15 ΜΟΝΟΠΩΛΙΟ

ΜΟΝΟΠΩΛΙΟ Ενώ µια ανταγωνιστική επιχείρηση παίρνει ως δεδοµένες τις τιµές,δηλαδή είναι λήπτης τιµών, το µονοπώλιο αντίθετα είναι διαµορφωτής τιµών.

ΜΟΝΟΠΩΛΙΟ Μια επιχείρηση θεωρείται µονοπώλιο εάν... Είναι ο µόνος πωλητής του προϊόντος Το προϊόν της δεν έχει στενά υποκατάστατα

ΠΩΣ ΗΜΙΟΥΡΓΟΥΝΤΑΙ ΤΑ ΜΟΝΟΠΩΛΙΑ Η θεµελιώδης αιτία δηµιουργίας των µονοπωλίων είναι τα εµπόδια εισόδου νέων επιχειρήσεων στην αγορά.

ΠΩΣ ΗΜΙΟΥΡΓΟΥΝΤΑΙ ΤΑ ΜΟΝΟΠΩΛΙΑ Τα εµπόδια εισόδου στην αγορά, έχουν τρεις πηγές: Ένας βασικός πόρος κατέχεται µόνο από µια µοναδική επιχείρηση. Τοκράτοςδίνεισεµιαµοναδικήεπιχείρησητο αποκλειστικό δικαίωµα να παράγει κάποιο αγαθό. Το κόστος παραγωγής κάνει ένα µοναδικό παραγωγό πιο αποτελεσµατικό από έναν µεγάλο αριθµό παραγωγών.

Μονοπωλιακοί Πόροι Αν και η αποκλειστική ιδιοκτησία ενός βασικού πόρου είναι µια πιθανή αιτία µονοπωλίου, στηνπραγµατικότητα σπανίως εµφανίζονται µονοπώλια εξαιτίας αυτού του λόγου.

Μονοπώλια δηµιουργηµένα από το κράτος Η κυβέρνηση µπορεί να περιορίζει την είσοδο δίδοντας το αποκλειστικό δικαίωµασεµιαεταιρίαναπωλείένα συγκεκριµένο προϊόν σε µια αγορά.

Μονοπώλια δηµιουργηµένα από το κράτος Η νοµοθεσία για τα διπλώµατα ευρεσιτεχνίας και τα δικαιώµατα των δηµιουργών είναι ένα άλλο παράδειγµα του τρόπου δηµιουργίας µονοπωλίου απότοκράτοςπουεξυπηρετείόµωςτο συµφέρον του κοινού.

Φυσικά µονοπώλια Φυσικό µονοπώλιο είναι ένα µονοπώλιο που δηµιουργείται επειδή µία µοναδική επιχείρηση µπορεί να προσφέρει ένα αγαθόήµιαυπηρεσίασεολόκληρητην αγορά σε µικρότερο κόστος από ότι µπορούν δύο ή περισσότερες επιχειρήσεις.

Φυσικά µονοπώλια Ένα φυσικό µονοπώλιο δηµιουργείται όταν υπάρχουν οικονοµίες κλίµακας στο σχετικό µέγεθος της παραγωγής.

Σχήµα 1:Οικονοµίες κλίµακας ως αιτίες ύπαρξης µονοπωλίου Cost Κόστος Average total Cost 0 Quantity of Output Ποσότητα παραγωγής

ΠΩΣ ΤΑ ΜΟΝΟΠΩΛΙΑ ΛΑΜΒΑΝΟΥΝ ΤΙΣ ΑΠΟΦΑΣΕΙΣ ΤΟΥΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΤΙΜΟΛΟΓΗΣΗ Μονοπώλιο vs Ανταγωνισµός Μοναδικός πωλητής Αντιµετωπίζει µια κατερχόµενη καµπύλη ζήτησης ιαµορφωτής τιµής Μειώνειτηντιµήγιανααυξήσειτιςπωλήσεις Ανταγωνιστική επιχείρηση Ένας από τους πολλούς πωλητές Αντιµετωπίζει µια οριζόντια καµπύλη ζήτησης Λήπτης τιµών Πωλείτοπροϊόνστηνίδιαποσότητα

