ΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΙΚΟΙ ΕΙΚΤΕΣ

Transcript

1 ΝΕΟΠΛΑΣΜΑΤΙΚΟΙ ΕΙΚΤΕΣ. ΠΕΚΤΑΣΙ ΗΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΠΑΘΟΛΟΓΙΑΣ-ΟΓΚΟΛΟΓΙΑΣ ΟΓΚΟΛΟΓΙΑΣ Β' ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΗ ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΓΝΑ "ΙΠΠΟΚΡΑΤΕΙΟ"

2 Nεοπλασµατικοί είκτες Ορισµός Κάθε πρωτεϊνικό µόριο που παράγεται σε µεγάλες ποσότητες από τον κακοήθη όγκο και ανιχνεύεται στα διάφορα βιολογικά υγρά (αίµα,ούρα,ενυ) µπορεί να χρησιµεύσει ως νεοπλασµατικός δείκτης.

3 Νεοπλασµατικοί δείκτες Ευαισθησία (Sensitivity) Ορίζεται ως o λόγος των ορθά θετικών ευ- ρηµάτων προς το σύνολο εκείνων που πάσχουν από τη νόσο (ορθά θετικών και εσφαλµένα αρνητικών). είχνει πόσο συχνά ένα άτοµο που πάσχει από τη νόσο παρουσιάζει την εκδήλωση αυτή.

4 Nεοπλασµατικοί δείκτες Ειδικότητα (Specificity) Ορίζεται ως ο λόγος των ορθά αρνητικών προς το σύνολο εκείνων που δεν πάσχουν από τη νόσο (ορθά αρνητικών και εσφαλµένα θετικών). είχνει πόσο συχνά ένα άτοµο που δεν πάσχει από τη νόσο δεν εµφανίζει την εκδήλωση αυτή.

5 Νεοπλασµατικοί είκτες Ιδανικός είκτης Ενας δείκτης θεωρείται ιδανικός όταν: ιαθέτει υψηλή ευαισθησία, ειδικότητα και διαγνωστική ακρίβεια. Παράγεται µόνο από τα νεοπλασµατικά κύτταρα η από άλλους ιστούς ως ανταπόκριση στον όγκο. Ανιχνεύεται ακόµη και µε την παρουσία µικρού φορτίου όγκου. Οι αυξοµειώσεις των τιµών του παρακολουθούν την πορεία της νόσου.

6 Nεοπλασµατικοί είκτες Χρησιµότητα Ανίχνευση κακοήθων νεοπλασµάτων σε ασυµπτωµατικούς ασθενείς (πληθυσµιακός έλεγχος) Ανίχνευση κακοήθους νεοπλάσµατος και από καλοήθεις παθήσεις. Ταξινόµηση και πρόγνωση του νεοπλάσµατος. Σταδιοποίηση. Ανοσοαπεικόνιση µε ραδιοεπισηµασµένα Μabs Ανοσοθεραπεία µε επισηµασµένα Mabs (ραδιοϊσότοπα, κυτταροτοξικά φάρµακα, τοξίνες)

7 Nεοπλασµατικοί είκτες Κανένας από τους µέχρι σήµερα χρησιµοποιούµενους δείκτες δεν είναι απόλυτα ειδικός για την παρουσία καρκίνου Η µέτρηση µόνο του καρκινικού δείκτη δεν αρκεί για τη διάγνωση του καρκίνου Οι καρκινικοί δείκτες µπορεί να ανευρίσκονται αυξηµένοι και σε άτοµα µε καλοήθεις παθήσεις Οι καρκινικοί δείκτες δεν είναι αυξηµένοι σε όλους τους ασθενείς µε καρκίνο µε εξαίρεση ίσως τη χοριακή γοναδοτροφίνη (β-hcg) στο χοριοκαρκίνωµα Γενικά οι καρκινικοί δείκτες σπάνια είναι αυξηµένοι σε πρώιµα στάδια καρκίνου. Συνήθως είναι αυξηµένοι µόνο σε ασθενείς µε προχωρηµένη νόσο.

8 Nεοπλασµατικοί είκτες Οι περισσότεροι από τους δείκτες δεν εµφανίζουν ειδικότητα για ένα µόνο τύπο καρκίνου αλλά µπορεί να ανιχνεύονται αυξηµένοι σε διαφορετικούς τύπους όγκων. Κανένας δείκτης δεν εµφανίζει απόλυτη ειδικότητα για συγκεκριµένο όργανο η ιστό µε εξαίρεση ίσως το PSA που είναι ειδικός δείκτης για τον προστάτη. Οι φυσιολογικές τιµές των καρκινικών δεικτών δεν έχουν προσδιοριστεί επακριβώς. Έτσι περισσότερη αξία από µία µοναδική µέτρηση έχει η παρακολούθηση του δείκτη για κάποιο χρονικό διάστηµα και ειδικότερα εάν έχει ανοδική πορεία, εάν παραµένει σταθερός η εάν µειώνεται.

9 Nεοπλασµατικοί είκτες Οι φυσιολογικές τιµές των καρκινικών δεικτών δεν έχουν προσδιοριστεί επακριβώς. Περισσότερη αξία από µία µοναδική µέτρηση έχει η παρακολούθηση του δείκτη για κάποιο χρονικό διάστηµα και ειδικότερα εάν έχει αυξοµειώσεις η εάν παραµένει σταθερός Κάθε µεµονωµένη αύξηση της τιµής του δείκτη θα πρέπει να επιβεβαιώνεται µε επανάληψη της µέτρησης.

10 Nεοπλασµατικοί είκτες Κάθε µεµονωµένη αύξηση της τιµής του δείκτη θα πρέπει να επιβεβαιώνεται µε επανάληψη της µέτρησης. Αξίζει να σηµειωθεί ότι η χορήγηση αυξητικών παραγόντων π.χ. G-CSF µπορεί να προκαλέσει παροδική αύξηση των δεικτών ιαφορετικά εργαστήρια µπορεί να χρησιµοποιούν διαφορετικές τεχνικές για τη µέτρηση των οπότε µπορεί να δώσουν διαφορετικά αποτελέσµατα για το ίδιο δείγµα.

11 Nεοπλασµατικοί είκτες Κακοήθεια Καρκινος ουροποιογεννητικού Νεφρός-Κύστη Προστάτης Όρχις Καρκίνος Κεφαλής-Τραχήλου Καρκίνος Θυρεοειδούς Λέµφωµα-Λευχαιµία Λευχαιµία Νευροβλάστωµα είκτης CEA, TPA, CA 19-9, 9, TATI PSA, PAP, TPA, TATI AFP, b-hcg, b LDH, PLAP CEA, SCC, TATI TG, Καλσιτονίνη, TPA, TATI Β2-µικροσφαιρίνη, φερριτίνη, ινωδογόνο, LDH,θυµιδίνη θυµιδίνη- κινάση NSE,VMA,Kατεχολαµίνες

12 Νεοπλασµατικοί είκτες Κακοήθεια Καρκίνος πνεύµονα Μικροκυτταρικός Μη µικροκυτταρικός Καρκίνος µαστού Καρκίνος ΓΕΣ Παχύ-Ορθό Στόµαχος Πάγκρεας Ηπάτωµα Γυναικολογικός Καρκίνος Ωοθήκες Μήτρα είκτης NSE, CEA, TPA SCC, CEA, TPA, CA-125, CYFRA-21 CEA, CA 15-3, TPA,CA-125, MCA, CA CEA, CA 19-9, 9, CA-50 CEA, CA , 9, CA-5O, TPA, TAG-72 CEA, CA 19-9, 9, CA -50 AFP, CEA, CA-125 CA-125, CEA, CA ,TATI CEA, CA-125, CA-50, TAG-72, TATI.

