FISIKA ETA KIMIKA 4. DBH BIRPASO TXOSTENA

Transcript

1 FISIKA ETA KIMIKA 4. DBH BIRPASO TXOSTENA

2 FISIKA

3 ZINEMATIKA KONTZEPTUAK: 1. Marraz itzazu txakurraren x/t eta v/t grafikoak, txakurrraren higidura ondoko taulan ageri diren araberako higidura zuzena dela jakinda: t(s) x(m) Kontuan izanda taulan agertzen diren datuak azal ezazu txakur horren higidura. 2. Ondorengo taulak ikusita, zein kasutan adierazten da Portugaleteko zubiaren goiko partetik ibiltzen geundela betaurreak jausi bazaizkigu, betaurreko horien higidura? Zergatik? t(s) y(m) t(s) y(m) t(s) y(m) Txirrindulari bat puntu batetik irten eta ordu-erdi batez 45 km/h-ko abiadura konstantez ibili ondoren gelditu egiten da errefreskagarri bat hartzeko asmoz. 10 minutu geldirik egon ondoren eta nekaturik dagoenez abiadura uniformez hiru ordu laurden ematen ditu hasierako puntura itzultzen. Egin r/t eta v/t grafikoak. Zein abiaduraz itzuli da? Lauro Ikastola 1

4 4. Ondorengo grafikoaren interpretazioa egin: a) Idatzi posizioaren ekuazioa, higikari bakoitzaren abiadura eta hasierako posizioa adieraziz. b) Abiadura denbora grafikoa irudikatu. c) Grafikoki adieraz ezazu non eta noiz elkartuko diren bi higikariak. Eman azalpenak. x (m) t (s) 5. Grafikoa izanda, kalkulatu, higiduraren tarte bakoitzaren higiduraren ekuazioa eta guztira egindako metroak. x (m) PROZEDURAK: 1. Tren bat geltokitik 300 m tara dago eta 72 km/h-ko abiaduraz hurbiltzen ari da. Makinista galgatzen hasten da 2m/s 2 deselerazioaz. a) Zenbat denbora behar du trenak galgatzeko? b) Geltokitik zenbateko distantziatara geldituko da? c) Zer egin behar zukeen makinista geltokiaren pare-parean gelditzeko? (10s, 100 m, 0,66 m/s 2 eta 30 s) Lauro Ikastola 2

5 2. Arkatz bat gorantz botatzen dugu 50 m/s-ko abiaduraz. Honen atzetik baina 1m goragotik eta 1s beranduago beste arkatz bat botatzen da. a) Lehenengoa botatzen dugunetik 2 segundora elkartzen badira Zein izango da 2. arkatzaren hasierako abiadura? b) Lehenengo arkatza botatzen dugun tokitik 20 m-tara topo egiten badute zein izan behar da 2. arkatzaren hasierako abiadura? (84 m/s, 47,4 m/s) 3. Argentinako hiriburutik, Buenos Aires, Santa Fe-ra m daude. Tren bat Buenos Airesetik eta Santa Fe-rantz abiatzen da 72 km/h-ko abiadurarekin eguerdiko hamabietan. Ordu bat beranduago Santa Fe-tik Buenos Aires-erantz beste tren bat irteten da 90 km/h-ko abiadurarekin. Non eta noiz elkartuko dira? (191 km, 2,65 h) 4. Kamioi bat Bilbotik ateratzen da 72 km/h-ko abiaduraz Donostiarantz goizeko 9:00-etan. 15 minutu beranduago beste kamioi bat irteten da Donostiatik Bilborantz. a) Zein izan beharko da bigarren kamioiaren abiadura lehenengo kamioa bide erdian harrapatu nahi badu? b) Zein izan behar da bigarren kamioiaren abiadura lehengoa ateratzen denetik 45 minututara harrapatu nahi badu? Datuak: Bilbotik Donostiarako distantzia 90 km. (72 km/h) m/s-ko abiadura daraman kotxe batek txakur bat ikusten du 300 m-tara. Zein izan beharko du bere desazelerazioa txakurra ez harrapatzeko? (15 s, 2,66 m/s 2 ) Lauro Ikastola 3

