όλους τους κλάδους οικονοµικής δραστηριότητας. Κάθε άνθρω ος οφείλει να συνειδητο οιήσει ότι κάθε ροϊόν έχει κύκλο ζωής. Οι σχεδιαστές και οι κατασκευαστές ροϊόντων έχουν µερίδιο ευθύνης στην ανακύκλωση. Αυτό γιατί ο κύκλος ζωής των ροϊόντων δεν σταµατά µετά την ώληση του ροϊόντος ή την αύση λειτουργίας του. Η µελέτη της ανακυκλωσιµότητας ενός ροϊόντος κατά τον σχεδιασµό του α οτελεί ρολη τική και οριστική λύση του ροβλήµατος της διαχείρισης των α ορριµµάτων

31 - 31 -

32 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4. ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΑ ΞΥΛΟΥ Η σύγχρονη φιλοσοφία διαχείρισης των α ορριµµάτων αναφέρεται σε δυο βασικές αρχές, στην "Αειφορική ανάκτηση υλικών" και στην "Ανάκτηση ανανεώσιµης ενέργειας". Η εφαρµογή των δυο αρα άνω αρχών α αιτεί τη "Βιοµηχανική κλίµακα ε εξεργασίας των α ορριµµάτων". Ένας α ό τους στρατηγικούς ολιτικούς στόχους της Ευρω αϊκής Ένωσης είναι ο δι λασιασµός της συµµετοχής της αραγωγής ενέργειας α ό ανανεώσιµες ηγές στην συνολική αραγόµενη ενέργεια α ό 6% ου ήταν το 1997 στο 12% το έτος 2010 (Γαλλής 2007). Τα α ορρίµµατα ξύλου κατέχουν ένα µικρό οσοστό του συνόλου των α ορριµµάτων στην Ελλάδα. Το οσοστό αυτό δεν µ ορεί να αρουσιαστεί µε ακρίβεια και αυτό γιατί το ξύλο είναι ένα υλικό ου χρησιµο οιείται σε ολλές εφαρµογές. Έτσι, κατά το διαχωρισµό των α ορριµµάτων συναντάται σε ολλές κατηγορίες λόγω της ολυδιάστατης χρήσης του. Το ξύλο και τα ροϊόντα του εντάσσονται σε ολλές κατηγορίες µε βάση το διαχωρισµό κατά κλάδο οικονοµικής δραστηριότητας. Αυτό, καθιστά δύσκολη τη µέτρηση του συνόλου των α ορριµµάτων του ξύλου και των ροϊόντων του. Η κατηγορία 6, σύµφωνα µε την κατηγοριο οίηση της ΕΛ.ΣΤΑΤ (2008) αρουσιάζει τις οσότητες α ορριµµάτων α ό τη βιοµηχανία ξύλου και ροϊόντων α ό ξύλο και φελλό, την κατασκευή ειδών καλαθο- οιϊας και την σ ορτο λεκτική, εκτός α ό έ ι λα. Το γενικό σύνολο ε ί ξηρού βάρους είναι χιλιάδες τόνοι εκ των ο οίων οι 182 χιλιάδες τόνοι χαρακτηρίζονται ως ε ικίνδυνα α όβλητα. Για να γίνει ιο κατανοητή η αρούσα εργασία ρέ ει να δοθούν ορισµοί για τις έννοιες α ορρίµµατα, α όβλητα, σκου ίδια αλλά και έννοιες ου διαχωρίζουν το ξύλο και τα α ορρίµµατα του

