NYU-YORK 24 SAAT İLHAMӘ QASIMOVA. sağlam və gözəl. Sağlamlıq Sağlam həyat tərzi. Məsləhət Uşaqlarda danışma. Ağız sağlamlığı Ağız qoxusu nədir?

Transcript

1 -ləhəyat sağlam və gözəl SAĞLAMLIQ VƏ GÖZƏLLİK JURNALI Sayı: 5 (16) 2012 Güvəndiyim İnsanlar Ailəm və Evimin İçidir İLHAMӘ QASIMOVA Lalə Dilanova: QADIN XÖŞBƏXTdirsə GÖZƏL görünür Qış meyvә vә tәrәvәzlәrinin faydaları Rauf liyev: H r k tsiz sağlamlıq ola bilm z e e e e e Sağlamlıq Sağlam həyat tərzi Məsləhət Uşaqlarda danışma Ağız sağlamlığı Ağız qoxusu nədir? 24 SAAT YATMAYAN ŞӘHӘR NYU-YORK

2

3

4 -lə sağlam və gözəl içindəkilər Avis-lə Xəbərlər Tibbi marketlərimizlə bağlı ən yeni xəbərlər. Qış meyvə və tərəvəzlərinin faydaları Qışda hansı meyvə və tərəvəz faydalıdır? sualının cavabını bu yazıda tapacaqsınız. Uşaqlarda danışma Uşaqlarda danışıq qabiliyyətinin həll yolları. 16 Qadın gözəl görünürsə, deməli, xoşbəxtdir İşgüzar xanım rubrikamızın qonağı Lalə Dilanova ilə səmimi söhbət. 18 Hərəkətsiz sağlamlıq ola bilməz Avislə idman rubrikasının qonağı həkim Rauf Əliyevlə müsahibə. 21 Sağlam həyat tərzi Sağlamlıq insanın təkcə xəstə olmaması ilə ölçülmür, həm də onun fiziki, psixoloji və sosial rifahının öz qaydasında olması ilə müəyyən olunur 24 Nəmli gözlər ancaq hisslərimizi bildirmək üçün deyil Oftalmoloq Novruzova Aynur gözlərdə yaşlanma haqqında məlumat verir. Ağız qoxusu nədir? Ağız qoxusunun səbəbləri və aradan qaldırılması üçün ən sadə həll yolları. Qadınlarda tüklənmə problemi- Hirsutizm Endokrinoloq Fərqanə Məmmədlinin qadınların böyük problemlərindən biri olan tüklənmə haqqında məqaləsi.

5 Güvəndiyim insanlar ailəm və evimin içidir Yeni Ulduz müsabiqəsinin qalibi İlhamə Qasımova ilə maraqlı söhbət. Qış fəslində saça necə qulluq etməli Saçlarınızı soyuq qış havasından qoruyun. 39 Qışda dəriyə qulluq vacibdir Soyuq qış aylarında cildə qulluq üçün faydalı məsləhətlər. 41 Qısa-qısa Sağlamlıq haqqında maraqlı məlumatlar saat yatmayan dünya şəhəri New York Bir çox insanın yuxularını bəzəyən, dünya iqtisadiyyatına və kapitalizminə istiqamət verən, dünyanın hər yerindən, hər cür insanın bir yerdə toplaşdığı böyük şəhər - Nyu-York. Ləzzət yolçuluğu Jurnalımızın bu sayında Qış şorbası və Qıymalı kələm yeməkləri ilə tanış olacaqsınız. Asudə vaxt 32 20

6

7 Redaktordan -lə Təsisçi: Maymed MMC sağlam və gözəl Baş redaktor: Xəyyam Cavadov Hörmətli Avis Dostları, İsti günlər geridə qaldı. Avis-lə həyat jurnalı bu dəfə çox maraqlı, xüsusi ilə də soyuq qış günlərində xanımlarımızı məmnun edəcək yazılarla görüşünüzə gəlib. Soyuq və yorucu sürən qış günlərində xanımlarımızın qayğıları daha da artır. Jurnalımızın bu sayında qışda dəriyə və saça qulluq haqqında faydalı məsləhətlərlə tanış olacaqsınız. Bu sayımızda həmçinin daimi rubrikalarımızdan olan körpələr haqqında, sağlam həyat tərzi mövusunda da maraqlı məlumatlar var. Tüklənmə problemindən əziyyət çəkən qadınlarımızı da bu sayıda unutmadıq. Ləziz yeməklərlə bağlı yazımız da öz yerində. Ulduz qonağımız İlhamə Qasımova, işgüzar qonağımız Lalə Dilanova və həkim Rauf Əliyevlə olan müsahibələrimiz də bu sayımıza xüsusi maraq qatıb. Səyahəti sevənlər isə New York şəhəriylə yaxından tanış olacaqlar. Avislə, sağlamlığınızı və gözəlliyinizi qoruyun! Redaktor Köməkçisi Lalə Əliyeva Reklam Şöbəsi Elçin Hacıyev Redaksiya Heyəti: Murad Məlikov Sevinc Quliyeva Aygün Quliyeva Nərgiz Cəbrayılova Nəzrin Yaqubova Fərhad Əliyev Həşim İbrahimov Natiq Nuriyev Vüsal Cavadov Çap periodu: 2 Ay Tiraj: Ünvan: Bakı ş. Yasamal rayonu, Haqverdiyev küç. 11 Tel: (+99412) Fax: (+99412) info@avismed.az Reklam Yerləşdirmək üçün: ( ) ( ) reklam@avismed.az Abunəçilər üçün ( ) ( ) web: info@avismed.az Hazırlama, dizayn və çap: Ayreklam-İstanbul info@ay-reklam.com Müxbir: Fidan Cumayeva Koordinator: Aybəniz Kamalqızı Dizayner: Ülviyyə Qayıbova Jurnal, Azərbaycan Respublikası Ədliyyə Nazirliyi tərəfindən qeydiyyata alınmışdır. Qeydiyyat nömrəsi: 4642 Çap olunan reklam materiallarına görə redaksiya məsuliyyət daşımır.

8 a is-lə Xəbərlər Sizi Avis Tibbi Marketlәr şәbәkәsi adından "31 Dekabr-Dünya azәrbaycanlılarının hәmrәylik günü" vә "Yeni il"münasibәti ilә sәmimi qәlbdәn tәbrik edir, şәxsi hәyatınızda ailә sәadәti, sağlamlıq vә xoşbәxtlik dilәyirik. FÜRSӘT BU } FÜRSӘT AKSİYASI } Avis Tibbi marketlər şəbəkəsi 22 Oktyabrdan 25 Noyabradək Fürsət Bu Fürsət adı altında ən böyük endirim aksiyasını müştərilərinə təqdim etdi. Göstərilən müddət ərzində aksiyada onlarca məhsula ilk dəfə olaraq şok endirim tətbiq edildi. Fürsət Bu Fürsət aksiyasının tanıtılması üçün insertlər paylanıldıdı. Yaxın günlərdə İnsertin yeni sayı müştərilərə təqdim olunacaqdır. Müsәlmanların müqәddәs bayramı-qurban BAYRAMI İslam Dünyasının ən əziz 2 bayramlarından biri olan Qurban Bayramı kəsim mərasimi ilə yaddaşlarda qalmış oldu. Saflıq, birlik, yardımsevərlik bayramı olan Qurban Bayramı personallarımızın hiss və duyğularını vacib dəyərlər kimi bir daha təzələmiş oldu. 6

9

10 a is-lə Xəbərlər ŞOK ENDİRİM KAMPANİYASI DAVAM EDİR Avis Optikadan möhtəşəm endirim kampaniyası daha 1 ay uzadıldı. Müştərilər arasında rəğbət görən kampaniya 22 oktyabrdan 25 noyabra kimi nəzərdə tutulmuşdu. 25 dekabra kimi uzadılan kampaniya şərtinə görə siz sadəcə azn-ə 2 il zəmanətlə optik eynək çərçivəsi, ±2 optik şüşə, pulsuz müayinə əldə etmiş olursunuz. Avis Optika keyfiyyətli işə və məhsula zəmanət verir. Satış Məsləhətçilərinin təlimlərinə start verildi Xidmət keyfiyyətinin daha da artırılması məqsədilə satış məsləhətçilərinin təlimlərinə start verildi. Mükəmməl Müştəri Xidməti mövzusu ilə başlayan təlimlər bu ilin sonuna kimi davam edəcək. N GÜCLÜD N DAHA GÜCLÜ Dünyada tək Türk eşitmə cihazı istehsalçısı olan EARTEKNİK daha bir yeniliyə imza atmağa hazırlaşır. Eşitmə cihazı istehsalçıları arasında ilk 5-likdə olan şirkət çox ağır dərəcəli eşitmə itkisi olan insanlar üçün Nano 3 HP+ (High Power plyus) tezliklə təqdim etməyə hazırlaşır. Belə ki cihazın şüarı Ən güclüdən daha güclü -dür. EARTEKNİK şirkətinin eşitmə cihazlarını Azərbaycanda rəsmi nümayəndəlik olan AVİS EŞİTMƏ MƏRKƏZİNDƏN əldə edə bilərsiniz. 8

11

12 a is-lə Vitamin QIŞ MEYVӘ VӘ TӘRӘRӘVӘZLӘRİNİN FAYDALARI Qış fəsli çox sürətlə gəldi. Mağaza və bazarlar yeni mövsüm məhsulları ilə doldu. Baxaq bu fəsildə meyvə və tərəvəzlərin qida tərkibləri necədir? XURMA Lif, yağ və zülal baxımından zəngindir. Xurmada natrium, kalium, kalsium, maqnezium, dəmir, kükürd, fosfor və xlor var. Həmçinin, xurma beta keratin, B1, B2, B3 və B6 vitaminləri ilə zəngindir. Xurmanın ürək və damar xəstəliklərindən qorunmaqda əhəmiyyətli rol oynadığı, xərçəngə qarşı qoruyucu olduğu, boğaz ağrısını kəsdiyi bildirilir. Bronxit, öskürək və soyuqdəymədən şikayət edənlər üçün də faydalıdır. QREYFURT CC vitamininin ən yaxşı mənbəyi olan qreyfurt immunitetin təminatında ən yaxşı köməkçidir. Soyuqdəymənin simptomlarını aradan qaldırır. Gündəlik lazım olan C vitamininin 75 faizdən çoxunun alınmasını təmin edir. Portağala nisbətən daha kəskin dadı olan qreyfurt salatlarda, təbii meyvə şirələrinin tərkiblərində və avokada ilə birlikdə istifadə oluna bilər. Pəhriz lifi, A vitamini, kalium, folat və B5 vitamini üçün yaxşı mənbədir. Əhəmiyyətli likopen qaynağı olan qreyfurt antişiş funksiyasına malikdir və hüceyrəyə ziyan verən sərbəst radikal-lara qarşı mübarizədə yüksək potensiala sahibdir. Kivi Kivi portağaldan daha çox C vitamininə malikdir. 100 qramında orta hesabla mq C vitamini vardır. C vitamini tərkibli meyvələri çox qəbul edən şəxslərdə tənəffüs sistemi ilə əlaqəli xəstəliklər çox az olur. Həmçinin, maqnezium baxımından da bol olan, yüksək kalium miqdarı və aşağı natrium nisbəti ilə meyvələr arasında ilk sıralarda yerləşən kivi, E vitamini, mis, fosfor, B2 və A vitamini ilə də zəngindir ARMUD Tərkibində olan A və B vitamini ilə zehni yorğunluğu aradan qaldırır. Həll olan lif sayəsində qan xolesterolunun səviyyəsini nizamlayır. C vitamini və mis miqdarı olduqca yüksəkdir. Hər iki qida elementinin də antioksid təsiri olub, bədəni sərbəst radikallara qarşı qoruyur. 10

13 bəyidir. Nar şirəsi qırmızı şərabdan daha çox antioksid tutumuna malikdir. 100 ml nar şirəsi, 100ml qırmızı şəraba və 100 ml yaşıl çaya nisbətən 2-3 dəfə daha artıq antioksid tutuma malikdir. Tərkibində olan qida elementləri ilə xolesterolu endirir, ürək sağlamlığını qoruyur və antioksid tərkibli gücü ilə xərçəngə qarşı qoruyucu təsir göstərir. Mandarin Turunckimilər qrupunda yer alan mandarin C vitamini və beta keratinin ən yaxşı mənbəyidir. Tərkibində olan B vitamini və fosfor ilə zehni yorğunluğu aradan qaldırır. Həll olan lif sayəsində qan xolesterolu səviyyəsini nizamlayır və həll olmayan lif isə bağırsaqların düzgün işləməsini təmin edir. Yüksək faizli kalium tərkibi ilə təzyiqi endirməyə köməkçi olur. Kapilyar damarlarda qan dövranını gücləndirir. Nar Gül k l mi e e Cvitamininin əsas mənbəyi olan gül kələmi həmçinin folat, B5, B6 vitamini, kalium, maqnezium və omeqa 3 yağ turşusu ilə də zəngindir. Tərkibindəki bitki mənşəli mikro qida elementləri ilə xərçəngə qarşı qoruyucu təsir göstərir. Prostat, kolorektal və ağciyər xərçəngi riskini azaldır. BALQABAQ balqabaq beta-keratin miqdarını ödəyir. Həm şirniyyat kimi, həm şorbasını və həm də sobada hazırlamaq mümkündür. Pırasa Pırasa sarımsaq, soğan kimilər qrupuna daxildir. Tərkibində lifli qidalar çox olduğundan bağırsaqların düzgün işləməsinə köməkçi olur. Maqneziumun əsas mənbəyi olmaqla yanaşı, C vitamini, dəmir, folat və B6 vitamininin də əsl mənbəyidir. Bədəndə olan oksidativ stressi və inflamasyonu azaldıcı təsirə malikdir. Kiçik, qırmızı və eyni zamanda güclü antioksidləşdirici fəaliyyət göstərən dənələrə malik olan nar C vitamini və folatın əsas mən- A vitamini baxımından zəngindir. Lif, C və K vitamini, dəmir və maqnezium olduqca yüksəkdir. Həmçinin E və B vitaminləri, maqnezium, kalium və fosforun da əsas mənbəyidir. Yarım stəkan 11