6 6. 30 m-ko altueran dagoen Bilboko edifiziorik altueneko, Isozaki dorretako, lehio batetik pilota bat gorantz bota dugu 40 m/s-ko abiaduraz. a) Zein izango da geziaren altuera eta abiadura botatzen dugunetik bi segundora?. b) Zein da lortuko duen altuera maximoa?. c) Lurrera itzultzeko behar duen denbora eta abiadura. (90 m, 110 m, 8,7s, 47,9 m/s) DINAMIKA KONTZEPTUAK: 1. Newton-en legeak azaldu: definizioa, adierazpen matematikoa eta adibidea. 2. Irudikatu ondorengo kasuetako indarrak: a) Kamioi bat maldan behera doa motorrak indarrik egin gabe. b) Auto bateko gidariak semaforo bat ikusten du gorrian eta galgatzen hasten da. c) Motorista batek azeleratzeari utzi dio motorra gelditu arte. d) Abiadura konstantez higitzen den baloi bat errepide zuzenetik. PROZEDURAK: 1. Mahai baten gainean dagoen liburu batean 2 indar eragiten ari dira, F 1 eta F 2. a) Kalkulatu indar erresultantea: Adierazi era kartesiarrean eta era polarrean b) Eta irudikatu indar erresultantea F 1 =50 N 45º 60º F 2 =30 Lauro Ikastola 4

7 2. Ume bat 60º-ko malda duen plano inklinatuan gora doa. Umearen masa 25 kg takoa bada eta motorrak 250N-eko indarra egiten badu. a) Zein da umearen azelerazioa marruskadura koefizientea 0,1 bada? b) Maldak 200 m baldin baditu eta umea pausagunetik abiatu bada, zenbat denbora behar du igotzeko?. Zein izango da bere abiadura goian dagoenean? c) Plano horizontalean abiadura konstantez jarraitzeko, zein da umeak egin behar duen indarra? (Marruskadura koefizientea = 0,1). (0,83 m/s 2, 21,08 s, 18,97 m/s, 25 N) kg-tako kotxe bat 60º-ko angelua duen aldapa batetik behera doa. Aldapak 200 m ditu. a) Kalkulatu kotxearen azelerazioa motorrak 150 N-eko indarra egiten badu eta marruskadura koefizientea 0.3 bada. b) Plano horizontalean abiadura konstantez higitzeko, zein da motorrak garatu behar duen indarra? (7,23 m/s 2, 6000 N) 4. 1 tone-tako auto bat 30º-ko angelua duen aldapa batetik gora doa. Aldapak 1 km du. a) Kalkulatu autoaren azelerazioa motorrak N-eko indarra egiten badu eta marruskadura koefizientea 0.1 bada. b) Zenbat denbora beharko du igotzeko eta zein abiaduraz helduko da? c) Plano horizontaletik eta motorraren eraginik gabe noraino helduko da?. (Distantzia) d) Plano horizontalean abiadura konstantez higitzeko, zein da motorrak garatu behar duen indarra? (24,13 m/s 2, 9,10 s, 219,61 m/s, 1000 N) Lauro Ikastola 5

8 5. Kalkulatu sistemaren azelerazioa, marruskadura koefiziente 0,1 bada eta masak ondoko hauek badira m 1 =1 Kg, m 2 = 1 Kg eta m 3 =1 Kg. (6,3 m/s 2, 7,3 N) 6. Kalkulatu ezazu hurrengo sistemaren azelerazioa eta sokaren tentsioa: Datuak: Marruskadura koefizientea 0,3-koa. F m 1 m 1 =400g m 2 =1400g F= 5 N m 2 (5,4 m/s 2, 6,36 N) 7. Goiko txirrindulariak posiblea izango du behekoa igo 600 N-eko indarra eginda behekoaren masa motxilak eta guzti 90 kgtakoa eta goikoarena 60 kgtakoa bada? (marruskadura koefizientea 0,2) 60 º (Ez du igoko) 8. Ondoko sistemaren azelerazioa eta sokaren tentsioa kalkulatu. Datuak: m 1 =3kg, m 2 =2 kg, µ=0.1 (0,28 m/s 2, 18,126 N) º 45º Lauro Ikastola 6

