ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ. Παθοφυσιολογία Ι

Transcript

1 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Παθοφυσιολογία Ι Ανοσολογία - Ρευματολογία Υπεύθυνος μαθήματος: Καθηγητής Παθολογίας/Ρευματολογίας, Αλέξανδρος Α. Δρόσος

2 Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες, που υπόκειται σε άλλου τύπου άδειας χρήσης, η άδεια χρήσης αναφέρεται ρητώς.

3 Αυτοανοσία Βασικό χαρακτηριστικό ανοσιακού συστήματος η ικανότητα διάκρισης των «ίδιων» από τα ξένα αντιγόνα. Ανοχή: εξάλειψη αυτοδραστικών κλώνων Ωστόσο, συμβαίνει διαφυγή αυτοδραστικών λεμφοκυτταρικών κλώνων. Η ωρίμανση αυτών των κλώνων, ρυθμίζεται στα υγιή άτομα, με διεργασίες εξάλειψης ή ανεργία των κλώνων Η κατάργηση αυτής της ρύθμισης συνεπάγεται ενεργοποίηση αυτοδραστικών Τ και Β κυτταρικών κλώνων και την χυμική ή κυτταρική ανοσιακή απάντηση έναντι «ίδιων» αντιγόνων, δηλαδή την εκδήλωση αυτοανοσίας

4 Χαρακτηρίζονται από: Αυτοάνοσα νοσήματα την παρουσία αυτοαντισωμάτων ή αυτοδραστικών κυττάρων στον ορό τη διήθηση των οργάνων-στόχων από κύτταρα φλεγμονής τη δυνατότητα πρόκλησης νόσου σε πειραματόζωα με τη μεταφορά ορού ή κυττάρων από άτομο με αυτοάνοσο νόσημα Διακρίνονται σε οργανοειδικά και συστηματικά. Μπορεί να συνυπάρχουν: περισσότερες από μία οργανοειδικές διαταραχές ή συστηματικά νοσήματα στο ίδιο άτομο Γενετικοί παράγοντες είναι σημαντικοί στην εκδήλωση αυτοάνοσου νόσου

5 Οι δύο τύποι των αυτοάνοσων νοσημάτων Εγκέφαλος σκλήρυνση κατά πλάκας(;) θυρεοειδής θυροειδίτιδα Hashimoto πρωτοπαθές μυξοίδημα, θυρεοτοξίκωση στομάχι κακοήθης αναιμία επινεφρίδια Νόσος Addison πάγκρεας ινσουλινοεξαρτώμενος σακχαρώδης διαβήτης μύες δερματομυοσίτιδα νεφρός ΣΕΛ δέρμα σκληρόδερμα, ΣΕΛ αρθρώσεις ρευματοειδής αρθρίτιδα

6 Συσχετίσεις των HLA με αυτοάνοσα νοσήματα Νόσος Addison (επινεφρίδια) ινσουλινοεξαρτώμενος (τύπου 1 ή νεανικός) σακχαρώδης διαβήτης ρευματοειδής αρθρίτιδα B8 DR3 B8 DQ3 DQ 2/8 B8 DR σχετικός κίνδυνος

7 Αυτοδραστικά Τ και Β κύτταρα (I) «Ίδιοι» επίτοποι συνδεμένοι με MHC μόρια, σε συγκέντρωση στην επιφάνεια των APC λέγονται κυρίαρχοι επίτοποι και εκπαιδεύουν τα αναπτυσσόμενα Τ κύτταρα, ώστε μόνο όσα εμφανίζουν ανοχή να φύγουν από το θύμο «Ίδιοι» επίτοποι που θα εμφανιστούν σε συγκέντρωση στα APC λέγονται κρυπτικοί με την έννοια ότι δεν θα εξαλείψουν αυτοδραστικά Τ κύτταρα, τα οποία στη συνέχεια θα συναντήσουν το ρεπερτόριο των περιφερικών ενηλίκων Τ κυττάρων

