RОspublikanın ümumtəhsil məktəblərinin 6-cı siniпləri üçün Riyaziyyat dərslik komplekti

Transcript

1

2 RОspublikanın ümumtəhsil məktəblərinin 6-cı siniпləri üçün Riyaziyyat dərslik komplekti Müəlliflər: Sevda İsmayılova Arzu Hüseynova Bakı: Şərq-Qərb, Dərslik komplekti ilə bağlı TQDK-ya daxil olmuş və aхıq müzakirələrdə bildirilmiş qeydlər, iradlar və təkliflər əsasınнa Сaгırlanmış YEKUN RƏY 2

3 Yekun rəy aşağıdakı meyarlar əsasında formalaşmışdır: 1. Məzmunun işlənməsi baбımınнan 2. Dil və вaгı üslubu baбımınнan 3. Dizayn və bədii tərtibat baбımınнan 4. Tapşırıqların Оlmi-mОtoНiki uвğunluğu baбımınнan 5. Müəllim üçün metodik vəsait in (MMV-nin) məzmununun işlənməsi baбımınнan 1. Məzmunun işlənməsi baбımınнan Dərslik komplekti dərslik və müəllim üçün metodik vəsaitdən ibarətdir. Dərslik 8 tədris vahidi üzrə ( 1. Adi kəsrlər, 2. Nisbət. Tənasüb. Faiz, 3. Tam ədədlər, 4. Riyazi ifadə. Tənlik. Bərabərsizlik, 5. Koordinatlar. Funksiya, 6. Bucaq. Çevrə. Simmetriya, 7. Ölçmələr, sahə, həcm, 8. Statistika. Ehtimal ) 78 mövzunu əhatə etmişdir. Dərslikdəki materiallar yeni təhsil proqramına (kurikulum) əsasən 5 məzmun xətti üzrə 12 əsas və 34 alt standartların reallaşdırılmasına yönəlmişdir. Dərslikdə Özünüzü yoxlaвın, Təkrar, Sadə ədədlər cədvəli bölmələrinin və tapşırıqların cavablarının səhifələr üzrə verilməsi təqdirəlayiqdir. Dərslik komplektində alt standartların tələblərinə uyğun təlim nəticələri, əsasən, reallaşdırılmışdır. Verilmiş bəzi təlim materiallarının və faktlarının elmiliyi, dəqiqliyi, mövzulardakı didaktik tələblər və fəsillərin sadədən mürəkkəbə doğru ardıcıllığı, əsasən, gözlənilmişdir. Qeyd etmək lazımdır ki, Tələbə Qəbulu üzrə Dövlət Komissiyası tərəfindən dərslik komplektinin 2013-cü il nəşrinə dair hazırlanmış yekun rəydə göstərilən irad və təkliflərin xeyli hissəsi bu nəşrdə nəzərə alınmışdır. Lakin bəzi iradlar olduğu kimi qalmış, əlavə və dəyişikliklər zamanı isə yeni səhvlərə yol verilmişdir. Bunlar aşağıdakılardır: Səhifə 10. Mürəkkəb ədədin sadə vuruqlara aвrılışı mövzusunda 3-cü abzasda verilmiş 1-dən böyük hər bir mürəkkəb ədədi yeganə qayda ilə sadə vuruqların Сasili şəklində göstərmək olar fikri İstənilən mürəkkəb ədədi yeganə qayda ilə sadə vuruqların hasili şəklində göstərmək olar kimi olmalıdır. Səhifə 22. Məxrəcləri müxtəlif olan kəsrlərin müqayisəsi mövzusunda surətləri eyniləşdirməklə aparılan müqayisə qaydası nə MMV-də, nə də dərslikdə verilmişdir. Bu qayda heç də 1-3-cü qaydalardan az əhəmiyyət kəsb etmir. Həmçinin 3

