Qiraat Imam Asim Riwayat Hafs: Kajian Terhadap Dua Toriq

Transcript

1 Qiraat Imam Asim Riwayat Hafs: Kajian Terhadap Dua Toriq Abd Muhaimin bin Ahmad Muhammad Hafiz bin Saleh Norazman bin Alias

2 PENGENALAN Bacaan al-quran menurut riwayat Hafs daripada 'Asim adalah bacaan majoriti umat Islam di dunia. Statistik (95%) umat Islam membaca riwayat ini. Riwayat-riwayat yang adalah bacaan minoriti umat Islam: Warsy daripada Nafi : 3%, iaitu di Algeria, Morocco, Tunisia, Barat Afrika dan Sudan. Ibn Amir: 1%, iaitu di sebahagian Yaman. Qalun daripada Nafi : 0.7%, iaitu di Libya dan sebahagian Tunisia dan Qatar. Duri daripada Abu Amr: 0.3%, iaitu di sebahagian Sudan dan Barat Afrika.

3 PENGENALAN samb. Toriq yang masyhur adalah toriq al-syatibiyyah. Toriq-toriq lain turut menjadi pegangan dalam pembacaan al-quran sebahagian umat Islam yang mengetahui dan mempelajari secara khusus toriq-toriq tersebut. Namun, terdapat sebahagian pembaca al- Quran yang tidak memahami selok belok perbezaan bacaan setiap toriq, lalu mencampuradukkan toriq-toriq tersebut di dalam bacaan mereka sedangkan hukumnya adalah tegah.

4 HUKUM TARKIB BACAAN Tarkib: mencampuradukkan bacaan di antara toriq, riwayat dan qiraat. Istilah lain: talfiq atau takhlit. Para ulama' telah menyebut perbuatan tarkib (mencampuradukkan) bacaan ini di dalam kitab-kitab mereka sebagai peringatan supaya para pembaca al-quran tidak terjerumus melakukannya. Di antara mereka adalah Imam al-sakhawi, al- Shofaqasi, Ibn al-jazari, al-qostholani, Mustafa al-azmiri dan Muhammad Ali al-dhabba'.

5 TORIQ-TORIQ RIWAYAT HAFS DARIPADA ASIM 1. Toriq Daripada al-syathibiyyah: Imam al-syatibi telah memilih satu toriq sahaja bagi setiap riwayat yang dikumpulkan di dalam kitabnya Hirz al- Amani wa Wajhu al-tahani. Beliau telah mengekalkan toriq asal kitab - Kitab al-taisir fi al-qiraat al-sab' karangan al-dani. Toriq tersebut adalah toriq 'Ubaid bin Sobah al-nahsyali.

6 TORIQ-TORIQ RIWAYAT HAFS DARIPADA ASIM samb. 2. Toriq al-nasyr Para ulama' yang lain telah menghimpunkan toriq-toriq yang lain di dalam kitab mereka. Toriq-toriq ini dihimpunkan oleh Ibn al-jazari di dalam Kitab al-nasyr fi al-qiraat al-`asyar. Ibn al-jazari telah memilih bagi riwayat Hafs daripada 'Asim 2 toriq yang utama iaitu: Toriq 'Ubaid bin al-sobah al-nahsyali Toriq 'Amru bin al-sobah al-nahsyali

7 PERINCIAN TORIQ UBAID BIN SOBAH 'Ubaid bin al-sobah al-nahsyali telah mengambil bacaan daripadanya Ahmad bin Sahl al-usynani dan daripada toriq Usynani ini dua toriq: Toriq 'Ali bin Muhammad al-hasyimi, dan daripadanya terpecah kepada 10 toriq. Toriq Abi Tahir 'Abd al-wahid bin 'Umar, dan daripadanya terpecah kepada 14 toriq.

8 PERINCIAN TORIQ AMR BIN SOBAH 'Amr bin al-sobah al-nahsyali daripadanya 2 toriq: Toriq Abi Ja'far Ahmad bin Muhammad bin Hamid al-fami yang dikenali sebagai al-fil, dan daripadanya terpecah kepada 14 toriq. Toriq Zur'an bin Ahmad bin 'Isa dan daripadanya terpecah kepada 14 toriq.

