GRAAD 12 NASIONALE SENIOR SERTIFIKAAT GRAAD 12

Transcript

1 GAAD 12 NASONAE SENO SETFKAAT GAAD 12 EEKTESE TEGNOOGE NOEMBE 2014 PUNTE: 200 TYD: 3 uur Hierdie vraestel bestaan uit 12 bladsye en 'n 2 bladsy-formuleblad.

2 Elektriese Tegnologie 2 DBE/November 2014 NSS NSTUKSES EN NGTNG Hierdie vraestel bestaan uit SEWE vrae. Beantwoord A die vrae. Sketse en diagramme moet groot, netjies en volledig benoem wees. Toon AE berekeninge en rond korrek af tot TWEE desimale plekke. Nommer die antwoorde korrek volgens die nommeringstelsel wat in hierdie vraestel gebruik is. Jy mag 'n nieprogrammeerbare sakrekenaar gebruik. Toon die eenhede vir alle antwoorde van berekeninge. 'n Formuleblad is aan die einde van hierdie vraestel voorsien. Skryf netjies en leesbaar.

3 Elektriese Tegnologie 3 DBE/November 2014 NSS AAG 1: BEOEPSGESONDHED EN EGHED 1.1 Noem EEN onveilige toestand wat 'n elektriese skok kan veroorsaak wanneer daar in 'n elektriesetegnologie-werkswinkel gewerk word. (1) 1.2 Noem EEN onveilige handeling in 'n elektriesetegnologie-werkswinkel. (1) 1.3 Noem EEN prosedure wat gevolg moet word wanneer 'n beseerde persoon in 'n elektriesetegnologie-werkswinkel bygestaan word. (1) 1.4 Beskryf hoe 'n persoon se menseregte geskend kan word wanneer 'n medewerker dwelmmiddels gebruik terwyl daar in 'n elektriesetegnologiewerkswinkel gewerk word. (2) 1.5 Bespreek waarom spanwerk goeie werksetiek is. (2) 1.6 Beskryf waarom 'n risiko-ontleding gedoen moet word om veiligheid in 'n elektriesetegnologie-werkswinkel te verbeter. (3) [10] AAG 2: DEFASE-WS-OPWEKKNG 2.1 erduidelik waarom die sekondêre winding van 'n driefasetransformator wat hoëspanning-transmissielyne voer, in delta verbind word. Neem ekonomiese faktore in ag. (2) 2.2 Beskryf die doel van 'n arbeidsfaktormeter in 'n WS-kring. (2) 2.3 Noem TWEE voordele van 'n driefase-distribusiestelsel bo 'n enkelfasedistribusiestelsel. (2) 2.4 Drywing in 'n 380 -stelsel word met die tweewattmetermetode gemeet. Die lesings op die meters is onderskeidelik 420 W en -260 W. Gegee: 380 P W P W Bereken die aktiewe drywing. (3) Noem TWEE voordele van hierdie metode om drywing te meet bo ander metodes. (2)

4 Elektriese Tegnologie 4 DBE/November 2014 NSS 2.5 'n Sterverbinde alternator wek 560 kw op teen 'n spanning van 380. Die alternator het 'n arbeidsfaktor van 0,85 teen vollas. Gegee: 380 P 560 kw os ɸ 0, Bereken die stroom getrek teen vollas. (3) Teken die spanningsfasordiagram van die alternator. (6) [20] AAG 3: DEFASETANSFOMATOS 3.1 Noem TWEE tipes driefasetransformator-verbindings. (2) 3.2 erduidelik die basiese werking van 'n transformator. (5) 3.3 Noem die doel van 'n Buchholtz-relê in 'n transformator. (2) 3.4 Bestudeer FGUU 3.1 hieronder en beantwoord die vrae wat volg. Primêr Sekondêr AS P 20 kw os ɸ 0,8 S 380 T 50 : 1 FGUU 3.1: DEFASETANSFOMATO Bereken die sekondêre fasespanning. (3) Bereken die primêre fasespanning. (3) erduidelik, met 'n rede, of die transformator 'n EHOGNG- of EAGNGSTANSFOMATO is. (2) Beskryf wat met die primêre stroomvloei van die transformator sal gebeur indien die las vermeerder word. (3) [20]