Σχήµα 2:Καµπύλες Ζήτησης ανταγωνιστικής επιχείρησης και µονοπωλίου (a) A Competitive Firm s Demand Curve (b) A Monopolist s Demand Curve Price Price Demand Demand 0 Quantity of Output 0 Quantity of Output Copyright 2004 South-Western

ΕΣΟ Α ΜΟΝΟΠΩΛΙΟΥ Total Revenue-Συνολικόέσοδο P Q = TR Average Revenue-Μέσοέσοδο TR/Q = AR = P Marginal Revenue-Οριακόέσοδο TR/ Q = MR

Table 1 A Monopoly s Total, Average, and Marginal Revenue

ΕΣΟ Α ΜΟΝΟΠΩΛΙΟΥ Οριακό έσοδο του µονοπωλητή Το οριακό έσοδο του µονοπωλίου είναι πάντοτε µικρότερο από την τιµή του προϊόντος του. Η καµπύλη ζήτησης είναι κατερχόµενη Ότανοµονοπωλητήςµειώνειτηντιµήγιανα πωλήσει µια επιπλέον µονάδα, το έσοδο που εισπράττει από τις προηγούµενες µονάδες πώλησης µειώνεται

ΕΣΟ Α ΜΟΝΟΠΩΛΙΟΥ Οριακό Έσοδο µονοπωλίου Όταν ένα µονοπώλιο αυξάνει την ποσότητα που πωλεί, ασκούνται δύο επιδράσεις στο συνολικό έσοδο του (P Q). Η επίδραση παραγωγής (The output effect): πωλείται περισσότερη ποσότητα προϊόντος και εποµένως το Q είναι µεγαλύτερο. Η επίδραση της τιµής (the price effect): η τιµή του προϊόντος µειώνεται και εποµένως το P είναι χαµηλότερο.

Σχήµα 3:Καµπύλες Ζήτησης και Οριακού εσόδου για ένα µονοπώλιο Price Τιµή $11 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 1 2 3 4 Marginal revenue 1 2 3 4 5 6 7 8 Demand (average revenue) Quantity of Water Ποσότητα νερού

ΜΕΓΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ ΚΕΡ ΟΥΣ Ένα µονοπώλιο µεγιστοποιεί το κέρδος επιλέγοντας την ποσότητα στην οποία το Οριακό έσοδο = Οριακό κόστος. Τότε χρησιµοποιεί την καµπύλη ζήτησης γιαναβρειτηντιµήπουθαπείσειτους καταναλωτές να αγοράσουν την ποσότητα αυτή.

Σχήµα 4:Μεγιστοποίηση κέρδους για ένα µονοπώλιο Costs and Revenue Κόστος και έσοδο Monopoly Price 2.... and then the demand curve shows the price consistent with this quantity. B 1. The intersection of the marginal-revenue curve and the marginal-cost curve determines the profit-maximizing quantity... A Average total cost Marginal cost Demand Marginal revenue 0 Q Q MAX Q Quantity Ποσότητα

ΜΕΓΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ ΚΕΡ ΟΥΣ Σύγκριση µονοπωλίου και ανταγωνισµού Στις ανταγωνιστικές αγορές,η τιµή είναι ίση µε το οριακό κόστος. P = MR = MC Στις µονοπωλιακές αγορές, η τιµή είναι υψηλότερη από το οριακό κόστος. P > MR = MC

ΤΟ ΚΕΡ ΟΣ ΤΟΥ ΜΟΝΟΠΩΛΙΟΥ Τοκέρδος είναιίσοµετοσυνολικό έσοδο µείον το συνολικό κόστος Profit = TR TC Μπορούµε να διατυπώσουµε την σχέση αυτή ως: Profit = (TR/Q - TC/Q) Q Profit = (P - ATC) Q

Σχήµα 5: Το κέρδος του µονοπωλητή Costs and Revenue Κόστος και έσοδο Marginal cost Monopoly price E B Monopoly profit Average total cost Average total cost D C Demand Marginal revenue 0 Q MAX Quantity Ποσότητα

ΤΟ ΚΕΡ ΟΣ ΤΟΥ ΜΟΝΟΠΩΛΙΟΥ Ο µονοπωλητής θα απολαµβάνει οικονοµικά κέρδη εάν η τιµή είναι µεγαλύτερη από το µέσο συνολικό κόστος (P > ATC).