14 a is-lə Körpə UŞAQLARDA DANIŞMA Bu yaş dövründə valideynlərin uşağın nə dediyini başa düşmək üçün cəhd etmələri uşağın gərginliyini azaltmaq baxımından çox önəmlidir. Lakin uşağın nə istədiyini və ya nə fikirləşdiyini başa düşmək asan bir iş deyildir. Bunun öhdəsindən gəlmək üçün həm lazımınca diqqətli, həm də çox bacarıqlı olmaq lazımdır. Kiçik yaşlı uşaqların ən böyük problemlərindən biri də dil bacarıqlarının yetərsiz olmasıdır. Əslində bu dövrdə uşaqlar nəyə ehtiyacları olduğunu, nə hiss etdiklərini ətrafdakılara başa salmaq üçün olduqca güclü bir motivasiyaya sahibdirlər. Yeganə problem sözlərlə özünü ifadəetmə, yəni, danışıq qabiliyyətinin çox zəif inkişaf etməsidir. Süd və ya su kimi adi sözləri ifadə etmək üçün belə kiçik əzələlərini işlətməyə məcbur olurlar. Həmin əzələlərin işləməsi isə söz sıralarının qarışmasına səbəb olur. Bir uşağın sözü deyə bilmək mərhələsinə gəlməsi dil, dodaqlar, səs telləri kimi danışarkən lazım olan bütün orqanlarını qüsursuz şəkildə hərəkət etdirə bilməsi deməkdir. Halbuki, bir çox uşaqlar üçün bu orqanları idarə altına almaq olduqca çox vaxt aparır. Həmçinin yeriməyə təzə başlayan uşaqlar adətən, yetkinlərin fikirləşdiyindən daha fərqli şeyləri düşünür, müzakirə edir, başa düşməyə çalışır və ifadə etmək istəyirlər. Bir çox valideyn bu yaş dövründə uşağının qavrayışının əslində nə qədər yaxşı olduğunu və nə qədər çox şeyi başa düşdüyünü fikirləşirlər. Amma yenə də gözdən qaçan, hiss edilməyən və ya səhv təxmin edilən bir çox istəkləri olur. 1-3 yaş arası uşaqlar bu cür problemlərlə qarşılaşdıqda gərgin olurlar. Nәlәr edә bilәrik? Bir çox valideyn 1-3 yaş arasındakı uşaqları üçün bizimki əl qol hərəkətləri ilə istədiklərini elə gözəl başa salır ki kimi ifadələr işlədirlər. Əslində isə özünü ifadə baxımından bu qədər yorucu motivasiya və yalnız o uşağın şəxsində deyil, bu yaş qrupundakı bütün uşaqlarda hiss edilən bir prosesdir. Qavrayışı artsada, dil qabiliyyəti hələ o qədər də inkişaf etməmiş olan bütün uşaqlar bir çıxış yolu tapıb özlərini ifadə etməyə çalışırlar. Bəzi uşaqlar özlərini ifadə etməyə çalışarkən əl hərəkətlərindən, digərləri isə mənası olmayan səsləri danışırmış kimi arxa-arxaya sıralamaq üsulunu seçirlər. Valideynlərə məsləhətimiz odur ki, əlinizdən gələn qədər uşağınızın əlqol hərəkətlərini (bədən dili) və səslərini başa düşməyə çalışın. Əlləri ilə əşyaları göstərən uşağınıza 12

15

16 a is-lə Körpə yən etmək asan olacaq. Bunun üçün də, bir yaş yarım, iki yaşdan sonra uşaqların dil qabiliyyətləri ilə bağlı testlər tətbiq edə bilər və dillərinin nə səviyyədə olduğunu müəyyənləşdirə bilərsiniz. Valideyn olaraq uşağınızın dil səviyyəsini bilmək həm uşağınızın inkişafının öz qaydasında gedibgetmədiyindən əmin ola bilərsiniz. Eyni zamanda da 1-3 yaşına uyğun olan mübarizə yolları tapmağınıza köməkçi olar. Bütün valideynlərə uşaqlarının dil qabiliyyətlərinin səviyyəsini müəyyən etməyi məsləhət görürük. Danışıq qabiliyyətlərindəki gerilik uşağın şəxsi inkişafı baxımından ciddi mənfi nəticələr yarada bilər. bunu istəyirsən yoxsa bunu?, çərçivəni yoxsa stəkanı? kimi suallar verərək həm başa düşmək cəhdinizi göstərmiş, həm də əşyaların adlarını öyrənmələrinə kömək etmiş olacaqsınız. Bəzən isə uşaqlarınızın nəyi başa salmaq istədiklərinə heç bir məna verə bilmirsiniz. Hansı əşyanı göstərdiyi, çıxardığı səslərlə hansı sözü nəzərdə tutduğunu başa düşmək heç cür mümkün olmur. Belə bir vəziyyətdə isə sadəcə üz və əl hərəkətlərinizlə uşağınızın dediklərini başa düşürsünüz kimi təsdiq ifadələri etməniz belə ünsiyyətinizə kömək edər. Yenə də bütün səylərimizə baxmayaraq, bu cür adi empati cəhdləri ilə uşaqların başa düşmə ehtiyacını bütövlüklə cavablamış olmuruq. Əvvəl də qeyd etdiyimiz kimi, ən həssas valideyn belə 1-3 yaş arasındakı uşağının başa salmağa çalışdıqlarının böyük bir qismini gözdən qaçırır. Bu baxımdan uşağınızın nə qədər dil sıxıntısı yaşadığını müəyyən etmək lazımdır. Uşağınızın dil səviyyəsini bildikdə onun üçün ən ideal valideynlik münasibətini müəy- Uşaqların dil bacarıqları nә üçün ölçülmәlidir? 14

17

18 a is-lə İşgüzar Lalə Dilanova: QADIN GÖZӘL GÖRÜNÜRSӘ DEMӘLİ, XOŞBӘXTDİR İşgüzar xanım rubrikasının bu dəfəki qonağı Azərbaycan Universitetinin müəllimi, jurnalist Lalə Dilanovadır. Sizcə işgüzar xanım necə olmalıdır? İş sözünü hər yerdə eşidirik. Mən bir terminlə qarşılaşanda əvvəlcə izahlı lüğətə baxıram, bu sözün mənası nədir deyə. Bəlkə də müəllim olduğum üçündür. İşgüzar, bacarıqlı, işdə təcrübəsi olan deməkdir. İşləməyi sevən, zəhmətkeş, təşəbbüskar mənalarında da işlədilir. Bu gün xanımlarımızın əksəriyyəti işləyir. İşləmək qadını hər mənada gözəlləşdirir. İşləyən qadın ictimai həyatda aktiv, iqtisadi olaraq müstəqil olur, yəni iqtisadi baxımdan kimdənsə asılı olmur. Nəzərdə tutulan iş, vəzifə sahibi olmaqdırsa, işgüzar xanım birinci növbədə peşəkar, məsuliyyətli, çevik və ünsiyyətcil, yenilikçi olmalı, komanda ilə işləməyi bacarmalıdır. Öz işini daim nəzarətdə saxlamalı, qətiyyətli olmalı, risk etməyi və rasional qərar qəbul etməyi bacarmalı, iddialı, demokratik və ədalətli olmalıdır. Amma qadınlar evdə də işləyir. Evdar xanımların bizdən az işlədiyini deyə bilərikmi? Əlbə ə ki, xeyr. Xüsusən əgər bu termini işgüzar ovqatlı şəklində işlətsək, məncə işgüzar ovqatlı ev xanımları da var. Az əvvəl sıraladığım keyfiyyətlərin çoxunu ev xanımlarında da müşahidə etmək mümkündür. Və onların sayı heç də az deyil. İşgüzar xanım olmağın hansı mənfi və müsbət cəhətləri var? İşləmək, bir işlə məşğul olmaq, daha doğrusu faydalı olmaq özünə inamı artırır, xüsusən də pozitiv iş mühitində işləyirsənsə. İnsanın özünə inamı artdıqca özünü daha yaxşı tanımağa, dərk etməyə başlayır. Mənfi cəhəti əlbə ə ki, stressdir. Baxmayaraq ki, stress həyatımızın bütün sahələrində var, nəqliyyatdan başlamış məişət problemlərinə qədər hər şey stress mənbəyi ola bilər. Amma ən çox stresslə işdə yüklənirik. Stress təkcə insanın zehnini məşğul eləmir, bədəni və ruhu da yorur. İşgüzar xanım keyfiyyətlərinə bunu da əlavə edə bilərik ki, o, eyni zamanda stressə qarşı dözümlü olmalı və idarə etməyi bacarmalıdır. Çünki az miqdarda stress, stimullaşdırıcı amil ola bilər, uğura və irəliyə apara bilər. 16

19 İşgüzar xanımlar kişilərlə çiyin-çiyinə çalışır. Bu sizə çətin gəlmir ki? Çətin gəlmir. Uzun illərdir işləyirəm, jurnalistlik fəaliyyətimdə də, müəllimlik fəaliyyətimdə də demək olar ki, heç bir çətinliklə üzləşməmişəm. Hə a deyə bilərəm ki, kişilərlə işləmək, necə deyərlər yola getmək daha asan və rahatdır. Bu da onlarla ünsiyyətin çox sadə olmasından irəli gəlir. Gözəlliyinizə nə dərəcədə önəm verirsiniz? Gözəl və baxımlı görünmək əlbə ə ki, əhəmiyyətlidir. Bunun üçün xüsusi səy göstərmirəm, amma hə ədə bir ya da iki dəfə salona gedirəm. Xüsusən saçda səliqəni sevirəm. Səliqəli və təmiz olmağa, mənə yaraşanı geyinməyə çalışıram. İdmanla məşğul olmuram, amma çox hərəkət edirəm. Boş vaxtlarınızda nə ilə məşğul olursunuz? Boş vaxt anlayışını qəbul etmirəm. Əgər vaxt qızıldırsa, insanın boş vaxtı olmamalıdır. Boş vaxtım yoxdur, amma hobbilərim var. Çox peşəkar olmasam da şəkil çəkməyi çox sevirəm. Stressli olduğum zamanlar fotoaparatla küçələrə çıxıb, ya da uzaq yerlərə gedib şəkil çəkməklə sakitləşirəm. Sizcə gözəl qadın necə olmalıdır? Gözəl olmağın kriteriyası, bir düsturu yoxdur. Gözəl görünmək bir enerji məsələsidir. İnsan ətrafına müsbət enerji saçırsa o gözəl görünür. Qadın xoşbəxtdirsə, həyatından razıdırsa gözəl görünür. Makiyajdan istifadə edirsiniz? Çox az, demək olar ki, makiyajı bacarmıram. Gündəlik çox sadə makiyajdan istifadə edirəm, özəl günlərdə isə peşəkarlara müraciət edirəm. Hansı geyimlərə üstünlük verirsiniz? Dərsim olan günlərdə klassik üslubda geyinirəm, tətil, şənbə və bazar günlərində isə idman tərzində geyinməyə üstünlük verirəm. Paltar seçərkən əsas nəyə diqqət yetirirsinz? Neytral rəngləri seçirəm. Aktuallığını itirməyən, bir neçə sezon geyinə biləcəyim geyimlərə üstünlük verirəm. Aksessuarlardan necə? İstifadə edirsiniz? Sözsüz ki, aksessuarları geyimə uyğunlaşdırmaq lazımdır. Hər hansı bir aksessuardan istifadə edib gözəl görünən insan çox azdır. Mən daha çox şaldan istifadə edirəm. Amma bəzən digər bəzək əşyalarından da minimal şəkildə istifadə etdiyim olur. Hansı əşyalarınız hər zaman çantanızda olur? Ətir, evin açarı və mütləq kağız dəsmalı. Telefonum isə hər zaman əlimdə olur. Gələcəklə bağlı hansı planlarınız var? Planlar hər zaman dəyişə bilər. İlk növbədə elmlər namizədi dərəcəsi almaq üçün dissertasiyamı bitirmək istəyirəm. Bugunkü işinizdən razısınız? Razıyam, insan sevmədiyi, məmnun olmadığı işdə işləməməlidir. Əgər işindən məmnun deyilsə, başqa alternativlər tapmalıdır. İşgüzar xanımlara məsləhətləriniz? Səbrli və güclü olsunlar, öz güclərinə inansınlar, bir-birlərinə, yəni qadınlara mane olmasınlar. 17