9 JUMLAH TORIQ HAFS DARIPADA ASIM Jumlah semua toriq bagi riwayat Hafs daripada Imam 'Asim yang telah dihimpun oleh Ibn al-jazari di dalam kitab beliau adalah 52 toriq. Sheikh al-dhobba' di dalam kitab Sorih al-nas telah menambah 5 toriq yang lain yang tidak dipilih oleh Ibn al-jazari iaitu 3 toriq daripada al-fil dan 2 toriq daripada Zur'an. Ini telah menjadikan keseluruhan toriq bagi riwayat Hafs daripada 'Asim adalah 57 toriq.

10 TORIQ HAFS DARIPADA ASIM MENURUT TORIQ AL-SYATIBIYYAH

11 IMAM AL-SYATIBI DAN AL- SYATIBIYYAH Beliau adalah al-qasim bin Firruh bin Kholaf bin Ahmad Abu Qasim wa Abu Muhammad Al-Syatibi Al-Andalusi. Beliau seorang qari yang buta. Beliau mempelajari ilmu Qiraat dan memahirinya daripada Abi Abdullah Muhammad bin Abi al-'ash. Kemudian beliau mempelajari ilmu qiraat daripada Ibn Huzail, di mana Imam al-syatibi telah membaca di hadapan beliau qiraat menurut kitab al-taisir yang telah dihafaznya. Beliau meninggal dunia pada hari Ahad, selepas solat Asar pada 28 Jamadilakhir 590H ketika beliau berumur 52 tahun. Dikebumikan pada hari Isnin di Qarafah iaitu tempat di antara Mesir dan Kaherah.

12 IMAM AL-SYATIBI DAN AL- SYATIBIYYAH samb. Syair-syair atau qasidah yang menghimpunkan tujuh qiraat mutawatirah. Turut dikenali sebagai al-syatibiyyah. Terdiri daripada 1173 bait syair. Mengandungi bacaan qiraat yang terdapat di dalam kitab al-taisir karangan Abu 'Amr al-dani dengan penambahan khilaf oleh Imam al- Syatibi. Disyarahkan oleh lebih daripada 50 ulama.

13 TORIQ AL-SYATIBIYYAH BAGI HAFS DARIPADA ASIM Bagi riwayat Hafs daripada 'Asim, toriq tersebut adalah toriq 'Ubaid bin Sobah al- Nahsyali yang mengambil bacaan daripadanya al-usynani yang telah mengambil bacaan daripadanya al-hasyimi

14 TORIQ HAFS DARIPADA ASIM MENGIKUT AL-SYATIBIYYAH

15 Toriq al-farisi Daripada Kitab al-tajrid li Bughyah al-murid Karangan Ibn Fahham

16 Pengenalan Terhadap Ibn al- Fahham al-siqili Beliau adalah Abu al-qasim 'Abd al-rahman bin 'Atiq bin Khalaf. Menurut Ibn al-jazari, al-fahham tidak pasti berkaitan tahun kelahiranrannya samada pada tahun 422H atau 425H. Beliau merupakan Sheikh al-iskandariyyah. Beliau wafat pada bulan Zulqa'edah tahun 516H.

17 Toriq Yang Dibawa oleh Ibn al- Fahham Terdapat 3 toriq yang di bawa oleh Ibn al- Fahham bagi riwayat Hafs daripada 'Asim. 2 daripada toriq tersebut disandarkan kepada Abu Tahir bin Abi Hasyim 'Abd al-wahid. 1 disandarkan kepada Abu al-hasan Zur'an.

18 Samb Toriq yang dipilih untuk perbandingan adalah toriq al-farisi. Ibn al-fahham telah mengambil bacaan toriq ini daripada Abi al-husin Nasr bin 'Abd al- 'Aziz al-farisi yang telah mengambil bacaan tersebut daripada Abi al-hasan 'Ali bin Ahmad al-hammami yang telah mengambil bacaan tersebut daripada Abi Tahir 'Abd al- Wahid bin 'Umar.(Rujuk gambarajah selepas ini)

19 ( )