8 Κρυπτικοί «ίδιοι» επίτοποι δεν επάγουν ανοχή Τ κυττάρων θύμος αυτοαντιγόνο αρνητική επιλογή αυτοδραστικών κυττάρων Κυρίαρχος επίτοπος κρυπτικός επίτοπος APC APC φλοιός μυελός υψηλή συγκέντρωση Ag χαμηλή συγκέντρωση Ag Τ κύτταρα με ανοχή αυτοδραστικά Τ κύτταρα

9 Αυτοδραστικά Τ και Β κύτταρα ( ΙΙ) Αυτοαντιγόνα όταν ενίονται με ανοσοενισχυτικά δημιουργούν αυτοαντισώματα σε φυσιολογικά πειραματόζωα, δείχνοντας την παρουσία αυτοδραστικών Β κυττάρων Αυτοδραστικά Β κύτταρα (π.χ. ab έναντι θυρεοσφαιρίνης) ανιχνεύονται στο φυσιολογικό πληθυσμό Αυτοδραστικά Τ κύτταρα είναι παρόντα σε φυσιολογικά άτομα. Αποδεικνύεται από τη δυνατότητα να παράγονται αυτοάνοσες σειρές Τ κυττάρων μετά από διέγερση φυσιολογικών Τ κυττάρων με το κατάλληλο αυτοαντιγόνο (π.χ. βασική πρωτεΐνη μυελίνης) και IL-12 Μελέτη δομής TCR αυτοδραστικών λεμφοκυττάρων σε αυτοάνοσα νοσήματα δείχνει ότι τα αυτοδραστικά λεμφοκύτταρα προέρχονται από 1 ή περιορισμένο αριθμό κλώνων (ολιγοκλωνικά) δηλαδή αναγνωρίζουν περιορισμένο αριθμό αντιγονικών επιτόπων π.χ. ΡΑ, ΣΚΠ

10 Τα φυσικά αυτοαντισώματα και ο ρόλος τους στην αυτοανοσία Φυσικά αντισώματα (natural antibodies) είναι κυκλοφορούντα αντισώματα που βρίσκονται σε υγιή άτομα και τα οποία έχουν παραχθεί χωρίς να έχει προηγηθεί εμφανής εξωγενής αντιγονική διέγερση Είναι IgM αντισώματα, συνδέουν το C και κωδικοποιούνται από γονίδια της βλαστικής σειράς Παρουσιάζουν πολυειδικότητα (αντιδρούν με 2 ή περισσότερα Ag) αλλά χαμηλή συγγένεια έναντι «ίδιων» ή και ξένων αντιγόνων Τα φυσικά αυτοαντισώματα αναγνωρίζουν συνήθως σταθερά αυτοαντιγόνα (πυρηνικά οξέα, πρωτεΐνες του κυτταρικού σκελετού, πρωτεΐνες του ορού κλπ) Φυσικά αυτοαντισώματα εκτός από IgM είναι και IgG και IgA. Ρόλος τους άγνωστος. Πιθανά δρουν σαν μεταφορείς προϊόντων καταβολισμού, ίσως έχουν και ανοσορρυθμιστικό ρόλο

11

12 Μοντέλο βοήθειας από Τ κύτταρα για την επαγωγή αυτοανοσίας φυσικό αυτοαντίσωμα αυτοαντιγόνο APC πρόσληψη του συμπλέγματος δέσμευση του συμπλέγματος Β επεξεργασία και παρουσίαση του ιδιότυπου APC Β Τ Η βοήθεια ειδική για τον ιδιότυπο σύνθεση αυτοαντισωμάτων

13 Παθοφυσιολογικοί μηχανισμοί αυτοανοσίας Μοριακή μίμηση Πολυκλωνική ενεργοποίηση των λεμφοκυττάρων Δυσλειτουργία των κυτταροκινών Διαταραχή στην έκφραση των MHC μορίων Αναστολή δράσης των κατασταλτικών κυττάρων Διαταραχές νευροενδοκρινικού άξονα Προϋπάρχουσες βλάβες σε όργανα στόχους Απελευθέρωση απομονωμένων αντιγόνων Δίκτυο ιδιοτύπων αντιιδιοτύπων Σωματικές μεταλλάξεις