20 a is-lə İdman HӘRӘKӘTSİZ SAĞLAMLIQ OLA BİLMӘZ İdman sağlamlığın əsasıdır. Bu fikirlə razısınızmı? Razıyam, lakin bu peşəkar deyil, həvəskar idmana aid edilir və bədən tərbiyəsi sərhəddindən keçməməlidir. Hərəkət həyatın ayrılmaz bir hissəsidir. Hərəkəti də bədəndə təmin edən əzələ sistemidir. Bu "orqan" bədənin böyük bir hissəsini təşkil edir. Bu, idmanla məşğul olmayan kişilərdə 40-50%, qadınlarda 30-40% təşkil edir. Nəzərə alsaq ki, bütün orqanlar bir-biri ilə əlaqədardır, asan başa düşərik ki, bu "orqan"ın işləməməsi neçə başqa orqanların funksiyasında neqativ əksini tapır. Buna görə də idmanla məşğul olmayan və az hərəkətli həyat tərzi olan insanlarda getdikcə orqanizmdə disbalans və müxtəlif orqanların funksiyalarının pozulması yaranır. Qısa desək, hərəkət sağlamlığın bir hissədir və hərəkətsiz sağlamlıq ola bilməz. Rauf Əliyev Güləş Federasiyası həkimi İdmançıların həkimi olmaq çətindir? İdman həkimi xüsusi bir biliyə malik olmalıdır. Bu, xüsusilə də, diyetologiya, travmatologiya və farmakologiya aspektlərinə toxunur. Həmçinin o, zədənin hansı idman növünə aid olduğunu seçməyi bacarmalıdır. Statistikaya nəzər salsaq, hər bir idman növündə daha çox rast gəlinən travmalar və xəstəliklər var. Məsələn, futbolda idmançı diz oynağından, güləşdə bel, çiyindən, üzgüçülükdə bronxit, allergiyalardan, ağır atletikada bel zədələrindən əziyyət çəkir. Bu xırdalıqları bilmək bizim işimizin vacib bir hissəsidir. Bu baxımdan deyə bilərik ki, idman həkimi olmaq heç də asan deyil. İdman həkimi ilə digər həkimlər arasında hansı fərqlər var? Təbii ki, fərqlər çoxdur. İdmançılara baxan həkim bəzi məsələlərdən xəbərdar olmalıdır. Çünki idmançıların orqanizmi idmanla məşğul olmayan insanlarla müqayisədə çox fərqlidir. İdmançıların ürək döyüntüsü, qaraciyərin fəalliyəti, ağ 18

21

22 a is-lə İdman ciyərlərin tənəffüs göstəriciləri norma çərçivəsindən kənara çıxır. Məsələn, adi adamlarda ürək döyüntüsü dəqiqədə dəfəyə çatırsa, idmançılarda bu arasında olur. İdmanla məşğul olan insanlarda qaraciyərin fəaliyyətinin artması məşq zamanı əmələ gələn toksinlərin zərərsizləşdirilməsi üçün yaranan adaptasiya mexanizmidir. İdmançılarla məşğul olmayan həkim bu fərqləri bilmir. Bütün bu problemləri idman həkimi dəqiq bilməli və düzgün profilaktik tədbirlər görməlidir. Güləş federasiyasında çox savadlı, bilikli həkimlərimiz var. Hər bir yaş qrupu və güləş növünün həkim və massajisti var. Bizdə hər bir idmançı ilə fərdi məşğul olunur. Çalışırıq ki, əmələ gələn travmaların qarşısını vaxtında və düzgün ala bilək. Bunları nəzərə alaraq demək olar ki, idmançı həkimi olmaq həm məsuliyyətli, həm də maraqlı bir sahədir. İdmançılarımızın sağlamlığı sizi qane edirmi? Güləşlə məşğul olan idmançılarımızın sağlamlığı məni qane edir. Demək olar ki, bu məsələdə idmançılarımız heç bir problemlə qarşılaşmırlar. Federasiyamızda tibbi təchizat yüksək səviyyədədir. İxtisaslı həkim və massajistlər idmançılarımızın sağlamlığı ilə ciddi məşğul olurlar, vaxtlı-vaxtında lazımı tədbirlər görürlər. Zədə alan idmançılarımız vaxtında müayinə olunaraq istər Azərbaycanda olan klinikalarda, istərsə də xaricdəki klinikalarda müayinələrini davam etdirirlər. Bəzi idmançılar siqaret də çəkirlər. Sizcə idman və siqaret nə dərəcədə düzgündür? Bütün tibb sahəsində çalışan həkimlər siqaret və spirtli içkilərin insan orqanizminə zərərli olduğunu qeyd edir. Siqaret və alkoqol idmançı üçün ikiqat ziyanlıdır. Bizim həkimlər siqaretin əmələ gətirdiyi neqativ hallarla idmançıları tanış edir, onları istifadə etməkdən çəkindirməyə çalışırlar. Siqaret və alkoqoldan istifadə edən idmançı heç vaxt rəqib üzərində qələbə çala bilməz. Çünki siqaret onların tənəffüs yollarına mənfi təsir göstərir, qaraciyərlərində problemlər yaradır. İdmançının orqanları daim yük altında olur. Siqaret və alkoqol istifadə edərkən isə qaraciyər və başqa orqanlar ikiqat yük altına düşmüş olurlar. Bronxlarda spazm yaranır, işgörmə qabiliyyəti azalır. Bütün bunlar beynəlxalq tibb sahəsində sübut olunmuşdur. İdmançıların qidalanması ilə bağlı nə deyə bilərsiniz? İdmançıların qida rejiminə əməl etmələri çox önəmlidir. İdmançılar xüsusi dietlərdən istifadə edirlər. İlk növbədə tərkibində zülallar və karbohidratlar çox olan ərzaqlara, vitaminlərlə zəngin meyvə-tərəvəzə üstünlük verilir, bitki mənşəli yağlardan istifadə edilir. Bəzi idman növləri də var ki, yarış qabağı çəkini saxlamaq lazım gəlir. Bunun üçün karbohidratlarla və yağlarla zəngin qidaların qəbulunu azaltmaq lazım olur. Çəkisini artırmaq istəyən və ya əksinə bədəndə yığılan piyləri əritmək üçün isə idmançıya fərqli preparatlar məsləhət görülür. Ümumiyyətlə isə, hər bir idmançı ilə ayrı-ayrılıqda məşğul olunur, mütəxəssis məsləhəti verilir. Gənclərimizə hansı məsləhətləriniz var? Gənclər idmanla məşğul olsunlar, peşəkar idmançı olmasalar da qidalanmalarına diqqət etsinlər, siqaretdən uzaq olsunlar. Məşğul olacağı idman növünü seçməzdən əvvəl mütləq idman sahəsində çalışan mütəxəssisdən məsləhət alsınlar. Xaricdə valideyn övladının idmanla məşğul olması üçün əvvəlcə mütəxəssislə məsləhətləşir. Çünki xaricdə Sağlam həyat tərzi deyilən bir prinsip var. Bizim cəmiyyətdə isə bu prinsip çox az işləyir. Mən bir mütəxəssis kimi gənclərimizə tövsiyə edərdim ki, korkoranə idmanla məşğul olmasınlar. Vitaminlərdən özbaşına istifadə etməsinlər. Kortəbii özlərini arıqlatmasınlar. Özbaşına diet saxlamaq insan orqanizmi üçün çox pis nəticələr verə bilər. Gənclərimizə sağlam olmağı arzu edirəm. Gәnclәrimizә sağlam olmağı arzu edirәm. 20

23 SAĞLAM HӘYAT TӘRZİ İnsanın birinci zənginliyi onun sağlamlığıdır Sağlamlıq insanın təkcə xəstə olmaması ilə ölçülmür, həm də onun fiziki, psixoloji və sosial rifahının öz qaydasında olması ilə müəyyən olunur. Fiziki sağlamlıq bu fiziki və daxili orqanların mövcud vəziyyəti ilə ölçülür. Psixi sağlamlıq insanın psixi durumu, onun davranışlarının tənzimlənməsi, eyni zamanda sosial və bioloji amillərin təsiri ilə, xarakterinin düzgün formalaşması ilə xarakterizə olunur. İnsanın özünə və ətrafdakı insanlara olan münasibətində, ümumilikdə bütün həyat boyu olan münasibətlərində özünü biruzə verir. Sosial ruhi sağlamlıq ailə içindəki münasibətlərlə yanaşı, həm də ailənin sosial vəziyyəti, cəmiyyətlə insan arasında olan sosial və psixoloji uyğunluqlardan asılıdır. Hörmətli oxucularımız, jurnalımızın bu sayından etibarən sağlam həyat tərzi ilə bağlı faydalı məsləhətləri sizlərlə paylaşmaqdan qürur hissi duyacağıq. 1. Səmərəli əmək-sağlam həyat tərzinin əsas elementidir. İnsan sağlamlığına bioloji və sosial amillər təsir edir, onlardan ən əsası isə əməkdir. 2. Rasional əmək və istirahət rejimi-sağlam həyat tərzinin vacib elementidir. Düzgün və ciddi riayət olunan rejimdə orqanizmin dəqiq və vacib fəaliyyət ritmi tətbiq edilir və bu əmək və istirahət üçün optimal şərait yaradır və bununla sağlamlığın möhkəmlənməsinə, iş qabiliyyətinin yaxşılaşmasına, əmək məhsuldarlığının yüksəlməsinə səbəb olur. 3. Sağlam həyat tərzinin növbəti hissəsini-zərərli vərdişlərin aradan qaldırılması təşkil edir (siqaret çəkmə, alkoqol, narkotiklər). Sağlamlığa zərərli olan bu vərdişlər bir çox xəstəliklərin yaradıcısıdır. Zərərli qidalar ömrü qısaldır, iş qabiliyyətini azaldır, yetişən nəslin və gələcək uşaqların səhhətində çox pis şəkildə əks olunur. 4. Düzgün qida-hər kəs səmərəli qida qəbulu mədəniyyətinə malik olmalı, artıq kalorili qazandıran və disbalansa gətirən dadlı tikələrdən uzaqlaşmağı öyrənməlidir. Rasional qida qanunlarından hər bir kənarlaşma sağlamlığın SAĞLAM YAŞAMAQ ÜÇÜN İLK DӘRS TӘBİİ QİDALARLA QİDALACANAĞAM FAST-FOOD-LARDAN UZAQ DURACAĞAM HӘR GÜN İDMANLA MӘŞĞUL OLACAĞAM pozulmasına gətirir. Orqanizm enerjini təkcə fiziki aktivlik zamanı (əmək fəaliyyəti və idman məşğələləri zamanı) deyil, həmçinin bədənin daimi hərarətinin saxlanması kimi orqanizmin fizioloji funksiyalarını qoruyarkən nisbi sakitlik zamanı (yuxu və uzanan vəziyyətdə istirahət edərkən) da sərf edir. Orta yaşlı, normal çəkisi olan sağlam insanın çəkisinin hər kiloqramına saatda 7 kalori sərf edilir. Hər bir təbii qida sisteminin əsas qaydası: - Qidanı yalnız aclıq hissi olduqda qəbul etmək. - Qida qəbulundan ağrı, zehni və fiziki narahatlıq, titrətmə və yüksək qızdırma zamanı, yatmazdan əvvəl və ciddi zehni və fiziki fəaliyyətdən sonra imtina etmək. Qida qəbulu üçün boş vaxt lazımdır. Yeməkdən sonra idman məşğələsinin həzmə kömək etməsini düşünmək yanlış fikirdir. 21

24 a is-lə Sağlamlıq Dietoloq Məryəm Səccadinin Tebyan - da dərc edilmiş məqaləsində müəyyən zəruri nöqtələr yer alıb. Bu tövsiyyələri diqqətinizə çatdırırıq: 1. Axşam saat arası aram qalmağa çalışın. Bu vaxt orqanizmdəki zəhərli və qeyrizəruri maddələr antioksidantlar vasitəsilə məhv edilir. 2. Gecə yarı arası öd kisəsində zəhərli maddələrin məhvi vaxtıdır. Həmin vaxt dərin yuxuda olmalısınız. Bu çox zəruridir. 3. Sübh arası ciyərlərdə zəhərli maddələrin məhvi vaxtıdır. Həmin vaxtı bəziləri asqıraq və ya öskürəklə keçirir. 4. Səhər saat arası yoğun bağırsaqda zəhərlər təmizlənir. 5. Səhər arası qidanın orqanizmə sorulması gedir. Hökmən səhər yeməyi yeyin. 6. Gec yatmaq və gec oyanmaq zəhərli maddələrin orqanizmə çökməsinə səbəb olur. Qida qəbulu zülal, karbohidrat, piylərdən, vitamin və qidalı maddələrin mənbəyi olan qarışıq qidadan ibarət olmalıdır. Yalnız bu halda qidalı maddələrin və qidanın əvəz olunmaz amillərinin balanslaşmasına nail olmaq və həmçinin onların toxuma və hüceyrələrə çatdırılmasını və hüceyrə səviyyəsində mənimsəməsini təmin etmək mümkün olur. Güc, cəldlik, çeviklik və dözümlülük insanın fiziki inkişafını səciyyələndirən əsas keyfiyyətlərdir. Bu keyfiyyətlərin hər birinin təkmilləşməsi sağlamlığın möhkəmlənməsinə eyni dərəcədə səbəb olmur. Qısa distansiyalarla qaçışda məşq edərək, çox cəld olmaq mümkündür. Nəhayət, gimnastika və aerobika ilə məşğul olaraq, çox çevik olmaq olar. Lakin bununla belə, xəstəliklər törədən təsirlərə qarşı kifayət qədər davamlılıq formalaşdırmaq mümkün olmur. Bədənin möhkəmlənməsi sağlam olmaq üçün əsas vasitədir. O bir çox xəstəliklərdən uzaqlaşmağa, ömrü uzatmağa və yüksək iş qabiliyyətini saxlamağa imkan verir. Bədənin möhkəmlənməsi orqanizmə ümumi möhkəmləndirici təsir göstərir, əsəb sisteminin tonusunu yüksəldir, qan dövranını yaxşılaşdırır və maddələr mübadiləsini normallaşdırır. 5. Sağlam həyat tərzinin bir vacib elementi də şəxsi gigiyenadır. Sağlam həyat tərzinin bir vacib elementi də şəxsi gigiyenadır. Şəxsi gigiyenaya gündəlik rasional rejim, bədənə qulluq, geyim və ayaqqabı gigiyenası daxildir. Gün rejimi də xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Bu isə, öz növbəsində, əmək fəaliyyəti və bərpa olunmaq üçün ən yaxşı şərait yaradır. Rejimin nəinki sağlamlaşdırıcı, həm də əhəmiyyəti vardır. Ona ciddi riayət etməklə intizam, səliqə, təşkilatçılıq, məqsədyönlülük kimi keyfiyyətləri tərbiyə emək olar. Həyatın müxtəlif yönümlü və mənalı olması mümkünlüyünü genişləndirməyə, öz vaxtının hər saatını, hər dəqiqəsini rasional istifadə etməsinə imkan verir. Hər bir insan öz həyatının konkret şəraitlərin- 22