5 Elektriese Tegnologie 5 DBE/November 2014 NSS AAG 4: DEFASEMOTOS EN -AANSTTES 4.1 Noem EEN toepassing van 'n driefase-induksiemotor. (1) 4.2 Noem EEN voordeel van 'n driefase-induksiemotor bo 'n enkelfasemotor. (1) 4.3 erduidelik die werksbeginsel van 'n driefase-kourotor-induksiemotor. (8) 4.4 Noem EEN meganiese inspeksie wat na installasie en voor aanskakeling op 'n motor uitgevoer behoort te word. (1) 4.5 Noem EEN elektriese inspeksie wat na installasie en voor aanskakeling op 'n motor uitgevoer behoort te word. (1) 4.6 erduidelik die volgende terme met verwysing na die spoed van 'n induksiemotor: otorspoed (1) Sinkrone spoed (1) 4.7 'n Driefase-, 12 pool-motor word aan 'n 380 /50 Hz-toevoer verbind. Die motor het 4% glip. Gegee: 380 f 50 Hz Glip 4% p 2 Bereken, in r/min, die: Sinkrone spoed (3) otorspoed (3) 4.8 FGUU 4.1 hieronder stel die terminale van 'n driefase-induksiemotor voor. U 1 1 W 1 E W 2 U 2 2 FGUU 4.1: TEMNAE AN 'N DEFASE-NDUKSEMOTO Teken die presiese konfigurasie oor en toon die motorterminale in delta aan die toevoer verbind. (4) 'n Megger wat op die isolasieweerstand-instelling ingestel is, word oor W 2 en E verbind. Noem die tipe lesing wat verwag kan word en verduidelik waarom. (3)

6 Elektriese Tegnologie 6 DBE/November 2014 NSS 4.9 Beskryf waarom 'n ster-delta-aansitter gebruik word om 'n driefaseinduksiemotor aan te skakel. (3) 4.10 erduidelik hoe 'n vorentoe-agtertoe-aansitter funksioneer. (2) 4.11 Die beheerkring in FGUU 4.2 hieronder stel 'n outomatiese sekwensiële aansitter voor. Stop HK 1 (N/O) Hou uit Aan HK 1 (N/O) Hou in T (N/O) AAG 5: FGUU 4.2: BEHEEKNG AN 'N OUTOMATESE SEKWENSËE AANSTTE Beskryf die funksie van die tydskakelaar in die kring. (2) Beskryf die aansitsekwens (volgorde) van die aansitter indien die tydskakelaar op een minuut gestel is. (6) [40] 5.1 Definieer die volgende terme met verwysing na -kringe: esonansie (2) Q-faktor in 'n parallelle kring (2) 5.2 'n Kring met 'n resistor van 4 Ω, 'n induktor met 'n induktiewe reaktansie van 157 Ω en 'n verstelbare kapasitor wat op 120 µf gestel is, word in serie aan 'n 100 /50 Hz-toevoer verbind. Gegee: 4 Ω X 157 Ω ver 120 µf s 100 f 50 Hz Bereken die: HK 1 Motor 1 O/B 1 T O/B 2 HK 2 Motor Waarde van die kapasitansie wat resonansie teen 50 Hz sal veroorsaak (3) Q-faktor van die kring teen resonansie (3)

7 Elektriese Tegnologie 7 DBE/November 2014 NSS 5.3 Bestudeer die kringdiagram in FGUU 5.1 hieronder en beantwoord die vrae wat volg. 4 A 1,76 A X X T S 120 /60 Hz FGUU 5.1: PAAEE KNG Gegee: X 26 Ω S A 1,76 A f 60 Hz Bereken die: Stroomvloei deur die kapasitor (3) Totale stroomvloei (3) Fasehoek. Dui aan of dit OOOPEND of NAOPEND is. (4) [20] AAG 6: OGKA 6.1 Beantwoord die volgende vrae met verwysing na programmeerbare logikabeheerders Definieer 'n programmeerbare logikabeheerder (PB). (3) erduidelik waarom relês nie geheel en al deur PB's kan vervang kan word nie. (3) Noem DE voordele van 'n PB bo ander elektriese beheerstelsels. (3) Noem EEN voordeel van die gebruik van funksionele blokdiagramme bo leerlogika in PB-programmering. Gee 'n rede vir die antwoord. (2)