14 Μοριακή μίμηση (Ι) Φυσιολογικά, τα παρθένα αυτοδραστικά Τ κύτταρα είναι ανενεργή: το Ag παρουσιάζεται σε συγκέντρωση ή χωρίς την έκφραση συνδιεγερτικών μορίων Σε λοίμωξη με μικρόβιο που φέρει Ag που αντιδρούν διασταυρούμενα με κρυπτικούς ίδιους επιτόπους, τα APC θα παρουσιάσουν επεξεργασμένα πεπτίδια, ικανά να ενεργοποιήσουν τα παρθένα αυτοδραστικά Τ κύτταρα έκφρασης συνδιεγερτικών μορίων στα Τ κύτταρα που αλληλεπιδρούν με αυτοαντιγόνα που βρίσκονται σε συγκέντρωση πάνω σε μη επαγγελματικά APC προκαλώντας αυτοάνοση νόσο

15 Διασταυρούμενα αντιγόνα επάγουν αυτοάνοσα T H κύτταρα μικροβιακό αντιγόνο υψηλή συγκέντρωση χαμηλή συγκέντρωση αυτοαντιγόνου στην επιφάνεια κυττάρου στόχου APC επαγγελματικό APC APC μη-επαγγελματικό APC B7 Τ Η CD28 ωρίμανση Τ Η παρθένα Τ κύτταρο (χαμηλή συγγένεια) προηγμένο Τ κύτταρο (υψηλή συγγένεια)

16 Μοριακή μίμηση (ΙΙ) Αυτοδραστικά Β κύτταρα μένουν ανενεργή γιατί δεν έχουν CD4 + T βοήθεια λόγω ανοχής ή γιατί αναγνωρίζουν μόνο κρυπτικούς επιτόπους Διέγερση των αυτοδραστικών Β κυττάρων όταν το διασταυρούμενο Ag (Ag που μοιράζεται Β κυτταρικούς κοινούς επιτόπους με ίδια πεπτίδια) φέρει ένα «ξένο» φορέα επίτοπο στον οποίο τα Τ κύτταρα δεν παρουσιάζουν ανοχή (τροποποίηση ίδιων Ag) Διαιώνιση της διεργασίας: τα ενεργοποιημένα Β κύτταρα εστιάζουν στο αυτοαντιγόνο και το παρουσιάζουν σε φυσιολογικά αυτοδραστικά Τ κύτταρα που θα πολλαπλασιαστούν και θα δράσουν σαν βοηθητικά

17 Επαγωγή αυτοαντισωμάτων από διασταυρούμενα αντιγόνα αυτοαντιγόνο διασταυρούμενο ξένο αντιγόνο αυτοδραστικό (με ανοχή) μη αυτοδραστικό (χωρίς ανοχή) Τ Η B Τ Η χωρίς βοήθεια χωρίς παραγωγή αυτοαντισωμάτων με βοήθεια παραγωγή αυτοαντισωμάτων

18 Παραδείγματα μοριακής μίμησης Ρευματικός πυρετός: αυτοαντισώματα έναντι Ag των καρδιακών βαλβίδων Κοινοί Β κυτταρικοί επίτοποι μεταξύ της Yersinia enterolytica και της εξωκυττάριας αλληλουχίας του υποδοχέα της TSH Πιθανή διασταυρούμενη αντίδραση μεταξύ στελεχών της klembiella και του HLA-B27 σχέση με την αγκυλωτική σπονδυλίτιδα Πιθανή διασταυρούμενη αντίδραση μεταξύ βακτηριακών πρωτεϊνών θερμικού στρες και του DR4 σε σχέση με τη ρευματοειδή αρθρίτιδα