13 Καρκινοεµβρυϊκό Αντιγόνο(CEA) Ειδικό αντιγόνο των αδενοκαρκινωµάτων του πεπτικού σωλήνα και των ενδοδερµικών ιστών κατά τα 2 πρώτα 3µηνα της ζωής. οµή :Γλυκοπρωτεΐνη Μ.Β daltons Κάθαρση κύρια από το ήπαρ. Χρόνος ηµίσειας ζωής: Άγνωστος ( 2 ηµέρες εύρος 2 έως 60 ηµέρες)

14 Καρκινοεµβρυϊκό Αντιγόνο(CEA) Κλινικά χρήσιµο: Επιθηλιακές κακοήθειες: Κολοορθικός καρκίνος Καρκίνος µαστού Καρκίνος πνεύµονα Καρκίνος στοµάχου Καρκίνος παγκρέατος

15 Αυξηµένα Επίπεδα CEA σε Ορισµένες Παθήσεις ήπατος Καλοήθεις Παθήσεις Κίρρωση Χρόνια ενεργός ηπατίτιδα Ιογενής ηπατίτιδα Αποφρακτικός ίκτερος Παθήσεις εντέρου Εκκολπωµατίτιδα Φλεγµονώδεις παθήσεις εντέρου Πεπτικό έλκος Πολύποδες Παγκρεατίτιδα Άλλες παθήσεις Χρόνιες πνευµονοπάθειες Νεφρική ανεπάρκεια

16 Επίπεδα CEA σε ιάφορες Κακοήθεις Παθήσεις εκτός του Παχέως Εντέρου Καρκίνος Συχνότητα Πνεύµονα 52-77% Παγκρέατος % Στοµάχου % Ήπατος 40-60% Χοληφόρων 80% Θυρεοειδούς 50-70% Μαστού 30-50% Γυναικολογικός 47-50% Ενδοµητρίου 27% Τραχήλου µήτρας 47-50% Ωοθηκών 27%

17 Kαρκίνος Παχέως Εντέρου Ρόλος του CEA To CEA στερείται της ειδικότητας για αξιόπιστη διάγνωση. Ασθενείς µε επίπεδα CEA 5-10 µεγαλύτερα του φυσιολογικού θα πρέπει να ελέγχονται για κακοήθεια η για υποτροπή κακοήθειας.

18 Kαρκίνος Παχέως Εντέρου Ρόλος του CEA Οι εν σειρά προσδιορισµοί του CEA συνιστώνται ως η καλύτερη διαθέσιµη, µη αιµατηρή τεχνική για τη µετεγχειρητική παρακολούθηση ασθενών µε καρκίνο παχέως εντέρου για την ανάδειξη της υποτροπής. Οι προσδιορισµοί του CEA πρέπει να γίνονται κάθε 2-3 µήνες τα 2 πρώτα χρόνια και κάθε 4 µήνες τα επόµενα 3 χρόνια.

19 Kαρκίνος Παχέως Εντέρου-Οδηγίες EGTM Παρακολούθηση : Βραδέως αυξανόµενα επίπεδα του CEA παρατηρούνται στην τοπικοπεριοχική υποτροπή ενώ στις ηπατικές µεταστάσεις τα επίπεδα αυξάνονται ταχέως. Ο προσδιορισµός του CEA πρέπει να γίνεται τουλάχιστον κάθε 2-3 µήνες τα 2 πρώτα χρόνια.

20 Νεοπλασµατικοί είκτες α-φετοπρωτεiνη Γλυκοπρωτείνη ΜΒ Παραγωγή:Κατά τη διάρκεια της εµβρυϊκής ζωής από το ήπαρ,το λεκιθικό ασκό και το γαστρεντερικό επιθήλιο. Χρόνος ηµίσειας ζωής :3.5-6 ηµέρες Συνήθως 5 ηµέρες περίπου Κλινικά χρήσιµο: NSGCT, ηπατοκυτταρικό καρκίνωµα

21 ΑFP & Πρωτοπαθής Καρκίνος Ήπατος ιάγνωση (+) Έγκαιρη διάγνωση ( ± ) Παρακολούθηση θεραπείας ( ± ) Πρόγνωση ( ± ) ( Τιµές AFP > 400 ng/ml σπάνια ανιχνεύονται σε άλλες παθήσεις του ήπατος εκτός από τον πρωτοπαθή καρκίνο του ήπατος )

22 Επίπεδα CA19-9 και CA-50 σε Καλοήθεις Παθήσεις Παγκρέατος, Χοληφόρων και Ήπατος CA CA -50 Πάθηση Ν ιάµεση >37U/ml % ιάµεση >37U/ml % Οµάδα ελέγχου % Οξ.Παγκρεατίτιδα % % Χρ.Παγκρεατίτιδα % % Χολολιθίαση % % % Κίρρωση Ήπατος % %

23 Eπίπεδα CA 19-9 σε Παθήσεις Παγκρέατος - Χοληφόρων CA (>( > 37 U/ml) Πάθηση Ν % Εύρος Καρκίνος Παγκρέατος 22/ % Εξαιρέσιµος 6/7 84.7% Μη εξαιρέσιµος 16/ % Καρκίνος Χοληφόρων 17/ % Εξαιρέσιµος 7/10 70% Μη εξαιρέσιµος 10/23 76,9% Παγκρεατίτιδα 2/26 7.6% 0-59 Καλοήθεις Παθήσεις Χοληφόρων 7/ % ( - ) Ίκτερος 4/ % 0-71 ( + ) Ίκτερος 3/15 20%

24 Καρκίνος Παγκρέατος Οδηγίες EGTM Πρόγνωση Παρακολούθηση : Μπορεί να xρησιµοποιηθεί το CA 19-9 για να εκτιµηθεί η πρόγνωση και η ανταπόκριση στη θεραπεία σε διαγνωσµένο καρκίνο του παγκρέατος. Τα µέχρι τώρα δεδοµένα δεν υποστηρίζουν τον εν σειρά προσδιορισµό του CA 19-9 στον καρκίνο του παγκρέατος.

25 Νεοπλασµατικοί είκτες Καρκίνος Μαστού Καρκινοεµβρυϊκό αντιγόνο (CEA) Επιθηλιακό µεµβρανικό αντιγόνο ( ΕMA ) Ιστικό πολυπεπτιδικό αντιγόνο ( TPA ) CA 15-3 CA MCA(mucin like carcinoma associated antigen MSA HMFG1, HMFG2 Φερριτίνη

26 Καρκίνος Μαστού Καρκινοεµβρυϊκό Αντιγόνο 11% : επίπεδα πριν την υποτροπή. 45% : επίπεδα κατά την υποτροπή. 44% : καµία αλλαγή στα επίπεδα του CEA πριν και µετά την εµφάνιση της. υποτροπής.

27 Καρκίνος Μαστού Καρκινοεµβρυϊκό Αντιγόνο Πρώιµος καρκίνος µαστού N(- ve) N( + ve) Μεταστατικός καρκίνος µαστού 80/333 67/419 98/ / % 16% 27% 59%

28 Kαρκίνος Μαστού-Οδηγίες EGTM Παρακολούθηση: Οι συχνοί προσδιορισµοί του CEA & CA 15-3 µπορεί να διαγνώσουν την υποτροπή της νόσου σε NED ασθενείς. Μπορεί να διαγνώσουν την υποτροπή της νόσου στο % και να προηγηθούν της κλινικής ανάδειξης της υποτροπής κατά 2-18 µήνες (διάµεση 5.2 µήνες). εν αναδεικνύουν την τοπικοπεριοχική υποτροπή πρώιµα. Στις αποµακρυσµένες µεταστάσεις το CEA είναι αυξηµένο στο 40-50% και το CA 15-3 στο 50-60% η και 70% των περιπτώσεων.