4 3-cü qaydada Surət və məxrəcinin fərqi ifadəsi əvəzinə Məxrəc və surətinin fərqi yazılmalıdır. Səhifə 24. Məxrəcləri müxtəlif olan kəsrlərin toplanması və хıбılması mövzusunda verilmiş qaydada toplamaq və вa хıбmaq olar ifadəsi toplamaq və вa хıбmaq laгımнır kimi yazılmalıdır. Səhifə 30. Kəsrlərin vurulması mövzusunda verilmiş hər iki qaydanın sonundakı yazmaq olar və saxlamaq olar ifadələri, uyğun olaraq yazmaq laгımнır və saбlamaq laгımнır kimi yazılmalıdır. Səhifə 32. Qarışıq ədədlərin vurulması mövzusunda verilmiş qaydanın sonunda vurmaq olar deyil, vurmaq laгımнır yazılmalıdır. Səhifə 34. Kəsrlərin bölünməsi mövzusunda yaşıl fonda verilmiş Qarışıq ədədləri düzgün olmayan kəsrə çevirdikdən sonra bölmə əməli yerinə yetirilir cümləsinin Bölmədə qarışıq ədəн iştirak ОНirsə, onu düzgün olmayan kəsrə çevirib sonra bölmə əməlini yerinə yetirmək laгımнır kimi yazılması daha düzgündür. Səhifə 48. Düz mütənasib kəmiyyətlər. Mütənasiblik əmsalı mövzusundakı AraşНırma və Nümunə də verilmiş məsələnin həlli izahda verilmiş Düz mütənasib kəmiyyətlərin uвğun qiвmətlərinin nisbəti sabitdir xassəsinə uyğun deyil. Səhifə 54. Tərs mütənasib kəmiyyətlər mövzusunun izahındakı x və y tərs mütənasib kəmiyyətlərdirsə, xy=k sabit ədəddir faktının Tərs mütənasib kəmiyyətlərin uвğun qiвmətlərinin hasili sabit ədəddir kimi verilməsi məqsədəuyğundur. Həmçinin Nümunə 1 -dəki məsələnin həllinin 6:5=x:65 kimi yazılmasının hansı xassəyə əsaslandığı məlum deyil. Bu irad Nümunə 2 -dəki məsələnin həllinə də aiddir. Səhifə 61. Faizinə görə ədəнin tapılması mövzusunda verilmiş Faizinə görə ədədi tapmaq üçün ədədi faiz göstərən ədədə bölüb alınan nəticəni 100%-ə vurmaq laгımнır qaydası Faizinə görə ədəнi tapmaq üхün vоrilmiş ədədi faiz göstərən ədədə bölüb alınan nəticəni 100%-ə vurmaq laгımнır kimi yazılmalıdır. Səhifə 73. Ədəd oxu mövzusunda nöqtənin koorнinatı anlayışının ( Ədəd oxu üzərində vоrilmiş nöqtəyə uвğun olan ədəd həmin nöqtənin koorнinatı aнlanır ) tərifi verilməlidir. Səhifə 77. Ədədin modulu (mütləq qiymət) mövzusunda verilmiş izahlar əsasında şagird 3-cü tapşırığı sərbəst şəkildə həll edə bilməz. Çünki izahda mütləq qiymət daxilində olan ədədlər üzərində əməllərə aid nümunə verilməmişdir. 4

5 Səhifə 98. Əmsal mövzusunda verilmiş Ədədlərin və hərflərin hasilindən ibarət riyazi ifadədə ədədi vuruq əmsal adlanır tərifi səhvdir. Çünki bu tərifə əsasən ifadədə bir neçə ədədi vuruq olarsa, əmsalın necə təyin edilməsi aydın deyil. Səhifə 117. Düгbucaqlı koorнinat sistоmi mövzusunda koordinat oxu üzərində koordinat başlanğıcından sağda yerləşən nöqtənin koordinatının müsbət, solda yerləşən nöqtənin koordinatının mənfi olması qeyd edilməlidir. Həmçinin 3-cü abzasda Vahid parça hər iki düz xətt üzərində eynidir cümləsi verilmişdir. Burada vahid parça nın ayrılması haqqında heç bir fikir bildirilmədən belə bir ifadənin verilməsi məqsədəuyğun deyil. Ona görə də bu mövzunun yenidən işlənməsi tövsiyə edilir. Səhifə 137. Qövs. Mərkəzi bucaq mövzusunda AOB=120 o olarsa, A m B=120 0 olar ifadəsi izaha uyğun olaraq A m B=120 o olarsa, AOB=120 o olar kimi yazılmalıdır. Həmçinin izahda verilmiş O nöqtəsi ətraпınнa tam bucaq olнuğuna Рörə ifadəsi əvəzinə Çevrə 360 o -li tam bucağa uвğun qövs olнuğuna görə yazılmalıdır. Səhifə 151. Dairə. Sektor. Seqment mövzusunda tərifdə çevrə üçün daxili hissəsi anlayışı istifadə edilmişdir. Belə bir anlayış olmadığından, çıxarılmalıdır. Həmçinin izahda dairənin yaşıl hissəsinin də sektor olduğu qeyd edilməlidir. Səhifə 156. Həcm vahidləri. Silindrin həcmi mövzusunda silindrin xaricinə çəkilmiş prizma şəkli mövzunun izahına uyğun deyil. Burada həcm vahidləri olan 1 l və 1 dm 3 arasındakı 1 l =1 dm 3 münasibətinin verilməsi tövsiyə edilir. Səhifə 166. Ədədi orta, moda və median mövzusu demək olar ki, 4-cü və 5-ci sinif dərsliklərində olduğu kimi izah edilmişdir. Eyni mövzunun üç sinfin üçündə də eyni tərzdə izah edilməsi məqsədəuyğun hesab edilmir. 6-cı sinif dərsliyində bu izah tam ədədlər çoxluğu üçün verilməli idi. Həmçinin izahında sonunda verilmiş Bəzən ədədlər sırasının moнası mонianı üst-üstə də Нüşə bilər cümləsinin Bəzən ədədlər sırasının moнası, mонianı və ədəнi ortası üst-üstə də Нüşə bilər kimi verilməsi tövsiyə edilir. Dərsliyin rus dilində olan variantında da qüsurlar var. Bunlar aşağıdakılardır: Səhifə 10. mövzusunun adı kimi verilməlidir. Həmçinin izahda verilmiş tərifi 5

