Περιεχόµενα ιάλεξης Ψυχολογικές δεξιότητες: Αυτοπεποίηθηση Στυλιανή Ανή Χρόνη, Ph.D. Λέκτορας ΤΕΦΑΑ, ΠΘ, Τρίκαλα ΕΠΕΑΕΚ: ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΠΟΥ ΩΝ ΤΟΥ ΤΕΦΑΑ ΠΘ - ΑΥΤΕΠΙΣΤΑΣΙΑ Ορισµοί Περιγραφή λειτουργιών, Τρόποι ανάπτυξης Ορισµοί άγχους Επίδρασή του στον αθλητισµό Τρόποι διαχείρισης άγχους Κανένας µεγάλος αθλητής, αθλήτρια δε γεννήθηκε γνωρίζοντας τις ψυχολογικές τεχνικές ή έχοντας τις απαραίτητες ψυχολογικές δεξιότητες που θα τον έκαναν πνευµατικά σκληρό, ανθεκτικό και ψυχολογικά έτοιµο! Όλοι οι µεγάλοι αθλητές και αθλήτριες τις έµαθαν Τις ανέπτυξαν κατά τη διάρκεια της προσπάθειάς τους να φτάσουν στο υψηλότερο σκαλί του βάθρου! (Rotella, 1995) Σωκράτης & µαθητής Μ:«άσκαλε, πως θα αποκτήσω σοφία σαν τη δική σου;».. Σ:«Τη µέρα που θα αναζητήσεις τη γνώση, όπως ζητούσες τον αέρα όταν ήσουν κάτω από το νερό, τότε θα βρεις τον τρόπο για να αποκτήσεις σοφία» Τι περιέχει το σακούλι της ΨΥ! ΕΞΙΟΤΗΤΕΣ Αυτοπεποίθηση ιαχείριση άγχους ιατήρηση παρακίνησης Αφοσίωση Εστίαση προσοχής - συγκέντρωση ΤΕΧΝΙΚΕΣ Καθορισµός στόχων Αυτοδιάλογος Νοερή απεικόνιση Χαλάρωση Ρουτίνες εκµάθηση και εφαρµογή ψυχολογικών τεχνικών ανάπτυξη των ψυχολογικών δεξιοτήτων απόφαση ενσωµάτωσης της ψυχολογικής προετοιµασίας στην προπόνηση µε στόχο να ελέγχει την ψυχολογία του στο µέγιστο δυνατό βαθµό. ΑΥΤΟΠΕΠΟΙΘΗΣΗ Η κότα κάνει το αυγό ή το αυγό την κότα; Η επιτυχία φέρνει την αυτοπεποίθηση ή η αυτοπεποίθηση την επιτυχία; 1
Αµερικανίδα Ολυµπιονίκης υποστηρίζει ότι «Πρέπει να συγκεντρωθείς στα θετικά στοιχεία, να δώσεις στον εαυτό σου θετική ενέργεια. Αν πεις στον εαυτό σου ότι δεν µπορείς να κάνεις κάτι, τότε εννέα στις δέκα φορές δεν θα το καταφέρεις.» Jackie Joyner-Kersey Αυτοπεποίθηση Η ρεαλιστική προσδοκία των αθλητών και αθλητριών ότι µπορούν να πετύχουν, Είναι η πίστη στο εαυτό τους και τις δυνάµεις τους. ενείναιναπιστεύουνότιπάνταθανικούν αλλά να πιστεύουν ότι µπορούν να αγωνιστούν για την επιτυχία. (Θεοδωράκης, Γούδας, Παπαϊωάννου, 2001) Σκέψεις & επίδρασή αυτών... Η αυτοπεποίθηση δεν είναι έµφυτη, αλλά αναπτύσεται καλιεργείται Η αυτοπεποίθηση του κάθε αθλητή ή αθλήτριας αναφέρεται στις πολύ-προσωπικές προσδοκίες επιτυχίας του καθενός (Vealey, 1995) Οι σκέψεις που κάνουν οι αθλητές και αθλήτριες για τον εαυτό τους επηρεάζουν σηµαντικά τα πιστεύω καθώς και την απόδοσή τους. Οι αρνητικές σκέψεις είναι η πηγή της µειωµένης, Οι θετικές σκέψεις και οι υγιείς προσδοκίες δυναµώνουν τα αισθήµατα σιγουριάς και εµπιστοσύνης Ο αθλητικός ψυχολόγος Bob Rotella υποστηρίζει ότι «ενώ η αυτοπεποίθηση δεν εγγυάται την επιτυχία σε έναν αθλητή, το αντίθετο, δηλαδή η έλλειψη και ο αρνητικός τρόπος σκέψης, είναι σχεδόν 100% αποτελεσµατικάγιατηναποτυχίατου.» Πως βοηθάει η αυτοπεποίθηση; Οι αθλητές και αθλήτριες µε αυτοπεποίθηση: αντιµετωπίζουν µεηρεµία & χωρίς άγχος δύσκολες καταστάσεις δεναποσπούντησκέψητους& συγκεντρώνονται στη δραστηριότητα αυτή καθαυτή και στην κάθε στιγµή προσπαθούν περισσότερο σχεδιάζουν τη στρατηγική του αγώνα µε καθαρό µυαλό καιδενδιστάζουνναπάρουναποφάσεις δεν τα παρατούν, ακόµα και σε δύσκολες καταστάσεις (Θεοδωράκης, Γούδας, Παπαϊωάννου, 2001) 2