25 dən asılı olaraq öz rejimini qurmalıdır. Əsas diqqəti istirahətin əsas növü olan yuxuya vermək lazımdır. Tədrici yuxusuzluq əsəb sisteminin pozulması, orqanizmin müdafiə gücünün və iş qabiliyyətinin azalması, əhval-ruhiyyənin pisləşməsi ilə müşahidə edilir. Gün rejiminə riayət etmək vacibdir. Hər gün eyni vaxtda yuxudan ayılmaq və yuxuya getmək, müntəzəm olaraq səhər gimnastikası ilə məşğul olmaq, təyin edilmiş vaxtda qida qəbul etmək, zehni fəaliyyəti fiziki məşğələlərlə ardıcıl etmək, şəxsi gigiyena qaydalarına riayət etmək, bədənin, geyimin, ayaqqabıların təmizliyinə nəzarət etmək, havası dəyişilmiş otaqda işləmək və yatmaq lazımdır. Sağlam h yat e 1. Optimist olun: Optimist olmaq yaşamağın yüzdə əlli faiz uzanmasına səbəb olur. 2. Çox yatmayın: Gün ərzində çox yatmağı sevirsinizsə, bundan təcili imtina edin. Çünki araşdırmalar nəticəsində məlum olmuşdur ki, çox yatmaq insan ömrünü qısaldır. Ancaq az yatmaqdan da qaçmalısınız. Əgər 4 saat və 4 saatdan az yatırsınızsa, bu artıq erkən ölümün çox yaxında olduğuna işarədir. Ən ideal yuxu 6 ya da 7 saat olmalıdır. 3. Tez-tez müayinə olunun: Bu, həm sizin sağlamlığınızın təminatçısıdır, həm də gələcəkdə yarana biləcək ciddi xəstəliklərin qarşısının alınmasına kömək edir. 4. Strestdən uzaq bir həyat: Çox stresli həyata sahib olanların 55 yaşına gəldiyində infarkt keçirməsi, az stresli həyat yaşayanlarla müqayisədə 6 dəfə çoxdur. Bu səbəbdən də stresi həyatınızdan çıxardın. 5. Su için: Günə iki stəkan su içərək başlayın. Gün boyunca 2-2,5 litrə qədər su içməyiniz məsləhətlidir. 6. Uşaqlar üçün südü, böyüklər üçün isə qatığı süfrənizdən əskik etməyin. 7. Xəstə olmadığınız halda belə, şəfalı bitkilərdən istifadə edərək immun sisteminizi gücləndirin. 8. İldə 4 dəfə, 15 gün ət yeməməyə çalışın. Bununla həm zamansız qocalmağınızın, həm də daha uzun ömürlü yaşamağınızın keşiyində dayanmış olacaqsınız. 9. Gülümsəməyi əsla unutmayın. Ruhunuzun ən gözəl dərmanı odur. 10. İmkan etdikcə ayaqyalın halda bir neçə dəqiqə torpaq üzərində addımlayın. Mənfi enerjidən azad olmuş olacaqsınız. 11. Hər gün 5 dəqiqə gözlərinizi yumaraq heç bir şey düşünməməyi öyrənin. Bu sizə, sanki sizin yenidən anadan olduğunuzu hiss etdirəcək. 12. Çalışın bədəninizi çox üşüməkdən qoruyasınız. 13. Səhər yeməyinin mütləq yeyilməsi, günorta yeməyinizin bir az yeyilməsi, axşam yeməyinizin isə heç yeyilməməsi məsləhət görülür. 14. Daim hərəkətdə olun, idman edin, bədəninizin süstlənməsinə şərait yaratmayın. 15. Gün ərzində yeyilən bir almanın həyatınızda, dərinizdə, sağlamlığınızda böyük möcüzələr yaratdığından əmin olun. 23

26 a is-lə Gözlər Nəmli gözlər ancaq hisslərimizi bildirmək üçün deyil... Müasir həyatda yeni texnologiyalar yaşayışımızı asanlaşdırmaqla yanaşı, mənfi faktorlar da daşıyır. Göz həkimləri öz təc-rübəsində qaşınma, qızartı, yorğunluq, gözdə quruluq şikayətləri ilə müraciət edən xəstələrin sayının artdığını müşahidə edirlər. Bu da təkcə daxili xəstəliklər nəticəsində deyil, eyni zamanda xarici mühitin mənfi təsirlərindən yaranır. Göz yaşı gözün funksional vəziyyətinin normal saxlanılması üçün lazım olan, mürəkkəb biokimyəvi və immun reaksiyalara malik fizioloji mühitdir. O, konyuktival kisədə olan göz yaşı vəzisindən, göz qapaqları və konyuktivada yerləşən kiçik vəzilərdən ifraz olunur. Qeyd etmək lazımdır ki, əsas göz yaşı vəzisi yalnız müəyyən təsirlər nəticəsində, məsələn, ağlayarkən və ya gülərkən reflektor yaş axmasına səbəb olur. Göz qapaqları və konyuktivada yerləşən əlavə vəzilərin-dən isə daimi olaraq göz yaşı ifraz olunur Novruzova Aynur Oftalmoloq Ankara Medical Center ki, bu da göz yaşı kanalı vasitəsilə buruna axır, oradan isə buxarlanır. Bu proses gözün daima nəm saxlanılması üçün çox vacibdir. Göz yaşından göz yaşı təbəqəsi əmələ gəlir ki, o da göz qapaqlarının qırpılması nəticəsində gözün ön hissəsində düzgün paylanır. Göz qapaqlarının qırpılması bunun üçün çox vacibdir. Belə ki, bəzi xəstəliklər nəticəsində əmələ gələn laqo alm (göz qapaqlarının qırpıla biməməsi) zamanı da quruluq yaranır və bu da daha ağır potologiyalara gətirib çıxarır. Göz yaşı təbəqəsi öz növbəsində bir neçə funksiya daşıyır. Belə ki, göz yaşı təbəqəsi xarici faktorlar üçün birinci baryerdir. O, qoruyucu funksiya daşımaqla bakteriosid təsir göstərir, gözdən toz hissəciklərini çıxarır və kiçik yad cisimlərlə zədələnmənin qarşısını alır. Göz yaşı təbəqəsi həmçinin buynuz qişanın üzərini örtməklə gözün görmə qabiliyyətində də iştirak edir. Belə ki, buynuz qişa öz şüalandırma funksiyasını yerinə yetirmək üçün onun səthi hamar, sferik və şəffaf olmalıdır. Bunu da göz yaşı təbəqəsi təmin edir. Göz yaşı həm də trofiki, yəni qidalanma funksiyası daşıyır. Bilməliyik ki, buynuz qişa damarsız və şəffafdır. Buna görə də gözün daxili mayesi (ön kamera mayesi) və eyni zamanda göz yaşı ilə qidalanır. Göz yaşının funksiyasının pozulması bir neçə səbəbdən baş verə bilər. Bunlardan göz yaşı ifrazının pozulması, göz yaşının gözün ön hissəsində düzgün paylanmaması, göz yaşının buxarlanmasının sürətlənməsi, konyuktiva kisəsindən göz yaşı axınının tezləşməsi, göz yaşı təbəqəsinin strukturunun pozulması kimi səbəbləri göstərmək olar. Quru göz sindromunun əmələ gəlməsinə səbəb olan risk faktorları var. Ofis şəraitində işləmə və uzunmüddətli avtomobil gəzintiləri (kondisioner havası və monitorun şüası), anamnezdə sistem xəstəliyinin olması (revmatoid xəstəliklər, qalxanabənzər vəzin funksiyasının pozulması, herpes və s.), anamnezdə gözün iltihabı xəstəliklərinin olması, yanıqların, 24

27 göz travmalarının və göz əməliyyatlarının olması, bəzi dərman maddələrinin istifadəsi (β- blokatorlar, analgetiklər, antixolinergiq preparatlar, antidepressantlar, o- ral kontraseptivlər, estrogenlər və s), paraorbital sahəyə botoks inyeksiyaları, kontakt linzaların gəzdirilməsi, quru, tozlu hava, buxar şəraitində olan iş rejimi bu risk faktorlarına aiddir. Xəstəliyin klinik şəkli ilkin olaraq xəstələrin şikayətləri ilə meydana çıxır. Xəstələr, əsasən, gözdə acışma, quruluq hissi, gözün qızarması, qaşınma, gözdə yad cism hissiyatı, kompyuterlə iş zamanı gözün tez yorulması, göz qapaqlarının şişkinliyi və qızarması, bəzən gözün dumanlanması, işıqdanqorxma kimi əlamətlərdən şikayət edirlər. Qeyd etmək lazımdır ki, quru göz sindromu təkcə quruluqla müşaiət olunmaya da bilər. Belə ki, bəzən xəstələr gözdən yaşaxmadan şikayət edirlər. Bəzən göz yaşının ifrazı normal olduğu halda onun keyfiyyəti aşağı düşür. Bəzən isə göz yaşı hə a normadan çox ifraz olunur, amma onun tərkibində tarazlıq pozulduğuna görə göz yaşı təbəqəsi əmələ gəlmir və bu da gözdən güclü yaşaxmaya səbəb olur. Qeyd etmək lazımdır ki, xəstəliyin ağırlıq dərəcəsinə görə bir neçə forması var. Ən yüngül forma sublkinik formadır ki, bu zaman xəstənin daimi şikayəti olmur. Bəzi hallarda yüngül quruluq hissi olur ki, bu da, əsasən, küləkli hava, kondisioner, kompyuter şüası, kontakt linza və s. təsirindən yaranır. Bundan başqa xəstəliyin yüngül, orta, ağır dərəcələri mövcuddu. Bu formalarda xəstəliyin əlamətləri daha qabarıq şəkildə özünü biruzə verir, ağır hallarda isə buynuz qişada nöqtəvari, sapvari keratopatiya (buynuz qişa ü- zərində nöqtəvari və ya sapvari bulanmalar şəklində) və hə a buynuz qişanın eroziyası da müşahidə olunur. Ən ağır forması isə terminal dərəcəli quru göz sindromudur. Bu zaman buynuz qişanın dərin eroziyası və çapıqlaşması nəticəsində görmə aşağı düşür. Bəzən xəstələr yüngül əlamətlərə əhəmiyyət verməyərək xəstəliyin ağırlaşmasına şərait yaradırlar. Xarici mühitin mənfi təsirlərindən 25