29 Καρκίνος Μαστού-Οδηγίες EGTM Παρακολούθηση της θεραπείας : Η µεγαλύτερη χρησιµότητα των δεικτών είναι η παρακολούθηση της ανταπόκρισης στη θεραπεία της µεταστατικής νόσου. Ασθενείς µε βελτίωση της νόσου εµφανίζουν µείωση των επιπέδων των δεικτών, ενώ στην πρόοδο της νόσου παρατηρείται αύξηση των επιπέδων των δεικτών. Αυξηµένα επίπεδα δεικτών στον καρκίνο του µαστού σηµαίνει πάντοτε την παρουσία µεταστατικής νόσου.

30 Nεοπλασµατικοί είκτες CA 125 Eίναι γλυκοπρωτεΐνη υψηλού Μ.Β. Εκφράζεται στα επιθηλιακά κύτταρα του καρκίνου των ωοθηκών. Εκφράζεται επίσης στους Μυλλέριους όγκους

31 Αυξηµένα Επίπεδα CA-125 σε Καλοήθεις Παθήσεις Πάθηση CA-125( 125(> > 35 U/L) Ενδοµητρίωση 24% Καλοήθεις όγκοι ωοθηκών 10% Οξεία σαλπιγγίτιδα 40% Χρόνια σαλπιγγίτιδα 8% Ινοµύωµα 10% Κίρρωση 67% Κίρρωση µε ασκίτη 100% Χρόνια ενεργός ηπατίτιδα 10% Οξεία παγκρεατίτιδα 32% Χρόνια παγκρεατίτιδα 2% Νεφρική ανεπάρκεια 15%

32 Αυξηµένα Επίπεδα CA-125 σε Κακοήθειες εκτός Καρκίνου Ωοθηκών Κακοήθεια CA-125( 125(>35 U/L) % Καρκίνος ενδοµητρίου 31-33% 33% Καρκίνος τραχήλου µήτρας 25% Καρκίνος µαστού 17-20% Καρκίνος παχέως εντέρου 15% Καρκίνος παγκρέατος 52-58% 58% Καρκίνος πνεύµονα 29-37% Καρκίνος ήπατος 50-78% Καρκίνος στοµάχου 30% Καρκίνος χοληφόρων 46%

33 Kαρκίνος Ωοθηκών-Επίπεδα CA-125 Ανάλογα µε τον Ιστολογικό Τύπο Ιστολογικός τύπος >35 U/ml >65 U/ml N % N % Ορώδης 99/122 88% 90/112 80% Βλεννώδης 9/15 60% 6/15 40% Ενδοµητριοειδής 9/13 69% 8/13 62% ιαυγοκυτταρικός 2/4 50% 2/4 50% Αδιαφοροποίητος 38/40 95% 36/40 90% Κοκιοκυτταρικός 3/6 50% 1/6 16.5% Τεράτωµα 2/4 50% 2/4 50% ΑδενοCa σάλπιγγας 1/2 50% 1/2 50%

34 Kαρκίνος Ωοθηκών- Επίπεδα CA-125 Ανάλογα µε τον Ιστολογικό Τύπο Ορώδης Βλεννώδης Ενδοµητρι- Αδιαφοροoειδής ιαυγοκυτ- ταρικός ποίητος CA /317 35/51 39/52 28/36 56/ % 59% 75% 78% 85%

35 Καρκίνος Ωοθηκών-Επίπεδα CA-125 Aνάλογα µε το Βαθµό ιαφοροποίησης Grade I II III IV 12/16 14/15 17/19 5/5 6/14 27/29 30/36 9/10

36 Καρκίνος Ωοθηκών-Επίπεδα CA-125 Aνάλογα µε το Στάδιο Σ τ ά δ ι α Ι ΙΙ ΙΙΙ ΙV Σύνολο Επίπεδα 48/96 55/61 199/216 77/82 615/723 CA % 90% 92.1% 93.9% 85.1%

37 Καρκίνος Ωοθηκών-Επίπεδα CA-125 Aνάλογα µε το Μέγεθος της Υπολειπόµενης Νόσου Μ έ γ ε θ ο ς Ό γ κ ο υ Μικροσκοπική νόσος <1cm <2cm >1cm >2cm >10cm Επίπεδα 8/38 14/45 21/46 30/38 39/56 39/39 CA % 38% 46% 79% 70% 100%

38 Νεοπλασµατικοί είκτες-ca CA-125 Συµπεράσµατα ( 1 ) Xρήσιµο προεγχειρητικό τέστ. Χρήσιµο για τη. µεταξύ καλοήθους και κακοήθους πυελικής µάζας. Είναι καλύτερο της κλινικής εξέτασης. Όταν συνδυάζεται µε ECHO η διαγνωστική του ακρίβεια είναι 90%. Ο ρυθµός πτώσης των επιπέδων έχει προγνωστική αξία.

39 Νεοπλασµατικοί είκτες-ca CA-125 Συµπεράσµατα ( 2 ) Η αύξηση των επιπέδων του CA-125 µετά από CR είναι ενδεικτική υποτροπής της νόσου. Αυξηµένα επίπεδα CA-125 µετά το τέλος της ΧΜΘ σηµαίνει την παρουσία υπολειπόµενης νόσου. Φυσιολογικές τιµές του CA-125 µετά το τέλος της ΧΜΘ δεν αποκλείουν την παρουσία υπολειπόµενης νόσου. Αυξηµένα επίπεδα CA-125 σε ασυµπτωµατικές µετεµµηνοπαυσιακές γυναίκες είναι ενδεικτικές καρκίνου των ωοθηκών.

40 Νεοπλασµατικοί είκτες-ca CA-125 Συµπεράσµατα ( 3 ) Σηµαντικά µεγαλύτερη ευαισθησία του CA- 125 από ότι του CEA στον καρκίνο των ωοθη κών. Πρόβλεψη της υποτροπής µόνο από το CA 125. Υπεροχή του CA-125 έναντι του CEA σε όλες τις κατηγορίες των ασθενών. Μόνο µέτρηση του CA-125 σε βάση ρουτίνας.

41 Nεοπλασµατικοί είκτες- PSA Tο PSA είναι πρωτείνη που ανήκει στην οικογένεια των ανθρώπινων καλλικρεϊνών. Περιλαµβάνει : Την Iστική καλλικρεϊνη (hk1) Την Αδενική καλλικρεϊνη (hk2) Το PSA (hk3) Tο PSA και η hk2 βρίσκονται σχεδόν αποκλειστικά στον προστάτη, ενώ η hk1 σε άλλα όργανα (νεφροί, πάγκρεας, σιελογόνοι αδένες ).

42 Νεοπλασµατικοί είκτες-psa Tο PSA συντίθεται στα επιθηλιακά κύτταρα του προστάτη και στη συνέχεια εκκρίνεται στον αυλό των πόρων του αδένα. Η συγκέντρωση του στο προστατικό υγρό είναι φορές µεγαλύτερη εκείνης του ορού. Το 40% του κυκλοφορούντος PSA είναι συνδεδεµένο µε την α2- µακροσφαιρίνη και δεν µετριέται στον ορό. Το υπόλοιπο ποσό του PSA συνδέεται µε την α1- αντιθρυψίνη (65-90%) η κυκλοφορεί ελεύθερο (10-35% 35%).