33 4.1 Ανακτηµένο ξύλο Ορισµοί Κάθε ρώτη ύλη, είτε αυτή είναι ρωτογενής είτε δευτερογενής καθορίζεται µε την έννοια «γένεση» η ο οία δεν είναι τί οτα ερισσότερο α ' την ιστορία σχηµατισµού της. Όταν ρόκειται για «ρωτογενείς ορυκτές ρώτες ύλες» τότε µιλάµε για «κοιτασµατολογική γένεση». Όταν ρόκειται για «δευτερογενείς ρώτες ύλες» η γένεση τους εξαρτάται α ' την ρώτη ύλη ου χρησιµο οιήθηκε κατά την αραγωγή και όλες οι ιδιότητες τους καθορίζονται α ό την χρήση ου υ έστη το υλικό µέχρι την α όσυρση του και α ό το σύστηµα ανακύκλωσης µε το ο οίο δηµιουργήθηκε. Γένεση ενός α οβλήτου είναι η ιστορία του α ' το σχηµατισµό έως την α όσυρση του, ως συνέ εια της χρήσης του (Σαββίδης 2007). Αρχικά, η αξία των α ορριµµάτων γενικότερα και των α ορριµµάτων ξύλου ιο συγκεκριµένα, γίνεται κατανοητή µέσω των ορισµών των α ορριµ- µάτων, α οβλήτων και σκου ιδιών. Ως α όρριµµα ορίζεται «καθετί άχρηστο ου το ετάµε» και είναι συνώνυµο της λέξης σκου ίδι σύµφωνα µε το λεξικό του Γ. Μ αµ ινιώτη (2004). Ε ίσης όλα τα αράγωγα και οι φράσεις α ό τη λέξη σκου ίδι αρα έµ ουν σε καθετί άχρηστο, κακής οιότητας, ροσβλητικό. Ως α όβλητα σύµφωνα µε τον Γ. Μ αµ ινιώτη ορίζονται «τα α ορρίµ- µατα κυρίως της βιοµηχανικής αραγωγής». Με βάση το άρθρο 3 της Οδηγίας 2008/98/ΕΚ του ευρω αϊκού κοινοβουλίου και του συµβουλίου, ως α όβλητο ορίζεται «κάθε ουσία ή αντικείµενο το ο οίο ο κάτοχός του α ορρί τει ή ροτίθεται ή υ οχρεούται να α ορρίψει». Κατά συνέ εια, η έννοια του α οβλήτου εξαρτάται α ό την έννοια του όρου «α ορρί τω», ο ο οίος εριλαµβάνει τόσο τη διάθεση, ορισµένου αντικειµένου. όσο και την αξιο οίηση ορισµένης ουσίας ή Το ανακτηµένο ξύλο, είναι το ξύλο ου υ άρχει στα α ορρίµµατα των όλεων, βιοτεχνιών και βιοµηχανιών, στα α ορρίµµατα των κατασκευών και υλικών κατεδάφισης καθώς και στα α ορρίµµατα υλικών συσκευασίας (Γαλ

34 λής 2007). Για τις ερισσότερες χώρες της Ευρώ ης αυτό το υλικό θεωρούταν µικρής σηµασίας και στο αρελθόν. το ερισσότερο α ό το ανακτηµένο ξύλο ήγαινε στη χωµατερή (Merl, Humar κ.α. 2007). Στην Ελλάδα η οσότητα του ανακτηµένου ξύλου καταλήγει σχεδόν ολόκληρη στους χώρους υγειονοµικής ταφής α ορριµµάτων (Γαλλής 2007). Κατά την ανασκό ηση της βιβλιογραφίας αρατηρείται ότι δεν υ άρχει κανένας κοινός ορισµός διαθέσιµος για το ανακτηµένο ξύλο. Στις ευρω αϊκές χώρες οι ερισσότεροι ορισµοί είναι βασισµένοι στο σύστηµα ου χρησιµο οιήθηκε στον Ευρω αϊκό Κατάλογο Α οβλήτων (ΕΚΑ). Ωστόσο, σε αυτό το σύστηµα το ανακτηµένο ξύλο δεν φαίνεται σαν ένα α όβλητο σε όλες τις ερι τώσεις (Merl, Humar κ.α. 2007).. Η COST E31 είναι µια δράση σε ευρω αϊκό ε ί εδο. Ο κύριος στόχος αυτής της δράσης είναι η βελτίωση της διαχείρισης του ανακτηµένου ξύλου ρος ένα υψηλότερο κοινό τεχνικό, οικονοµικό και εριβαλλοντικό ρότυ ο (Jungmeier G., Gallis κ.α. 2005). Στις συζητήσεις ου έγιναν α ό τους αντι- ροσώ ους της COST E31 σε διάφορες συναντήσεις γίνεται ξεκάθαρο ως το ανακτηµένο ξύλο είναι µια σηµαντική ρώτη ύλη για τη βιοµηχανία ξυλο- λακών και για τoν τοµέα αραγωγής ενέργειας (Merl, Humar κ.α. 2007). Στην COST Action E31 και σύµφωνα µε τον Okstad (2007) οι ακόλουθοι ορισµοί µ ορούν να χρησιµο οιηθούν για τον όρο Ανακτηµένο Ξύλο : «Ανακτηθέν ξύλο είναι η βιοµάζα ου ροκύ τει α ό την κατεδάφιση καταστροφή στερεών ροϊόντων (.χ. βιοµάζα α ό χρησιµο οιηµένες κατασκευές, βιοµάζα α ό χρησιµο οιηµένες αλέτες) και βιοµάζα χρησιµο οιηθέντων ροϊόντων η ο οία ρόκειται να χρησιµο οιηθεί στο ίδιο ροϊόν για άλλους σκο ούς (.χ. χρησιµο οιηµένοι στρωτήρες σιδηροδρόµων), αραγό- µενη α ό χρησιµο οιηµένα ροϊόντα συµ αγούς ξύλου. Ο όρος ανακτηµένο ξύλο δεν καλύ τει βιοµάζα χρησιµο οιηθέντων ροϊόντων συµ αγούς ξύλου η ο οία ρόκειται να χρησιµο οιηθεί ως είχε (.χ. ξύλινη καρέκλα), ή βιοµάζα σε ενδιάµεσα ροϊόντα συµ αγούς ξύλου η ο οία ρόκειται να χρησιµο