8 Elektriese Tegnologie 8 DBE/November 2014 NSS 6.2 FGUU 6.1 hieronder toon 'n tipiese PB-stelsel. GEHEUE nsetkoppelvlak SE Sentrale verwerkingseenheid Uitsetkoppelvlak Programmeringstoestel FGUE 6.1: PB-STESE erduidelik die funksie van 'n programmeringstoestel. (3) Noem TWEE toestelle wat gebruik word om die sentrale verwerkingseenheid (SE) te programmeer. (2) 6.3 Bestudeer die kring in FGUU 6.2 hieronder en beantwoord die vrae wat volg. X 0 X 2 X 1 Y O Y FGUU 6.2: BEHEEKNG ei die ooreenstemmende Boole-vergelyking vir die kring af. (5) Ontwerp 'n ooreenstemmende leerlogikadiagram van die kring. (5)

9 Elektriese Tegnologie 9 DBE/November 2014 NSS 6.4 Bestudeer die kring in FGUU 6.3 hieronder en lei die Boole-vergelyking by die volgende punte af: FGUU 6.3: OGKAKNG D (1) E (1) F (1) G (1) X (1) Gebruik die Karnaugh-kaart-metode om die uitset (X) te vereenvoudig. (6) 6.5 eiligheid is van uiterste belang in die industrie. erduidelik waarom 'n PB-stelsel veiliger is wanneer outomatisering in 'n fabriek getoets word. (3) [40]

10 Elektriese Tegnologie 10 DBE/November 2014 NSS AAG 7: ESTEKES 7.1 Noem DE eienskappe van 'n ideale operasionele versterker. (3) 7.2 Beskryf hoe 'n differensiaalversterker die basis van 'n operasionele versterker vorm. (2) 7.3 Teken en benoem 'n basiese blokdiagram van 'n operasionele versterker wat 'n negatiewe terugvoernetwerk toon. (4) 7.4 Noem TWEE voordele van negatiewe terugvoer in 'n operasioneleversterkerkring. (2) 7.5 erduidelik waarom operasioneleversterker-kringe van 'n dubbele GS-toevoer voorsien word. (3) 7.6 Bestudeer FGUU 7.1 hieronder en beantwoord die vrae wat volg. f 15 kω N 5 kω - N 1 nset + Uitset 0 FGUU 7.1: OPEASONEE ESTEKE dentifiseer die operasioneleversterker-kring in FGUU 7.1. (1) Teken die inset- en uitsetgolfvorme (-seine) van die operasionele versterker. (2) Wat sal met die spanningswins van die versterker gebeur indien die waarde van die terugvoerresistor verminder word? (2) Bereken die wins van die operasioneleversterker-kring. (3) Bereken die uitsetpiekspanning van die operasionele versterker. (3)

11 Elektriese Tegnologie 11 DBE/November 2014 NSS 7.7 Bestudeer FGUU 7.2 hieronder en beantwoord die vrae wat volg. 1 2 f Uit FGUU 7.2: OPEASONEEESTEKE-KNG dentifiseer die operasioneleversterker-kring in FGUU 7.2. (1) Beskryf EEN praktiese toepassing van hierdie tipe operasionele versterker. (3) Bereken die uitsetspanning van die operasionele versterker. (3) 7.8 Die kringdiagram in FGUU 7.3 hieronder is 'n operasionele versterker wat in die astabiele-multivibrator-konfigurasie gekoppel is. f 1 2 uit FGUU 7.3: ASTABEE MUTBATO Noem TWEE toepassings van die kring. (2) Teken die uitsetgolfvorm wat die kring genereer. (3)