28 a is-lə Gözlər və göz qapaqlarının və gözün ön hissəsinin iltihabı nəticəsində yaranan quru göz sindromu, əsasən, yüngül formalarda özünü biruzə verir. Sistem xəstəlikləri və gözdə orqanik dəyişikliklər (gözün yanıqları, travmaları və s.) zamanı isə daha ağır formalarda özünü göstərir. Xəstəliyin diaqnozu anamnez (xəstənin şikayəti) və bir sıra müayinə üsulları əsasında qoyulur. Bu müayinə üsullarına göz qapaqları, gözün ön hissəsikonyuktiva və buynuz qişanın biomikroskopiyası, göz yaşı testlərinin qoyulması (şirmer testi), konyuktiva və buynuz qişanın rənglənməsi, göz yaşının laborator müayinəsi, göz yaşı vəzisinin ultrasəs müayinəsi aiddir. Xəstələr çox yüngül əlamətlərlə belə həkimə müraciət etməli, sərbəst şəkildə göz damcıları alaraq istifadə etməməlidirlər. Çünki bəzi dərman maddələri özləri də gözdə olan quruluğu artıra bilir və prosesin ağırlaşmasına gətirib-çıxarır. Müalicəsi əsasən 3 istiqamətdə aparılır. 1. Buynuz qişanı qorumaq məqsədilə gözyaşı əvəzedici terapiyası aparılır. Bu zaman süni göz yaşlarından istifadə olunur ki, bunlar da gözün daim nəm qalmasını təmin edir. Buynuz qişanı qorumaq üçün eyni zamanda müalicəvi yumşaq kontakt linzalardan istifadə olunur, göz yaşının bəzi dərman vasitəsilə stimulyasiyası aparılır. Həmçinin cərrahi əməliyyat kimi buynuz qişanın amnioplastikası (buynuz qişanın xüsusi pərdə vasitəsilə örtülməsi) edilir. 2. Göz yaşını saxlamaq məqsədilə göz yaşı obturatorlarından istifadə olunur. Bu zaman obturatorlar göz yaşı dəliklərinə geydirilir və göz yaşı kanalı süni şəkildə tutulmuş olur. Nəticədə göz yaşı gözdən axıb getmir və gözə az miqdarda ifraz olunan göz yaşı gözü nəm saxlamaq üçün kifayət edir. 3. Quru göz sindromunu yaradan xəstəliyi aradan götürməklə aparılır. Bu halda o almoloq və digər mütəxəssis eyni zamanda müalicə aparmalıdır. Son zamanlar quru göz sindromunun uşaqlar arasında rast gəlmə səbəblərindən biri də onların kompyuterə və televizora normadan artıq bağlılığıdır. Əziz analar, uşaqlarınızın saatlarla kompyuterlə ünsiyyətini bacardıqca azaltmağa çalışın və ya kompyuterlə iş müddətində mütləq fasilələrə yer verin. Bilməliyik ki, insan ətraf mühitdən informasiyanın 80%-ni gözlərlə alır. Gəlin bizə bəxş olunan bu qiymətli sərvəti qorumağı bacaraq. 26

29 Ağız qoxusu nədir? Ağız qoxusu insanların həm sağlamlığına, həm də ictimai həyatına təsir edən bir problemdir. Ağız qoxusu nədir? Bəzi bakteriyaların ağızdakı qida artıqları ilə birləşərək yaratdığı xoşagəlməz bir qoxudur. Bu problem, xüsusilə ağız içi səbəblərdən qaynaqlanır, lakin daha az göstərici olsa da bir sıra sistematik xəstəliklərin də ağız qoxusuna səbəb olduğu bildirilir. Bu qoxular səhərlər daha aydın şəkildə hiss edilir. Lakin sağlam insanlarda səhərlər yaranan bu qoxu dişlərin fırçalanması və diş iplərindən istifadə edilməsi ilə aradan qalxır. Ağız qulluğuna baxmayaraq, qoxu davam edirsə, mütəxəssisə müraciət etmək lazımdır. Həmçinin bu vaxta qədər eşitmədiyimiz dilin fırçalanması da ağız qoxusunun aradan qalxmasına kömək olur. Ətrafımızdakı bir çox insanlarda ağız qoxusu problemi var. İnsanlarda ağız qoxusunun 90 faizi diş və diş əti xəstəliklərindən qaynaqlanır. Qoxunun qarşısını almaq üçün nizamlı olaraq dişi fırçalamaq və diş ipindən istifadə etmək lazımdır. Çünki ağız qoxusunun əsas səbəblərindən biri də dişlər arasında qalan qida qalıqlarıdır. Bununla belə, ağızda qoxunun yaranmasına səbəb olan çürük, problemli plomb, dişəti çəkilməsi və diş daşı problemi olarsa, mütləq diş həkiminə müraciət etmək məsləhət görülür. Çünki dişlərinizi mütəmadi olaraq fırçalasanız da, bunun həlli diş həkimi stolundan keçir. Ağızda qoxuya səbəb olan problemlərdən biri də Ağız qoxusunun ən sadə həlli Bu günkü günümüzdə bir çox insanda müşahidə edilən və ətraf mühitə pis təsir göstərən ağız qoxusu bir çox üsulla aradan qaldırıla bilər. Mütəxəssislər diş əti xəstəliyi, diş çürüyü, problemli plomb və ağız suyunun az olması səbəbindən yaranan ağız qoxusunun mütəmadi olaraq fırçalanması və diş həkiminə müraciət edilməsi ilə aradan qalxa biləcək bildirirlər. 27

30 a is-lə Dişlər ƏT QALIQLARI DA QOXUYA SƏBƏB OLUR Ətlər lifli qidalar olduğundan dişlərin arasında qala bilir. Bu isə diş fırçalanmazsa və ya diş ipi ilə çıxarılmazsa ağızda qoxunun yaranmasına səbəb ola bilər. Bu ətlərin çıxarılmasında dişqurdalayandan istifadə etmək infeksiyaların yaranmasına səbəb olur. Belə hallarda ağız sağlığı təhlükəyə girir. ağızdakı tüpürcəyin miqdarıdır. Ağızda ifraz olunan tüpürcəyin yuyucu təsiri olduğundan dişləri təmizləyərək ağızdakı zərərli maddələrin təsirini azaldır. Tüpürcəyin az olması bu təsiri azaldıb, ağızda qoxunun yaranmasına səbəb olur. Belə vəziyyətlərdə xəstədə həm diş daşı, həm də qoxu çox olur. Həmçinin diş yaxşı fırçalanmırsa problem ciddi vəziyyətə çatır. İnsan çoxlu su içməli, mütəmadi olaraq dişlərini fırçalamalıdır ki, tarazlıq qorunsun. Həmçinin, mütəxəssislər bildirirlər ki, dilin fırçalanmasının da ağız qoxusunun aradan qaldırılmasında böyük rolu var. Çünki siqaret çəkənlərdə, çay və kofe içənlərdə dil pası yaranır. Bu da qoxuya səbəb olur. Belə hallarda dişləri fırçaladıqdan sonra dili də fırçalamaq lazımdır. Mütəxəssislər onu da qeyd edirlər ki, dişdə yaranan və ilk olaraq qoxuya səbəb olan diş daşlarının təmizlənməməsi dişin çəkilməsinə səbəb ola bilər. Belə hallar dişlə diş əti arasındakı dərinliyi artırar. Ən son olaraq isə dişi yalnız sümük saxlayar. Diş infeksiyaya qarşı daha meylli olur və çəkilməsi mütləq hesab edilir. 28

31 Ağız qoxusunun səbəbləri və aradan qaldırılması yətin qorunması üçün mütəmadi olaraq diş fırçası və diş ipindən istifadə edilməlidir. Həmçinin, dilin üstü də mütləq fırçalanmalıdır. Bunun üçün xüsusi olaraq istehsal edilmiş dil fırçalarından istifadə etmək daha məqsədəuyğundur. Şəkərsiz saqqız çeynəyərək tüpürcək axınını artırmaq qida qalıqlarının təmizlənməsinə imkan yaradır. Ağız qarqara istifadə edilməsi ağız qoxusunun azalmasına kömək olacaq. Əgər diş həkimi ağız təmizliyinin kifayət olduğunu müəyyən etmiş olsa belə, yenə də ağız kənarı hissələr araşdırılmalı və mütəxəssisə müraciət edilməlidir. İlk olaraq ağız qoxusunun ağız içi bir səbəbdən qaynaqlanıb qaynaqlanmadığı diş həkimi tərəfindən müəyyənləşdirilməlidir. Ağızda çürük dişlər, qanayan diş ətləri, yaxşı təmizlənməmiş protezlər varsa lazımlı müalicələr edilməlidir. Diş və diş ətləri sağlam vəziyyətə gətirildikdən sonra bu vəziy- Ağız qoxusunun qarşısını almaq üçün bunları edin: - Hər dəfə yeməkdən sonra dişlərinizi 3 dəqiqə fırçalayın və gündə bir dəfə diş ipindən istifadə edin. - Diş fırçanızı quru və təmiz yerdə saxlayın və istifadə edəndən sonra yaxşı yuyun. - Dil bakteriyaların asan yerləşdi və çətinliklə təmizləndiyi bir orqandır. Dişlərinizlə birlikdə dilin üstünün və xüsusən də arxa hissəsinin fırçalanması qoxunun qarşısını almaq baxımından əhəmiyyətlidir. - Nanəli konfetlər, ağız spreyləri və ya qarqaralar ağız qoxusunun qarşısını almır, sadəcə daha qısa müddətə 5-7 dəqiqəlik aradan qalxmasına kömək edir. - Ağız qoxusunun qarşısını almaq üçün su və hidrogen peroksitdən hazırlayacağınız qarqara müsbət təsir göstərə bilər. - Qida (soğan, sarımsaq, alkol və s. qəbulu) səbəbindən qaynaqlanan qoxularda isə ertəsi gün səhər ac qarına içilən bir stəkan soyuq süd içmək qoxunu əhəmiyyətli dərəcədə azaldır. 29

32 a is-lə Şəfa Qadınlarda Tüklәnmә Problemi HİRSUTİZM Tibb dilində həddindən artıq tüklənmə hirsutizm adlanır. Qadınların təxminən yüzdə-onunda görülən bir haldır. Həddindən artıq tüklənmə, adətən cinsi yetişkənlik dönəmi ilə, 40 yaş arasında görülür. Qadınlarda doğuşdan sonra az da olsa, tük köklərinin sayında artım olur. Üst dodaq, alt çənə, üst çənə, sinədə, süd vəzilərinin ətrafında, göbək altında, ayaqlarda artan tüklənmə anormal tüklənmədir. Xanımlarda bu bölgələrdə olan incə tüklər qalın, tünd rəngli tüklərə çevrilir, dəri yağlanır, sızanaqlar yaranır. Belə qadınlarda tsiklik proseslərdə də problemlər yaranır. Hirsutizm qadınlarda terminal tüklərin kişi tipli artımıdır və olduqca çox rastlanan bir problemdir. Qadınlarda tüklənmənin artımı endokrin xəstəliklər nəticəsində baş verir. Çox vaxt androgenlərin-kişi cinsi hormonlarının artması nəticəsində yaranır. Bəzən digər hormonlardakı dəyişikliklər tüklənməyə səbəb olur. Məsələn: böyümə hormonu ümumi tüklənməyə səbəb olur. Zəhərli zobda incə tüklərin, tiroid hormonunun azlığında isə qalın tüklərin artması baş verir. Hirsutizmdə genetik faktorun da rolu vardır. Hirsutizmə yol açan Fərqanə Məmmədli Endokrinoloq HB Güvən klinik polikistoz xəstəliyinin genetik köklərinin olması da bu faktı dəstəkləyir. Qadınlarda androgenlər-kişi cinsi hormonları, əsasən yumurtalıq və böyrəküstü vəzilərdə sintez olunur. Tüklənmədə əsas rol oynayan hormon testosterondur. Digər androgenlər isə əslində testosteron törəmələridir. Orqanizmdə olan yağ toxumasında və tük köklərində bu törəmə hormonlar testosterona çevrilirlər. Bu dediklərimizdən bir nəticə çıxararaq, tüklənmənin iki səbəbdən yaranmış olduğunu qeyd etmək olar: 1 qanda androgen səviyyələrinin artması nəticəsində 2tük follikullarının, hə a qanda kişi hormonlarının normal səviyyədə olmasına baxmayaraq, androgenlərə qarşı həssaslığının artması nəticəsində. 30

33 Hirsutizmin səbəbləri 1) böyrəküstü vəzidən qaynaqlanan; 2) yumurtalıqdan qaynaqlanan; 3) dərmanlardan qaynaqlanan; - hormonal; - qeyri hormonal; 4) ağır insulin rezistent sindrom; 5) prolaktin artıqlığı; 6) idiopatik hirsutizm; 7) tiroid vəzidən qaynaqlanan. Artmış həssaslıq diaqnozu qadınlarda kişi hormonlarının normal olduğu zamanı qoyulur. Bu vəziyyət idiopatik hirsutizm adlanır. Qadınlarda həddindən artıq androgen sintezi, adətən menstrual funksiyanın itməsi ilə birlikdə olur. Tüklənmə artımı olan xəstədə ən önəmli məsələlərdən biri böyrəküstü vəzi şişlərinin olub-olmadığını aşkarlamaqdır. Tüklənmənin qısa bir zamanda başlanması və sürətlə artması klinik olaraq şişləri düşündürməlidir. Hədsiz tüklənmə, kökəlmə, düzənsiz həyat tərzi, sonsuzluq kimi problemlər böyrəküstü vəzilərdə bəd və ya xoş xassəli şişlərin varlığından xəbər verir. Hipofiz vəzisindən qaynaqlanan bəzi hormonlar da hədsiz tüklənməyə yol aça bilər. Hirsutizmli qadınlar müalicə gedişatında səbrli olmalıdırlar, çünki tük follikullarının ömrü 6 aydır. Buna görə də dərmanın təsiri 3-6 arası görülür. Tüklənməsi olan qadınlar mütləq arıqlamalıdırlar, çünki artıq çəki də tüklənməni artırır. 31