35 οιηθεί στην αραγωγή νέων συµ αγών ροϊόντων (.χ. συγκολληµένες ξυλο λάκες)». Ε ίσης, οι αντι ρόσω οι των χωρών της COST E31 συµφώνησαν ως οι οσότητες της βιοµάζας ξύλου ου ροέρχονται α ό τη δευτερογενή ε εξεργασία ρέ ει να συµ εριληφθούν. Στις ερισσότερες ερι τώσεις το σύστηµα δευτερογενούς ε εξεργασίας α οτελεί µέρος τους συστήµατος διαχείρισης α ορριµµάτων µετά τη χρήση τους σε τουλάχιστον ένα κύκλο ζωής. εδοµένου ότι το ανακτηµένο ξύλο έχει ήδη µια «ζωή ροϊόντων», ένα άλλο χαρακτηριστικό είναι «η ηλικία του». Αλλά η χρονική έκταση των ροϊόντων ξύλου οικίλλει µε τις διαφορετικές εφαρµογές. Μ ορεί να οικίλει α ό µερικές µέρες µόνο (.χ. συσκευασίες για τρόφιµα, κτλ.) έως αρκετές εκατονταετίες (.χ. οικοδοµική ξυλεία, κτλ.). Στον Πίνακα 3 αρατίθενται οι ορισµοί των α ορριµµάτων ξύλου - ανακτηµένου ξύλου σύµφωνα µε τον Ευρω αϊκό Κατάλογο Α οβλήτων (ΕΚΑ). Οι τύ οι των α ορριµµάτων ξύλου ου δεν εµφανίζονται ως ανακτηµένο ξύλο χαρακτηρίζονται µε «ΟΧΙ» και οι τύ οι των α ορριµµάτων ξύλου ου εµφανίζονται ως ανακτηµένο ξύλο χαρακτηρίζονται µε «ΝΑΙ» και οι σειρές αυτές είναι γκριζαρισµένες

36 Πίνακας 3. Ορισµοί των τύ ων α ορριµµάτων ξύλου / ανακτηµένου ξύλου στον Ευρω αϊκό Κατάλογο Α οβλήτων (ΕΚΑ)*. Τύ οι α ορριµµάτων µε τους κωδικούς του ΕΚΑ* Α ορρίµµατα και υ ολείµµατα α ό δασοκοµική εκµετάλλευση Α ορρίµµατα και υ ολείµµατα α ό την ε εξεργασία ξύλου και υ ολείµµατα α ό την αραγωγή ολτού , , , Α όβλητα συσκευασίας , Α όβλητα κατασκευής και κατεδάφισης , , Α ορρίµµατα α ό µονάδες ε εξεργασίας α ορριµµάτων όλεων , Στερεά αστικά α ορρίµµατα , , , ιευκρινιστικά σχόλια Φλοιός ξύλου, υ ολείµ- µατα ξύλου Φλοιός, ριονίδια, ξυλώδη υ ολείµµατα κορµών ή ξυλο λακών Ξύλινες συσκευασίες Ξύλο, έ ι λα Ξύλο ου χωρίζεται α ό τα µικτά α όβλητα Ξύλο σε α ορρίµµατα α ό όλεις, συλλεγόµενο χωριστά στην ηγή ή διαχωριζόµενο Ανακτηµένο ξύλο ΝΑΙ/ ΟΧΙ ΟΧΙ ΟΧΙ ΝΑΙ ΝΑΙ ΝΑΙ ΝΑΙ