12 Elektriese Tegnologie 12 DBE/November 2014 NSS 7.9 Beantwoord die volgende vrae met verwysing na 'n operasionele versterker wat in 'n Schmitt-sneller gekoppel is Beskryf EEN praktiese toepassing van 'n Schmitt-sneller operasionele versterker. (3) Teken al die tydintervalle wat in FGUU 7.4 geïllustreer word in die ANTWOODEBOEK oor en teken die uitset van die Schmitt-sneller na aanleiding van die inset wat in FGUU 7.4 hieronder getoon word. Benoem A die dele. Boonste drempel Onderste drempel FGUU 7.4: NSETSEN AN 'N SHMTT-SNEE OPEASONEE ESTEKE (4) 7.10 Noem die tipe terugvoer wat ossillators gebruik. (1) 7.11 Beskryf die tipe terugvoer wat in AAG 7.10 genoem is. (2) 7.12 Bereken die ossillasiefrekwensie van die -faseskuif-ossillator in FGUU 7.5 hieronder. Gegee: kω nf nsetsein Uit FGUU 7.5: -FASESKUFOSSATO (3) [50] 0 TOTAA: 200

13 Elektriese Tegnologie 13 DBE/November 2014 NSS DEFASE-WS-OPWEKKNG Ster 3 F F Delta 3 F F P S Q P osθ S F Z F F osθ Sin θ Tweewattmetermetode P P + P T 1 2 DEFASETANSFOMATOS Ster 3 F F Delta 3 F F P S Q P osθ S F( p) N N F( s) p s os θ Sin θ F( s) F ( ) p FOMUEBAD -KNGE X X c fr 2πf 1 2πfc 1 2π Serie T Z 2 () X + X T T Z 2 T T Z osθ Z osθ Q T X T ( X ~ X ) 2 + Parallel T X X 2 osθ X Q T + ( ~ ) 2 ( ~ ) 2

14 Elektriese Tegnologie DBE/November 2014 NSS DEFASEMOTOS EN -AANSTTES Ster 3 F F Delta 3 F F Drywing P 3 os θ OPEASONEE ESTEKES uit Wins A in uit f Wins A 1+ in in 1 f r 2π 1 f 2π 6 Uit ( f in Hartley - ossillator omkeerversterker nie - omkeerversterker - faseskuif - ossillator +... N ) S 3 Q 3 endement ( η) Sin θ P in verliese P in Spoed 60 f n s p Glip n r per eenheid n s n s n n ( 1 S ) s per eenheid r n % glip s n n s r 100%

15 GAAD 12 NASONAE SENO SETFKAAT GAAD 12 EEKTESE TEGNOOGE NOEMBE 2014 MEMOANDUM PUNTE: 200 Hierdie memorandum bestaan uit 15 bladsye.

16 Elektriese Tegnologie 2 DBE/November 2014 NSS Memorandum NSTUKSES AAN NASENES 1. Alle vrae met meertallige antwoorde impliseer dat enige relevante aanvaarbare antwoord oorweeg moet word. 2. Berekeninge: 2.1 Alle berekeninge moet formules toon 2.2 ervanging van waardes moet korrek gedoen wees 2.3 Alle antwoorde MOET die korrekte eenheid insluit om as korrek oorweeg te word. 2.4 Alternatiewe metodes moet oorweeg word, dien verstande die ooreenstemmende antwoord bereik word. 2.5 Waar verkeerde antwoorde oorgedra kan word na die volgende stap, is die aanvanklike antwoord verkeerd. Die daaropvolgende antwoorde moet egter oorweeg word, indien die verkeerde antwoord reg oorgedra is. Die nasiener moet dan die verkeerde som uitwerk met die verkeerde waardes en indien die leerder dit korrek gebruik het, moet volpunte vir die betrokke berekeninge gegee word. 3. Die memorandum is slegs 'n gids met modelantwoorde. Alternatiewe interpretasies moet oorweeg en op meriete bepunt word. Hierdie beginsel moet egter konsekwent regdeur die nasiensessie by AE nasiensentrums volgehou word.