34 a is-lə Ulduz Güvəndiyim İnsanlar Ailəm və Evimin İçidir Ilhamə Qasımova Avis-lə Ulduz rubrikamızın bu dəfəki qonağı gözəl və məlahətli səsi ilə Azərbaycanı dünyaya tanıdan və eyni zamanda hər kəsi heyran edən İlhamə Qasımovadır. Özünüzü oxucularımıza bir neçə cümlə ilə təqdim edin. İlhamə Qasımova, müğənni İlhamə Qasımova necə bir xanımdır? Bu suala məni yaxından tanıyan insanlar daha yaxşı cavab verə bilər. İstər mən, istərsə də digər insanlar özləri barədə ətrafdakılar üçün heç vaxt obyektiv fikir söyləyə bilməz. Əgər mən özümü xarakterizə etsəm, bütün mənfi və müsbət cəhətlərimi öz bildiyim kimi, tanıdığım İlhamə barədə söyləyə bilərəm, amma bu mənim fikrim olacaq, ətrafdakılar da bunu birmənalı qarşılamaya bilər. Yenə də suala cavab olaraq öz fikrimi qısaca bildirim-kənardan baxanlar üçün qaraqabaq, əslində şən, hə a ciddi, çox əsəbi, 90% müasir, bir az sadəlövh, həyatı, ailəsini sevən bir insan. Gözəllik sizin üçün nədir? Əgər qadın gözəlliyindən söz gedirsə, mən daxili gözəlliyə daha çox üstünlük verirəm. İnsan daxilən gözəl olanda bu onun zahirinə çox təsir edir. Daxili gözəl olan insanlar ətrafdakılara da xoş təəssürat yaradır,məncə bu ən böyük gözəllikdir. Təəssüf ki, hər insanda bu gözəllik olmur və bu gözəlliyi heç bir cərrahi yolla əldə etmək olmaz. Xarici gözəlliyə gəldikdə isə, mən hər kəs kimi incə və zərif, gözəl bədən quruluşu, gözəl üz cizgilərinə malik olan qadınları gözəl hesab edirəm, amma bu mənim üçün heç vaxt vacib olmayıb. 32

35 Sənətinizlə əlaqədar olaraq hər zaman gözəl görünməlisiniz. Bunun üçün nə edirsiniz? Hmm, təəssüflər olsun ki, mən xarici görünüşümlə əlaqəli özümə çox gec fikir verməyə başladım. Mənim üçün gözəlliyi qorumaq və ya qulluq etmək boş şeylər idi, çünki təbiət bizi yaşımıza görə bu problemlərdən hələ ki, kənarda saxlayanda heç nəyi nəzərə almırıq. Məsələn, biz əvvəlcədən heç vaxt həkimə sadəcə yoxlanılmaq üçün getmirik, xəstələnib ağır vəziyyətə düşdükdən sonra həkim qapısını döyürük. Mən də bu adət-ənənəyə sadiq qalanlardan biri olaraq həmişə buna əməl edirəm (gülür). Formaya düşmək üçün çox əziyyət çəkdim. Xarici görünüşümdə əmələ gələn fəsadlara görə həkim- kosmetoloqların xidmətindən istifadə edirəm. Geyimlərinizdə kiminləsə məsləhətləşirsiniz? Və hansı geyimlərə üstünlük verirsiniz? Azərbaycanda istər televiziya verilişləri üçün, istərsə də adi günlər üçün heç vaxt kimdənsə məsləhət almıram, amma xaricdə çəkildiyim istər video, istərsə də fotosessiya üçün stilistlərlə işləyirəm, çünki bunu şərait ve ssenari tələb edir. Plastik əməliyyatlara münasibətiniz necədir? Pis deyil, məncə plastik cərrahiyəyə yalnız tələb olunan vaxt müraciət etmək olar. Əgər xarici görünüş və yaxud hər hansı bir hissə sizə əziyyət verirsə, hansısa fəsadları varsa, bunu plastik cərrahiyə vasitəsilə aradan götürmək çox yaxşıdır. Yoxsa zahirən özünü kiməsə oxşatmaq və ya qaşın qərbdən yox şərqdən çıxmasını istəyənlərə isə çox mənfi yanaşıram. Hər hansı cərrahiyə artıq cərrahiyyədir və insan bədəninə bıçaq dəydikdə, o insanın cavanlaşması deyil, ömrünün bir neçə il qocalması deməkdir. İnsan orqanizminin cərrahiyədən sonra sağalmağı üçün apardığı mübarizəyə sərf etdiyi enerji məhz o illəri geridə qoyur. Özünüzdə bəyənmədiyiniz hansı xüsusiyyətiniz var? Ooh! O qədərdi ki, saymaqla bitməz. Artıq çəkilərimə nifrət edirəm (gülür). Ayaqqabı üçün ayağımın ölçüsü məni çox narahat edir. Uşaqlıqda həmişə anam deyərdi ki, gərək ayağının baş barmaqlarını kəsək ki, sənə ayaqqabı tapaq. Xasiyyətimə gəlincə çox əsəbiyəm, tez özümdən çıxıram və bu vaxt mənə yaxın olan insanları sözlərimlə incidə bilirəm. Bir neçə dəqiqədən sonra sakitləşəndə isə çox peşman oluram. Sadəlövh olmağıma nifrət edirəm. Məni yaxından tanıyan insanlar asanlıqla aldada bilər, çünki mən yaxın bildiyim insanlara həmişə inanmışam, ayıldığımda isə artıq gec olub. Qürurumu sevmirəm. Həddən artıq qürurluyam, amma mən bu xasiyyətimə görə çox əzab çəkirəm, çox problemim olub və hal hazırda da baş verir. Ailə sizin üçün nə deməkdir? Ailə mənim üçün hər şey deməkdir. Ailə sevgisi, ailə mədəniyyəti məhz şərq insanlarına xas olan bir xüsusiyyətdir, bunun üçün xoşbəxtəm. İstər valideynlərim, qardaşlarım, istər həyat yoldaşım həyatımda çox böyük rol oynayırlar. Onlar mənim həyata olan bağlılığım, sevgim, həmişə mübariz olmamın səbəbi, həyatda tək olmadığımın sübutu, uşaqlığımın xatirəsi, bir sözlə hərşeyimdir. Allah bunu mənə çox görməsin İnşallah. İnsanlarda dəyər verdiyiniz əsas əlamət hansıdır? Ləyaqət, düzgünlük, sevgi, rəhmdil, şən əhval-ruhiyyə. Hər bir insanda ən azından bu xüsusiyyətlər olsa, həyatımız çox gözəl olar. 33

36 a is-lə Ulduz Ən çox nədən ehtiyat edirsiniz? İndi çox şeydən, bir az həyatı dərindən dərk etdikdən sonra daha ehtiyatlı davranıram. Heç kimə güvənmirəm. Güvəndiyim insanlar yalnız ailəm, evimin içidir. Odur ki, ətrafda hər şeydən və hər kəsdən səbəbsiz olaraq ehtiyat edirəm. Pislik elə bir şər qüvvədir ki, ona səbəb lazım deyil. Bu gün hər bir insan özünü 34 bu qüvvədən qorumalı və ehtiyat etməlidir. Ən qiymətli əşyanız hansıdır? Bu çox çətin sualdır, maddi dəyəri olan əşyalar da var ki, mənim üçün qiymətlidir və maddi dəyəri tam cüzi olan, amma mənə xatirə qalan və ya hədiyyə olunan əşyalar da var ki, mənim üçün çox dəyərlidir. Amma sırf yaradıcılığımla bağlı iki dəyərli əşyam var. Birincisi Yeni Ulduz yarışmasının qalibiyyəti üçün verilmiş diplom, ikincisi isə Almaniyada ən yaxşı video klip nominasiyasına görə aldığım EMMA- WARDS sta uetidir. Bir qədər də yaradıcılığınızdan danışın. Mənim Almaniyada 24:7 Music Group musiqi şirkəti ilə bağladığım müqavilə davam edir, iki il ərzində Bei Mir Bist Du Scheen və Flying mahnılarına video klip çəkilib. İlk klip Almaniyada və Avropanın 21 ölkəsinin MTV, VIVA TV kanallarında yayımlanıb. Bu kliplə Almaniyada ən yaxşı video klip nominasiyasında birinci yeri tutaraq EMMAWARDS qalibi oldum. Bu mahnıdan sonra Almaniya və Avstriyanın bir çox şəhərlərində Bei Mir Bist Du Scheen adlı konsert turlarımız oldu. Digər klip isə tanınmış RIO qrupunun solisti U-Jean ilə duetimiz oldu. Daha sonra mənim üçün beş mahnı hazırlandı. Bu yaxınlarda mən gözəl bir lirik mahnının yazılması üçün Almaniya səfərindən döndüm, artıq mahnı hazırdır və radiostansiyalarda səslənəcək. Mahnının adı Identify Yourself adlanır. Bizim dinləyicilərimiz üçün də yeni ideyalarım var. Çox istərdim ki, köhnə mahnılarımızdan birini yeni aranjımanda, yeni musiqi janrında ifa edəm. Hələ ki, mahnı seçimində çətinlik çəkirəm. Çünki dinləyicilərimiz köhnə mahnılarımız üzərindəki yenilikləri birmənalı qarşılamır. Odur ki, bu mahnı elə bir mahnı olmalıdır ki, insanların qəzəbinə yox, sevincinə səbəb olsun. Hansı müğənnilərə qulaq asırsınız? Mən uşaqlıqdan xarici estrada musiqisinin vurğunu olmuşam, sanki o musiqi həmişə mənə məx-

37 sus olub. Dinlədiyim ifaçılar da həmişə qərb sənətçiləri olub, bu gün əlbə ə ki, mən də dünya miqyasında öndə gedən musiqiləri dinləyirəm. Elə müğənnilər də var ki, onları həmişə dinləyəcəm. Mənim üçün ölməz sənətkarlar bunlardır: Celine Dion, Michael Jackson, Whitney Houston, Eva Cassidy, Sheryl Crow, Queen, Jon Bon Jovi, Adelle, Sade, Leona Lewis və s. Çox istedadlı və gözəl səsli müğənnilər var. Onları dinləmək həmişə mənə zövq və rahatlıq verir. Sənətdə hansı adı qazanmaq istərdiniz? Mənim üçün heç bir ad vacib deyil, əsas dinləyicilərin sevgisini qazanmaq istərdim, çünki heç bir ad bu sevgini əvəz edə bilməz. Nə qədər dinləyici sevgisi olarsa, demək mən də o qədər varam və fəaliyyətim davam edir. Gələcəkdə hansı planlarınız var? Çox planlarım var, amma bu həyata keçib-keçməyəcəyindən asılıdır. Almaniyada yeni bir proekt üzərində işləyirəm. Hələ ki, ideya axtarışındayıq, çünki orada hər bir işin uğurlu alınması üçün ilk növbədə işin bünövrəsi, yeni ideyası, planı, marketinq kompaniyası olmalıdır. Ən çox qiymətləndirdiyiniz keyfiyyətiniz hansıdır? Bilmirəm, mən özümdə bunu necə deyə bilərəm axı, ancaq bir şey ola bilər, mən çox yaxşı dostam, özümə özüm kimi dost, rəfiqə arzulayardım. Sağlamlığınıza necə, diqqət edirsiniz? Xeyr, dedim axı nə qədər ki, yerə yıxılmamışıq sağlamlıq barəsində düşünmürük, mən də həmçinin. Mən həmişə hər şeyin yaxşı olacağına inanıram, heç nədən qorxmuram, əgər mənə bir şey olacaqsa bu mütləq olacaq. Bir də ki, ən yaxşı dərman insan beyninin sağlam olmasıdır. Əgər mən heç bir yeməkdən və ya xəstəlikdən qorxmuramsa, orqanizmim da bundan qorxmursa və buna qarşı immunitet qala divarı kimi durursa, deməli, mən sağlamam. İnanın, nə vaxt mən fikirləşsəm ki, üç gündən sonra konsert olacaq, təki soyuqlamayım, mütləq soyuqlayacağam, çünki artıq beynimə komanda vermiş oldum. Bir il öncə mən çox yaxın bir insanı itirdim. O həmişə xəstəlikdən qorxurdu və özünün də belə bir xəstəliyə düçar olacağını fikirləşərək səksəkə işində yaşayırdı. O gülərüz insan çox fağır, çarəsiz bir hala düşdü, tam qorxduğu xəstəlikdən də üç ay ərzində həyatını itirdi. Hamıya məsləhətim sağlamlığınıza qarşı mən etdiyim kimi sadəlövhlük etməyin, amma heç vaxt səksəkə içində də yaşamayın, xəstəliyinizdən qorxmayın, inamla həkimə müraciət edin və nə olursa olsun, həmişə özünüzə, sağalacağınıza, gələcək xoşbəxt həyatınıza inanın. Bu sizin bir nömrəli dərmanınızdır. 35