43 Nεοπλασµατικοί είκτες- PSA Tα επίπεδα του PSA εξαρτώνται από : Την ηλικία του αρρώστου. Τον όγκο του προστατικού αδένα Τη µάζα-φορτίο του νεοπλάσµατος Το βαθµό διαφοροποίησης του όγκου Επίπεδα >4ng/ml δεν σχετίζονται αναγκαστικά µε κακοήθεια. Μόνο το 25-30% των ανδρών µε PSA>4-10 ng/ml έχουν καρκίνο του προστάτη. ~20% των ανδρών µε καλοήθη υπερτροφία του προστάτη έχουν επίπεδα PSA µεταξύ 4-10ng/ml.

44 Nεοπλασµατικοί είκτες- PSA Το ελεύθερο PSA συσχετίζεται µε την καλοήθη υπερτροφία του προστάτη. Το συνδεδεµένο µε την α1- αντιθρυψίνη κλάσµα συσχετίζεται µε τον καρκίνο του προστάτη. Ο λόγος του ελεύθερου προς το ολικό PSA είναι σηµαντικά µικρότερος στον καρκίνο του προστάτη και σηµαντικά µεγαλύτερος στην καλοήθη υπερτροφία του προστάτη.

45 Eπίπεδα PSA Ανάλογα µε την Ηλικία Ηλικία PSA (ng/ml)

46 P S A Επίπεδα PSA ανάλογα µε την ηλικία Η λ ι κ ί α Free Total F/T ratio

47 Συσχέτιση Επιπέδων PSA & Κλινικού Σταδίου Aριθµός Ασθενών ( % ) PSA (ng/ml) A2 B C 4 ng/ml 54 (44%) 35 (25%) 18 (11%) > (25%) 51 (36%) 43 (27%) > (25%) 47 (33%) 66 (42%) > 30 7 (6%) 10 (7%) 31 (87( 87%)

48 Συσχέτιση Επιπέδων PSA και Κλινικού Σταδίου Κλινικό Στάδιο P S A Α ( T1 ) 4-84 B ( T2 ) C ( T3 ) D ( M )

49 Προστατεκτοµή-Επίπεδα PSA - RFS Προεγχειρητικά επίπεδα PSA(ng/ml) Ελεύθερο υποτροπής διάστηµα 5-έτη 10-έτη 0-44 (284,43% ) 92% 90% (237,35%) 83% 70% (105,16%) 56% 56% >20(40.6%) 45% 0%

50 Συσχέτιση Επιπέδων PSA και Sc Οστών S c Ο σ τ ώ ν Επίπεδα PSA N ( - ve ) % ( + ve ) % ( ng/ml ) (0) (0) (98.9) 3 (0.8) (99.4) 1 (0.6) (95.7) 2 (1.7) Σύνολο (98.8) 3 (0.4)

51 Kαρκίνος Προστάτη Επίπεδα PSA και Θεραπεία µε Ορµόνες Επίπεδα PSA Συσχέτιση επι- Πρόγνωση πέδων PSA & πρόγνωσης PSA πριν τη θεραπεία θεραπεία <300ng/ml Πτωχή PSA 3 mos µετά τη θε- <4ng/ml Άριστη ραπεία PSA 6 mos µετά τη θε- <4ng/ml Πολύ καλή ραπεία Ναδίρ PSA µετά τη θε- <4ng/ml Πολύ καλή ραπεία Τ1/2 PSA µετά τη θερα T1/2 <2 εβδοµ. Καλή πεία

52 Καρκίνος Προστάτη- Επίπεδα PSA- Οδηγίες EGTM ( 1 ) To PSA αποτελεί τον καλύτερο δείκτη για τον καρκίνο του προστάτη και θα πρέπει να συνδυάζεται µε τη δακτυλική εξέταση από το ορθό. Περίπου % των ασθενών µε καρκίνο του προστάτη δεν έχουν αυξηµένα επίπεδα PSA Αυξηµένα επίπεδα PSA και/η παθολογική δακτυλική εξέταση από το ορθό θέτουν την υπόνοια για καρκίνο του προστάτη

53 Καρκίνος Προστάτη- Επίπεδα PSA- Οδηγίες EGTM Παρακολούθηση : Τα επίπεδα του PSA αποτελούν το καλύτερο µέσο για τον καθορισµό της πρόγνωσης στον καρκίνο του προστάτη. Ο ορµονικός χειρισµός µπορεί να οδηγήσει το PSA σε χαµηλά επίπεδα και ο καρκίνος του προστάτη να εξακολουθεί να υφίσταται.

54 Ιστολογικός τύπος Αγνωστος Καρκίνος Πνεύµονα Πριν τη θεραπεία CYFRA-21,NSE,CEA - Παρακολούθηση ΑδενοCa CYFRA-21,CEA CYFRA-21 η CEA Μαλπιγιακό CYFRA-21 CYFRA-21 Μικροκυτταρι- κό Μεγαλοκυττα- κό NSE,CYFRA-21 NSE,CYFRA-21 CYFRA-21,CEA CYFRA-21,CEA

55 NSCLC-Επίπεδα CYFRA- 21, CEA,TPS είκτης NSCLC ΑδενοCa Μαλπιγιακό Μεγαλοκυτ- ταρικό CYFRA % 49.5% 52.5% 53.6% CEA 53.2% 53.2% 40% 61.5%

56 CEA & CA-125 σε Καλοήθεις Παθήσεις και τον Καρκίνο του Πνεύµονα CEA CA-125 (>5ng/ml) (>35U/ml)( Καρκίνος πνεύ- 31/85(36.4%) 42/85(49.4%) µονα (N=787) Καλοήθεις πα 6/26(23%) 7/26(27%) θήσεις(n=26)

57 NSE, LDH, CEA, Αλκαλική Φωσφατάση σε Μικροκυτταρικό Καρκίνο Πνεύµονα Ε υ α ι σ θ η σ ί α Σύνολο ασθε- NSE(%) LDH(%) CEA(%) Αλκαλ. Φωσ- νών: : 787 φατάση 81% 53% 43% 33%

58 Νεοπλασµατικοί είκτες Γλυκοπρωτείνη ΜΒ α-φετοπρωτεiνη Παραγωγή:Κατά τη διάρκεια της εµβρυϊκής ζωής από το ηπαρ, το λεκιθικό ασκό και το γαστρεντερικό επιθήλιο. Χρόνος ηµίσειας ζωής :3.5-6 ηµέρες Συνήθως 5 ηµέρες περίπου Κλινικά χρήσιµο: NSGCT,ηπατοκυτταρικό καρκίνωµα

59 Νεοπλασµατικοί είκτες AFP-Χρησιµότητα Πληθυσµιακός έλεγχος. (-) ιάγνωση (+) Παρακολούθηση θεραπείας (+) Ταξινόµηση Σταδιοποίηση Πρόγνωση (-) ήπαρ (+) NSGCT (+) NSGCT (+) NSGCT

60 Nεοπλασµατικοί είκτες. β- HCG οµή :Αποτελείται από 2 αλύσσους: a-άλυσσος κοινή µε FSH,LH,TSH β-άλυσσος µοναδική Τ1/2: h (συνήθως 30h) Κλινικά χρήσιµη : Στην τροφοβλαστική νόσο (δεν διέρχεται τον αιµατοεγκεφαλικό φραγµό),nsgct. Εφαρµογές : Πληθυσµιακός έλεγχος (+) ιάγνωση (+) Παρακολούθηση (+) Ταξινόµηση (+) Σταδιοποίηση (+) Πρόγνωση (+)