Πώς καλιεργείται η αυτοπεποίθηση; (Vealey, 1995) Υπάρχουν 3 βασικές πηγές: 1. Επίτευξη...µε εφίδρωση 2. Αυτορύθµιση...µε ρύθµιση 3. Περιβάλλον...µε έµπνευση Πηγές 1. Η αυτοπεποίθηση µπορεί να αναπτυχθεί µέσα από ΕΠΙΤΕΥΞΗ 1. Βαθιάς γνώσης αθλήµατος 2. Προηγούµενες επιτυχίες 3. ιατήρηση & στήσιµο υλικών 4. Εµπειρία Πηγές Πηγές 2. Η αυτοπεποίθηση µπορεί να επιτευχθεί µέσα από ΑΥΤΟΡΥΘΜΙΣΗ 1. σωµατικής προετοιµασίας 2. πνευµατικής προετοιµασίας 3. παρουσίας του αθλητή στο χώρο 3. Η αυτοπεποίθηση µπορεί να ενισχυθεί µέσα απότοπεριβαλλονστοοποίοβρίσκεται 1. κοινωνική υποστήριξη 2. ηγεσία του προπονητή 3. εµπειρίες άλλων 4. άνεση στο περιβάλλον 5. αίσθηση της εύνοιας 6. συναθλητές «Η αβεβαιότητα, το άγνωστο, γεννά αµφιβολία, που στη συνέχεια µετατρέπεται σε φόβο που µε τη σειρά του θολώνει τη σκέψη. Το αποτέλεσµα είναι η αποτυχία. Αντίστροφα, η σιγουριά, δηλαδή η γνώση, προσφέρει αυτοπεποίθηση και ψυχική δύναµη, για να στηρίξουµε τις επιλογές µας και κυρίως για να αποδεχθούµε ψύχραιµα την οποία έκβασή τους.» Η αυτοπεποίθηση των αθλητών έχει να κάνει µε τηνεπιµονή και υποµονή που δείχνουν όταν τα πράγµατα δεν πάνε καλά. Έχω αυτοπεποίθηση δεν σηµαίνει ότι δεν κάνω λάθη, αλλά ότι αντιµετωπίζω τα λάθη µου. 3
Συζήτηση: Επιτυχία & Αποτυχία Ο αποτυχηµένος... είναι η µεγαλύτερη πλάνη! Τι σηµαίνει επιτυχία; Τι σηµαίνει αποτυχία; 1. Ο νικητής υπάρχει γιατί συναγωνίστηκε µε τους άλλους και ήταν τη συγκεκριµένη στιγµή πιο άξιος 2. Όσο πιο καλοί και σπουδαίοι είναι οι άλλοι τόσο πιο µεγάλη αξία έχει ο νικητής Οµάδες 2-4 ατόµων, 5 min Ο αποτυχηµένος... είναι η µεγαλύτερη πλάνη! Ο αποτυχηµένος... είναι η µεγαλύτερη πλάνη! 3. Ο αποτυχηµένος πιστεύει για τον εαυτό του ότι απέτυχε γιατί υπερτίµησε τις δυνατότητές του. Αν τελικά, όµως, προσπάθησε όσο πιο πολύ µπορούσε και κατέκτησε τη θέση που του άξιζε, βάση ικανοτήτων,προετοιµασίας και εξοπλισµού και συγκυριών, είναι νικητής και έτσι πρέπει να θεωρεί τον εαυτό του. Το αποτέλεσµα είναι συνάρτηση πολλών παραγόντων. 4. Ακόµη και ο αθλητής που κατηγορεί τον εαυτό του ως αποτυχηµένο πρέπει να γνωρίζει ότι δεν είναι τέτοιος, αλλά απροετοίµαστος για τη συγκεκριµένη πρόκληση. Αντί να αντιδράσει ακραία (µελαγχολία, εσωστρέφεια, νεύρα, απογοήτευση, ψυχικά τραύµατα), µπορεί να δει ψυχρά και λογικά ελλείψεις και λάθη υπενθυµίζοντας στον εαυτό του ότι νέοι αγώνες έρχονται, όπου όλοι πάλι ξεκινούν από το ίδιο σηµείο. Τι µπορεί να σηµαίνει η λέξη αποτυχία; Προτάσεις για βελτίωση Α Π Ο Τ Υ Χ Ι Α Αφησε πίσω τα λάθη που έκανες. Ξέχασέ τα. Περίµενε ότι θα έρθουν αποτυχίες και λάθη. Όλα θέλουν ένταση. Μην ξεχνάς να προσπαθείς. Τα λάθη διδάσκουν! Μην τα επαναλαµβάνεις. Υπάρχει χώρος για κατανόηση Χρειάζεται να διορθώσεις τα λάθη. Μην τα διογκώνεις. Ισχυροποίησε την αυτογνωσία σου Αποδέξου την αποτυχία ως ένα σύντοµο στάδιο από όπου θα περάσεις πορευόµενος προς την κορυφή 1. να ενθαρρύνουν τους αθλητές τους µε θετική ανατροφοδότηση 2. να βελτιώνουν την καθηµερινή απόδοση των αθλητών µε σωστές οδηγίες και ασκήσεις, µε σωστή χρήση και γνώση των αρχών της προπόνησης και της εξάσκησης 3. να τους πείθουν µε λόγια ότι είναι ικανοί και αξίζουν 4. να τους µαθαίνουν να κινούνται και να ενεργούν µε αυτοπεποίθηση 4