19 Πολυκλωνική ενεργοποίηση των λεμφοκυττάρων Πολυκλωνικοί ενεργοποιητές: π.χ. λιποπολυσακχαρίτες, ιοί και υπεραντιγόνα προκαλούν ανεξάρτητο από την αναγνώριση του Ag πολλαπλασιασμό και διαφοροποίηση πολλών λεμφοκυτταρικών κλώνων και ανεργικών αυτοδραστικών κλώνων Π.χ. ιός Epstein-Barr προκαλεί άμεση διέγερση των Β κυττάρων μερικοί κλώνοι θα παράγουν αυτοαντισώματα τίτλου και συγγένειας χωρίς Τ βοήθεια. Ωστόσο, πιθανά ενεργοποιημένο Β κύτταρο να επεξεργαστεί και να παρουσιάσει το αυτοαντιγόνο του σε παρθένα αυτοδραστικά Τ κύτταρα

20 Δυσλειτουργία των κυτταροκινών Δυσλειτουργία στο δίκτυο των κυτταροκινών μπορεί να οδηγήσει σε ενεργοποίηση αυτοδραστικών Τ κυττάρων Παράδειγμα: εισαγωγή γονιδίου IFNγ σε παγκρεατικά β-νησιδιακά κύτταρα έκφραση MHC II ενεργοποίηση αυτοδραστικών Τ κυττάρων αυτοάνοση καταστροφή β-νησιδιακών κυττάρων

21 Αυτοανοσία λόγω δυσλειτουργίας κυτταροκινών IFNγ Τ Η προμότορας ινσουλίνης IFNγ MHC τάξεως ΙΙ «ίδιο» Ag παγκρεατικό β-νησιδιακό κύτταρο νεοεμφυτευόμενο β-νησιδιακό κύτταρο διαβήτης καταστροφή

22 Διαταραχή στην έκφραση των MHC μορίων Πρόσφορη έκφραση MHC τάξεως ΙΙ σε κύτταρα ώστε να γίνονται στόχος ενεργοποιημένων αυτοδραστικών Τ κυττάρων, π.χ. κύτταρα από θυρεοειδή ασθενών με ν. Graves ή β-νησιδιακά κύτταρα ασθενών με διαβήτη τύπου Ι

23 Αναστολή δράσης των κατασταλτικών κυττάρων Δυνητικά αυτοδραστικά κύτταρα παρεμποδίζονται από ορμόνες (π.χ. στεροειδή), κυτταροκίνες (π.χ. TGFβ), προϊόντα μακροφάγων και ρυθμιστικά κατασταλτικά Τ κύτταρα (άμεσα ή μέσω κυτταροκινών π.χ. IL-10 και TGFβ) Όταν η κατασταλτική δράση αποτύχει, η ισορροπία στρέφεται προς την αυτοανοσία

24 Ρυθμιστικοί μηχανισμοί που ελέγχουν αυτοανοσία Τs αυτοαντιγόνο άγνοια Τ Τ Η Τ IL-10, TGFβ προσταγλανδίνες αυτοδραστικότητα παραγωγή κυτταροκινών

25 Διαταραχές νευροενδοκρινικού άξονα Διαταραχές στην παλίνδρομη ρύθμιση που ασκεί ο άξονας υπόφυση επινεφρίδια στα Τ κύτταρα και στα μακροφάγα παρατηρούνται σε αυτοάνοσες διαταραχές Παράδειγμα σε ασθενείς με ΡΑ: κυκλοφορούντα επίπεδα κορτικοστεροειδών συγκριτικά με υγιείς Προϋπάρχουσες βλάβες σε όργανα - στόχους επηρρέπεια για αυτοανοσία σε πειραματόζωα με προϋπάρχουσα βλάβη σε όργανα στόχους

26 Απελευθέρωση απομονωμένων αντιγόνων Ιστική βλάβη αποδόμηση ίδιων μορίων και αποκάλυψη επιτόπων που δεν αναγνωρίζονται σαν «ίδια» και οδηγούν σε ανοσολογική απάντηση Παραδείγματα: απελευθέρωση πρωτεϊνών του φακού μετά από οφθαλμική βλάβη ή αντιγόνων καρδιακού μυός μετά από έμφραγμα οδηγούν στην ανάπτυξη αυτοαντισωμάτων