6 kimi yazılmalıdır. Səhifə 11. Birinci abzasda verilmiş cümləsi kimi yazılmalıdır. Yenə həmin səhifədə ƏBOB-un tərifində ifadəsi əvəzinə yazılaraq tərif qalın şriftlə verilməlidir. Həmçinin alqoritmin 1-ci bəndindəki ifadəsi kimi, 2-ci bəndi isə əvəzinə kimi yazılmalıdır. 3-cü bənddə isə Е, cümləsi, kimi yazılmalıdır. Sarı fonda verilmiş ifadəsi kimi olmalıdır. İzahın sonuncu abzasında verilmiş ifadəsi əvəzinə yazılmalıdır. Səhifə 14. Birinci abzasda iki yerdə verilmiş ifadəsi Ч kimi yazılmalıdır. Alqoritmin 1-ci bəndindəki ifadəsi kimi, 2-ci bənddəki Б ё cümləsi isə Б ё kimi verilməlidir. İzahın sonunda verilmiş К(24;25)=1 bərabərliyi əvəzinə (24;25)=1 yazılmalıdır. Səhifə 16. Kəsrin əsas xassəsi - Ч, (, ) əvəzinə, (, ) kimi verilməsi məqsədəuyğundur. Səhifə 18. Dördüncü abzasda verilmiş, 1 cümləsi əvəzinə 6

7 (1) yazılmalıdır. Növbəti abzasda olan Е, 1, cümləsi isə, (1), kimi verilməlidir. Yenə həmin səhifədə 1-ci bənddə verilmiş və ifadələri əvəzinə, uyğun olaraq və yazılmalıdır. 2-ci bənddə isə ifadəsi kimi qeyd edilməlidir. Səhifə 26. И hissəsində a) bəndində qoyulan sual korrekt deyil. Çünki sonda hər boru ifadəsinin tərcüməsi verilməmişdir. Səhifə ci bənddə Ч,, qaydasının Ч,, kimi yazılması məqsədəuyğundur. 2-ci bənddə isə Ч,, ё əvəzinə Ч,,, yazılması məqsədəuyğundur. Səhifə 35. Yaşıl fonda verilmiş qayda dərsliyin Azərbaycan dilində olan variantına uyğun olaraq Ч,, kimi yazılmalıdır. Səhifə 45. İzahın sonunda verilmiş ifadəsi kimi olmalıdır. Səhifə cu tapşırığın mətnində verilmiş nisbət 9:13:7 kimi deyil, 9:13:17 olmalıdır. 7

8 Səhifə 125. Э yarımbaşlığında 25,4 2,45 ifadəsi 25,4 2,54 kimi verilməlidir. 2. Dil və вaгı üslubu baбımınнan Dərslikdəki təlim materialı dil və yazı üslubu baxımından şagirdlərin yaş səviyyəsinə əsasən uyğun olmaqla, sadə və anlaşıqlı verilmişdir. Bununla yanaşı, bəzi qüsurlar da var. Bunlar aşağıdakılardır: Səhifə 18. Kəsrin iбtisarı mövzusunda verilmiş Kəsrin iбtisarını iki вolla yerinə yetirmək olar cümləsinin Kəsrin iбtisarını iki üsulla воrinə yetirmək olar kimi verilməsi məqsədəuyğundur. Səhifə 45. Nümunə 1 -də bərabərsizliyinin sözü əvəzinə bərabərliyinin verilməlidir. Səhifə ci abzasda verilmiş koordinatlari sözü koorнinatları kimi yazılmalıdır. Səhifə cü tapşırığın mətnində nöqtələr əvəzinə nöqtələri olmalıdır. 3. Dizayn və bədii tərtibat baбımınнan Dərslik və MMV-nin üz qabığının tərtibatının bir-birindən fərqli olması onların seçilməsi baxımından təqdirəlayiq hal hesab edilir. Mövzular üzrə yeni anlayışların izahında illüstrasiyalardan istifadə edilməsi qənaətbəxşdir. Bununla yanaşı, bəzi qüsurlar da var. Bunlar aşağıdakılardır: Səhifə cü tapşırıq üçün verilmiş birinci şəkildəki çəkisi x olan tərəzi daşı düzgün təsvir edilməmişdir. Həmin daşın təsviri digərlərindən böyük olmalıdır. Səhifə cü tapşırığın a) və b) bəndləri üçün eyni şəklin verilməsi qarışıqlıq yaratdığı üçün, hər bəndə uyğun ayrı-ayrı şəkillərin verilməsi tövsiyə edilir. Həmçinin burada nöqtələrin düz xətt üzərində yeri dəqiq təsvir edilməlidir. Səhifə ci tapşırıq üçün verilmiş şəkildə olan çevrələrin radiusları məsələnin həllindən alınan radiusların uzunluğu ilə uzlaşmır. Səhifə 137. İzahda və 1-ci və 2-ci tapşırıqlarda bucaqlar qövslə göstərilməlidir. Səhifə cü tapşırığın b) bəndinə uyğun şəkildə 60 mm yazılışının radiusu göstərən parçanın üzərində qeyd edilməlidir. 8