37 *Το µοντέλο έχει αρθεί α ό την Γερµανική εκδοχή και δεν είναι ανοµοιότυ ο µε την Ευρω αϊκή εκδοχή του ΕΚΑ. 4.2 Ποσότητες ανακτηµένου ξύλου Στην ΕΕ ο ετήσιος όγκος του ανακτηµένου ξύλου εκτιµάται ότι είναι άνω α ό 80 εκατοµµύρια τόνοι (ξηρό βάρος) και στην Ελλάδα ότι είναι ερί ου εκατοµµύρια τόνοι (ξηρό βάρος) (Γαλλής 2007). Για να γίνει ροσδιορισµός της οσότητας ανακτηµένου ξύλου χρησιµο- οιήθηκαν κά οιες βασικές ληροφορίες ό ως η έκταση, ο ληθυσµός, το ακαθάριστο εθνικό ροϊόν, η βασική κατανάλωση ενέργειας και η κατανάλωση ριστής ξυλείας. Αυτό έγινε ροκειµένου να διερευνηθεί κατά όσον υ ήρξε ο οιαδή οτε συσχέτιση ανάµεσα σε αυτές τις αραµέτρους και στις οσότητες ανακτηµένου ξύλου για κάθε χώρα. Σε Ευρω αϊκό ε ί εδο σύµφωνα µε την COST E31 οι µεγαλύτερες οσότητες ανακτηµένου ξύλου εµφανίζονται στη Γαλλία, Γερµανία και Ηνωµένο Βασίλειο (Merl, Humar κ.α. 2007). Στον γράφηµα 3 αρουσιάζονται οι οσότητες ανακτηµένου ξύλου στις χώρες της COST

38 Γαλλία Γερµανία Ην.Βασ. Σερβία Ιταλία Ολλανδία Ισπανία Σουηδία Αυστρία Φινλανδία Βέλγιο Ιρλανδία Ελλάδα Πολωνία Νορβηγία Πορτογαλία Βουλγαρία Σλοβενία Κροατία Ουγγαρία Γράφηµα 3 : Ποσότητες ανακτηµένου ξύλου σε τόνους ανά έτος στις χώρες συµµετείχαν στη ράση COST E31 (Merl κ.α., 2007) Α ό τον γράφηµα 3 ροκύ τει ότι όλες οι χώρες εκτός α ό τη Γαλλία, Γερµανία και το Ηνωµένο Βασίλειο, έχουν διαθέσιµη οσότητα ανακτηµένου ξύλου κάτω α ό 2 εκατοµµύρια τόνους. Σε µερικές χώρες, διακρίνεται µια έλλειψη αξιό ιστων ληροφοριών στις οσότητες ανακτηµένου ξύλου και ε οµένως κάθε εκτιµώµενη οσότητα µ ορεί να είναι αµφισβητήσιµη. Σύµφωνα µε τους Merl, Humar κ.α. (2007) οι οσότητες ανακτηµένου ξύλου µ ορεί να είναι αµφισβητήσιµες αν δεν υ άρχει κοινός ορισµός. Είναι ε οµένως, µεγάλης σ ουδαιότητας, το να υ άρχουν κοινοί ορισµοί και κατηγοριο οίηση για το ανακτηµένο ξύλο στην Ευρώ η. Σε µερικές ερι τώσεις υ άρχουν άλλοι αράγοντες ου ε ηρεάζουν τις οσότητες ανακτηµένου ξύλου. Για αράδειγµα, στη Σερβία και την Κροατία υ άρχουν σχετικά υψηλές οσότητες ανακτηµένου ξύλου, ιθανώς γιατί υ άρχει µια µεγάλη οσότητα α ό τις ανακατασκευές κτιρίων ου κατα