27 Δίκτυο ιδιοτύπων - αντιιδιοτύπων Ο ανεπαρκής έλεγχος παραγωγής αντιιδιοτυπικών αντισωμάτων αποτελεί αίτιο ανάπτυξης αυτοανοσίας ανεξέλεγκτη παραγωγή αυτοαντισωμάτων ή συνεχής διέγερση της δημιουργίας αντιιδιοτυπικών αντισωμάτων απουσία επαγωγικού αντιγονικού ερεθίσματος Σωματικές μεταλλάξεις Διαταραχή στη ρύθμιση σωματικών υπερμεταλλάξεων των Β κυττάρων

28 Τα αυτοάνοσα νοσήματα Η εκδήλωσή τους είναι αποτέλεσμα αλληλεπίδρασης γενετικών, περιβαλλοντικών, ορμονικών και ψυχολογικών παραγόντων Διακρίνονται σε: οργανοειδικά συστηματικά Χαρακτηρίζονται από εξάρσεις και υφέσεις χωρίς η πορεία τους να είναι πάντα εξελικτική Η παρουσία αυτοαντισωμάτων δεν αποτελεί ικανή συνθήκη εκδήλωσης αυτοάνοσου νοσήματος Συχνά παρατηρείται συνύπαρξη ή αλληλοεπικάλυψη νοσημάτων (π.χ. ΡΑ και SS) Αυξημένη επίπτωση λεμφωμάτων και λεμφοϋπερπλαστικών νοσημάτων σε μερικά αυτοάνοσα

29 Τα κριτήρια των αυτοάνοσων νοσημάτων Α. Αυτοανοσία μεσολαβούμενη από αυτοαντισώματα 1. Κυκλοφορούντα αυτοαντισώματα που επηρεάζουν κάποια λειτουργία α. καταστροφή ή συσσώρευση κυττάρων-στόχων β. αλληλεπίδραση με κάποιον υποδοχέα i. διέγερση της λειτουργίας του ii. αναστολή της λειτουργίας του 2. Εναπόθεση αυτοαντισωμάτων α. ανίχνευση ανοσοσφαιρινών ή και συμπληρώματος στο σημείο της βλάβης β. απομόνωση αντισωμάτων από τις βλάβες γ. πρόκληση της βλάβης με χρήση των αντισωμάτων που απομονώθηκαν από τη βλάβη 3. Εναπόθεση ανοσοσυμπλεγμάτων στο σημείο της βλάβης α. απομόνωση ανοσοσυμπλεγμάτων β. χαρακτηρισμός του αντιγόνου στο ανοσοσύμπλεγμα 4. Πρόκληση της νόσου με παθητική μεταφορά α. από τη μητέρα στο έμβρυο β. σε πειραματόζωα γ. in vitro πρόκληση βλάβης σε κύτταρα-στόχους Β. Αυτοανοσία μεσολαβούμενη από Τ κύτταρα 1. Πολλαπλασιασμός των Τ κυττάρων in vitro, παρουσία του αυτοαντιγόνου 2. Μεταφορά των Τ κυττάρων σε πειραματόζωο με ανοσοανεπάρκεια, στο οποίο έχει εμφυτευθεί το όργανο-στόχος 3. In vitro κυτταροτοξικότητα σε μικτή καλλιέργεια Τ κυττάρων και κυττάρων του οργάνου-στόχου

