Newsletter Αθλητικής Ψυχολογίας Σεπτεµβρίου Οκτωβρίου 2009

Transcript

1 Newsletter Αθλητικής Ψυχολογίας Σεπτεµβρίου Οκτωβρίου 2009 Το Καλοκαίρι πέρασε γρήγορα µε πολλούς αγώνες και επιδόσεις που µας έκαναν να τρίβουµε τα µάτια µας και να µην πιστεύουµε στα αυτιά µας. Όσο και αν κάποιοι θεωρούν τις υψηλές επιδόσεις αποτέλεσµα πολύπλοκων εργαστηριακών ερευνών και παρεµβάσεων, είναι πολύ σηµαντικό να προωθήσουµε τις βασικές µεθόδους βελτίωσης της απόδοσης χωρίς να απογοητευόµαστε από τις «εξωπραγµατικές» επιδόσεις που αντικρίζουµε σε αντιπάλους ή αθλητές/τριες του εξωτερικού ή του εσωτερικού. Είναι αρκετά σύνηθες φαινόµενο οι αθλητές/τριες να απογοητεύονται από τις υψηλές επιδόσεις άλλων αθλητών και να θεωρούν την προσπάθεια τους µάταιη. Καλό είναι όµως ο κάθε ένας µας να θυµάται πως ο πακτωλός των πληροφοριών που καθηµερινά δεχόµαστε δεν έχει την ικανότητα να φιλτράρει τις εντυπώσεις και να διαµορφώσει ανάλογα συµπεριφορές. Αυτή αποτελεί προσωπική ικανότητα που δυστυχώς δεν προσφέρεται πουθενά αυτούσια αλλά χρειάζεται συνειδητή επιλογή και υλοποίηση.

2 Σε µία προσπάθεια να µην ξεχασθούν τα βασικά στοιχεία της αθλητικής απόδοσης, κρίθηκε σκόπιµο από την συντακτική οµάδα του να γραφθούν δύο άρθρα για το Newsletter του Σεπτεµβρίου Οκτωβρίου σχετικά µε το τι βοηθά και τι όχι την αθλητική επίδοση. Στο πρώτο άρθρο αναφέρονται οι τρόποι ενίσχυσης της αυτοπεποίθησης προκειµένου να επιτευχθούν οι µέγιστες αθλητικές επιδόσεις σε κάθε άθληµα, αλλά και οι τρόποι που εµποδίζεται η πορεία προς τις καλές επιδόσεις όταν δεν έχει γίνει κατανοητή η σηµασία της ανάπτυξης αυτής της τόσο σηµαντικής ψυχολογικής παραµέτρου. Στο δεύτερο άρθρο αναφέρεται ο τρόπος που µπορούν οι υψηλές προσδοκίες σχετικά µε το αγωνιστικό αποτέλεσµα να εµποδίσουν την υψηλή αγωνιστική επίδοση. Με γνώµονα την πληρέστερη ενηµέρωση πάνω στα θέµατα αθλητικής ψυχολογίας, θεωρώ ότι τα δύο αυτά άρθρα προσφέρουν µε λακωνικό τρόπο την εξήγηση συγκεκριµένων παραµέτρων που επηρεάζουν το αθλητικό αποτέλεσµα και που αν ρυθµισθούν κατάλληλα µπορούν να αποτελέσουν σηµαντικά εφόδια για τη βελτίωση της αθλητικής απόδοσης. Ας κάνουµε ότι περνά από το χέρι µας για να βελτιώσουµε την αθλητική απόδοση και ας αφήσουµε την κριτική των ακραίων επιδόσεων σε αυτούς που θέλουν να την εξασκήσουν. Οι τρόποι είναι απλοί και το σίγουρο είναι ότι εφόσον ενισχύουµε συγκροτηµένες αθλητικές προσωπικότητες το αποτέλεσµα πάντα θα µας ανταµείβει. Καλό φθινόπωρο και καλή αρχή σε όλους! ρ. Εµµανουήλ Γεωργιάδης Υπεύθυνος οµάδας σύνταξης