20 Usul Yang Berbeza PadanyaToriq-toriq Riwayat Hafs Daripada 'Asim Terdapat 5 usul yang tidak disepakati oleh toriqtoriq riwayat Hafs daripada 'Asim: 1. Mad Munfasil: Toriq-toriq riwayat ini berbeza pada kadar panjang bagi mad ini, di mana sebahagian toriq membaca dengan Qasr (2 harakat), Fuwaiq al- Qasr (3 harakat), al-tawassut (4 harakat) atau Fuwaiq al-tawassut (5 harakat). 2. Mad Muttasil: Toriq-toriq riwayat ini berbeza pada kadar panjang bagi mad ini, di mana sebahagian toriq membaca dengan al-tawassut (4 harakat), Fuwaiq al-tawassut (5 harakat) atau al-isyba' (6 harakat).

21 Usul Yang Berbeza PadanyaToriq-toriq Riwayat Hafs Daripada 'Asim samb.. 3. Dengung (Ghunnah): Sebahagian toriq membaca idgham yang sempurna (idgham kamil) bersama ghunnah pada huruf Nun atau tanwin yang bertemu pada huruf Lam dan Ra'. Manakala sebahagian yang lain membacanya dengan idgham yang tidak sempurna (idgham naqis) dengan ghunnah pada pertemuan tersebut. 4. Saktah pada huruf berbaris sukun (mati) sebelum huruf Hamzah: Toriq-toriq riwayat ini berbeza pada tempat huruf mati tersebut di mana sebahagian mebaca tanpa saktah, sebahagian yang lain membaca Saktah 'Am atau Saktah Khas. 5. Takbir: Sebahagian daripada toriq tidak membaca takbir, manakala harus pada sebahagian yang lain membaca takbir am atau khas di awal atau akhir surah-surah khatam.

22 ZZ ÏÏ ss ++ øø )) öö tt tt ßß uu ÎÎ Farsy al-huruf Yang Berbeza PadanyaToriqtoriq Riwayat Hafs Daripada 'Asim Terdapat 16 lafaz atau kalimah khusus yang terdapat perbezaan di antara toriq-toriq riwayat Hafs daripada 'Asim: 1. Ý+ +Áö ö6t tƒu uρ di dalam ayat 245 Surah al-baqarah: 2. Z Toriq-toriq berbeza pada bacaan kalimah samaada dibaca dengan huruf Sin atau Shod. Zπs sü) )Át t/ di dalam ayat 69 Surah al-a'raf: Toriqtoriq berbeza pada bacaan kalimah samaada dibaca dengan huruf Sin atau Shod. 3. Ï ÏÜø øš Áß ßϑÎ Î/ di dalam ayat 22 Surah al-ghasyiyah: Toriq-toriq berbeza pada bacaan kalimah samaada dibaca dengan huruf Sin atau Shod.

23 Farsy al-huruf Yang Berbeza PadanyaToriqtoriq Riwayat Hafs Daripada 'Asim samb βρã ÏÜø káßϑø9$# di dalam ayat 37 Surah al-thur: Toriq-toriq berbeza pada bacaan kalimah samaada dibaca dengan huruf Sin atau Shod atau harus kedua-duanya sekali. 5. Hamzah Wasol pada ø t Ÿ2 %!#u di dalam ayat 143 dan 144 Surah al-an'am z t ø9!#u di dalam ayat 51 dan 91 Surah Yunus ª!#u di dalam ayat 59 Surah Yunus dan 59 Surah al- Naml Toriq-toriq berbeza pada membaca kalimah-kalimah ini secara ibdal dengan isyba', tashil Hamzah kedua atau kedua-duanya sekali. 6. y7ï9 Œ ]yγù=tƒ di dalam ayat 176 Surah al-a'raf: Toriq-toriq berbeza membaca lafaz ini samada secara idgham, izhar atau harus keduanya.