30 Το φάσμα των αυτοάνοσων νοσημάτων Οργανοειδικά Θυρεοειδίτιδα Hashimoto Πρωτοπαθές μυξοίδημα Θυρεοτοξίκωση Κακοήθης αναιμία Αυτοάνοση ατροφική γαστρίτιδα Νόσος Addison Πρόωρη εμμηνόπαυση Ινσουλινοεξαρτώμενος διαβήτης Σύνδρομο Goodpasture Βαριά μυασθένεια Ανδρική υπογονιμότητα Πέμφιγα Πεμφιγοειδές Συμπαθητική οφθαλμία Φακογενής ραγοειδίτιδα Πολλαπλή σκλήρυνση Αυτοάνοση αιμολυτική αναιμία Ιδιοπαθής θρομβοπενική πορφύρα Ιδιοπαθής λευκοπενία Πρωτοπαθής χολική κίρρωση Αυτοάνοση ηπατίτιδα τύπου Ι Ελκώδης κολίτιδα Σύνδρομο Sjogren Ρευματοειδής αρθρίτιδα Δερματομυοσίτιδα Σκληρόδερμα Μικτή νόσος κολλαγόνου Δισκοειδής ερυθηματώδης λύκος Συστηματικός ερυθηματώδης λύκος Συστηματικά

31 Η αντισωματική ειδικότητα που παρατηρείται στα διάφορα αυτοάνοσα νοσήματα Αυτοάνοσα νοσήματα Συστηματικά Συστηματικός ερυθηματώδης λύκος Ρευματοειδής αρθρίτιδα Σύνδρομο Sjogren Μικτή νόσος του κολλαγόνου Σκληρόδερμα Κοκκιωμάτωση Wegener Οργανοειδικά Θυρεοειδίτιδα Hashimoto Πρωτοπαθές μυξοίδημα Θυρεοτοξίκωση (νόσος Graves) Κακοήθης αναιμία Νόσος Addison Πρόωρη εμμηνόπαυση Ανδρική υπογονιμότητα Ινσουλινοεξαρτώμενος διαβήτης Τύπου Β αντίσταση στην ινσουλίνη Σύνδρομο Goodpasture Βαριά μυασθένεια Πέμφιγα Συμπαθητική οφθαλμία Φακογενής ραγοειδίτιδα Πολλαπλή σκλήρυνση Αυτοάνοση αιμολυτική αναιμία Ιδιοπαθής θρομβοπενική πορφύρα Πρωτοπαθής χολική κίρρωση Αυτοαντιγόνα DNA, ιστόνες, ριβονουκλεοπρωτεΐνες, κ.α. IgG Ριβονουκελοπρωτεΐνες DNA Τοποϊσομεράση, κ.α. Μυελοϋπεροξειδάση, πρωτεϊνάση της σερίνης Θυρεοσφαιρίνη, θυρεοειδική υπεροξειδάση Θυρεοειδική υπεροξειδάση TSH-υποδοχείς Γαστρική Η + -Κ + -ΑΤΡάση, ενδογενής παράγοντας Κυτταρόπλασμα φλοιού επινεφριδίων Κυτταρόπλασμα στεροειδοπαραγωγών κυττάρων Σπερματοζωάρια Κυτταρόπλασμα β-νησιδίων παγκρέατος Υποδοχέας ινσουλίνης Βασική μεμβράνη σπειράματος και πνευμόνων Υποδοχέας ακετυλχολίνης Δεσμοσώμια (καντχερίνη) Ραγοειδής Φακός Δίαυλοι Ca ++ νευρικών απολήξεων Ερυθροκύτταρα Αιμοπετάλια Μιτοχονδριακή ακετυλτρανσφεράση

32

33 Αυτοαντισώματα στη νόσο του Graves (Α) και στη βαριά μυασθένεια (Β) Υπόφυση αρνητική παλίνδρομη αλληλορύθμιση TSH TSHR αντι-tshr αντίσωμα νεύρο ακετυλχολίνη νεύρο θυρεοειδικό κύτταρο ρυθμιζόμενη παραγωγή θυρεοειδικές ορμόνες ανεξέλεγκτη παραγωγή AchR διέγερση μυός αντι-achr αντίσωμα μυϊκό κύτταρο ανταστολή της διέγερσης

34 Προδιαθεσικοί παράγοντες αυτοάνοσων νοσημάτων Γενετικοί παράγοντες (Ι) επίπτωση αυτοάνοσων νοσημάτων σε διδύμους και οικογενής εμφάνισή τους Σε πρώτου βαθμού συγγενείς με ν. Hashimoto παρατηρείται επίπτωση αντιθυρεοειδικών αντισωμάτων αλλά και κλινική ή υποκλινική θυρεοειδίτιδα Πολλά νοσήματα συνδέονται με MHC γονίδια