61 b-hcg- Επίπεδα κατά τη ιάρκεια της Εγκυµοσύνης 1η εβδοµάδα mlu/ml 2η εβδοµάδα mlu/ml 3η εβδοµάδα mlu/ml 1ο τρίµηνο mlu/ml 2ο τρίµηνο mlu/ml 3ο τρίµηνο mlu/ml

62 Kαρκίνος Όρχεως- AFP,b-HCG Ιστολογικός Τύπος AFP b-hcgb AFP&/η b-hcg NSGCT 95/201(47%) 146/245(60%) - Σεµίνωµα 0/160(0%) 14/160(9%) 14/160(9%) NSGCT 147/226(65%) 129/226(57%) 190/226(94%) Σεµίνωµα 0/307(7%) 21/307(7%) 21/307(7%) ΝSGCT 155/226(52%) 92/296(31%) 179/296(60%) Σεµίνωµα 0/403(0%) 59/403(15%) 59/403(15%) NSGCT 299/623(47%) 224/623(36%) 352/623(50%)

63 Προγνωστικές οµάδες ανάλογα µε τα επίπεδα των δεικτών Καλής πρόγνωσης AFP<1000ng/ml b-hcg<5000i.u./l. LDH<1.5x το ανώτερο φυσιολογικό όριο (Ν) Ενδιάµεσης πρόγνωσης 5ετής DFS 89% 5ετής επιβίωση 92% AFP>1000 και ng/ml 5ετής DFS 75% b-hcg 5000 και I.U./L 5ετής επιβίωση 82% Πτωχής (κακής) πρόγνωσης AFP > ng/ml b-hcg > I.U./L LDH > 10xN 5ετής DFS 41% 5ετής επιβίωση 48%

64 Χρησιµότητα της µέτρησης των καρκινικών δεικτών Καρκίνος προστάτη (PSA) Καρκίνος όρχεων (b- HCG, AFP) Καρκίνος ωοθηκών (CA 125) Καρκίνος παχέως εντέρου (CEA) Καρκίνος µαστού (CA 15-3) Screening ΝΑΙ ΟΧΙ ΟΧΙ ΟΧΙ ΟΧΙ σε διάφορους όγκους ιάγνωση ΝΑΙ ΝΑΙ ΟΧΙ ΟΧΙ ΟΧΙ Πρόγνωση ΝΑΙ ΝΑΙ ΟΧΙ ΝΑΙ ΟΧΙ Ανίχνευση υποτροπής ΝΑΙ ΝΑΙ ΝΑΙ ΝΑΙ ΝΑΙ Παρακολού θηση θεραπείας ΝΑΙ ΝΑΙ ΝΑΙ ΝΑΙ ΝΑΙ

65 CR Καρκίνος Ουροδόχου Κύστεως- Προεγχειρητική Θεραπεία Επίπεδα TPA,TATI,CEA,AFP,βHCG,PSA,SCC & CA 19-9 Πρίν Μετά PSA NS AFP NS β-hcg NS CA NS CEA NS SCC NS TATI TPA NS P

66 PR Καρκίνος Ουροδόχου Κύστεως- Θεραπεία Μεταστατικής Νόσου Επίπεδα TPA,TATI,CEA,AFP,βHCG,PSA,SCC & CA 19-9 Πρίν Μετά PSA NS AFP NS b-hcg NS CA NS C E A NS SCC NS TATI TPA P

67 CR Καρκίνος Ουροδόχου Κύστεως- Θεραπεία Μεταστατικής Νόσου Επίπεδα TPA,TATI,CEA,AFP,βHCG,PSA,SCC & CA 19-9 Πρίν Μετά PSA NS AFP NSN b HCG NS CA NS CEA NS SCC NSN TATI TPA P

68 T A T Ι (Tumor Polypeptide Trypsin Inhibitor) Είναι πολυπεπτίδιο Μ.Β.. 6 KD το οποίο αναγνωρίσθηκε και αποµονώθηκε από τα ούρα γυναικών µε καρκίνο των ωοθηκών. Ο καθορισµός της ακολουθίας της τελικής Ν- αµινοµάδας του TATI έδειξε ότι σχετίζε- ται στενά η είναι παρόµοιο µε τον παγκρε- ατικό εκκριτικό αναστολέα της θρυψίνης.

69 Καρκίνος Στοµάχου CEA,CA & CA-50 in Monitoring Gastric Carcinoma D.Pectasides, A Mylonakis, M Kostopoulou et al, Am J Clin Oncol

70 Kαρκινοεµβρυϊκό Αντιγόνο (CEA) Ειδικό αντιγόνο των αδενοκαρκινωµάτων του πεπτικού σωλήνα και των ενδοδερµικών ιστών στα δύο πρώτα 3µηνα της εµβρυϊκής ζωής. οµή : Γλυκοπρωτείνη ΜΒ daltons. Κάθαρση : Κυρίως από το ήπαρ.

71 Kαρκινοεµβρυϊκό Αντιγόνο (CEA) Κλινικά χρήσιµο : Επιθηλιακές Κακοήθειες Κολο-ορθικός ορθικός καρκίνος Καρκίνος µαστού Καρκίνος πνεύµονος Καρκίνος παγκρέατος Καρκίνος στοµάχου Χρόνος ηµίσειας ζωής : Αγνωστος ( 2 ηµέρες)

72 Kαρκίνος Παχέος Εντέρου-Οδη Οδη- γίες ΑSCO To CEA δεν συνιστάται για πληθυσµιακό έλεγχο Αν και τα αυξηµένα προεγχειρητικά επίπεδα του CEA συσχετίζονται µε πτωχή πρόγνωση,τα δεδοµένα είναι ανεπαρκή για να στηρίξουν τη χρήση του CEA για τη χορήγηση προφυλακτικής ΧΜΘ. Σε περίπτωση αφαίρεσης ηπατικών µετα στάσεων συνιστάται προσδιορισµός του CEA κάθε 2-3 µήνες για

73 Kαρκίνος Παχέος Εντέρου-Οδη Οδη- γίες ΑSCO Τα δεδοµένα είναι ανεπαρκή για την παρακολούθηση της ανταπόκρισης στη θεραπεία µε το CEA. Εάν δεν υπάρχει άλλη µετρητή νόσος τότε το CEA προσδιορίζεται στην έναρξη της θεραπείας και κάθε 2-3 µήνες κατά τη διάρκεια της θεραπείας. Επίπεδα CEA µεγαλύτερα κατά 2 φορές από τα φυσιολογικά µπορεί να σηµαίνουν υποτροπή της νόσου. Τα δεδοµένα είναι ανεπαρκή για να συσταθεί ο προσδιορισµός του CA19-9 για πληθυσµιακό έλεγχο,δι δι- άγνωση,σταδιοποίηση, και παρακολούθηση.

74 AFP Και Πρωτοπαθής Καρκίνος του Ήπατος. Συµβολή στη ιάγνωση ιάγνωση (+) Εγκαιρη διάγνωση (±) Παρακολούθηση θεραπείας (±) Πρόγνωση (±) Τιµές AFP > 400 ng/ml σπάνια ανιχνεύονται σε άλλες παθήσεις του ήπατος εκτός από τον πρωτοπαθή καρκίνο του ήπατος

75 Καρκίνος Παγκρέατος Οδηγίες EGTM Πρόγνωση Παρακολούθηση : Μπορεί να xρησιµοποιηθεί το CA 19-9 για να εκτιµηθεί η πρόγνωση και η ανταπόκριση στη θερα- πεία σε διαγνωσµένο καρκίνο του παγκρε- τος. Τα µέχρι τώρα δεδοµένα δεν υποστηρί - ζουντον εν σειρά προσδιορισµό του CA 19-9 στον καρκίνο του παγκέατος.