9 4. Tapşırıqların Оlmi-mОtoНiki uвğunluğu baбımınнan Dərslikdəki tapşırıqlar, çalışmalar mövzuların mənimsənilməsinə, riyazi bilik və bacarıqların formalaşmasına əsasən imkan vermişdir. Burada biliklərin tətbiqinə yönəlmiş, müəyyən qədər düşüncə tələb edən tapşırıqlar üstünlük təşkil etmişdir. Bununla yanaşı, qüsurlara da rast gəlinir. Bunlar aşağıdakılardır: Səhifə cı tapşırığın c) bəndinin dərsliyin sonunda verilmiş cavabı 19 6 deyil, 9 16 olmalıdır. Səhifə cı tapşırığın 1-ci bəndinin sualı dərsliyin sonunda verilmiş cavaba uyğun olaraq 1,5 dəfə artarsa əvəzinə 0,5 dəfə artarsa kimi yazılmalıdır. Səhifə ci tapşırığın dərsliyin sonunda verilmiş cavabı a) 60; b) 90 deyil, a) 60 və 90 olmalıdır. Səhifə cü və səhifə 72-də 5-ci tapşırıq növbəti mövzulara aid olduğuna görə, burada verilməsi məqsədəuyğun deyil. Səhifə 86, 87. 2, 5 və 10-cu tapşırığın a), c), ç) bəndləri, həmçinin səhifə 90-da 8, 9, 10, 11, 16-cı tapşırığın b), c), ç), d) bəndləri əməllər sırasına aid olduğu üçün həmin mövzu keçildikdən sonra (səh. 91) verilməlidir. Səhifə ci tapşırığın dərsliyin sonunda verilmiş cavabı ç) deyil, a) olmalıdır. Səhifə cü tapşırıq oxşar toplananların islahı mövzusuna aiddir. Bu isə səhifə 102-də tədris olunur. Mövzunun tədrisindən əvvəl bu tipli tapşırıqların verilməsi metodiki və pedaqoji baxımdan düzgün deyil. Səhifə cü tapşırığın b) bəndi korrekt deyil. Çünki verilmiş şəklə əsasən OA=11 mm, OB=8 sm şərti düzgün deyil. Səhifə ci tapşırığın dərsliyin sonunda verilmiş cavabı 0,3 sm deyil, 2,3 sm olmalıdır. Səhifə cı tapşırığın şərtində cavabı təkliyə qədər вuvarlaqlaşнırın əvəzinə cavabı təkliklərə qədər вuvarlaqlaşнırın verilməsi məqsədəuyğundur. Səhifə ci tapşırığın dərsliyin sonunda verilmiş cavabı 94 m deyil, 94 sm olmalıdır. Səhifə cı tapşırıqda 2 dəfə çoxdur ifadəsinin 2 dəfə böyükdür ilə əvəz edilməsi məqsədəuyğundur. 9

10 Səhifə ci tapşırığın şərtinə dərsliyin sonunda verilmiş cavaba uyğun olaraq π 3,14 şərti əlavə edilməlidir. Bu irad 4-cü tapşırığa da aiddir. Səhifə cü məsələnin həlli birqiymətli deyil, həmçinin bu məsələ şagirdlərin yaş xüsusiyyətinə uyğun olmadığından, dəyişdirilməlidir. Səhifə ci tapşırığın mətninə S-silinНrin oturacağının sahəsi, h- hündürlüyüdür şərtinin əlavə edilməsi tövsiyə edilir. Həmçinin tapşırıqda ölçü vahidləri düzgün verilməmişdir. Səhifə cü tapşırıqda iki sual soruşulduğu halda dərsliyin sonunda verilmiş cavabda yalnız alınan hissələrin həcmi yazılmışdır. Ona görə də cavabın 3 hissə; 5 m 3 kimi verilməsi tövsiyə edilir. Səhifə 159. AraşНırma 1 və 4-cü tapşırıq şagirdlərin yaş səviyyəsinə uyğun deyil. Səhifə cu tapşırığın dərsliyin sonunda verilmiş Ədədi orta 3,07 cavabı Ədədi orta 3,07 kimi yazılmalıdır. Həmçinin tapşırıqda ədədlər sırasının fərqini ifadəsi əvəzinə ədədlər sırasının ən böyük fərqini verilməlidir. Səhifə ci tapşırıqda 5,0 və 3,0 yazılışları, uyğun olaraq 5 və 3 kimi olmalıdır. Səhifə cü tapşırıqda şagirdlər mümkün halların sayını seçmə üsulu ilə tapmalıdırlar. Burada verilmiş ədədlərin sayı səkkiz olduğundan, bu o qədər də əlverişli deyil. Ona görə də verilmiş ədədlərin sayının azaldılması tövsiyə edilir. Səhifə ci tapşırığın dərsliyin sonunda verilmiş əlvоrişli Сalların saвı 20 cavabı əlvоrişli halların saвı 30 kimi yazılmalıdır. Səhifə ci tapşırıq dərsliyin sonunda verilmiş cavaba uyğun olaraq a və b bəndlərinə bölünməlidir. Yenə həmin səhifədə 18-ci tapşırığın dərsliyin sonunda verilmiş cavabına 6 manata 7 kitab, 8 manata 1 kitab variantı da əlavə edilməlidir. Səhifə ci tapşırığın həlli zamanı alınan ədədlər üçbucaq bərabərsizliyini ödəmədiyinə görə, məsələnin şərti səhvdir. Həmçinin məsələnin şərtindəki az, çox sözləri uyğun olaraq kiçik və böyük kimi yazılmalıdır. Səhifə ci tapşırıqların həll üsulları tədris edilmədiyindən, dəyişdirilməlidir. Səhifə cu tapşırığın dərsliyin sonunda verilmiş cavabı 45 kq və 15 kq deyil, 45 və 15 olmalıdır. 10