Σχήµα 6: Η Αγορά Φαρµάκων Costs and Revenue Κόστος και έσοδο Price during patent life Price after patent expires Marginal revenue Demand Marginal cost 0 Monopoly quantity Competitive quantity Quantity Ποσότητα

TΟ ΚΟΣΤΟΣ ΕΥΗΜΕΡΙΑΣ ΤΟΥ ΜΟΝΟΠΩΛΙΟΥ Σεαντίθεσηµετηνανταγωνιστικήεπιχείρηση, τοµονοπώλιοορίζειγιατοπροϊόντουτιµή πάνω από το οριακό κόστος. Απότηνάποψητωνκαταναλωτώνυψηλήτιµή κάνει το µονοπώλιο ανεπιθύµητο. Απότηνάποψητουιδιοκτήτητηςεπιχείρησης, η υψηλή τιµή καθιστά το µονοπώλιο εξαιρετικά επιθυµητό.

Figure 7 The Efficient Level of Output Σχήµα 7:Το αποτελεσµατικό επίπεδο παραγωγής Price Τιµή Marginal cost Value to buyers Cost to monopolist Cost to monopolist Value to buyers Demand (value to buyers) 0 Value to buyers is greater than cost to seller. Efficient quantity Value to buyers is less than cost to seller. Quantity Ποσότητα

Η ΜΗ ΑΝΤΙΣΤΑΘΜΙΖΟΜΕΝΗ ΑΠΩΛΕΙΑ Επειδή το µονοπώλιο ορίζει τιµή πάνω από το οριακό κόστος,τοποθετεί µια σφήνα ανάµεσα στη θέληση των καταναλωτών να πληρώσουν και στο κόστος παραγωγής. Ησφήνααυτήπροκαλείτηνποσότητα πώλησης να πέσει κάτω από το κοινωνικά αποτελεσµατικό επίπεδο.

Σχήµα 8: Η Αναποτελεσµατικότητα του Μονοπωλίου Price Τιµή Deadweight loss Marginal cost Monopoly price Marginal revenue Demand 0 Monopoly quantity Efficient quantity Quantity Ποσότητα

Η ΜΗ ΑΝΤΙΣΤΑΘΜΙΖΟΜΕΝΗ ΑΠΩΛΕΙΑ The Inefficiency of Monopoly (Η αναποτελεσµατικότητα του µονοπωλίου) Ο µονοπωλητής παράγει λιγότερη από την κοινωνικά αποτελεσµατική ποσότητα παραγωγής.

Η ΜΗ ΑΝΤΙΣΤΑΘΜΙΖΟΜΕΝΗ ΑΠΩΛΕΙΑ Η µη αντισταθµιζόµενη απώλεια που προκαλείται από ένα µονοπώλιο είναι παρόµοια µε τη µη αντισταθµιζόµενη απώλεια που προκαλείται από ένα φόρο. Οι δύο περιπτώσεις διαφέρουν γιατί: στην περίπτωση του φόρου το έσοδο πηγαίνει στο δηµόσιο, ενώ στη περίπτωση του µονοπωλιακού κέρδους το όφελος καταλήγει στην ιδιωτική επιχείρηση.

ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ ΑΠΕΝΑΝΤΙ ΣΤΑ ΜΟΝΟΠΩΛΙΑ Η Πολιτική ανταποκρίνεται στο πρόβληµα τουµονοπωλίουµεένααπότους ακόλουθους τρόπους. Προσπαθώντας να κάνουν τις µονοπωλιακές αγορές πιο ανταγωνιστικές Ρυθµίζοντας την συµπεριφορά των µονοπωλίων. Μετατρέποντας ορισµένα ιδιωτικά µονοπώλια σε κρατικές επιχειρήσεις. Αφήνοντας τα πράγµατα ως έχουν