38 Sizləri çox Sevirəm, Həmişə var olun, Sevin və Sevilin. Qidalar sağlamlığın əsasını təşkil edir. Buna necə, fikir verirsiz? Doğrudur, qidalara hökmən fikir vermək lazımdır, mən diet saxladığım vaxtlarda, qidaların xarici görünüşümə necə mənfi təsir göstərdiyini müşahidə etdim. Əlbə ə otuz yaşdan sonra çoxlu yağlı yeməklərdən tədricən uzaqlaşmaq lazımdır. Eyni yeməkləri az yağla, az qızardılmış şəkildə, az duzdan istifadə edərək hazırlamaq lazımdır. Mən zülallar, karbohidratlar-bir sözlə hər cür qidadan istifadə edirəm. Mənim ən böyük problemim meyvə həvəskarı olmamağımdır. Bu isə çox vacib qidadır. İdmanla məşğul olursunuz? Ən çox sevdiyiniz idman növü hansıdır? İndi sadəcə fitnesslə məşğul oluram, amma bir neçə il həndbolla məşğul olmuşam. Sevdiyim idman növləri çoxdur-böyük tennis, fiqurlu konki rəqsləri, yüngül atletika, idman gimnastikası. İdman verilişlərini həvəslə izləyirəm. Futbol isə yalnız Avropa və dünya çempionatı üzrə olduqda çox böyük maraqla izləyirəm. İlhamə Qasımova müğənni olmasa kim olardı? Mən filologiya ixtisasını bitirmişəm və orta məktəbdə iki il azərbaycan dili müəlliməsi işləmişəm. Heç vaxt müğənniliyi özümə sənət olaraq arzulamamışam. Xasiyyətimə uyğun olaraq uşaqlıqdan diplomat və ya həkim olmaq arzusunda olmuşam. Buna görə də qarşıma məqsəd qoymuşdum ki, orta məktəbi bitirənə qədər iki xarici dil öyrənim və sənədlərimi Moskvadakı Patris Lumumba adına xalqlar dostluğu institutuna verim. Əgər xarici dilləri beş səviyyədə öyrənməsəm onda sənədlərimi Tibb İnstitutuna ve-rəcəyəm. Oxucularımıza sözünüz və arzularınız. Oxucularınıza arzum budur ki, öz sağlamlıqlarını qorusunlar, heç vaxt müayinədən çəkinməsinlər, nə xəstəlikləri olursa olsun, həmişə ona psixoloji olaraq qalib gəlsinlər. Elə edin ki, siz xəstəliyinizin deyil, xəstəliyiniz sizin qulunuz olsun. O vaxt möcüzə baş verəcək, sadəcə o- laraq ürəkdən inanın və xarici görünüşünüzdə sizə heç nə əziyyət vermirsə, ona toxunmayın. Allah bizə bu görkəmi veribsə, demək bu belə olmalıdır, Allahın əmanətinə toxunmaq olarmı? Odur ki, gözəlləşmək və ya sağalmaq istəyirsinizsə, öncə özünüzü sevin. Ətrafdakılar bu sevgini görəcək və onlar da sizi sevəcək. İnsan indiyədək dərk o- lunmayan varlıqdır. Beynimizin 20%-i işləsə lap gələcəyə səyahət belə etmək olar. Odur ki, hərdən möcüzələrə inanın, çünki ey insanlar, siz özünüz Allah təalanın yaratdığı bir möcüzəsiniz. 36

39 QIŞ FƏSLİNDƏ SAÇA NECƏ QULLUQ ETMƏLİ Qışın soyuq havası dəriniz kimi saçlarınıza da təsir göstərir. Saçlarınızı qorumaq üçün əvvəlcədən tədbir görməlisiniz. Suyu az içən insanlarda qidalar yaxşı həzm olunmadığı üçün zərərli toksinlər bədəndə qalır və qan dövranı nizamsız fəaliyyət göstərməyə başlayır. Buna görə də saçınızın sağlam və gözəl görünməsi üçün ilk növbədə çoxlu su içmək lazımdır. Nəmini itirmiş saçlara xüsusilə də, uclarına nəmləndirici maskalar edin. Maskanın təsiri isti yerdə daha çox olur. Bir müddət qızdırıcının yanında oturmaq maskanın təsirini daha da artırar. Saçlarınızı mütəmadi olaraq vaxtıvaxtında kəsdirin. Orta hesabla 2 ayda bir saçların uclarından bir qədər götürmək sağlam şəkildə uzanmasına səbəb olacaqdır. Həmçinin, saçlarınızı nizamlı şəkildə kəsdirdikdə onların daha sağlam formada uzandığının şahidi olacaqsınız.yaş saçla çölə çıxmaq həm sağlamlığınız üçün, həm də saçlarınız üçün zərərlidir. Saçlarınızı qurutmadan çölə çıxmayın. Soyuq günlərdə mat, quru və cansız görünən saçlarınız üçün çox da tez-tez olmamaq şərtilə rənglədə və refle elətdirə bilərsiniz. Bütün proseslərdən sonra saçlarınıza 37

40 a is-lə Saçlar qulluq etməyi yaddan çıxartmayın. Saçlarınızı iki gündən tez yumayın. Şampundan çox istifadə etməyə çalışmayın. Şampundan çox istifadə etmək saçları yaxşı təmizləmir və əksinə, saçlarınızı yaxşı durulamasanız kəpək problemi yarada bilər. Şampunu saçınıza sürtmədən əvvəl ona ovucunuzda su vurun. Yaş saçların öz-özünə quruması hər zaman daha faydalıdır. Mümkün qədər fendən uzaq olmağa çalışın. Fen saçlarınızın nəmini yox edir və saç tellərinizə zərər verir. Saçlarınızı darayarkən başınızı qabağa əyin və saç diblərindən ucuna doğru darayın. Bu vaxt baş dəriniz oyandığından qan dövranı artacaq və təbii yağların saçlara yayılmasına imkan yaradacaq. Saçlarınızı küləkdən və soyuqdan qoruyun. Papaq və şarflar bu məsələdə sizə kömək olacaq. Lakin çox sıx olmamasına diqqət yetirin. Maşa və biqudi kimi istilik tələb edən saç düzümlərini edən alətlərdən nə qədər az istifadə etsəniz o qədər faydalı olar. Mütləq istifadə etməyiniz lazımdırsa əvvəlcə saç baxımı kremlərindən istifadə edin. 38

41 böyük təsir göstərir. İndi gəncəm, sonra özümü qoruyaram, yaşasın günəş deyirsinizsə yanılırsınız. YYayda günəşin və dənizin keyfini çıxaranlar dərilərinə qulluq etməyə başlamalıdırlar. Qış fəslinə daxil olarkən dəriyə qulluq etmək insanın gəncliyini geri qaytarır. Yay aylarının sona çatması ilə günəşin altında keçən günlərin bəxş etdiyi canlı qızılı dərilər yavaş-yavaş rəngini itirməyə, donuq bir hala gəlməyə başlayır. Günəşin ultrabənövşəyi şüaları dərinin yaşlanmasının əsas səbəblərindən biridir. Günəş şüası ilə solarım dəridə quruluq, dərin qırışlar, sallanma, elastikliyin itirilməsi, rəng dəyişikliyi və dəri səthindəki damarlarda genişlənmələrin əmələ gəlməsi kimi problemlərin yaranmasına yol açır. dövrlərdə atılır. Fotoyaşlanmanın dəriyə təsiri 20 yaşlara qədər davam edir. Yəni bu yaşlara qədər aldığımız günəş gələcəyimizə Dolğu ilə nəmləndirin: Pəhrizdən əlavə kosmetik vasitələrin köməkliyi ilə də yay müddətində zədələnən dərinizə əhəmiyyətli olan qulluğu edə bilərsiniz. Kosmetoloqlar məhsullarında zəifləyən dəri qalınlığının və köməkçi toxumanın bərpasını təmin edən maddələrdən istifadə edirlər. Dərialtı yağlı təbəqənin zamanla hiss ediləcək dərəcədə itkisinin səbəbi dəqiq bilinmir. Bədəndə mövcud hormonların azalması ilə əlaqədar olduğu hesab edilir. Gənc və sağlam dəridə normalda var olan, QIŞDA DƏRİYƏ QULLUQ VACİBDİR Gəncliyinizə güvənməyin: Bioloji olaraq dəridə çox sayda sərbəst radikalların yaranması, yağ itkiləri, dərinin sallanmasını artıran kollagenin pozulması, zülal itkisi, hüceyrənin bərpasında enmə, hüceyrələrin genetik tərkibində pozulma kimi bir sıra mənfiliklər yaranır. Dərinin görünüşündəki dəyişikliklərdən başqa gələcəkdə yarana biləcək dəri xərçənginin də ilk addımları bu 39

42 a is-lə Qulluq İki hə əlik ph pəhrizi edin: İki hə əlik ph pəhrizi edin: Mütəxəssislər bir çox pəhriz proqramlarının dərinin gözəlləşməsinə kömək olduğunu bildirirlər. Misal üçün, iki hə əlik ph pəhrizi ilə qırışların azladığını göstərən araşdırmalar var. Sağlam dəri turşu bazasının müvazinətinə ehtiyac hiss edir. Hər gün üçdə bir nisbətində əsas-turşu formasında qidalanmağın, hər gün su, bitki çayları, kalsium tablet və probiotik qəbul etməyin, hə ədə bir dəfə sevinc gətirəcək bir fəallıq göstərmək, yaşa və dəriyə uyğun gündəlik nəmləndirici, günəşdən qoruyucu, göz kremlərindən istifadə etmək dərinin yaşlanmasını əhəmiyyətli dərəcədə azaldır lakin sonra yaşlılıqla əlaqədar olaraq azalan su tutma potensialını artıran və qırışıqlıqları dolduran hyaluronik turşudan istifadə günümüzdə çox yayılıb. Yəni, dolğu dediyimiz sadəcə həmin hissəni bir maddə ilə doldurmaq deyil. Maddə, həmin nahiyədə dərinin ehtiyacı olan suyu tutaraq nəm faizini artırır. Qırışıqların qarşısının alınması üçün ən vacib məsələlərdən biri dərinin nəmləndirilməsidir. Dolğu maddələri də bu məqsədə xidmət edir. Matlaşmaya seramit: dərinin üst təbəqəsinin maneə funksiyasına hüceyrələr arasındakı iki təbəqəli yağ vasitəsilə nəzarət edilir. Bu təbəqənin zamanla pozulması nəm itkisini arıtırır. Bu yağ baryerinin funksiyasını düzəltmək məqsədilə bir neçə fərqli yollar üzərində araşdırmalar aparılır. Əsasən də, yulaf (vələmir) tərkibli, qliserinli, mineral və jojoba yağlı, dimetikonlu, propilen və ya butilen qlikollu, sidik cövhəri, alfa hidroksil turşulu, soya lobyalı bir çox məhsullar maneə funksiyasının düzəlməsini təmin edir. Həmçinin dəriniz parlaqlığını itirirsə, seramitli nəmləndiricilər bu problemi həll etməkdə sizə kömək olacaq. Seramitlər dəridə təbii şəkildə mövcud olur və zərərli hüceyrələri bərpa edir. Yeni genetik kremlərdə istifadə olunan seramit iki dərinin pozulan baryerini bərpa etməyə kömək edir. Yaşlılığa qarşı yaşıl çay: dərinin yaşlanması ilə bağlı yeni nəzəriyyələrdə fotoyaşlanma ilə karsinojenezin (xərçəngə gedən dövr) eyni olduğu göstərilir. Bunun səbəbi hər ikisnin də ultrabənövşəyi A-nın təsiri ilə dəridə yaranan şişlik nəticəsində meydana gəlmələridir. Bu səbəbdən də inflamasiyaya mane olmaq və ya azaltmaq yaşlanmanı və xərçəngin yaranma riskini azaldır. Bu məqsədlə niasinamit, yaşıl çay polifenolları və saeisilik turşudan istifadə edilir. Seçilən kosmetik vasitələrin dərini qıcıqlandırmayan tərkibə malik olması vacibdir. Çünki belə qıcıqlanmalar inflamasiyaları artıraraq xoşagəlməz nəticələr verə bilər. Kiçik damarların həlli: Xalq arasında damar çatlaması kimi tanınan teleanqiektaziya üçün edilən xüsusi lazer müalicələri var. Bu ləkələrin lazerlə aparılması mümkündür. Son illərdə inkişaf edən lazer müalicələri inamlı və üzümüzü güldürən nəticələr verir. 40

43 Qısa-qısa VӘRDİŞLӘRİNİZ BOYUN YIRTIĞINA SӘBӘB OLUR! Önə əyilərək durmaq, çox yemək, qeyri-düzgün şəkildə idman etmək... Günümüzdə boyun yırtığına rast gəlmə artmaqdadır. Bunun əsas səbəbləri isə modern həyat tərzinin gətirdiyi zərərli vərdişlərimizdir. Həmçinin, boyun yırtığı son illərdə gəncləri daha çox təhdid edir. BURUNLA NƏFƏS AL, SAĞLAMLIĞINI QORU Ağızla nəfəs alanların dodaqlarının çartaladığı, diş ətlərində geriləmələr və dillərində quruluq yarandığı bildirilərək, bunun nəticəsində də xronik farangit adlanan xəstələyin əmələ gəldiyi qeyd edilib. Alkol Qәbulu Yaddaş Zәiflәmәsinә Sәbәb Olur! Gənc yaşlarda uzun müddət alkaqol qəbulu B1 vitamininin çatışmazlığı ilə əlaqədar yaddaş problemlərinin yaranmasına səbəb olur. Müntəzəm olaraq və yüksək miqdarda alkoqol istifadə etmək bütün orqanlarla bərabər idarəedici orqan olan beyinə də ciddi xəsarət yetirir. Şokolad damar sәrtlәşmәsinin qarşısını alır. İstanbul Texnik Universitetinin Qida mühəndisliyi bölümünün apardığı araşdırmaya görə, şokolad damar sərtləşməsinin qarşısını alaraq ürək narahatlıqlarını azaldır. Gündә 3 fincan qәhvә içәrәk uzun yaşayın. Gündə üç fincan qəhvə içən gənclərdə ölüm riski yüzdə ona yaxın azalır. New England Journal of Medicine jurnalında dərc olunan araşdırma gündə orta hesabla üç fincan normal və ya kofeinsiz qəhvə içənlərin ürək-damar, tənəffüs, şəkər xəstəlikləri, iflic və xəsarətlə bağlı ölüm riskinin içməyənlərə nisbətən daha az olduğunu göstərib. 41