39 στράφηκαν της δεκαετία του Αυτοί οι αράγοντες είναι δύσκολο να ροσδιοριστούν χρησιµο οιώντας µια α λή εκτίµηση. 4.3 Ποιοτική ταξινόµηση ανακτηµένου ξύλου Το ανακτηµένο ξύλο εριλαµβάνει όλα τα είδη των ξύλινων υλικών ου είναι διαθέσιµα στο τέλος της χρήσης του ως ροϊόντα ξύλου("post-consumer" ή "post-use" wood): υλικά συσκευασίας, ξυλεία α ό κατεδαφίσεις, ξυλεία α ό τα εργοτάξια καθώς και υ ολείµµατα ξύλου α ό οικιστική, βιοµηχανική και εµ ορική δραστηριότητα (Jungmeier, Holzmann κ.α 2005). Το ανακτηµένο ξύλο σύµφωνα µε τους Merl, Humar κ.α. (2007) µ ορεί να κατηγοριο οιηθεί σύµφωνα µε διαφορετικά κριτήρια ό ως : διάσταση, αρουσία αδρανών ανόργανων υλικών (τσιµέντο, ατσάλι, ασβέστη, γύψος, σκόνη), αρουσία οργανικών υλικών (χώµατα) και µολύνωντα υλικά (κόλλες, βιοκτόνες ουσίες, PAH ). Οι Jungmeier, Holzmann κ.α (2005 ) αναφέρουν ότι οι ιο σηµαντικές αράµετροι ου εριγράφουν το ανακυκλωµένο ξύλο είναι το µέγεθος, η οιότητα, θερµαντική αξία, εριεκτικότητα σε υγρασία, εριεκτικότητα σε χλώριο, τέφρα και βαρέα µέταλλα. Σύµφωνα µε τους ίδιους ερευνητές, το ανακτηµένο ξύλο ροέρχεται α ό υλικά συσκευασίας α ό ξύλο, ξύλο κατασκευών και κατεδαφίσεων, ογκώδη α ορρίµµατα ξύλου καθώς και α ορρίµµατα ξύλου α ό βιοµηχανία και εµ όριο. Με αυτά τα χαρακτηριστικά γίνεται η κατηγοριο οίηση του ανακτηµένου ξύλου ό ως αρουσιάζεται στον ινάκα

40 Πίνακας 4 : Κατηγορίες ανακτηµένου ξύλου (Jungmeier κ.α., 2005, Λυκίδης 2008). Ξύλινα υλικά συσκευασίας Ξύλο κατασκευών και κατεδαφίσεων Ογκώδη α ορρίµµατα ξύλου Α ορρίµµατα ξύλου α ό βιοµηχανία και εµ όριο Παλέτες Στέγες Έ ι λα Σιδηροδροµικοί Ξύλινες συσκευασίες Πακέτα µεταφορών Ξύλινα καλύµµατα Θύρες Πλαίσια αραθύρων Ξύλινα ατώµατα Οικοδοµική ξυλεία Ξυλεία µορφο οίησης Εξο λισµός κή ων Φράχτες Παγκάκια στρωτήρες Στύλοι Τύµ ανα καλωδίων Οι οιότητες του ανακτηµένου ξύλου οικίλουν. Α ό τα ξύλα ου ανακτώνται, κά οια µ ορεί να είναι µερικώς αλλοιωµένα και κά οια µ ορεί να είναι τελείως σά ια ή φθαρµένα. Στις ερισσότερες ερι τώσεις η εριεκτικότητα τους σε υγρασία είναι κάτω α ό το σηµείο κορεσµού και συνήθως χωρίς φλοιό το ο οίο είναι σηµαντικό αίτηµα κά οιων αραγωγών ελετών (pellets). Το σ ουδαιότερο όσον αφορά το ανακτηµένο ξύλο είναι η αρουσία µολύνωντων υλικών. Οι ακαθαρσίες µ ορούν να ροκαλέσουν ροβλήµατα στις ερισσότερες διεργασίες αλλά και στις χρήσεις. Ωστόσο, κά οια α ό τα µολύνωντα υλικά ό ως χώµατα, τσιµέντο, ατσάλι µ ορούν να µετακινηθούν, όµως είναι ολύ δύσκολο να α οµακρυνθούν οι βιοκτόνες ουσίες α ό το ξύλο. Αυτά τα χηµικά εκ έµ ονται στην ατµόσφαιρα (ούτως ή άλλως) ή αραµένουν στη στάχτη ύστερα α ό µη ελεγχόµενη α οτέφρωση (Merl, Humar κ.α. 2007). Α ό την άλλη µεριά, η τυχόν αρουσία µολύνωντων υλικών µ ορεί να ροκαλέσει σοβαρά ροβλήµατα υγείας στους χρήστες των