76 Kαρκίνος Μαστού-Οδηγίες ASCO (1 ) Τα µέχρι τώρα δεδοµένα είναι ανεπαρκή για να προταθεί το CA 15-3 για πληθυσµι- ακό έλεγχο, σταδιοποίηση η παρακολού- θηση µετά την πρωτογενή θεραπεία. Αν και το αυξηµένο CA 15-3 πριδικάζει υποτροπή της νόσου µετά την πρωτογενή θεραπεία, η κλινική του αξία δεν είναι κα θιερωµένη.

77 Kαρκίνος Μαστού-Οδηγίες ASCO ( 2 ) Tα δεδοµένα είναι ανεπαρκή για να προταθεί ο προσδιορισµός του CA 15-3 για την παρακολού- θηση της ανταπόκρισης στη θεραπεία Επι απουσίας µετρητής νόσου αύξηση του CA 15-3 µπορεί να σηµαίνει αποτυχία της θεραπείας Ο προσδιορισµός του CEA δεν προτείνεται για πληθυσµιακό έλεγχο,σταδιοποίηση η παρακο- λούθηση µετά την πρωτογενή θεραπεία

78 Kαρκίνος Μαστού-Οδηγίες ASCO ( 2 ) Tα δεδοµένα είναι ανεπαρκή για να προταθεί ο προσδιορισµός του CA 15-3 για την παρακολού- θηση της ανταπόκρισης στη θεραπεία Επι απουσίας µετρητής νόσου αύξηση του CA 15-3 µπορεί να σηµαίνει αποτυχία της θεραπείας Ο προσδιορισµός του CEA δεν προτείνεται για πληθυσµιακό έλεγχο,σταδιοποίηση η παρακο- λούθηση µετά την πρωτογενή θεραπεία

79 Kαρκίνος Ωοθηκών-Επίπεδα ca-125 Ανάλογα µε το Μέγεθος της Υπολειπόµενης Νόσου Μικροσκοπική νόσος <1cm <2cm >1cm >2cm >10cm CA-125 8/38 14/45 21/46 30/38 39/56 39/39 21% 38 % 46% 79% 79% 100%

80 IV /5 60 Kαρκίνος Ωοθηκών : Επίπεδα CA- 125 και CEA Ανάλογα µε το Στάδιο Στάδιο Ν Μέση Τιµή Εύρος Τιµών CEA (%) C A I-II II / IIIA / IIIB /25 6O

81 Kαρκίνος Ωοθηκών-Επίπεδα CA-125 Kατά τη ιάρκεια της Παρακολούθησης(Οµάδα Α) 18 ασθενείς 86 µετρήσεις CA-125 C E A 12 ασθενείς παραµένουν NED + ve ve ασθενείς υποτροπίασαν + ve 3 0* - ve 3 6 *Lead in time : 2, 3, 17 µήνες

82 Eπίπεδα CA-125 πριν από τη Λαπαροτοµία(Οµάδα Α) 15 ασθενείς CA-125 CEA + ve ve 0 15

83 Επίπεδα CA-125 Κατά τη ιάρκεια της ΧΜΘ (Οµάδα Β) Υπολειπόµενη νόσος >1cm CA-125 C E A ( 65 ασθενείς ) + ve ve Υπολειπόµενη νόσος :0 + ve ve 3 3

84 Eπίπεδα CA-125 Πριν την Επανεπέµβαση (Οµάδα Γ) CA-125 CEΑ - ve 2 look (13 ασθενείς) + ve 1* 0 - ve ve 2 look (18 ασθενείς) + ve ve 9 18 * Υποτροπίασε 5 µήνες αργότερα

85 Eπίπεδα CA-125 σε ιάφορες Κακοήθειες Κακοήθεια CA-125 % ιάµεση Εύρος (>35U/ml) τιµή Καρκίνος ΓΕΣ 34/ Καρκ. Μαστού 30/ Aδενο αγνώστου 7/ πρωτοπαθούς Γυναικολογικός 10/ Mαλπιγιακό Ca 8/ Πνεύµονος Αδενο Ca 5/ Πνεύµονος

86 Συσχέτιση Επιπέδων PSA & Sc Οστών PSA(ng/ml) N S c Ο σ τ ώ ν (-ve) (%) (+ ve) (%) (100%) (100%) (99%) 1 (1%) (93%) 7(7%) (62%) 23(28%) > (29%) 40(71%) Σύνολο (86%) 71(14%)

87 Kαρκίνος Προστάτη-Επίπεδα Κλινικό στάδιο N PSA Στάσιµο Αυξανόµενο PSA PSA Α (85%) 3(15%) B 31 23(74%) 8(25%) C 25 10(40%) 15(60%) Σκόρ Gleason < (73%) 3%) 13(27%) (52%) ) 13(48%) PSA < (90%) 90%) 2(10%) (70%) 7(30%) > (45%) 11(55%) Λεµφαδένες - ve 55 41(75%) 14(25%) +ve 8 1(12%) 12%) 11(88%)

88 Kαρκίνος Προστάτη Επίπεδα P S A Βιοψία µετά την ΑΚΘ Κλινική Πρόοδος ( ve +)/ Σύνολο (%) Νο/ Σύνολο (%) Στάσιµο PSA 14/33 ( 42% ) 2/50 (4% ) P S A 14/47 ( 52% ) 12/26 (46% ) Σύνολο 28/50 (56% ) 14/76 ( 18% )

89 CEA & CA-125 σε µη Μικροκυτταρικό Καρκίνο του Πνεύµονος CEA CA-125 CEA+CA-125 CEA η CA-125 N % N % N % N % ΑδενοCa 29/ / / /46 96 Μαλπιγιακό 12/ / / /27 65 Μεγαλοκυτ- 3/ /3 33 1/3 33 3/3 100 ταρικό Αδιαφ/το 2/5 40 3/5 60 2/5 40 4/5 80

90 NSCLC-Επίπεδα CYFRA-21,TPS,CEA 21,TPS,CEA- Μονοπαραγοντική Ανάλυση Παράγων Ν ιάµεση επιβίωση Στάδιο (mos) Ι-ΙΙΙΑΙΙΙΑ < ΙΙΙΒ-IV TPS <182U/L < U/L CYFRA-21 <3.2ng/ml ng/ml CEA <4.7ng/ml ng/ml P

91 Παράγων Στάδιο NSCLC-Επίπεδα CYFRA-21,TPS,CEA 21,TPS,CEA- Μονοπαραγοντική Ανάλυση Σχετικός Κίνδυνος Ι-ΙΙΙΑΙΙΙΑ 1 - ΙΙΙΒ-IV TPS <182U/L 1-182U/L CYFRA-21 <3.2ng/m ng/ml CEA <4.7ng/ml ng/ml 1.36 NS P Σ τ ά δ ι ο Ι - Ι Ι Ι Α

92 Νεοπλασµατικοί είκτες Αρνητική προγνωστική αξία (Negative predictive value): Ορίζεται η αναλογία των ορθά αρνητικών ευρηµάτων προς το σύνολο των αρνητικών ευρηµάτων(ορθά και εσφαλµένα αρνητικών)

93 Νεοπλασµατικοί είκτες Θετική ιαγνωστική Αξία(Positive Predictive Value) Ορίζεται η αναλογία των ορθά θετικών ευρηµάτων προς το σύνολο των θετικών ευρηµάτων(ορθά και εσφαλµένα θετικών)

94

95 Eντοπισµένος Καρκίνος Προστάτη- Προστατεκτοµή- Επίπεδα PSA PSA(ng/ml) N ( % ) % % % > % Σύνολο %

96 Καρκίνος Ωοθηκών -0δηγίες Παρακολούθηση : EGTM ( 4 ) Η πλέον σπουδαία χρήση του CA-125 είναι η παρακολούθηση ασθενών µε καρκίνο των ωο- θηκών. Η αύξηση των επιπέδων του CA-125 προηγεί- ται της κλινικής ανάδειξης της υποτροπής από µήνες (διάµεση 3-4 µήνες ). Κατά το SLO αυξηµένα επίπεδα CA-125 συνδυ- άζονται πάντοτε µε την παρουσία υπολειπόµε- νης νόσου, ενώ φυσιολογικά επίπεδα CA-125 δεν αποκλείουν την ύπαρξη ΥΝ.