17 Elektriese Tegnologie 3 DBE/November 2014 NSS Memorandum AAG 1: BEOEPSGESONDHED EN -EGHED 1.1 Foutiewe proppunte Ontblote geleiers Swak beligting wanneer aan 'n lewendige installasie gewerk word (1) 1.2 Om aan 'n lewendige installasie met ontblote geleiers te werk sonder die nodige voorsorgmaatreëls Om te werk met draagbare toerusting wat nie geïsoleerd is nie. Deur gebruik te maak van elektriese masjinerie sonder die nodige veiligheidstoerusting of beskermende kleredrag (1) 1.3 Eerstehulp moet dadelik op die persoon toegepas word. Die situasie moet onmiddellik beoordeel word en die toegewysde persoon moet verwittig ord. Pas direkte drukking toe op die wond of maak gebruik van 'n drukverband indien die persoon bloei. Hou die slagoffer kalm. (1) 1.4 'n Persoon onder die invloed van dwelms plaas hom/haarself en andere in gevaar aangesien sy/haar oordeel beïnvloed is. Dit kan lei tot 'n ongeluk. Hierdie faktor beïnvloed ander werkers se reg tot 'n veilige werksomgewing. (2) 1.5 Spanwerk bewerkstellig 'n gesonde en suksesvolle werksomgewing. Dit bevorder samewerking en wedersydse respek. Dit bevorder weer produktiwiteit en werksekuriteit. (2) 1.6 isiko analise is 'n proses wat mense help om veilige werkspraktyke as 'n deurgaanse proses te ontwikkel Soos projekte in die werkwinkel verander om mense behoeftes te pas, moet die vervaardigingsproses ook aangepas word en veilige praktyke moet in alle stadiums van beplanning ingebou word. (3) [10] AAG 2: DEFASE-WS-OPWEKKNG 2.1 Transformators word in Delta verbind aangesien dit 'n drie draad distribusiestelsel daarstel. ergeleke met 'n vierdraadstelsel word 'n groot koste- besparing teweeggebring. Arbeid aan verspreidingsnetwerke is minder arbeidsintensief aangesien die aantal kraglyne verminder en dit dra verder by tot 'n koste vermindering. (2) 2.2 Die doel van die drywingsfaktormeter is om die drywingsverhouding met betrekking tot stroom en toegepaste spanning in 'n WS-kring te bepaal. (2) 2.3 Driefasestelsels kan in beide ster sowel as delta gekoppel word. Wanneer in delta gekoppel, word 'n neutrale geleier nie benodig nie. n ster word lyn en fase spannings teen verskillende waardes verkry. asverdeling word vergemaklik weens die teenwoordigheid van vele fases. (2)

18 Elektriese Tegnologie 4 DBE/November 2014 NSS Memorandum P T P1 + P ( 260) 160 W (3) Die totale drywing kan in 'n gebalanseerde sowel as ongebalanseerde las gemeet word. Die totale drywing kan in beide ster en delta gemeet word. Die drywingsfaktor kan dienooreenkomstig bepaal word. (2) P cosθ x 380 x ,98 A (3) f º Ɵ f2 Ɵ 120º Ɵ 120º f1 1 Een punt vir F kleiner as F is nalopend t.o.v met Ɵ30-grade eerders wat die drie spannings en die hoeke (120 o )toon moet volpunte kry. ndien leerders n fasordiagram met spannings en strome korrek toon moet volpunte toegeken word. (6) [20]

19 Elektriese Tegnologie 5 DBE/November 2014 NSS Memorandum AAG 3: DEFASETANSFOMATOS 3.1 Ster-delta Delta-ster Ster-ster Delta-delta (2) 3.2 'n Wisselspanning word oor die primêre windinge verbind wat wisselstroomvloei tot gevolg sal hê. Die wisselstroom in die primêre winding induseer 'n wisselende magneetveld om die primêre winding (Faraday se Wet) Die wisselende aard van die magneetveld lei tot wedersydse induksie tussen die primêre en sekondêre winding van die transformator via die gelamineerde ysterkern Die wisselwerking tussen die magneetveld en die windinge veroorsaak 'n geïnduseerde EMK in die sekondêre winding. Wanneer die transformator aan 'n las gekoppel word sal stroom van die sekondêre winding getrek word in verhouding met die aard van die las Belasting op die sekondêre winding word aan die primêre winding deur wedersydse induksie oorgedra. ndien die las vermeerder sal die stroom van die toevoer aan die primêre kan winding vermeerder om die vraag daarna te bevredig. Die primêre winding van die transformator is magneties gekoppel aan die sekondêre winding maar elektries geïsoleerd daarvan. Die uitsondering hier is die outotransformator. (5) 3.3 Die Bucholtz-relê beskerm die transformator onder interne fouttoestande. (2) S FS 3 x FS S ,39 (3) N N P S F(P) N F(P) F(S) P x N S F(S) 50 x 219, ,969 k (3)