9 9. Ondoko sistemaren azelerazioa eta sokaren tentsioa kalkulatu. Datuak: m 1 =3kg, m 2 =2 kg, µ=0.1, θ=45º (2,89 m/s 2, 21,33 N) ENERGIA ETA LANA KONTZEPTUAK: 1. Azaldu lana zer den, eta noiz den lana maximo eta noiz nulua. 2. Kalkulatu teorikoki zein izango den h 2 -aren balioa, jakinik altuera horretara heltzen denean geldirik gelditzen dela. Emaitza h 1, h 2 eta v 1 -en funtzioan eman. h 2 v 2 = 0 m/s h 1 v 1 PROZEDURAK: 1. 2 Kg-ko harri bat 3 m-ko altueratik erori da. a) Kalkulatu ezazu harriak lurrera iristean izan duen energia zinetikoa. b) Zenbatekoa izango da abiadura 2 m-ko altueran? (60J, 4,47 m/s) g-ko gorputz bat 100 m/s-ko hasierako abiaduraz jaurtiki da bertikalki gorantz. Determina ezazu energia potentzial eta zinetikoa: a) Jaurtiketa-unean. b) Zein izango da bere altura maximoa. c) Zein izango da bere altuera abiadura 70 m/s-koa denean?. (0 J, 2500 J, 500 m, 255 m) Lauro Ikastola 7

10 3. Emakume bat merkatutik zetorrela 2 kg zituen laranja poltsa jausi zaio maldan behera. Malda 60º-takoa bazen eta 4 m-tako luzeera bazeukan, marruskadura kontuan hartu gabe, kalkula itzazu: a) Hasierako aldiunean poltsak izan duen energia mekanikoa b) plano inklinatuaren erdiko puntuan poltsal izan duen abiadura c) lurrera iristean poltsak izandako abiadura. (0 J,69,28 J, 5,88 m/s, 8,32 m/s) 4. 30º-tako malda eta 20 m-ko luzera duen aldapa baten goikaldean billar bola bat uzten da (masa puntualtzat kontsideratuz). Energiaren kontserbazio printzipioa aplikatuz, kalkulatu blokeak behera jaisteko behar duen denbora. Marruskadura nulua kontsideratu. (14,14 m/s, 2,82 s) 5. 2 kg-tako gorputz bat etxeko leihotik gorantz bidaltzen dugu 1000 J-tako energiarekin. Kalkulatu: a) Lorturiko altuera ez badago marruskadurarik airean. b) Energia potentzial maximoa. c) Energia potentziala abiadura hasieran dagoenaren 1/4-ena denean. Zein altueratara aurkitzen da momentu horretan? (50 m, 1000 J, 46,87 m) Kg-ko gorputz bat horizontalarekiko 30º-ko malda duen plano inklinatuan gora doa, planoarekiko paraleloa den 250 N-eko indar konstantearen eraginez (ikus marrazkia). Gorputzak ibilitako bidea 60 m-koa izanik eta gorputzaren eta gainazalaren arteko marruskadura 0,2 bada, kalkulatu gorputzean indarrak eta marruskadura indarrak egindako lana. (15000 J, J) Lauro Ikastola 8

11 KIMIKA

12 MATERIAREN EGITURA 1. Bromo atomoari buruzko galdera hauek erantzun: a) Bromo atomoak zenbat protoi, neutroi eta elektroi izango ditu? b) Bromoaren konfigurazio elektronikoa idatzi. c) Bromuro ioiak zenbat protoi, neutroi eta elektroi izango ditu? d) Lortu bromuro ioiaren konfigurazio elektronikoa. e) Bromoaren bi isotopo ditugu, zertan desberdintzen dira bi isotopo hauek? Zein da isotopo bakoitzaren protoi, neutroi eta elektroi kopurua? f) Bromoa metala edo ez-metala da? Zergatik? g) Zein taldetan dago eta zein periodotan? 2. Kontuan izanda ondorengo konfigurazio elektronikoak: A: [Ar] 4s 2 3d 10 4p 5 B: 1s 2 2s 2 2p 6 3s 2 3p 6 4s 2 C: 1s 2 2s 2 2p 6 3s 2 3p 5 Hurrengo galderak erantzun: a) Loturen eskema bat egin, adieraziz lotura zein elementuen artean ematen den, nola adierazten den eta lotura hori erakusten duten konposatu/molekulen propietateak. b) Adierazi A, B eta C elementuen artean eman ahal diren konposatuak. c) A eta B ren artean zein konposatua eratuko da? Zeintzuk dira hauen propietateak? d) B-B artean zein konposatua eratuko da? Zeintzuk dira hauen propietateak? e) C-C artean zein konposatua eratuko da? Zeintzuk dira hauen propietateak? Lauro Ikastola 1