11 Müəllim üçün metodik vəsait in (MMV-nin) (2013) məгmununun işlənməsi baбımınнan Müəllim üçün metodiki vəsait 224 səhifədən ibarətdir. Vəsaitin əvvəlində dərslik komplekti, bölmələrdə olan mövzular haqqında məlumat verilmişdir. Daha sonra VI sinif riyaziyyat fənnindən illik tematik plan nümunəsi təqdim edilmişdir. Əksər mövzularda İş vərəqi nin verilməsi təqdirəlayiq hesab edilir. Həmçinin hər bölmənin sonunda Bölmə üzrə kiçik summativ qiymətləndirmə, yarımilliklərin sonunda isə Böyük summativ qiymətləndirmə tapşırıqları verilmişdir. Vəsaitin sonunda isə Uzunmüddətli tapşırıq və Mündəricat verilmişdir. MMV-də fənn kurikulumunun reallaşma mexanizmlərinin şərhi və əsaslandırılması, dərsliyin hazırlanması prinsiplərinin izahı qismən verilmişdir. Qiymətləndirmənin müxtəlif növlərinə aid vasitələr qismən verilmişdir. Mənbələrin və resursların təqdimolunma səviyyəsi qənaətbəxşdir. Bununla yanaşı, müəyyən qüsurlar da var. Bunlar aşağıdakılardır: Qeyd edilən səhifələrdə dərsin əsas mərhələlərindən biri olan Problemin qoвulması (motivasiвa) verilməmişdir: səhifə 17-də (dərs 5-6), 30-da (dərs 15-16), 33-də (dərs 17-18), 44-də (dərs 23), 50-də (dərs 1-2), 56-da (dərs 6-7), 58-də (dərs 8-9), 63-də (dərs 12), 67-də (dərs 13-14), 75-də (dərs 18-19), 77-də (dərs 20), 95-də (dərs 2), 101-də (dərs 5), 103-də (dərs 6-7), 105-də (dərs 8-10), 109-da (dərs 11-12), 113-də (dərs 13-14), 116-da (dərs 15-16), 117-də (dərs 17-19), 119-da (dərs 20-21), 126-da (dərs 1), 132-də (dərs 6), 134-də (dərs 7-9), 136-da (dərs 10-12), 140-da (dərs 13-14), 148-də (dərs 1), 153-də (dərs 5-6), 155-də (dərs 7-8), 161-də (dərs 1-2), 168-də (dərs 10), 173-də (dərs 14), 181-də (dərs 2-3), 185-də (dərs 4), 187-də (dərs 5-6), 190-da (dərs 7), 202-də (dərs 3), 203-də (dərs 4), 205-də (dərs 5-6), 213-də (dərs 12-13). Adlı ədədlər misalın sonunda verilərkən mötərizə içərisində yazılmalıdır. Burada isə buna aşağıda verilən səhifələrdə riayət olunmamışdır: səhifə 43-də, 44-də, 54-də, 58-də, 63-də, 64-də, 74-də, 75-də, 78-də, 81-də, 82-də, 83-də, 137-də, 171-də, 181-də, 188-də, 189-da. Səhifə 11. Mürəkkəb ədədlərin sadə vuruqlara aвrılması mövzusunda fəal dərsin vacib komponenti olan motivasiya sualı qoyulsa da, bu normal hesab edilə bilməz. Çünki müəllimin 12 ədədini iki ədədin hasili şəklində göstərməyi tapşırması 11

12 motivasiya sualı deyil. Şagirdlər 12=3 4, 12=2 6, 12=1 12 yazacaq ki, bununla da nəyə isə nail olmaq mümkün deyil. Ona görə də burada əlavə sual da tapşırılmalıdır. Yenə həmin səhifədə 360-ın sadə vuruqlara ayrılması sxemi düzgün verilməmişdir. 360-ın sadə vuruqlara ayrılması sütununda 45-in 2-yə bölünməsi deyil, 3-ə bölünməsi göstərilməlidir. Səhifə ci sətirdə verilmiş hər bir ifadəsi artıq olduğundan, çıxarılmalıdır. Həmin səhifədə 8-ci abzasda 360-nın deyil, 360-ın olmalıdır. Səhifə 13. Eyler-Venn diaqramında 12-nin bölənlərinin hamısı qeyd edilməmişdir. Həmin səhifədə Nümunə də verilmiş Ortaq bölənlər: 2 2 2=8 yazılışı doğru deyil. Çünki 8 ədədi 16 və 24-ün ən böyük ortaq bölənidir. Səhifə 25. Kəsrlərin eyni (ortaq) məxrəcə gətirilməsi mövzusunda ProblОmin qoвulması, problemin həllinin nədən ibarət olması məlum deyil, dərsin gedişi ənənəvi təlim üsulunda olduğu kimidir. Həmçinin 4 və 6 üçün ən kiçik ortaq məxrəcin 24 olduğu qeyd olunmuşdur ki, bu isə səhv fikirdir. Səhifə ci çalışmanın izahında verilmiş bərabərliklərin sonunda mötərizə daxilində cavabın nəyə aid olduğu 12-ci çalışmada olduğu kimi qeyd edilməlidir. Həmçinin 12-ci çalışmada da müəyyən qüsur var. Belə ki, q işarəsi mötərizə içərisində yazılmalıdır. Səhifə 51. MMV-nin rus dilində olan variantında 25-ci çalışmanın Tam hissə modeli ilə həlli nə uyğun şəkil verilməmişdir. Səhifə 54. Sonuncu abzasda a=96, b=14 deyil, a=14, b=96 olmalıdır. Səhifə ci çalışmanın həllində verilmiş 110:22=5 - bu, bir hissəyə Нüşən yol xərcidir ifadəsi 110:22=5 (man. bir hissəyə Нüşən yol xərci) kimi yazılmalıdır. Növbəti abzasda manat sözü mötərizə içərisində verilməlidir. Cavabda isə 30, 35, 45 manat deyil, 30 man., 35 man., 45 man. yazılmalıdır. Səhifə cü abzasda və sonuncu sətirdə məxrəcdə verilmiş ifadənin mötərizə içərisində yazılması məqsədəuyğun deyil. Səhifə ci çalışmanın cavabı iki dəfə verilmişdir. Həmin səhifədə sonuncu abzasda a:b=2,5 deyil, a:b=2:5 olmalıdır. Səhifə 63. ƏdəНin vоrilmiş ədədlərlə tərs mütənasib hissələrə bölünməsi mövzusunda ProblОmin qoвulması mərhələsi, tədqiqat sualı, tədqiqatın aparılması və s. verilməmişdir. Motivasiya sualı qoyulmadığı, dərsin adı bilinmədiyi halda, yeni dərsin adından istifadə olunmuşdur ( 470 ədədini 3, 4 və 5 ədədləri ilə tərs mütənasib hissələrə bölək ). 12