3 Πως ενισχύεται η αυτοπεποίθηση για τις µεγάλες επιδόσεις; του ρ. Εµµανουήλ Γεωργιάδη Οι µεγάλες επιδόσεις στα ατοµικά αθλήµατα έκαναν έντονη την εµφάνιση τους κατά τη διάρκεια του φετινού Καλοκαιριού. Στον «βασιλιά των αθληµάτων» τον στίβο δηµιουργήθηκαν νέες επιδόσεις που πριν από µία δεκαετία έµοιαζαν αδύνατες ενώ ακόµα και σήµερα ένα σχεδόν µήνα µετά τις απίστευτες επιδόσεις του Παγκόσµιου Πρωταθλήµατος Στίβου στο Βερολίνο πολλοί ειδικοί δεν µπορούν να πιστέψουν ότι όντως οι επιδόσεις αυτές πραγµατοποιήθηκαν από ένα θνητό αθλητή... Αντίστοιχα στο Παγκόσµιο Πρωτάθληµα Κολύµβησης που έγινε τον Ιούλιο στη Ρώµη, πραγµατοποιήθηκαν επιδόσεις πραγµατικά απόκοσµες µόλις ένα χρόνο µετά από τους Ολυµπιακούς του Πεκίνου όπου αντίστοιχα οι επιδόσεις των αθλητών και των αθλητριών είχαν βελτιωθεί κατακόρυφα. Αν και στην περίπτωση του Υγρού Στίβου πολλές από τις επιδόσεις αυτές µπορεί να οφείλονται στη νέα τεχνολογία των κολυµβητικών «µαγιό» (ή καλύτερα κολυµβητικών «στολών»), δεν είναι δυνατόν να µην θαυµάσουµε τις ξεχωριστές επιτυχίες των κολυµβητών που ξεπέρασαν τόσες φορές τα όρια τους καταρρίπτοντας επανειληµµένα τα καλύτερα «ρεκόρ» τους. Άραγε τι είδους προπόνηση χρειάζεται για να γίνουν τόσο µεγάλες επιδόσεις; Μήπως χρειάζεται µόνο σωµατική προετοιµασία για να πραγµατοποιηθούν αυτές οι επιδόσεις;

4 Οι αθλητές πολύ συχνά µετά την πραγµατοποίηση των υψηλών αυτών επιδόσεων αναφέρονται στις αναγκαίες ψυχολογικές παραµέτρους που συνέβαλαν στην επίτευξη του στόχου ή των στόχων τους. Παράλληλα, πολύ συχνά µιλάνε για την ψυχολογική προετοιµασία τους αλλά και το πόσο τους ωφελεί κατά την περίοδο της σωµατικής τους προπόνησης. Πως µπορεί να βοηθηθεί ένας αθλητής/µία αθλήτρια για να αισθάνεται σιγουριά πριν τον κρίσιµο αγώνα; Η αυτοπεποίθηση σίγουρα δεν ενισχύεται µε ευχές και καλές διαθέσεις. Χρειάζεται σταθερή πορεία, επίτευξη των βραχυπρόθεσµων και µακροπρόθεσµων στόχων που έχουν αρχικά τεθεί καθώς και θετική ανατροφοδότηση από τις προσωπικές ενέργειες σε κάθε επίπεδο αλληλεπίδρασης του/της αθλητή/τριας µε το περιβάλλον. Με τον αθλητή/την αθλήτρια να αντιµετωπίζει καθηµερινά την αγωνία της καλής σωµατικής απόδοσης, την υψηλή κόπωση από την προπονητική διαδικασία, την αγωνία της ολοκλήρωσης του καθηµερινού προπονητικού προγράµµατος, το αυστηρά µετρηµένο καθηµερινό πρόγραµµα διαβίωσης και τον περιορισµένο χρόνο για την ικανοποίηση άλλων ανθρώπινων αναγκών (όπως για παράδειγµα οι κοινωνικές ανάγκες για συσχέτιση µε αγαπηµένα πρόσωπα του περιβάλλοντος), η αυτοπεποίθηση των αθλητών/τριων δοκιµάζεται πολύ συχνά. Αν τώρα προσθέσουµε την πιθανότητα τραυµατισµού που λόγω των υψηλών σωµατικών καταπονήσεων αποτελεί ένα σχεδόν αναπόσπαστο µέρος της προπονητικής διαδικασίας, η αυτοπεποίθηση αποτελεί µία ψυχολογική παράµετρο που δοκιµάζεται έντονα στην καθηµερινότητα του πρωταθλητισµού. Πως µπορεί ένας αθλητής/µία αθλήτρια να ξεπεράσει τις δυσκολίες της καθηµερινής προσπάθειας και να φτάσει στην αγωνιστική επίδοση που είναι αντάξια των ικανοτήτων και της προετοιµασίας του/της; Όπως αναφέρθηκε προηγουµένως, η αυτοπεποίθηση κτίζεται καθηµερινά. εν είναι δυνατόν ένας αθλητής/µία αθλήτρια που στερείται την ικανότητα να αισθανθεί την επιτυχία στην καθηµερινή του/της προσπάθεια, να αισθανθεί την απαιτούµενη σιγουριά που θα λειτουργήσει σαν εφαλτήριο για την πραγµατοποίηση της υψηλής αγωνιστικής επίδοσης. Χρειάζεται να µπορεί να φτάσει στην αφετηρία ή στη στιγµή της έναρξης του αγώνα µε την ενθύµηση της πολύωρης καθηµερινής προετοιµασίας που του/της έχει δώσει τα εχέγγυα για την υψηλή απόδοση. Ο αθλητής/η αθλήτρια θα πρέπει να µπορεί σε κάθε ανωµαλία, αναποδιά ή φαινοµενική δυσκολία πριν ή κατά τη διάρκεια του αγώνα να µπορεί να κρατήσει την πολύτιµη αίσθηση σιγουριάς και να ολοκληρώσει µε τον καλύτερο δυνατό τρόπο την αγωνιστική προσπάθεια του/της. Οι δευτέρες σκέψεις, το «εάν συµβεί το συγκεκριµένο σενάριο» ή κάθε άλλη σκέψη που αµφισβητεί την αγωνιστική ετοιµότητα όχι µόνο δεν βοηθά την απόδοση αλλά εµποδίζει την ενασχόληση µε τα στοιχεία της απόδοσης που µετράν πραγµατικά στην υψηλή επίδοση. Χρειάζεται να έχουν ξεκαθαρίσει οι σκέψεις και τα απαιτούµενα αγωνιστικά στοιχεία που θα οδηγήσουν στην υψηλή απόδοση. Όταν τα στοιχεία αυτά είναι υπό διερεύνηση, είναι σχεδόν σίγουρο ότι η τελική επίδοση δεν είναι αυτή που ταιριάζει στις πραγµατικές δυνατότητες του αθλητή/της αθλήτριας.