13 FORMULAZIO EZ-ORGANIKOA Izendatu: 1. H 2 SO 3 2. NaOH 3. Pb 2 (P 2 O 5 ) 4. CaS 5. SbH 3 6. Cu Al(OH) 3 8. ClO 4-9. SnO 10. PCl (NH 4 ) 2 Se 12. HF 13. HAsO 14. ZnO Zn(AsO 2 ) CaSO CaTe 18. Fe 2 (SeO 2 ) CH Al 2 Te Te PbSO Pd 2 O Li 2 S 25. CO 26. Be Cu 2 O 28. SeI Br 2 O K 2 O NH 4 OH 32. Fe 3 (AsO 4 ) ClO SO H 4 Sb 2 O BH NiH P 2 O CuO PbS 41. Pt Mg 3 P Pd(SO 3 ) Au(OH) HBrO 4 Lauro Ikastola 2

14 46. (NH 4 ) 2 Te 47. CO 48. Be 2 (P 2 O 5 ) 49. SeO HAsO FrBrO CaTe 53. HSO H 4 Sb 2 O AuN 56. O HNO Al 2 Te C PbTeO PtO Pt 2 (SeO 2 ) H 3 AsO Te Pd 3 (AsO 3 ) 2 Formulatu: 1. Hidroxido plunbosoa 2. Azido trioxokloriko (V) 3. Boranoa 4. Peroxido kobaltikoa 5. Azido selenikoa 6. Karbono tetrakloruroa 7. Artsenio (III) fluoruroa 8. Sodio hidroxidoa 9. Anhidrido perbromikoa 10. Amonio hidroxidoa 11. Zink hidruroa 12. Estrontzio peroxidoa 13. Nitruro ioia 14. Artsina 15. Kaltzio seleniuroa 16. Rubidio hidroxidoa 17. Berun (IV) sulfitoa 18. Nitrito ioia 19. Azido trioxofosforiko (III) 20. Metahipoartsenito kobaltikoa 21. Oxofosfato (I) ioia 22. Oxido plunboso 23. Fosfina 24. Nitrogenoa 25. Azido hipoiodoso 26. Burdin (III) seleniuroa Lauro Ikastola 3

15 27. Azido sulfhidrikoa 28. Nitruro ioia 29. Dikloro heptaoxidoa 30. Hidrogeno kloruroa 31. Kaltzio hidruroa 32. Hidroxido nikeloso 33. Azido silizikoa 34. Azido karbonikoa 35. Azido nitrikoa 36. Azido klorikoa 37. Azido sulfurikoa 38. Azido klorhidrikoa 39. Anhidrido karbonikoa 40. Azido trioxokloriko (V) 41. Eztainu (IV) hidrogenosulfuroa 42. Platino (IV) 43. Anhidrido nitrikoa 44. Azido sulfhidrikoa 45. Nitrogenoa 46. Magnesio ioia 47. Nikel (II) hidruroa 48. Berilio karburoa 49. Pirohipoartsenito kuprikoa 50. Sodio sulfatoa 51. Oxido nikelosoa 52. Kobre (I) ioia 53. Amonio hidroxidoa 54. Astsenio (III) sulfuroa 55. Silanoa 56. Nitrito ioia 57. Azido tetraoxofosforiko (V) 58. Fosforo pentafluoruroa 59. Hidrogeno sulfuroa 60. Metanoa 61. Potasio trioxofosfato (V) 62. Amonio kloruroa 63. Selenito ferrosoa 64. Oxido plunbikoa 65. Zesio peroxidoa 66. telururo ioia Lauro Ikastola 4