41 µοριο λακών ή στο εριβάλλον αν δεν α οτεφρωθεί σε εγκεκριµένες εγκαταστάσεις (Merl, Humar κ.α. 2007). Ένα α ό τα καλύτερα ισχύοντα συστήµατα για την ταξινόµηση ανακτηµένου ξύλου είναι το Γερµανικό σύστηµα. Σ αυτό το σύστηµα τα α ορρίµµατα ξύλου µ ορούν να ροσδιοριστούν σε µία α ό τις τέσσερις ακόλουθές κατηγορίες α ορριµµάτων ξύλου στηριζόµενες στο ε ί εδο µόλυνσης (Merl, Humar κ.α. 2007) και αναφέρονται ενδεικτικά κά οιες χρήσεις (Γαλλής 2007) : Κατηγορίες ανακτηµένου ξύλου Κατηγορία ανακτηµένου ξύλου Α Ανακτηµένο ξύλο σε φυσική κατάσταση ή µετά α ό µηχανική ε εξεργασία κατά τη διάρκεια της ο οίας δεν έχει µολυνθεί καθόλου ή σηµαντικά α ό χηµικές ουσίες και βαρέα µέταλλα (Merl, Humar κ.α. 2007). Το ξύλο αυτό µ ορεί να χρησιµο οιηθεί ελεύθερα α ό τη βιοµηχανία ξύλου και µοριοσανίδων, α ό τη βιοµηχανία αραγωγής βίο-καυσίµων (βίο-αιθανόλη, βίο- µεθανόλη, υγρό βίο-υδρογόνο, έλαια υρόλυσης, συνθετικό φυσικό αέριο, αεριο οιηµένο βίο υδρογόνο και Fischer Tropsch ντίζελ) και για καύση ρος αραγωγή ενέργειας (Γαλλής 2007). Κατηγορία ανακτηµένου ξύλου Β Βαµµένο, λουστραρισµένο, ή µε ο οιοδή οτε τρό ο ε εξεργασµένο ξύλο, χωρίς αλογονο οιηµένα οργανικά συστατικά στο υλικό βαφής και ξύλο χωρίς εµ οτισµό (Merl, Humar κ.α. 2007). Το ξύλο αυτό µ ορεί να χρησιµο- οιηθεί ελεύθερα α ό τη βιοµηχανία ξύλου και µοριοσανίδων, α ό τη βιοµηχανία αραγωγής βίο-καυσίµων (βίο- αιθανόλη, βίο- µεθανόλη, υγρό βίουδρογόνο, έλαια υρόλυσης, συνθετικό φυσικό αέριο, αεριο οιηµένο βίο