5 Μία σωστά σχεδιασµένη ψυχολογική προετοιµασία προσφέρει τις δυνατότητες για την ολόπλευρη κινητοποίηση των αθλητικών ικανοτήτων. Με δεδοµένο ότι κτίζεται πάνω στις πραγµατικές ψυχολογικές ανάγκες του αθλητή/της αθλήτριας η προετοιµασία αυτή συµπληρώνει και συµπληρώνεται από την εξέλιξη των σωµατικών ικανοτήτων που πραγµατοποιείται µέσα από τη καθηµερινή σωµατική προπόνηση. Η αυτοπεποίθηση είναι µέρος κάθε τέτοιου προγράµµατος ψυχολογικής προετοιµασίας και θεωρείται τόσο η ψυχολογική παράµετρος που θρέφει την καθηµερινή επίτευξη, όσο και το επιστέγασµα της ετοιµότητας για υψηλή αθλητική απόδοση. Χρειάζεται σε κάθε υψηλή επίδοση και είναι η πιο ευάλωτη και εύθραυστη παράµετρος σε κάθε τυχόν αρνητικό αγωνιστικό αποτέλεσµα. Όποιος την έχει αναπτύξει σωστά δεν πτοείται από τα µέτρια αγωνιστικά αποτελέσµατα και µπορεί να φτάσει αργά ή γρήγορα στις επιδόσεις που του/της αξίζουν.

6 Προσδοκίες και απόδοση του ρ. Εµµανουήλ Γεωργιάδη Είναι δυστυχώς αρκετά συχνό φαινόµενο αθλητές και αθλήτριες άριστα προπονηµένοι και προετοιµασµένοι από κάθε άποψη, (φυσική κατάσταση, τεχνική, κτλ.) να εµφανίζονται στις κρίσιµες αγωνιστικές τους υποχρεώσεις χωρίς την απαιτούµενη αγωνιστική ετοιµότητα που µπορεί να τους οδηγήσει σε υψηλή αγωνιστική επίδοση. Ενώ όλα είναι, ή φαίνονται πως είναι, έτοιµα για την πολύ καλή επίδοση, οι αθλητές/τριες αυτοί/αυτές δεν καταφέρνουν να έχουν την απαιτούµενη αγωνιστική συµπεριφορά που θα τους οδηγήσει σε ένα καλό αγωνιστικό αποτέλεσµα. Τις περισσότερες φορές αυτή η «ανεξήγητα χαµηλή απόδοση» οφείλεται στις υψηλές προσδοκίες που τίθενται πριν τον αγώνα από τους ίδιους τους αθλητές και τις αθλήτριες ή από τα σηµαντικά πρόσωπα του περιβάλλοντος τους όπως είναι οι προπονητές, οι γονείς, οι συναθλητές, ή ακόµα και άτοµα του ευρύτερου περιβάλλοντος τους όπως είναι οι φίλαθλοι, ο τύπος, κτλ. Για ποιο λόγο άραγε οι υψηλές αυτές προσδοκίες αποτελούν εµπόδιο στην αγωνιστική απόδοση;