13 Səhifə ci çalışmanın cavabı 12 və 18 nəfər deyil, 12 nəfər, 18 nəfər kimi yazılmalıdır. Səhifə Praktik məsələlərin həllində təqribi qiymətləndirmədən istifadə edir alt standartının reallaşdırılması dərslikdə səhifə 57-də verilmiş Miqyas mövzusunda nəzərdə tutulmuşdur. Lakin miqyas dəqiq ölçü olduğuna görə, bu mövzunun yuxarıda adı çəkilən standarta uyğunlaşdırılması düzgün hesab edilə bilməz. Səhifə 75. İki ədədin nisbətinin faizlə ifadəsi mövzusunda Problemin qoвulması mərhələsi verilməmişdir. Problem sualı (motivasiya) kimi verilən b) 44 ədədi 85-in Сansı Сissəsini təşkil ОНir? təklifi bir sorğu və ya araşdırma kimi qəbul edilə bilər. Bu araşdırmaya əsasən də dərsin adı İki ədədin nisbətinin faizlə ifadəsi haqqında danışmağa əsas vermir. Motivasiya elə olmalıdır ki, şagirdlər mövzunun adını və ya ona yaxın fikirləri bildirsinlər. Səhifə ci çalışmanın 1-ci bəndi üçün verilmiş həll üsulu və cavabı səhvdir. Orada verilmişdir ki, ədədin 2,5 dəfə azalması onun 150% azalması deməkdir. Halbuki ədədin 2,5 dəfə azalması onun 60% azalması ilə nəticələnir. Həmin çalışmanın 2-ci bəndi üçün cavabda verilmiş 20% faiz artmışнır ifadəsində faiz sözü yazılmamalıdır. Səhifə 81. İkinci Нərs də ProblОmin qoвulması, TəНqiqat sualı, TəНqiqatın aparılması yazılmışdır. İkinci dərs yeni mövzu deyil, birinci dərsin davamıdır. Ona görə də ProblОmin qoвulması, Tədqiqat sualı, TəНqiqatın aparılması birinci dərsdə verilməli idi. Həm də yazılan problem (motivasiya) deyil, araşdırmadır Yenə həmin səhifədə 3-cü abzasın sonunda verilmiş = 0,05 = , kimi olmalıdır. 13 bərabərliyi Səhifə 82. Yuxarıda verilmiş 600:(60+x)=90:30 tənasübü, 600:(600+x)=20:30 kimi olmalıdır. Yenə həmin səhifədə 1-ci çalışmanın cavabı 13 l kimi yazılmalıdır. 3 Səhifə 88. Böyük summativ qiymətləndirmə 1 -də verilmiş 4-cü tapşırığın cavabı mənfi ədəd alınır ki, bu isə hələ tədris olunmayıb. Səhifə ci çalışmanın izahı şagirdlərin bilik səviyyəsinə uyğun deyil. Çünki çalışmanın həllində kimi fərqlərin tapılması lazım gəlir ki, bu da 1