42 υδρογόνο και Fischer Tropsch ντίζελ) και για καύση ρος αραγωγή ενέργειας σε οργανωµένες µονάδες (Γαλλής 2007). Κατηγορία ανακτηµένου ξύλου Γ Ξύλο µε αλογονο οιηµένα οργανικά συστατικά στη βαφή και χωρίς εµ οτισµό (Merl, Humar κ.α. 2007). Το ξύλο αυτό είναι δυνατόν να χρησιµο- οιηθεί α ό τη βιοµηχανία ξύλου και µοριοσανίδων, µόνο αν είναι δυνατός ο καθαρισµός του α ό τις βαφές και τα υλικά λουστραρίσµατος. Μ ορεί να χρησιµο οιηθεί α ό τη βιοµηχανία αραγωγής βίο-καυσίµων (βίο- αιθανόλη, βίο- µεθανόλη, υγρό βίο- υδρογόνο, έλαια υρόλυσης, συνθετικό φυσικό αέριο, αεριο οιηµένο βίο υδρογόνο και Fischer Tropsch ντίζελ) και για καύση ρος αραγωγή ενέργειας µόνο σε ειδικές µονάδες υψηλών ροδιαγραφών σχετικά µε τον έλεγχο εκ οµ ών αερίων καύσης (Γαλλής 2007). Κατηγορία ανακτηµένου ξύλου Ανακτηµένο ξύλο ε εξεργασµένο µε υλικά συντήρησης και εµ οτισµού, ό ως οι στρωτήρες σιδηροδρόµων και στύλοι ΟΤΕ ΕΗ και κάθε ανακτηµένο ξύλο ου λόγω της µόλυνσης του δεν µ ορεί να ενταχθεί στις κατηγορίες Α, Β και Γ µε εξαίρεση το ανακτηµένο ξύλο ου έχει µολυνθεί µε polychlorinated biphenyls (PCBs) (Merl, Humar κ.α. 2007). Το ξύλο αυτό µ ορεί να χρησιµο οιηθεί α ό τη βιοµηχανία ξύλου και µοριοσανίδων. Ε ι λέον, µ ορεί να χρησιµο οιηθεί α ό τη α ό τη βιοµηχανία αραγωγής βίο-καυσίµων (βίο-αιθανόλη, βίο-µεθανόλη, υγρό βίο-υδρογόνο, έλαια υρόλυσης, συνθετικό φυσικό αέριο, αεριο οιηµένο βίο-υδρογόνο και Fischer-Tropsch ντίζελ) και για καύση ρος αραγωγή ενέργειας µόνο σε ειδικές µονάδες υψηλών ροδιαγραφών σχετικά µε τον έλεγχο εκ οµ ών αερίων καύσης (Γαλλής 2007)

43 4.4 ιαχείριση α ορριµµάτων ξύλου Υ άρχουν διάφορες δυνατές χρήσεις για το ανακτηµένο ξύλο ό ως: ε ανάχρηση ως υλικό, ανακύκλωση για αραγωγή µοριο λακών, αραγωγή ενέργειας, αραγωγή ειδικού στρώµατος για ροστασία φυτών ή υ όστρωµα σε χώρους για ζώα, ολτό και χαρτί. Όµως, η αραγωγή ενέργειας και η ανακύκλωση αναγνωρίζονται ως οι δύο ιο σηµαντικές και ανταγωνιστικές χρήσεις του ανακτηµένου ξύλου (Merl, Humar κ.α. 2007). Οι ίδιοι ερευνητές αναφέρουν ότι όλοι οι ενδιαφερόµενοι α ό τις βιοµηχανίες ξύλου όσο το δυνατόν καθαρότερο υλικό α ό την ανάκτηση, αλλά αυτό το υλικό είναι µάλλον σ άνιο. Εντούτοις, τα ανόργανα και οργανικά υ ολείµµατα µ ορούν να αφαιρεθούν εύκολα α ό το ανακτηµένο ξύλο χρησιµο οιώντας ροηγµένα συστήµατα διαχωρισµού (ό ως χρησιµο οιείται στην αραγωγή µοριο- λακών) ή εάν σε εύλογα µικρές οσότητες, δεν ε ηρεάζουν τη διαδικασία της αραγωγής ενέργειας. Στον Πίνακα 5 αρουσιάζονται οι οσότητες α ορριµµάτων ξύλου και η αξιο οίησή τους για τις χώρες ου συµµετείχαν στην ράση COST Action Ε

44 Πίνακας 5: Ποσότητες α ορριµµάτων ξύλου και αξιο οίησή τους στις χώρες ου συµµετείχαν στη ράση COST E31 (Merl κ.α. 2007, Λυκίδης 2008)