7 Κατ αρχήν ο αθλητής/η αθλήτρια που πριν τον αγώνα σκέφτεται το τι θα ήθελε να κερδίσει από τον αγώνα αυτόν, χάνει την επαφή µε αυτά που συµβαίνουν κατά τη διάρκεια που αγωνίζεται. Με το µυαλό συντονισµένο σε ένα συγκεκριµένο ιδεατό αποτέλεσµα, δεν έχει τη δυνατότητα να εστιάσει στο παρόν και έτσι δεν έχει επίγνωση της αγωνιστικής του/της συµπεριφοράς. Αποτέλεσµα αυτής της απώλειας συγκέντρωσης είναι η µειωµένη απόδοση και µη αξιοποίηση της αγωνιστικής ετοιµότητας που τυχόν βρίσκεται. Επίσης, όταν υπάρχει ένα συγκεκριµένο αποτέλεσµα µε το οποίο ο αθλητής/η αθλήτρια έχει ταυτίσει την αγωνιστική επιτυχία, κάθε άλλο αποτέλεσµα θα είναι µέτριο ή κακό προκαλώντας απογοήτευση και λύπη. Αν δεν επιτευχθεί αυτή η συγκεκριµένη επίδοση ή το συγκεκριµένο αγωνιστικό αποτέλεσµα κάθε τι που µπορεί να πήγε καλά στο συγκεκριµένο αγώνα, απλά απορρίπτεται ως µετρίως καµωµένο όσο σηµαντικό και αν είναι, προκαλώντας τη µη αξιοποίηση σηµαντικών αγωνιστικών συµπερασµάτων που θα µπορούσαν να φανούν πολύτιµα στο µέλλον.

8 Τα αρνητικά αυτά συναισθήµατα µετά από ένα κρίσιµο αγώνα, δηµιουργούν πιθανότητες υψηλού αγωνιστικού άγχους την επόµενη φορά που ο/η αθλητής/τρια πρόκειται να αγωνισθεί ξανά σε παρόµοιας σηµασίας αγωνιστικές συνθήκες και ένα παραπάνω εµπόδιο που χρειάζεται να ξεπερασθεί για να ολοκληρωθεί µία καλή αγωνιστική εµφάνιση. Αν δεν αντιµετωπισθεί το υψηλό άγχος είναι σχεδόν βέβαιο ότι πολλά από τα στοιχεία της αγωνιστικής συµπεριφοράς θα δοκιµασθούν αναίτια (π.χ. τεχνική, µυϊκή αίσθηση), προκαλώντας περαιτέρω αγωνιστική κάµψη. Αποτέλεσµα αυτής της αλυσίδας των µέτριων αγωνιστικών εµφανίσεων που έχουν προκληθεί από τις υψηλές αγωνιστικές προσδοκίες είναι η µειωµένη αγωνιστική αυτοπεποίθηση. Κανένας αθλητής και καµία αθλήτρια δεν µπορεί να ολοκληρώσει επιτυχηµένα ένα κρίσιµο αγώνα όταν γνωρίζει ότι στο κοντινό παρελθόν έχει αποδώσει µέτρια για απροσδιόριστους λόγους που εξακολουθούν να προβληµατίζουν και να απειλούν. Μειωµένη σιγουριά στον εαυτό σηµαίνει µειωµένη προσπάθεια και σχεδόν σίγουρα µέτρια αγωνιστικά αποτελέσµατα. Για τους απλούς αυτούς λόγους είναι πολύ σηµαντικό οι αθλητές και οι αθλήτριες κάθε αγωνίσµατος να µην απασχολούνται γνωστικά µε τις επιθυµίες που πιθανά έχουν σχετικά µε το αγωνιστικό αποτέλεσµα, αλλά να προσπαθούν να υλοποιήσουν µε ακρίβεια αυτό που έχουν σχεδιάσει από πριν να πράξουν. Αφήνοντας την αγωνία για το αγωνιστικό αποτέλεσµα στα πρόσωπα του περιβάλλοντος τους, οι αθλητές/τριες χρειάζεται να επικεντρωθούν στον αγωνιστικό τους ρόλο και στο πως µπορούν να κάνουν την κάθε αγωνιστική στιγµή πραγµατικά να αξίζει.