20 Elektriese Tegnologie 6 DBE/November 2014 NSS Memorandum Die transformator is 'n verlagingstransformator aangesien die aantal sekondêre windinge minder is as die primêre windinge (2) Wanneer die las vermeerder, vermeerder die stroom in die sekondêre winding. Dit het tot gevolg dat die wedersydse induksie verhoog met die primêre winding en die primêre stroom verhoog. Die spannings in beide die primêre en sekondêre windings bly onveranderd. (3) [20] AAG 4: DEFASEMOTOS EN AANSTTES 4.1 Dryf pompe aan Dryf vervoerbande aan (1) 4.2 Minder onderhoud word vereis aangesien daar minder bewegende dele as 'n enkelfasemotor is 'n Driefase motor lewer meer wringkrag as 'n enkelfasemotor van dieselfde raamgrootte. (1) 4.3 'n Driefase toevoerspanning word oor die stator windinge gekoppel Driefasige stroomvloei word in die windinge bewerkstellig Die stroomvloei deur die statorwindings bewerkstellig 'n roterende magnetiese veld in die stator Die roterende magneetveld sny die kourotor tawe Weens die relatiewe wisselwerking tussen die rotorstawe en die roterende magneetveld word 'n EMK in die rotorstawe geïnduseer. Die geïnduseerde EMK lei tot stroomvloei in die rotorstawe Stroomvloei in die rotorstawe wek 'n magneetveld daarrondom op. Die twee magneetvelde in die rotor en stator veroorsaak 'n stuwende krag daartussen wat tot gevolg het dat die rotor draai weens die wringkrag tussen die roterende stator magneetveld en die geïnduseerde magneetveld in die rotorstawe. (8) 4.4 Draai die rotor as vrylik? s die laers krakerig of voel dit grof wanneer die as met die hand roteer word? s die motor behoorlik vas en is al die boute goed vasgedraai? s die verkoelingswaaier in plek, of lyk die vinne verweer? s die endplate goed vasgemaak? Het die raam enige krake in? (1) 4.5 Kontinuïteit van elke winding. solasie weerstand tussen die windings. solasie weerstand tussen die windings en aard. 'n isuele inspeksie van die ontblote windinge en geleiers. (1) otorspoed is die spoed waarteen die as roteer (1) Sinkrone spoed is die spoed waarteen die roterende magneetveld in die stator bewerkstellig word. (1)

21 Elektriese Tegnologie 7 DBE/November 2014 NSS Memorandum f 50 Hz Glip 4% Aantal pole 12 Pole per fase 4 Poolpare 2 of 6 (indien geinterpreteer as 12 pole per fase) n s f 60 p 50 ns 60 2 n s 1500 rpm OF f 60 p n s 50 n s 60 6 n s 500 rpm nr ns ( 1 S ) n 1500 ( ) r n r 1440 r/min OF n n 1 S r s ( ) ( ) n r 500 n r 480 r/min (3) (3) U 1 1 W 1 E W 2 U 2 2 (4) 'n esing van 1M Ω (baie hoog). Dit sal aandui dat daar nie 'n deurbraak in die isolasie tussen die winding en aard is nie. Dit beteken die elektriese integriteit van die motor is nog goed. (3) 4.9 'n Ster-delta-aansitter word gebruik om die aansitstroom van 'n elektriese motor tydens aansit te beperk. Die motor is geneig om meer as die vollas stroom tydens aansit te trek ndien dit nie beperk word nie sal dit tot onnodige oorbelastingsbeskerming lei. (3) 4.10 'n Omkeersaansitter ruil die verbindings van enige twee van die drie fases. Dit het 'n omkeer in die draairigting van die roterende magneetveld tot gevolg. (2)