16 MOL KONTZEPTUA. KONTZENTRAZIOA. ESTEKIOMETRIA KONTZEPTUAK 1. Zer da mol bat? 2. Ze unitatetan eman daiteke atomo baten masa? 3. Ze unitate ditu masa molarrak? 4. Zertarako erabiltzen da Avogadroren zenbakia? 5. Zer da disoluzio baten kontzentrazioa? PROZEDURAK Mol kontzeptua 1. Zenbat mol daude sodioaren 8,6 gramotan? Zenbat atomo daude? (n Na = 0,37 mol, 2, atomo) 2. Kobrearen atomo ditugu. Zenbat mol kobre ditugu? Zenbat gramo? (n Cu = 0,12 mol, masa Cu = 7,40g) 3. Zenbat mol daude azido sulfurikoaren 46 gramotan? Zenbat molekula daude? (n= 0,47 mol, 2, molekula) 4. Zenbat mol daude potasio karbonatoaren 7, molekuletan?. Zenbat gramo daude? (n= 0,13 mol, 17,87g) Datuak: Masa atomikoak(amu): Na=23, Cu:63.5, H:1, S:32, O:16, K:39, C: 12. Disoluzioen Kontzentrazioa 1. Disoluzio bat prestatzeko 30 g azido sulfuriko eta 40 ml ur erabiltzen dugu. Disoluzioaren bolumena 50 ml koa izanik, kalkulatu kontzentrazioa g/l-tan eta molartasuna. (600 g/l, 6,1M) 2. Disoluzio baten kontzentrazioa 4,5 M da. Jakinik sodio bromuroa solutua dela, kalkulatu zenbat gramu sodio bromuro egongo diren 2 l disoluziotan. (927g) Lauro Ikastola 5

17 3. Disoluzio batek 7,88 g H 2 SO 4 ditu 0,2 l-tan. (a) Molaritatea eta molalitatea kalkulatu. (b) 0,7 l-ra diluitzen bada zein da molaritate berria? (a) 0,40M, b) 0,11M) 4. 2,5 g/l-ko sodio hidroxidoaren 250 ml prestatzeko, zenbat NaOH pisatu behar da? Zenbat mol?. Eta zenbat molekula NaOH egongo dira? (0,625 g, 15, mol, 9, ) 5. 4 gramo potasio ioduro 30 gramu uretan disolbatzen ditugu. Zein da kontzentrazioa: a) Solutuaren eta disolbatzailearen masa portzentaian b) Molalitatea c) Molaritatea d) Disolbatzaile eta solutuaren frakzio molarrak (a)%11,76, b) 0,80 mol/kg, c)1,43m, d) χ s = 0,014, χ d = 0,98) Datuak. Disoluzioaren dentsitatea 2,02 g/ml 6. Disoluzio bat 2 litro ur eta 1 litro azido klorhidriko puruaz (dentsitatea=0,8 g/ml) prestatu izan da. Kalkulatu bere kontzentrazioa: a) Solutuaren eta disolbatzailearen masa portzentaian b) g/l c) Molalitatea d) Molaritatea e) Disolbatzaile eta solutuaren frakzio molarrak (a)%28,6, b) 266,6 g/l, c) 11,1 mol/kg, d)7,9m, e) χ s = 0,17, χ d = 0,83) Datuak: Masa atomikoak (amu): K:39, I:127, N:14, Cl:35, Na=23, S:32, H:1, Br:80, O:16. Estekiometria 1. Gozokiak jatean gure gorputzak azukreak erre egiten ditu. a) Glukosa (C 6 H 12 O 6 ) 2,8 gramo erretzeko zenbat oxigeno behar izango dugu? Lauro Ikastola 6

18 b) Zenbat karbono dioxido bolumen ekoiztuko da, baldintza normaletan neurtuta? c) Zenbat mililitro ur lortuko dira? (a)2,98g, b) 20,1 l, c)1,68 ml) 2. Rubidio azido nitrikoarekin erreakzionatzen duenean zera lortzen dugu: Rb (s) + HNO 3 (aq) RbNO 3 (aq) + H 2 (g) a) Zenbat rubidio gramo bota behar ditugu, hidrogeno 4 litro lortzeko, baldintza normaletan? b) Zenbat rubidio nitrato gramo lortuko ditugu? (a) 30,35g, b) 55,5g) 3. Amonio bromurok magnesio oxidoarekin erreakzionatzen du, amoniako, magnesio bromuro eta ura emateko. Magnesio bromuro 265 gramo lortzen baditugu, zenbat amonio bromuro gramo bota behar ditugu? ( 282,3g) Datuak: Masa atomikoak(amu): H:1, N:14, O:16, Ca:40, Ni:59, C:12, K:39, Cl:35, Mg:24, Co:59, Rb: 85, Br: 80. Lauro Ikastola 7