14 hələ tədris olunmamışdır. İzah isə bu şəkildə verilmişdir: BuraНa şaрirн aгalanın хıбılanнan kiхik olнuğu СalНa alınan Пərqin borc olнuğunu təyin etməyi bacarmalıнır. Yəni, daxil olan pul 1000 kimi (1000 manat borc zərər) başa Нüşülür. Müsbət və mənfi ədədlərin izahında isə borcun mənfi ilə işarə edilməsi kimi şərtləşmələrə rast gəlinmir. Digər tərəfdən isə izahın sonunda qeyd edilir ki, bu çalışmanın yerinə yetirilməsinə 10 dəqiqə vaxt sərf olunur. 45 dəqiqə müddətində isə şagirdlər həm müsbət və mənfi ədədləri tanımalı, həm də dərslikdə verilmiş 1-5-ci tapşırıqlar yerinə yetirməlidirlər ki, bu da mümkün deyil. Səhifə ci tapşırıqda 18 o deyil, +18 o yazılmalıdır. Səhifə ci çalışmanın izahında saat əqrəbi istiqamətində və saat əqrəbinin əksi istiqamətində ifadələri, uyğun olaraq saat əqrəbinin hərəkəti istiqamətində və saat əqrəbinin hərəkətinin əksi istiqamətində kimi verilməlidir. Səhifə 97. İş vərəqində göstərilmiş nöqtələrdən dördünün koordinatı mənfi kəsr ədəddir ki, bu da tədris edilməmişdir: a) soldan ikinci nöqtənin koordinatı 1,5; c) soldan birinci, ikinci və üçüncü nöqtələrin koordinatları uyğun olaraq 22,5; 17,5 və 2,5-dir. Səhifə cı çalışmanın cavablarında verilmiş x = -4;-3;-2;-1;0, a = -3;-2;-1;0 və m = 3;4;5;... yazılışları səhvdir. Çünki x, a və m çoxluğun işarəsi deyil. Səhifə 104. Çalışma 3-ün cavabı deyil, olmalıdır. Yenə həmin səhifədə 4-cü çalışmanın həllində üçüncü mötərizədə deyil, olmalıdır. Səhifə 108. Cədvəldə III qrup üçün verilmiş 2-ci tapşırıq dərsliyə uyğun olaraq x= 909; y=200 deyil, x= 9,09; y=20,1 yazılmalıdır. Səhifə ci tapşırıqda A və S hərfləri üçün misalın verilməsinə ehtiyac yoxdur. Çünki bu misalların cavabı uyğun cədvəldə yoxdur. Səhifə 116. İş vərəqinə nümunə də 1-ci tapşırığın b) bəndində verilmiş 12 12=144 bərabərliyi 12 12= 144 kimi olmalıdır. Səhifə 119. İki хoбluğun Пərqi mövzusunda və sonrakı səhifələrdə Eyler-Venn dairələri əvəzinə Eyler-Venn diaqramları yazılmalıdır. Səhifə 120. İkinci Нərs dən əvvəlki abzasda verilmiş Səhifə 19-da ifadəsi olmamalıdır. Çünki mövzu üzrə çalışmalar dərslikdə səhifə 93-də verilmişdir. 14

15 Səhifə 123. III bölmə üzrə kiçik summativ qiymətləndirmə nin 1-ci test tapşırığında ç) distraktoru A+B o deyil, A+B 0 kimi yazılmalıdır. Səhifə ci abzasın son cümləsi yarımçıqdır. Səhifə 129. Mötərizələrin aхılması mövzusu üzrə dərsin izahı Problemin qoвuluşu ndan asılıdır. Məlumdur ki, problem ümumi şəkildə qoyulmalıdır, xüsusi hal üçün problem qoyuluşu elmi-metodiki baxımdan düzgün deyil. Burada ProblОmin qoвulması hissəsində Lövhədə 28 (12+5) və 28+(12+5) ədədi ifadəsi вaгılır. ŞaРirНlərdən bu ifadələrin necə yerinə воtirilнiвi soruşulur cümlələri verilmişdir. Bu izah əsasında belə fikir formalaşır ki, sanki şagirdlər verilmiş ifadələrdə olan mötərizələrin açılması ilə bağlı qaydaları bilirlər, verilmiş ardıcıllıqla mötərizələri açır və hesablayırlar. Halbuki bu təlimin nəticəsi olaraq əldə edilir. Ona görə də bu şəkildə qoyulmuş problem və göstərişlər əsasında şagirdlərdən nəticənin alınması mümkün deyil. Həmçinin TəНqiqat sualı ilə ondan sonra verilənlər arasında heç bir əlaqə yoxdur. Orada verilənlər isə tədqiqat deyil, aidiyyatı olmayan göstərişlərdir. Dərslikdə verilmiş 1-7-ci tapşırıqların icrası tədqiqat işi deyil. Onların icrası öyrənilmiş biliklərin möhkəmləndirilməsinə xidmət edir. İzahın ikinci abzasında və ya bağlayıcısı əvəzinə və yazılmalıdır. Səhifə 131. ProblОmin qoвulması nda iki yerdə verilmiş və ya bağlayıcısı və ilə əvəz edilməlidir. 1 Səhifə ci çalışmanın izahında verilmiş deməli bütün südün hissəsi 2 qalıb: 1 x ifadəsi məsələ ilə uzlaşmır. Çünki tənlik qurmaq üçün südün qalan 2 hissəsi deyil, götürülən hissəsi lazımdır. Yenə həmin səhifədə çalışma 25 üçün qurulmuş 1,7(28+x) 1,4(28 x)=2,2 tənliyi səhvdir. Həmin tənlik 1,7(28 x) 1,4(28+x)=2,2 kimi verilməlidir. Səhifə 141. Çalışma 8-in izahında 2-ci bənd üçün verilmiş Deməli, x=5 olarsa ifadəsi Deməli, x= 5 olarsa kimi yazılmalıdır. Həmçinin bu bəndin izahı təkrar olaraq 2 dəfə verildiyindən, biri çıxarılmalıdır. Səhifə 145. Çalışma 4-ün şərtinin VОrilmiş iпaнəni mötərizəsiг вaгın deyil, VОrilmiş iпaнədə mötərizəni aхın kimi yazılması məqsədəuyğundur. Səhifə 146. MMV-nin rus dilində olan variantında IV tədris vahidi üzrə kiçik summativ qiymətləndirmə nin 10-cu tapşırığının cavab variantlarında ) 5 əvəzinə ) 0,5 verilməlidir. 15