22 Elektriese Tegnologie 8 DBE/November 2014 NSS Memorandum Die tydskakelaar bepaal hoe lank dit neem voor die tweede motor aangeskakel word na die eerste motor aangeskakel is. (2) Wanneer die aansitknop gedruk word sal dit die spoel van die kontaktor HK1 aktiveer wat motor 1 aanskakel. Die N/O van HK1 (hou in) sal toemaak en die kontaktor bly dus in wanneer die aansitknop gelos word. Die N/O van HK 1 sluit dus en nou begin die tydskakelaar tel Die N/O van die tydskakelaar verhoed egter dat stroom vloei na HK 2 toe en dus bly HK 2 af. Wanneer die tyd telling van die tydskakelaar tot 'n einde kom na een minuut sluit die N/O van T en die HK 2 word geaktiveer en dus word motor 2 geaktiveer. (6) [40] AAG 5: esonansie in 'n kring is die toestand waartydens X X teen 'n spesifieke frekwensie. Die gevolg is dat die reaktansies mekaar uitkanselleer en die stroom en spanning in fase verkeer en die fasehoek dus 0 o is. (2) Q-faktor in 'n parallelle kring dui op die verhouding tussen die stroom in die reaktiewe komponente en die toevoerspanning. Dit dui op die stroomverhoging wat plaasvind tydens resonansie. Die kwaliteitfaktor is die verhouding van die toevoerspanning en die spannings oor die verskeie komponente in 'n -kring tydens resonansie. (2) Wanneer X X 1 2 π fx 1 2 x π x 50 x157 20,27μF (3) X Q ,25 (3)

23 Elektriese Tegnologie 9 DBE/November 2014 NSS Memorandum X ,62 in parallel A T (3) ( ) T ,92 A 2 ( 4,62 1,76) 2 (3) osθ T 4 4,92 0,813 θ 35,6 oorlopend (4) [20] AAG 6: OGKA 'n PB is 'n rekenaar wat vir outomatisering van elektriese en meganiese prosesse gebruik word. 'n PB is 'n vastestaat toestel wat gebruik word om masjiene in industrie te outomatiseer. (3) elês word algemeen gebruik om uitsetkoppelings te bewerkstellig veral in gevalle waar hoër stroom geskakel word as wat die PB kan hanteer. Daarom word dit as skakeltuig gebruik om elektriese apparaat te beheer. (3) Ekonomies Eenvoudige ontwerp innige lewering Kompak en gestandaardiseerd erhoogde betroubaarheid erlaagde onderhoud (3) ogika blok diagramme/funksieblokke is maklik om te manipuleer. Dit gebruik Boole Algebra om die insette te minimaliseer. Dit lei tot kostebesparings. Twee punte per leerder! Funksieblokke word nie spesifiek in terme van voor en nadele genoem nie. (2)

24 Elektriese Tegnologie 10 DBE/November 2014 NSS Memorandum 'n Programmeer toestel word gebruik om die PB te programmeer en kan die werking van die PB illustreer. 'n Programmeertoestel lees die inset informasie tydens die programmeer proses en stuur dit na die SE in 'n digitale formaat wat die masjien kan interpreteer. Dit kan ook die program van die SE aflees en die uitset van die PB weergee. Die programmeertoestel word gebruik om die nodige programme te bepaal wat op sy beurt weer die volgorde van gebeure in die PB se geheue bepaal. (3) 'n Persoonlike rekenaar 'n Handprogrammeerder 'n programmeerkabel Direk op die PB se voorkant (2) Y ( X 0.X 2 ). ( X1 + Y 0 ) (5) Of met al die insette as NO. (5) D AB (1) E AB (1) F AB (1) G AB (1) X A B + AB + AB + AB (1)

25 Elektriese Tegnologie 11 DBE/November 2014 NSS Memorandum NOTA: 1 punt is vir die groepering van die 1s n ariasie op die toekenning van A, B en moet gekkomodeer word. X bly egter soos dit is. (6) 6.5 'n PB stelsel werk op lae stroom in teenstelling met die hoë stroom van relês. eranderinge word in die sagteware aangebring maar in relêstelsels moet die stelsel herbedraad word. Simulasies van die werking van die fabriek kan met 'n rekenaar program uitgevoer word en program foute kan stapsgewys geïdentifiseer en gekorrigeer word. (3) [40]