97 T P A 139.3± ± Καρκίνος Μαστού-Eπίπεδα CA 15-3,CEA,MCA &TPA κατά τη ιάρκεια Παρακολούθησης είκτες Υποτροπή (N=68) NED (N=141) P Μ έ σ η τ ι µ ή ( SD ) CA ± ± C E A 7.41± ± M C A 16.53± ±3.84 <0.000

98 Kαρκίνος Στοµάχου Οδηγίες EGTM Oι δείκτες CEA,CA 19-9 και CA 72-4 δεν µπορούν να χρησιµοποιηθούν για πληθυ- σµιακό έλεγχο και διάγνωση. Ο ρόλος τους στην παρακολούθηση ασθε- νών µε διαγνωσµένο καρκίνο του στοµά - χου παραµένει να διερευνηθεί

99 Hπατοκυτταρικός Καρκίνος Οδηγίες EGTM Πληθυσµιακός έλεγχος :Ο προσδιορισµός της AFP µπορεί να χρησιµοποιηθεί για πληθυσµιακό έλεγχο µόνο στην Κίνα και τις χώρες της Αφρικής κάτω από τη Σακχάρα, οπου η νόσος είναι ενδηµική. ιάγνωση: Τα επίπεδα της AFP είναι πολύ υ- ψηλότερα στον ηπατοκυτταρικό καρκίνο. Στις άλλες κακοήθεις παθήσεις η αύξηση της AFP συνήθως είναι παροδική και δεν φθάνει στα επίπε- δα του ηπατοκυτταρικού καρκινώµατος. Στο ηπάτωµα τα επίπεδα της AFP είναι πολύ αυξη- µένα η και αυξάνονται µε την πάροδο του χρόνου.

100 AFP-Πρωτοπαθής Καρκίνος ήπατος 70% του πρωτοπαθούς καρκίνου του ή- πατος :AFP (+) 70-75% 75% (+ve) Κίνα 90-95%(+ve) 95%(+ve) για αντιγόνο η αντίσωµα ηπατίτιδας %( %(-ve) AFP

101

102

103 Kαρκίνος Πνεύµονος ( 1 ) είκτης Cyfra -21 Καλοήθεις Πνευµον. Καρκίνος Πνεύµονος Παθήσεις(N=23) Εξαιρέσιµος Μη εξαιρέσιµος (n=28) (n=88) ιάµεση (εύρος)) 0.9( ) 1.35(0.5-27) 4.5( ) 240) No (>3.3)( 1 (4% ) 10 (36% ) 53 (60% ) CEA ιάµεση (εύρος) 2.55(1.1 ( ) 4.05( ) 7.4( ) No ( > 5 ) 2 ( 9 % ) 11 ( 39 % ) 51 ( 58% ) Ca-125 ιάµεση (εύρος)) 27.5(3-188) 18(4-645) 98( ) No ( > 35 ) 8 (35 % ) 9 ( 32 % ) 57 ( 65 % )

104 Καρκίνος Ωοθηκών -0δηγίες Πρόγνωση : EGTM ( 3 ) Το CA-125 είναι ο ισχυρότερος προγνψστικός παράγοντας για την ανταπόκριση στη ΧΜΘ. Παρατεταµένος Τ½ η < από 7 φορές µείωση των επιπέδων του CA-125 κατά τους 3 πρώ τους κύκλους της ΧΜΘ συνδυάζεται µε πτωχή ανταπόκριση.

105 Καρκίνος Ωοθηκών -0δηγίες EGTM ( 2 ) ιάγνωση : Μπορεί να συµβάλλει στη διάγνωση του καρκίνου των ωοθηκών σε συνδυασµό µε το ενδοκολπικό υπερηχογράφηµα και τη γυναικολογική εξέταση σε γυναίκες που έ- χουν ενδοπυελική µάζα.

106 Καρκίνος Ωοθηκών -0δηγίες EGTM (1 ) Πληθυσµιακός έλεγχος: Το CA-125 δεν µπορεί να χρησιµοποιηθεί για πληθυσµιακό έλεγχο λόγω της χαµηλής ευαισθησίας στην ανάδειξη πρωιµων σταδί- ων και της χαµηλής ειδικότητας. Εχει κάποιο ρόλο σε συνδυασµό µε το ενδο- κολπικό υπερηχογράφηµα σε γυναίκες µε οι κογενές σύνδροµο καρκίνου των ωοθηκών για την ανάδειξη πρωιµότερων σταδίων. Αυτό δεν µειώνει τη θνησιµότητα του καρκί - νου των ωοθηκών

107 Kαρκίνος Ωοθηκών:Επίπεδα CA- 125,HMFG1,HMFG2,Ανάλογα µε το Μέγεθος της Υπολειπόµενης Νόσου Μέγεθος Ν CA-125 HMFG1 HMFG2 <2cm 23 14(61%) 12(52%) 11(48%) 2-10cm 24 29(83%) 13(54%) 18(75%) >10cm 37 36(97%) 22(58%) 25(67%)

108 Καρκίνος Μαστού CA 15-3 CA CA CA 15-3 Πρώιµα vs Προχωρηµένα στάδια p=0.007 p=0.019 Λεµφαδένες ( +ve ), ( -ve ) p=0.002 p=0.087 Αριθµός διηθηµένων λεµφαδένων p< < p=0.188 ιάµετρος όγκου p< p=0.206

109 Kαρκίνος Μαστού-Οδηγίες EGTM Πρόγνωση: Τα επίπεδα του CEA,CA 15-3, MSA, MCA, CA σχετίζονται µε το στάδιο της νόσου Υψηλότερα επίπεδα στους µεγαλύτερους όγκους και σε µεταστάσεις σε λεµφαδένες Αλληλοσυγκρουόµενα δεδοµένα όσον αφορά την επίδραση των δεικτών όγκου στο DFS και το OS. εν υπάρχουν επαρκή δεδοµένα για τη συσχέτι- ση επιπέδου δεικτών και ανταπόκρισης στη θε- ραπεία

110 Καρκίνος Παγκρέατος Οδηγίες EGTM ιάγνωση : Μετανάλυση 24 µελετών Ευαισθησία : Μέση 81% ( εύρος %) Eιδικότητα : Μέση 90% % ( εύρος ) Το CA 19-9 έχει περιορισµένη αξία για τη διάγνωση του παγκρεατικού καρκίνου. Αυξηµένα επίπεδα CA 19-9 βρίσκονται σε ορισµένες καλοήθεις παθήσεις, όπως παγκρεατίτιδα και ίκτερος.