35 Προδιαθεσικοί παράγοντες αυτοάνοσων νοσημάτων Γενετικοί παράγοντες (ΙΙ) Πιθανά, η ισχύς σύνδεσης των «ίδιων» Ag με ορισμένα HLA-μόρια επηρεάζει την αρνητική επιλογή των αντίστοιχων λεμφοκυτταρικών κλώνων στο θύμο Ορισμένα HLA τάξεως ΙΙ μπορεί να επηρεάσουν την ενεργοποίηση Τ κατασταλτικών κυττάρων και τη δράση τους έναντι αυτοδραστικών κλώνων Μοριακή μίμηση «ίδιων» HLA-μορίων με μικροβιακά αντιγόνα μπορεί να καταλήξει σε αυτοάνοσα φαινόμενα Πιθανός ρόλος άλλων γονιδίων που βρίσκονται κοντά στα MHC γονίδια

36 Προδιαθεσικοί παράγοντες αυτοάνοσων νοσημάτων Ορμονικοί παράγοντες επίπτωση αυτοάνοσων στις γυναίκες Η κύηση συνδέεται με ύφεση της ΡΑ Διαταραχές της σχέσης του υποθαλαμο-υποφυσιοεπινεφριδιακού άξονα και κυτταροκινών παρατηρούνται σε αυτούς τους ασθενείς

37 Προδιαθεσικοί παράγοντες αυτοάνοσων νοσημάτων Περιβαλλοντικοί παράγοντες Ηλιακή ακτινοβολία επιδεινώνει τις δερματικές εκδηλώσεις του λύκου Λοιμώξεις από Chlamydia, Yersinia και Salmonella έχουν συσχετιστεί με την HLA-B27 αντιδραστική αρθρίτιδα (πιθανά μέσω μοριακής μίμησης ή μέσω πολυκλωνικής λεμφοκυτταρικής ενεργοποίησης)

38

39 Τέλος Ενότητας

40 Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων» έχει χρηματοδοτήσει μόνο τη αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους.

41 Σημειώματα

42 Σημείωμα Ιστορικού Εκδόσεων Έργου Το παρόν έργο αποτελεί την έκδοση 1.0. Έχουν προηγηθεί οι κάτωθι εκδόσεις: Έκδοση 1.0 διαθέσιμη εδώ.

43 Σημείωμα Αναφοράς Copyright Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, Διδάσκοντες: Βούλγαρη Παρασκευή, Γουδέβενος Ιωάννης, Δαλαβάγκα Γιοβάννα, Δρόσος Αλέξανδρος, Ελισάφ Μωυσής, Καράσσα Φωτεινή, Κατσούρας Χρήστος, Κοραντζόπουλος Παναγιώτης, Κουλούρας Βασίλειος, Κωλέττης Θεόφιλος, Κωνσταντινίδης Αθανάσιος, Λιάμης Γεώργιος, Λυμπερόπουλος Ευάγγελος, Μηλιώνης Χαράλαμπος, Μιχάλης Λάμπρος, Νάκα Αικατερίνη, Νάκος Γεώργιος, Τσιμιχόδημος Βασίλης. Υπεύθυνος μαθήματος: Αλέξανδρος Α. Δρόσος, Καθηγητής Παθολογίας/Ρευματολογίας «Παθοφυσιολογία Ι. Ανοσολογία - Ρευματολογία». Έκδοση: 1.0. Ιωάννινα Διαθέσιμο από τη δικτυακή διεύθυνση:

44 Σημείωμα Αδειοδότησης Το παρόν υλικό διατίθεται με τους όρους της άδειας χρήσης Creative Commons Αναφορά Δημιουργού - Παρόμοια Διανομή, Διεθνής Έκδοση 4.0 [1] ή μεταγενέστερη. [1]