16 Səhifə 148. Paralel və perpendikulyar düz xətlər mövzusunda paralel düz xətlər və üst-üstə düşən düz xətlər qarışdırılıb. Belə ki, üst-üstə düşən düz xətlərin paralelliklə eyni götürülməsi təklif olunur. Bu isə düzgün hesab edilə bilməz. Qeyd etmək lazımdır ki, müstəvi üzərində heç bir ortaq nöqtəsi olmayan düz xətlər paralel düz xətlər adlanır. Üst-üstə düşən düz xətlərin isə metodik vəsaitdə də qeyd edildiyi kimi, sonsuz sayda ortaq nöqtəsi olur. Buna görə də bu iki qarşılıqlı vəziyyət eyniləşdirilə bilməz. Həmçinin dərsin adından sonra verilmiş dərslik, səh. 113 ifadəsi dərslik, səh. 112 kimi yazılmalıdır. Səhifə 154, 155. Hər iki cədvəldə III səviyyə üçün verilmiş iki dəвişən arasınнa ifadəsinin iki kəmiyyət arasınнa kimi verilməsi məqsədəuyğundur. Səhifə 162. Çalışma 12-nin izahında verilmiş KON=45 10=35 o, MON= =145 o və Cavab: KON=35 o, MON=145 o ifadələri uyğun olaraq MOK=45 o 10 o =35 o, KON=125 o o =145 o və Cavab: MOK=35 o, KON=145 o kimi yazılmalıdır. Yenə həmin səhifədə yaşıl fonda verilmiş tənlikdə 40, 180 və 70 yazılışları, uyğun olaraq 40 o, 70 o və 180 o kimi verilməlidir. Səhifə 166. Çalışma 2-nin izahında verilmiş 9 12=8 MD bərabərliyindən alınan DM=96:9 bərabərliyi səhvdir. DM 108:8, DM 13,5 ( sm) olmalıdır. Səhifə 168. Çalışma 3-ün izahında verilmiş RaНiusları 5 Нm və 4 dm olan iki çevrə biri digərinin xaricində olması üхün onların mərkəzləri arasınнakı məsafə ən aг 10 sm olmalıнır izahı səhvdir. Çünki həmin çevrələr arasındakı məsafə onların radiusları cəmindən, yəni 9 dm-dən böyük olmalıdır. Bu şərti ödəyən ən kiçik ədəd isə yoxdur. Səhifə 173. Axırdan 2-ci abzasda verilmiş konkruyent sözü konqruyent kimi yazılmalıdır. Səhifə cu tapşırıqda sektor anlayışı verilmişdir. Bu isə növbəti dərslərdə tədris ediləcəyindən, tapşırıq dəyişdirilməlidir. Səhifə 180. Çalışma 5-in a) bəndinin cavabı 9063,728 deyil, 9003,728 olmalıdır. Səhifə 188. Çalışma 3-ün a) və b) bəndlərinin cavabında verilmiş 25 S= π = 19, π 19,625 4 və S=10,1736 ifadələri π 3,14 olduğuna görə, uyğun olaraq S və S 10,1736 kimi yazılmalıdır. 16

17 Səhifə 205. İş vərəqinə nümunə də 1-ci bənddə Bu гaman şəkildəki kimi pəncərə aхılır fikri qeyd edilmiş, lakin bu səhifədə həmin pəncərənin şəkli verilməmişdir. Səhifə 206. Çalışma 4-ün izahında verilmiş Məsələn: 21, 34, 36, 42 ifadəsi Məsələn: 21, 34, 39, 42 kimi yazılmalıdır. Səhifə 207. Çalışma 26-nın izahında verilmiş 28:5=16,8 bərabərliyi səhvdir. Həmin bərabərlik 3 28:5=16,8 kimi qeyd edilməlidir. Səhifə 211. Çalışma 5-in izahı səhv verilmişdir. a) bəndi üçün baş verə biləcək mümkün hadisələrin sayı 3 deyil, 4 olmalıdır. b) bəndi üçün verilmiş bu hadisələrin Сamısı ОвniОСtimallıНır cavabı isə I və II kitabı oбuması ОвniОhtimallı, III kitabı oбuması isə хoбоhtimallıнır kimi yazılmalıdır. Səhifə 213. Çalışma 1-in a) bəndinin izahında verilmiş sxemi kimi verilməlidir. 1 2 Yenə həmin səhifədə çalışma 3-ün izahının daha anlaşıqlı olması üçün 12, 13, 14, 15,... ifadəsinin 1 və 2, 1 və 3, 1 və 4, 1 və 5,... kimi verilməsi daha məqsədəuyğundur. Səhifə cu test tapşırığının şərti Bərabərsizliyin həllini seçmə üsulu ilə yerinə yetirin deyil, Seçmə üsulu ilə bərabərsizliyin bir neçə həllini tapın kimi verilməlidir. Qeyd. Dərslikdə bəzi mövzuların mənimsənilməsi üçün tapşırıqların sayı artırılmalıdır. Məsələn, səh. 77. Ədədin modulu (mütləq qiyməti), səh Düz mütənasib asılılıq, səh Tərs mütənasib asılılıq, səh Qövs. Mərkəzi bucaq, səh Konqruyent fiqurlar, və s. 3 17