24 Farsy al-huruf Yang Berbeza PadanyaToriqtoriq Riwayat Hafs Daripada 'Asim samb $oψyè Β =Ÿ2ö $# o_ç6 tƒ di dalam ayat 42 Surah Hud: Toriq riwayat ini berbeza membaca lafaz ini samada secara idgham atau izhar. 8. Huruf Nun dan Wau pada: ÉΟ Å3ptø:$# Éβ#u ö à)ø9$#uρ û ƒ di dalam ayat 1-2 Surah Yasin tβρã äüó o $tβuρ ÉΟn=s)ø9$#uρ úχ di dalam ayat 1 Surah al- Qalam Toriq-toriq berbeza membaca lafaz-lafaz samada secara izhar atau idgham. $ Ζ0Βù's? ω di dalam ayat 11 Surah Yusuf: Toriq-toriq berbeza pada lafaz ini samada dibaca dengan isymam, ikhtilas (ikhfa') atau keduanya sekali.

25 Farsy al-huruf Yang Berbeza PadanyaToriqtoriq Riwayat Hafs Daripada 'Asim samb Saktah pada kalimah-kalimah berikut: $VϑÍhŠs% 2%ỳ uθïã di dalam ayat 1-2 Surah al-kahf #x yδ 3 2$tΡÏ s%ö Β di dalam ayat 1-2 Surah al-kahf 5 #u 2ô tβ Ÿ ŠÏ%uρ di dalam ayat 27 Surah al- Qiyamah tβ#u 2ö t/ di dalam ayat 14 Surah al-muthaffifin Toriq-toriq riwayat ini berbeza bacaan pada lafazlafaz ini di mana sebahagian membaca dengan saktah pada 4 tempat ini, sebahagian membaca saktah hanya pada sebahagian tempat atau tidak membaca saktah (idraj) pada kesemua lafaz ini.

26 Farsy al-huruf Yang Berbeza PadanyaToriqtoriq Riwayat Hafs Daripada 'Asim samb Huruf 'Ain pada 2 lafaz berikut: üèÿè γ!2 di dalam ayat 1 Surah Maryam ý,û ÿã $Οm di dalam ayat 1-2 Surah al-syura Perbezaan bacaan lafaz ini adalah pada kadar mad huruf 'Ain di mana sebahagian toriq membaca Qasr (2 harkat), Tawassut (4 harakat), isyba' (6 harakat) atau dengan 2 wajah iaitu tawassut dan isyba' ö Ïù di dalam ayat 63 Surah al-syu'ara' Toriq-toriq berbeza bacaan pada kalimah ini di mana sebahagian toriq membaca dengan nipis pada huruf Ra', tebal pada huruf Ra' atau harus kedua-duanya.

27 Farsy al-huruf Yang Berbeza PadanyaToriqtoriq Riwayat Hafs Daripada 'Asim samb Ç 8s?#u di dalam ayat 36 Surah al-naml Toriq-toriq berbeza pada kalimah ini pada bacaan waqaf di mana sebahagian membaca dengan ithbat (kekal) huruf Ya', hazaf huruf Ya' atau harus kedua-duanya sekali. 14. Ayat 54 Surah al-rum èt/. ÏΒ Ÿ yèy_ ΟèO Zο θè% 7# è Ê èt/ Ÿ. ÏΒ yèy_ ΟèO 7# è Ê ÏiΒ Νä3s)n=s{ Ï%!$# ª!$# * ã ƒï s)ø9$# ÞΟŠÎ=yèø9$# uθèδuρ â!$t±o $tβ,è=øƒs πt7øšx uρ $Z è Ê ;ο θè% Toriq berbeza pada kalimah # è Ê dan $Z è Ê di mana ia harus dibaca dengan baris atas (fathah) huruf Dhod, baris hadapan (dhommah) atau harus keduanya sekali.

28 Yang Berbeza PadanyaToriqtoriq Riwayat Hafs Daripada Farsy al-huruf 'Asim samb ξÅ n=y di dalam ayat 4 Surah al-insan Toriq-toriq berbeza pada kalimah ini pada bacaan waqaf di mana sebahagian membaca dengan ithbat (kekal) huruf Alif, hazaf huruf Alif atau harus kedua-duanya sekali.