26 Elektriese Tegnologie 12 DBE/November 2014 NSS Memorandum AAG 7: ESTEKES 7.1 Oopluswins A Oneindig nsetimpedansie Z in Oneindig Uitsetimpedansie Z 0 zero Bandwydte Oneindig oorwaardelike stabiliteit Differensiaal insette i.e. twee insette Oneindige Gemenemodus verwerping (3) 7.2 'n Differensiaalversterker versterk slegs die verskil tussen die twee insetseine. ndien die twee insetseine identies is sal geen versterking plaasvind nie. (2) 7.3 Alternatiewelik kon leerders die omkeerversterker geteken het. ersterker in + Menger/ Aftrekker uit A v F Terugvoernetwerk Uit fase met die inset. (4) 7.4 Die bandwydte verhoog. uisvlakke verminder Wins verminder ervorming van die inset sein word verminder (2) 7.5 Die dubbele GS-kragbron verskaf energie aan die opversterker om die inset sein te kan versterk. Die kragbron verskaf die spanningsparameters vir beide positiewe sowel as negatiewe versterking. +cc en cc is die maksimum spanningswaardes waartoe die insetsein versterk kan word. (3)

27 Elektriese Tegnologie 13 DBE/November 2014 NSS Memorandum Omkeerversterker (1) nset uitset Moet versterking toon Moet omkering van inset sein (faseverskuiwing) toon Alternatiewelik +cc Uitset na versadiging gedryf -cc (2) ndien die waarde van die terugvoerweerstand verminder word sal die wins van die versterker ook verminder aangesien die negatiewe terugvoer sal verminder. (2) A - f in (3) A uit - A out in in - 3x1-3 (3) Sommeerversterker (1) Die sommeerversterker word gereeld gebruik as menger in oudiokringemet die invoer van meer as een insetsein tergelykertyd. Die uitset is die produk van die insetseine of dit nou van 'n mikrofoon, elektriese kitaar of klawerbord voorsien word. (3)

28 Elektriese Tegnologie 14 DBE/November 2014 NSS Memorandum uit ( + + ) (4-1+ 2) - 5 Alternatief ( + + 3) out 1 2 (4-1+ 2) 5 Formuleblad het nie die omkeer teenoor nieomkeer versterker getoon nie. (3) Astabiele multivibrators word gebruik in enige stelsel wat 'n vierkant golf vereis. Morse sleutels in amateur radio toerusting gebruik 'n astabiele multivibrator om Morse-kode met 'n 800 Hz toon te genereer. Klokpulsopwekker. (2) Dagligskakelaars (ergelykerkring) Wanneer die ligintensiteit teen sononder afneem, verlaag die insetspanning van die ligsensor onder die verwysingspanning. Die gevolg is dat die uitset van die Schmidt-sneller skakel en die lig word geaktiveer OF Golfvormkringe (ierkantgolfherwinningskring). Die Schmidt-sneller tree as vierkantsgolf generator op. Wanneer ʼn insetsein die boonste of onderste drempelspanning bereik, swaai die Schmidt-sneller na die boonste of onderste versadigingspunt. Hierdie proses herwin ʼn skoon vierkantsgolf van die inset af. Die Schmidt-sneller kan ook gebruik word om ʼn blokpuls wat vervorm is weens vervorming en ruis tydens versendingprosesse te herwin. (3) (3)

29 Elektriese Tegnologie 15 DBE/November 2014 NSS Memorandum cc - cc Alternatief Die omgekeer ook aanvaarbaar aangesien die tipe Schmidt Sneller nie gespesifiseer is nie. (omgekeerd teenoor nieomgekeerde Schmidt Sneller.) (4) 7.10 Ossillators gebruik positiewe toevoer. (1) 7.11 Positiewe terugvoer vind plaas wanneer die uitset wat teruggevoer word in fase met die insetsein is en dus daarby gevoeg word. Die gevolg is dat die resultante inset sein vergroot en die wins dus vermeerder. (2) f π ( 6) 2π 2π 1 2,09 Hz 3 6 (8 10 ) ( (5, ) 9 ) (3) [50] TOTAA: 200