Προτάσεις για βελτίωση Προτάσεις για βελτίωση 5. να δίνουν έµφασηστηβελτίωσητωνδεξιοτήτων και όχι στο αποτέλεσµα των αγώνων 6. να δουλεύουν µε δύσκολες συνθήκες στην προπόνηση ώστε στον αγώνα οι συνθήκες θα είναι ευκολότερες και οι αθλητές θα νιώθουν πιο άνετα 7. να χρησιµοποιούν συγκεκριµένους και προκλητικούς στόχους για τη βελτίωση της απόδοσης 8. να περάσουν στους αθλητές τους ότι η αποτυχία είναι αποτέλεσµα µειωµένης προσπάθειας ή έλλειψης κάποιων τεχνικών, γνώσεων και όχι µειωµένης ικανότητας. Η ικανότητα των αθλητών δεν πρέπει ναθίγεταικαθώςείναικάτιπουδεναλλάζει 9. να υποδεικνύουν ως πρότυπα άλλους αθλητές που βρίσκονται στο ίδιο επίπεδο και έχουν επιτυχίες 10. να τονίζουν στους αθλητές τους ότι τα αισθήµατα άγχους που έχουν δεν είναι ένδειξη φόβου αλλά ένδειξη ετοιµότητας Προτάσεις για βελτίωση 11. να εκπαιδεύουν τους αθλητές τους να ασκούνται µε θετικές νοερές εικόνες 12. να τους διδάσκουν τεχνικές χαλάρωσης για να περιορίσουν το άγχος τους Τεχνικές γιατηβελτίωσητης Αυτοπεποίθησης Αυτοδιάλογος Καθορισµός και επίτευξη στόχων Νοερή Απεικόνιση Χαλάρωση Εστίαση προσοχής Αθλητής Χ: «Γιατί να πιστέψω ότι µπορώ να τα καταφέρω; Πώς να πιστέψω στον εαυτό µου αφού τίποτε δε µου πάει καλά;» Προπονητής Ψ: «Γιατί να µην πιστέψεις; Αν δεν πιστέψεις στον εαυτό σου που θα πιστέψεις; Στον αντίπαλο;» Ρωτήστε τους αθλητές σας: «Πιστεύεις στον εαυτό σου και τι είναι αυτό στο οποίο πιστεύεις;» εκτιµήστε τις απαντήσεις τους, προσπαθήστε να δείτε τις επιλογές που τίθενται µπροστά στους αθλητές και που συχνά οι αθλητές δεν τις αντιλαµβάνονται. Θέστε το δίληµµα: «Πιστεύεις στον εαυτό σου ή στον αντίπαλο;» Μια τέτοια ερώτηση θα τους προκαλέσει να προσπαθήσουν πιο σκληρά 5
Σηµεία για αυτοπεποίθηση! Βιβλιογραφία Στην προπόνηση, στο ζέσταµα, µπαίνοντας στον αγώνα Λίγο πριν την προσπάθεια Την ώρα της προσπάθειας Να υπενθυµίσει στον εαυτό του 3 δυνατά σηµεία που έχει, και στα οποία πιστεύει «Ξεκινάω δυνατά» Να έχει την προσοχή στον αέρα και τα άλλα σκάφη «Αντέχω στην κούραση» «µπορώ» Να φαντασθεί την ιδανική εκκίνηση Να ξεκινήσει µε τη ρουτίνα που ξέρει Θεοδωράκης, Γ., Γούδας, Μ., & Παπαϊωάννου, Α. (2001). Αυτοπεποίθηση. Στο Ψυχολογική υπεροχή στον αθλητισµό (2η εκδ.) (σελ. 107-131). Θεσσαλονίκη: Εκδόσεις Χριστοδουλίδη. Rotella, R.J., w/cullen, B. (1995). Anyone can develop confidence. In Golf is not a game of perfect (pp.125-129). London, UK: Simon & Schuster. Rotella, R.J., w/cullen, B. (1996). Golf is a game of confidence. London, UK: Simon & Schuster. Weinberg, R.S., & Gould, D. (2001). Self-confidence. In Foundations of sport and exercise psychology (2nd ed.) (pp.285-304). Champaign, IL: Human Kinetics Πιστεύω σε µένα! Έχω πολλούς λόγους για να πιστεύω σε µένα!!!! Οι νίκες µου δεν είναι το µόνο καλό που έχω! Να πιστεύεις σε σένα! 6