111 Kαρκίνος Παχέος Εντέρου-Οδη Οδη- γίες EGTM Πρόγνωση: Αυξηµένα επίπεδα CEA προ και µετεγχειρητικά προσδίδουν κακή πρόγνωση στον καρκίνο του παχέoς εντέρου Τα επίπεδα του CEA αποτελούν ανεξάρτητο προγνωστικό παράγοντα από το στάδιο κατά Dukes %των ασθενών µε στάδιο Β κατά Dukes και αυξηµένα επίπεδα CEA συνδυάζονται µε επιθετική συµπεριφορά και χρειάζονται προφυλακτική ΧΜΘ.

112 Kαρκίνος Παχέος Εντέρου-Οδη Οδη- γίες EGTM ιάγνωση και πληθυσµιακός έλεγχος : Λόγω της χαµηλής ευαισθησίας και ειδικότητας το CEA δεν µπορεί να χρησιµοποιηθεί για πληθυσµιακό έλε- γχο. Λόγω χαµηλής ευαισθησίας και ειδικότητας το CEA µόνο του δεν µπορεί να χρησιµοποιηθεί για διαγνωστικούς σκοπούς η για τον αποκλεισµό του καρκίνου του παχέως εντέρου. Η αύξηση του CEA(>5ng/ml x10) σε ασθενείς µε ανάλογη συµπτωµατολογία θα πρέπει να θεω - ρηθεί ως λίαν ενδεικτική καρκίνου.

113 Καρκίνος Παχέος Εντέρου Επίπεδα CEA Κίνδυνος Υποτροπής Επίπεδα CEA(ng/ml) > 10 Kίνδυνος Υποτροπής Συµπέρασµα:Οσο Εξαίρεση : Το µεγαλύτερα τα καρκίνωµα χαµηλής προεγχειρητικά διαφοροποίησης επίπεδα του CEA καίτοι παράγει τόσο µεγαλύτερες οι χαµηλά επίπεδα CEA πιθανότητες υπο- έχει πολύ πτωχή τροπής.. πρόγνωση..

114 Καρκινοεµβρυικό Αντιγόνο(CEA) Εφαρµογές Πληθυσµιακός έλεγχος (-) ιάγνωση (-) Παρακολούθηση θεραπείας (+) Σταδιοποίηση (±) Πρόγνωση (±)

115 Nεοπλασµατικοί είκτες Καρκίνος είκτες Μαστού CEA,CA 15-3,MCA,MSA,TPA,CA Μαστού Παχέοs εντέρου CEA,CA 19-9,b 9,b-HCG (?(? ) Μικροκυτταρικό πνεύµονος Νευροβλάστωµα Προστάτη NSE,CEA,ADH,ACTH NSE,VMA,Κατεχολαµίνες PAP,PSA

116 Καρκινοεµβρυικό Αντιγόνο(CEA) Εφαρµογές Πληθυσµιακός έλεγχος (-) ιάγνωση (-) Παρακολούθηση θεραπείας (+) Σταδιοποίηση (±) Πρόγνωση (±)

117 Eνδοµητρίωση Επίπεδα CA-125 ιάγνωση Ν CA-125 Μέση τιµή >35U/ml CA-125(U/ml) Φυσιολογική πύελος Ενδοµητρίωση Στάδιο Ι Στάδιο ΙΙ 24 3 (12%) 17 Στάδιο ΙΙΙ/IV 13 7 (54%) 67

118 Kαρκίνος Παχέως Εντέρου-Συσχέτιση Επιπέδων CEA,TPA,CA 19-9 και Εντόπισης των Μεταστάσεων είκτης Ηπατικές µετ/σεις Τοπική υποτροπή Περιτοναϊκές Πολλαπλές µετ/σεις µετ/σεις CEA 93.7% 50% 0 75% TPA 68.7% 100% 100% 75% CA % 83% %

119 Kαρκίνος Παχέως Εντέρου-Οδηγίες EGTM Το CEA αποτελεί το δείκτη εκλογής για την παρακολούθηση ασθενών µε καρκίνο του παχέως εντέρου. Μπορεί να αναδείξει την τοπική υποτροπή στον καρκίνο του ορθού. Ο προσδιορισµός του CEA αποτελεί ευαίσθητη εξέταση για την ανάδειξη της ηπατικής και οπισθοπεριτοναϊκής µεταστατικής νόσου. Παρακολούθηση : Το

120 Νεοπλασµατικοί είκτες AFP - Χρησιµότητα Πληθυσµιακός έλεγχος. (-) ιάγνωση (+) Παρακολούθηση θεραπείας (+) Ταξινόµηση Σταδιοποίηση Πρόγνωση (-) ήπαρ (+) NSGCT (+) NSGCT (+) NSGCT

121 Kαρκίνος Μαστού-Οδηγίες EGTM ιάγνωση:η ευαισθησία των δεικτών στον πρώϊµο καρκίνο του µαστού είναι χαµηλή (15-30%) δεν χρησιµοποιούνται για δια- γνωστικούς σκοπούς. Αυξηµένα επίπεδα δεικτών στον καρκίνο του µαστού σηµαίνει πάντοτε την πα - ρουσία µεταστατικής νόσου.

122 Προστατική Οξινη Φωσφατάση οµή : Γλυκοπρωτεϊνη µε 2 ταυτόσηµες πολυ- πεπτιδικές αλυσίδες ΜΒ η κάθε µια. Κλινική Χρησιµότητα : Αδενοκαρκίνωµα προστάτη Εφαρµογές : Επιβεβαίωση επιδείνωσης καρκίνου προστάτη. Παρακολούθηση ανταπόκρισης στη θεραπεία.

123 Καρκίνος Προστάτη- Επίπεδα PSA- Οδηγίες EGTM ( 2 ) Υπάρχει σηµαντική αλληλοεπικάλυψη των επιπέδων του PSA στον καρκίνο του προστάτη που εντοπίζεται µόνο στον προστατικό αδένα και στην καλοήθη υπερπλασία του προστάτη.

124 Καρκίνος Προστάτη- Επίπεδα PSA- Οδηγίες EGTM ( 2 ) Περίπου % των ασθενών µε καρκίνο του προστάτη δεν έχουν αυξηµένα επίπεδα PSA. Αυξηµένα επίπεδα PSA και/η παθολογική δα- κτυλική εξέταση από το ορθό θέτουν την υπό- νοια για καρκίνο του προστάτη.

125 είκτες σε Όγκους Πνεύµονα Άγνωστης Αιτιολογίας είκτης Επίπεδα δείκτη ενδεικτικά Κακοήθειας Ca πνεύµονα SCLC NSE > 25 > 25 > 100 CYFRA-21 > 10 > 30 C E A > 20

126 Καρκίνος πνεύµονα- Οδηγίες EGTM Πληθυσµιακός έλεγχος ιάγνωση : εν υπάρχουν δείκτες για πληθυσµιακό έλεγχο σε ασυµπτωµατικούς ασθενείς η ασθενείς υψηλού κινδύνου. NSE: Ο προσδιορισµός του µπορεί να βοηθήσει στη διάγνωση του µικροκυτταρικού καρκίνου του πνεύµονα.

127 Καρκίνος Πνεύµονος- Οδηγίες EGTM SCC: Επίπεδα > 2ng/ml µπορεί να υποδηλώνουν NSCLC στο 95% των περιπτώσεων και µαλπιγιακό καρκίνωµα στο 80%. CA-125 & CEA :Εάν τα επίπεδα του CA-125 είναι > 100 U/ml και του CEA > 10 ng/ml τότε ο πιθανότερος ιστολογικός τύπος είναι το αδενοκαρκίνωµα η το µεγαλοκυτταρικό καρκίνωµα.