29 Jadual Perbezaan Di antara Toriq al-syatibiyyah dan Toriq al-farisi Daripada Kitab al-tajrid BIL PERKARA TORIQ AL- SYATIBIYYAH TORIQ AL- FARISI 1. Mad Muttasil 4 atau 5 harakat 4 2. Mad Munfasil 4 atau 5 harakat 4 3. Saktah pada huruf berbaris sukun (mati) sebelum huruf Hamzah Tiada saktah Saktah Khas 4. Ghunnah pada huruf Nun atau tanwin yang bertemu pada huruf Lam dan Ra' Tiada ghunnah Tiada ghunnah 5. Takbir Tiada takbir Tiada takbir

30 ZZ ++ ss )) öö tt uu tt øø ßß ÎÎ Jadual Perbezaan Di antara Toriq al-syatibiyyah dan Toriq al-farisi Daripada Kitab al-tajrid BIL PERKARA TORIQ AL- SYATIBIYYAH TORIQ AL- FARISI 6. Bacaan pada kalimah: Ý+ +Áö ö6t tƒu uρ Z Zπs sü) )Át t/ Dibaca dengan Sin Dibaca dengan Sin 7. Kalimah βρã ÏÜø káßϑø9$# Harus dibaca dengan huruf Shod atau Sin Dibaca dengan huruf Sin sahaja 8. Kalimah Ï ÏÏ ÏÜø øš Áß ßϑÎ Î/ Dibaca dengan huruf Shad Dibaca dengan huruf Shad 9. Bab Hamzah Wasol pada: ø t Ÿ2 %!#u z t ø9!#u ª!#u Harus 2 wajah iaitu ibdal dengan isyba' dan tashil Hamzah kedua Ibdal dengan isyba' sahaja

31 Jadual Perbezaan Di antara Toriq al-syatibiyyah dan Toriq al-farisi Daripada Kitab al-tajrid BIL PERKARA TORIQ AL- SYATIBIYYAH TORIQ AL- FARISI 10. Bab: y7ï9 Œ ]yγù=tƒ Idgham 2 wajah iaitu Idgham dan Izhar 11. $oψyè Β =Ÿ2ö $# o_ç6 tƒ Dibaca dengan idgham Dibaca dengan idgham 12. Bab: $ Ζ0Βù's? ω Dua wajah iaitu: Ikhtilas dan Isymam Isymam sahaja 13. $VϑÍhŠs% 2%ỳ uθïã #x yδ 3 2$tΡÏ s%ö Β Saktah Idraj (Tanpa saktah)

32 Jadual Perbezaan Di antara Toriq al-syatibiyyah dan Toriq al-farisi Daripada Kitab al-tajrid BIL PERKARA TORIQ AL- SYATIBIYYAH TORIQ AL- FARISI #u 2ô tβ Ÿ ŠÏ%uρ tβ#u 2ö t/ Saktah Saktah 15. Kadar 'Ain pada: üèÿè γ!2 ý,û ÿã $Οm 6 atau 4 harakah 2 harakah 16. Hukum huruf Ra' pada: 5 ö Ïù Harus 2 wajah iaitu nipis atau tebal Nipis sahaja 17. Waqaf pada: Ç 8s?#u Harus dua wajah iaitu ithbat huruf Ya atau hazaf Ithbat huruf Ya' sahaja

33 Jadual Perbezaan Di antara Toriq al-syatibiyyah dan Toriq al-farisi Daripada Kitab al-tajrid BIL PERKARA TORIQ AL- SYATIBIYYAH TORIQ AL- FARISI 18. Huruf Dhad pada kalimah # è Ê $Z è Ê Harus 2 wajah iaitu fathah dan dhammah Fathah sahaja 19. Waqaf pada kalimah 6ξÅ n=y Harus dua wajah iaitu ithbat atau hazaf Hazaf huruf Alif Merujuk kepada persamaan di antara 2 toriq

34 Kesimpulan Melalui kajian ringkas ini, penulis dapat menyimpulkan beberapa perkara penting: 1. Riwayat Hafs daripada 'Asim merupakan bacaan yang paling masyhur di kalangan umat Islam. 2. Toriq yang paling masyhur bagi riwayat ini adalah toriq al-syatibiyyah, namun terdapat toriq-toriq lain bagi riwayat ini termasuk Toriq al-farisi daripada Kitab al-tajrid. 3. Adalah sangat penting mengetahui perbezaan setiap toriq yang dibaca bagi mengelakkan talfiq di dalam bacaan.

35 SEKIAN <<TERIMA KASIH>>