45 4.4.1 Ενα όθεση σε χωµατερή Η διάθεση για υγειονοµική ταφή ή καύση χωρίς αραγωγή ενέργειας στις χωµατερές είναι δυο µέθοδοι διαχείρισης των α ορριµµάτων ου α έτυχαν να χρησιµο οιήσουν α οτελεσµατικά τις υλικές και ενεργειακές ιδιότητες του ανακληµένου ξύλου (Γαλλής 2007). Σύµφωνα µε τον Λυκίδη (2008) η ενα όθεση α ορριµµάτων σε ανεξέλεγκτους ή ηµιελεγχόµενους χώρους α όθεσης δηµιουργεί σηµαντικά ροβλήµατα α ειλώντας το εριβάλλον, την υγεία και την οιότητα ζωής των ανθρώ ων µε διάφορους τρό ους. Τα σηµαντικότερα ροβλήµατα είναι αραγωγή ε ικίνδυνων αερίων, µόλυνση των ε ιφανειακών και υ όγειων υδάτων, ανεξέλεγκτη καύση α ορριµµάτων και ιθανότητα αυτανάφλεξης των α ορριµµάτων και εξά λωσης της υρκαγιάς σε γειτονικές εριοχές. Η υγειονοµική ταφή οργανικών υλικών, ό ως είναι και η βιοµάζα, οδηγεί σε εκ οµ ές µεθανίου (CH4). Οι εκ οµ ές µεθανίου α ό του χώρους υγειονοµικής ταφής µ ορούν να µειωθούν µε την α οφυγή της ταφής των οργανικών υλικών και συγκεκριµένα της βιοµάζας (Jungmeier, Hillring κ.α 2004). Σύµφωνα µε µελέτη ανάλυσης της σύστασης αστικών α ορριµµάτων ου έγιναν στην Ελλάδα, το οσοστό ξύλου ου υ άρχει σε αυτά τα α ορρίµµατα είναι ερί ου 3-4 % της συνολικής οσότητας. Η οσότητα αυτή του ανακτη- µένου ξύλου καταλήγει σχεδόν ολόκληρη στους χώρους υγειονοµικής ταφής α ορριµµάτων (Γαλλής 2007). Αυτό συµβαίνει γιατί µέχρι σήµερα δεν υ άρχει οργανωµένη διαχείριση του ανακτηµένου ξύλου στην Ελλάδα και έτσι ένας σηµαντικός όρος δεν αξιο οιείται

46 4.4.2 Βιολογική αξιο οίηση Βιολογική αξιο οίηση στη γεωργία Η βιολογική αξιο οίηση των α ορριµµάτων ξύλου αναφέρεται στις τεχνικές αξιο οίησης για την γεωργία και την κτηνοτροφία. Για την γεωργία η βιολογική αξιο οίηση ραγµατο οιείται µέσω της κοµ οστο οίησης. Κοµ οστο οιήση ορίζεται ως αερόβια ζύµωση ή ωρίµανση οργανικών υλικών, αν και οι αναερόβιες διαδικασίες µ ορούν ε ίσης να οδηγήσουν στην αραγωγή ενός ζυµωµένου (ή ωριµασµένου) οργανικού υλικού. Μια ε ιθυµητή - αλλά όχι η µόνη - χρήση του λι άσµατος είναι η εφαρµογή ως εδαφοβελτιωτικό µε στόχο την ενίσχυση της ανά τυξης των φυτών (Κοµίλης και Τζιουβάρας 2009). Το ξύλο των α ορριµµάτων, ως οργανική ύλη µε κύρια χηµικά συστατικά την κυτταρίνη, τις ηµικυτταρίνες και τη λιγνίνη α οτελεί µια εναλλακτική ρώτη ύλη για κοµ οστο οίηση (Λυκίδης 2005). Α αραίτητη ροϋ όθεση της ταχείας βιολογικής α οικοδόµησης των συστατικών του ξύλου µε ση τικούς µύκητες και άλλους µικροοργανισµούς, είναι ο θρυµµατισµός ή η ολτο οίηση του. Κατ' αυτόν τον τρό ο διευκολύνεται η ρόσβαση των ενζύµων των µικροοργανισµών στα συστατικά του ξύλου. Μία ενδιαφέρουσα εναλλακτική ρώτη ύλη αραγωγής εδαφοβελτιωτικών είναι οι ξυλο λάκες αλαιών ε ί λων. Η Wroblewska (2005) αναφέρει οι ξυλο λάκες ό ως µοριο λάκες, ινο λάκες και αντικολλητό α οτελούνται κυρίως (σε οσοστό 90%) α ό λιγνοκυταρρινικές ενώσεις. Τα υ όλοι ο 10% α οτελείται α ό τις κόλλες και τα υλικά φινιρίσµατος. Η Wroblewska ακόµα αναφέρει ως εφόσον τα α ορρίµµατα ξύλου εριέχουν αξιόλογες οσότητες λιγνίνης ( άνω α ό 20%), ου είναι φυσική ηγή χούµου, είναι κατάλληλα να χρησιµο οιηθούν στη διαδικασία της κοµ οστο οιήσης