44 a is-lə Səyahət 24 SAAT YATMAYAN DÜNYA ŞӘHӘRİ NYU-YORK Nyu-York bir çox insanın yuxularını bəzəyən, dünya iqtisadiyyatına və kapitalizminə istiqamət verən, dünyanın hər yerindən, hər cür insanın bir yerdə toplaşdığı böyük şəhərdir. Cazibədar, tanınmış və füsnkar bir şəhər... Əgər insan istəyərsə bu şəhərdə sərhədsiz sərbəst ola bilər və olduqca xariciləşə bilər. Nyu-York dünyanın ən sıx yaşayış bölgəsi Nyu-York şəhəri Amerika Birləşmiş Ştatlarının əhalisinə görə ən sıx şəhəridir. Nyu-York eyni adlı Nyu-York Ştatında yerləşir. Yüz ildən çoxdur ki, dünyanın ən önəmli ticarət və maliyyə mərkəzlərindən biridir. Şəhər media, siyasət, elm, əyləncə və modadakı qlobal təsirlərinə görə dünya şəhəri olaraq qəbul edilir. Birləşmiş Millətlər Ümumi Şurasının binasına ev sahibliyi etdiyindən xarici əlaqələr üçün də çox əhəmiyyətli bir mərkəz rolundadır. 42

45 Nyu-York şəhəri XX əsrin birinci yarısında dünyanın ticarət, sənaye və rabitə mərkəzi halına gəldi ci ildə tamamlanan Birləşmiş Millətlər Baş Mərkəzi Nyu-Yorkun siyasət üzərində təsirini açıq bir şəkildə göstərməkdədir. Köçəri şəhər olan Nyu-Yorkda 170 dildə danışılır. Nyu-York köçəri bir şəhərdir. Şəhərdə təqribən 170 dildə danışılır və hər üç nəfərdən biri ABŞ-da deyil, başqa bir ölkədə doğulmuşdur. Nyu-Yorkda yaşayan əhalinin çox hissəsi ingilis dilində müxtəlif ləhcələrlə danışırlar. İngilis dili ilə yanaşı ispan dilindən də çox istifadə olunur. Yeni sənət axınlarının mərkəzi. Bir çox Amerikan mədəni hərəkatlarının da doğum yeri olan Nyu-York şəhəri ədəbiyyat və vizual sənətlərdə Harlem İntibahı, şəkildə mücərrəd ekspressionizm, musiqidə hip hop, punk, salsa və Tin Pan Alley kimi bir çox hərəkatlara ev sahibliyi edir. 24 saat açıq olan metrosu və sıx nəqliyyatı ilə Heç Yatmayan Şəhər adını almışdır. Azadlıq Heykəli, Empire State Binası, Central Park və Times Meydanı, Modern və Tarix muzeyləri və insanları ilə Nyu-York turistlərin diqqətini cəlb edir. 43

46 a is-lə Səyahət 44 Nyu York 5 fərqli bölgədən ibarətdir. Nyu-York hər birinə ingiliscə brough deyilən beş bölgədən ibarətdir. Bunlardan ayrıca bir ada olan Manha an şəhərin mərkəzini əhatə edir. Maha andan East River (Şərq Çayı) ilə ayrılan Brooklyn və Queens bölgələri Long İsland adasının qərb ucunu təşkil edir. Harlem çayı Manhattan və Bronx bölgələrini ayırır. Bronx bir ada üzərində mövcud olmayan tək bölgədir və Şimali Amerika materikinin üzərindədir. Şəhərin beşinci və son bölgəsi New Yorkun qarşı tərəfində, yenə vahid bir adadan ibarət olan Staten İslanddır. Manha an Broklynə üç körpü ilə (Brooklyn, Manha an və Williamsburg körpüləri); Qurrnsə isə bir körpü (59-cu prospekt körpüsü) və bir tunellə (Midtown- Ortaşəhər tuneli) bağlanmışdır. Bronx və Manha an arasında bağlantını Harlem çayını keçən körpülər təşkil edir. Manha anın birbaşa bağlantısı olmayan tək bölgə olan Staten İsland, Brooklynə Verrazano asma körpüsü ilə bağlanır. Bronx Nyu-Yorkun ən şimalında yerləşən bölgəsidir. Yankee Stadionu və Nyu-York Yankeelinin mərkəzi burada yerləşməkdədir. Həmçinin, Marble Təpəsinin kiçik bir qismi də bu ərazidədir. İldə 47 milyon turistin səfər etdiyi şəhər Nyu-Yorku ildə təqribən 47 milyon turist ziyarət edir və adətən gedilən yerlər Emoire State binası, Broadway şoularının keçirildiyi

47 Times Meydanı (Times Square), Brooklyn Körpüsü, Broadway, MoMa, Bronx Zooparkı və Madison Avenueda olan ticarət mərkəzləridir. Metropolitan Museum of Art, Modern İncəsənət və Guggenheim muzeyləri dünyanın ən dəyərli sənət kolleksiyalarına malikdir. Dünyaca məşhur Azadlıq Heykəli (Statue of Liberty) Nyu-York limanındakı kiçik bir adada yerləşir. Çin məhəlləsi, İtalyan məhəlləsi, ən bahalı marka və mağazaların yerləşdiyi 5 Küçə (5th Avenue), Brooklyn Körpüsü (Bridge), Nyu-York) Mərkəz Birjası (Stock Exchange), Trump Tower, Birləşmiş Millətlər Binası (UN Bulding) Nyu-Yorkun ən gəzilmə-li yerlərindəndir. Həmçinin Hallowen Parade və Tribeca Film Festivalı turistlərin və amerikalıların diqqətini çəkən mədəniyyət nümunələridir. Centrel Park, ABŞ-ın ən çox ziyarət edilən parkıdır. Nyu-Yorkun yemək mədəniyyəti də çox genişdir. Xüsusilə, bagel və Nyu-York stilli pizza ən məşhur yeməkləridir. Şəhərdə Yaxın Şərq yeməklərini tapmaq çox asandır. Şəhərin qəzetlərindən Nyu-York Times dünyanın ən nüfuzlu qəzetlərindən biridir. Amerikanın 3 ən böyük televiziya kanalı olan ABC, CBS və NBC-nin mərkəzləri də məhz Nyu-Yorkda yerləşir. Nyu-Yorkda hər ölkənin yeməyini tapa bilərsiniz Nyu-Yorkda hər ölkənin yemək mədəniyyətindən nümunələr görmək mümkündür. Restoranlar adətən modern və təmizdir. Geniş menyulara və dəyişkən qiymətlərə malikdir. Restoranlar müxtəlif formalarda və böyüklükdədir və fast-foodlardan, self-servis restoranlara, stol servisindən fişli servisə qədər çox sayda çeşid vardır. Ən ekonomik yeməklər təbii ki, fast food restoranlarıdır. Orta hesabla menyu qiymətləri 3$-7$ arasında olmaqla bərabər porsiyalar daha böyük və doydurucudur. Haralarda qalmaq olar? Nyu-York City-də və xüsusilə Manha anda yayda otaq kirayələri Amerikanın bir çox digər şəhərlərinə nisbətən bahalıdır. Brooklyn, Bronx və Queens hissələri qiymət baxımından Manha ana görə daha sərfəli məkanlardır. Qısa müddətli qalmaq üçün olan yerlərdə qiymətlər qalınan otelin komfortuna, təqdim olunan xidmətə və otelin yerinə görə fərqlənir. Yataqxana tipli qonaq evləri büdcənizi aşmamaq üçün daha uyğundur. Moda və alış-veriş mərkəzi Nyu-York City-də Nyu-York Soho, Time Square, 5-ci Prospekt (5th Avenue) kimi Nyu-York ilə bütövləşmiş məkanlar var. Bu küçələrdə lüks mağazalarla və dünyanın məşhur markaları ilə qarşılaşa bilərsiniz. Əgər diqqətinizi daha orijinal və fərqli əşyalar çəkirsə, Chinatown və Little İtaly sizin üçün uyğun məkanlar olacaq. Bu küçələrdə qurulan kiçik bazarlardan bir çox fərqli əşyalar ala bilərsiniz. Elektrik məhsulları üçün isə kiçik, qaytarma qarantiyası verməyən, xüsusilə turistlərin sıx olduğu məkanlarda yerləşən mağazalar yerinə böyük elektrik zəncir mağazaların qaranatiyalı məhsullarına üstünlük vermək sizi üçün daha münasib olacaqdır. Musiqi ilə maraqlanırsınızsa, Metdə möhtəşəm bir opera izləyə bilər, Villagedəki kiçik klublarda səhnəyə çıxan caz qruplarına qulaq asmağa gedə bilərsiniz və ya gecə klublarının birində dostunuzla rəqs də edə bilərsiniz. Sayları olduqca çox olan kinoteatrlarda ən yeni Hollywood filmlərindən birini seyr edə bilərsiniz. Nyu-Yorkda hər cür əyləncənin təqdim olunduğu gecə həyatı son dərəcə rəngli və canlıdır. Amerikada alkoqol yaşı 21- dən aşağı olan şəxslərə qadağan olunduğundan, bəzi əyləncə məkanlarına giriş üçün yaş məhdudiyyəti 21-dir. Şəhərdə incəsənətdə baş verənləri Nyu- York Times ilə Village Voice qəzetlərində və Nyu-York Nyu- Yorker jurnallarında tapmaq mümkündür. 45

48 a is-lə Ləzzət QIŞ ŞORBASI Payız fəslinə doğru havalar getdikcə soyumağa başlayır. Soyuq havada ən yaxşı qidalardan biri də payız şorbası və qıymalı kələmdir. Hər zaman dəyişiklik istəyən xanımlar bu yeniliyə qidada da nail olmaq istəyirlər. Buna görə də onlarca növü olan yemək növlərindən birinin hazırlanma qaydasını sizlərə təqdim edirik. Lazım olanlar: Yarım halqa formasında doğranmış 2 ədəd soğan, 2 ədəd quşbaşı formasında doğranmış kartof, 3 diş sarımsaq, 1 desert qaşığı bibər tomatı, ¼ stəkan uzun makaron, 2 xörək qaşığı doğranmış cəfəri, 1 yerkökü, 2 doğranmış qırmızı bibər, 1 doğranmış yaşıl (çarliston) bibər, 2-3 ədəd quru dəfnə yarpağı, 2 xörək qaşığı zeytun yağı, su, duz, istiot. Lazım olanlar: 1 ədəd kiçik kələm, 2-3 yemək qaşığı zeytun yağı, 1 soğan, 1 yemək qaşığı acılı bibər tomatı, yarım yemək qaşığı pomidor tomat, 200 qr orta yağlı qıyma, duz, qırmızı bibər. Hazırlanması: Kələmi incə-incə doğrayıb yuyun. Digər tərəfdə doğranmış soğanı zeytun yağında qovurun. İçinə qıymanı əlavə edib qarışdırmağa davam e- din. Tamatı əlavə edib bir neçə dəqiqə yenə qovurun. Ədviyyatları da əlavə etdikdən sonra üzərinə biraz su əlavə edib bişməyə qoyun. 30 dəqiqədən sonra ocaqdan götürün. İsti halda servis edin. Hazırlanması: Böyük bir qazana 8-10 stəkan su, zeytun yağı, dəfnə yarpaqları və az su ilə əzilmiş tomatı tökün. Su qaynayarkən bütün tərəvəzləri doğrayın və qazana əlavə edin. Vam odda tərəvəzləri yumşaldın. Tərəvəzlərin bişməsinə yaxın uzun makaronları, duzu və istiotu əlavə edin. 10 dəqiqə sonra ocaqdan götürüb cəfəri ilə bəzəyin. Qıymalı K l m e e Nuş olsun! 46

49 Asudə vaxt Çaşbaxsan acaqsan Oyunun qaydası Şəklə diqqətlə baxın. Şəklin dərinliyində sizi gözləmədiyiniz bir mənzərə qarşılayacaq. Bu mənzərəni görmək üçün diqqətinizi bir nöqtəyə cəmləyin və nəzərinizi ayırmadan baxmağa çalışın Oyunun qaydası Sudoku təqdim edilərkən xanalardan bir neçəsində rəqəmlər yazılır və sizdən boş xanalara uyğun rəqəmləri yazmağınız istənir. Bu oyunda yalnız 1-dən 9-a qədər olan rəqəmlərdən istifadə olunur. Bu rəqəmləri isə yazarkən aşağıdakı qaydaya riayət etmək lazımdır. 1. Hər bir rəqəm o sətirdə 1 dəfə yazıla bilər. 2. Hər bir rəqəm o sütunda 1 dəfə yazıla bilər. 3. Hər bir rəqəm o bölgədə 1 dəfə yazıla bilər. SUDOKU Keçən sayının cavabı

50

51 Sağlamlığınız üçün hər şey AVİS Tibbi Marketlərdə Haqverdiyev küç. 11 (Olimp mağazasının yaxınlığında) Rəsul Rza küç. 23/7 (Keçmiş Tarpovı küçəsi) A. Nemətulla küç. 45 (Nərimanov metrosu) H. Zərdabi pr. 89 (20 Yanvar metrosu) M. Hadi küç. 41V (Əhmədli metrosu) H. Cavid 1/3 (İstanbul aptek) Web: / 59 info@avismed.az

52 ray-ban.com Luxottica -nın Azərbaycanda eksklyuziv distribyutoru AQAT-R MMC