Η ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΤΟΥ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΥ ΜΕ ΤΗΝ ΑΝΤΙΜΟΝΟΠΩΛΙΑΚΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ Η αντιµονοπωλιακή νοµοθεσία είναι η συλλογή νοµοθετηµάτων που αποσκοπούν στον περιορισµό της µονοπωλιακής δύναµης. Η αντιµονοπωλιακή νοµοθεσία δίνει στην κυβέρνηση διάφορους τρόπους για να προωθήσει τον ανταγωνισµό. Να εµποδίζει συγχωνεύσεις. Να αποφασίσει τη διάσπαση επιχειρήσεων εν επιτρέπουν στις εταιρείες να συντονίζουν τις δραστηριότητες τους µε τρόπους που καθιστούν τις αγορές λιγότερο ανταγωνιστικές.

Η ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΤΟΥ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΥ ΜΕ ΤΗΝ ΑΝΤΙΜΟΝΟΠΩΛΙΑΚΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ Two Important Antitrust Laws Sherman Antitrust Act (1890) Περιορισµός της δύναµης αγοράς των µεγάλων και πανίσχυρων τράστ που θεωρούνταν ότι κυριαρχούν στην οικονοµία την εποχή εκείνη. Clayton Act (1914) Ενίσχυσε την εξουσία της οµοσπονδιακής κυβέρνηση επιτρέποντας την παραποµπή ιδιωτικών επιχειρήσεων στη δικαιοσύνη.

ΚΡΑΤΙΚΗ ΡΥΘΜΙΣΗ Η κυβέρνηση ρυθµίζει την τιµολόγηση που επιβάλουν τα µονοπώλια. The allocation of resources will be efficient if price is set to equal marginal cost. ( Εάν P = Οριακόκόστος => αποτελεσµατική κατανοµήτωνπόρων).

Σχήµα 9: Τιµολόγηση σύµφωνα µε το Οριακό κόστος για ένα φυσικό µονοπώλιο Price Τιµή Average total cost Regulated price Loss Average total cost Marginal cost Demand 0 Quantity Ποσότητα

ΚΡΑΤΙΚΗ ΡΥΘΜΙΣΗ Στηνπράξη, οιρυθµιστές αντιµετωπίζουν το πρόβληµα αυτό επιτρέποντας στους µονοπωλητές να κρατούν µέρος του οφέλους από τη µείωσητουκόστουςµετηµορφήτου υψηλότερου κέρδους, µια πρακτική που απαιτεί κάποια απόκλιση από την τιµολόγηση σύµφωνα µε το οριακό κόστος.

ΚΡΑΤΙΚΗ Ι ΙΟΚΤΗΣΙΑ Αντί να ρυθµίζει ένα φυσικό µονοπώλιο το οποίο εκµεταλλεύεται µια ιδιωτική επιχείρηση, το κράτος µπορεί να αναλάβει το ίδιο την εκµετάλλευση του µονοπωλίου.

ΑΦΗΣΤΕ ΤΑ ΠΡΑΓΜΑΤΑ ΩΣ ΕΧΟΥΝ Ορισµένοι οικονοµολόγοι υποστηρίζουν ότι είναι συχνά καλύτερο να µην προσπαθεί το κράτος να θεραπεύσει τις αναποτελεσµατικότητες της µονοπωλιακής τιµολόγησης.

ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΙΑΚΡΙΣΗΣ ΤΙΜΩΝ Price discrimination -πολιτικήδιάκρισης τιµών είναι η επιχειρηµατική πρακτική να πωλείται σε διαφορετικές οµάδες πελατών το ίδιο αγαθό σε διαφορετικές τιµές.

ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΙΑΚΡΙΣΗΣ ΤΙΜΩΝ Η πολιτική διάκριση τιµών δεν είναι δυνατή σε ανταγωνιστική αγορά. Για να εφαρµόσεις διακριτική πολιτική τιµών απαιτείται να έχεις κάποια δύναµη στην αγορά Τέλεια πολιτική διάκρισης τιµών είναι η κατάσταση στην οποία ο µονοπωλητής γνωρίζει ακριβώς την προθυµία κάθε καταναλωτή να πληρώσει µια τιµή και µπορεί να χρεώσει διαφορετική τιµή σε κάθε ένα από αυτούς.

ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΙΑΚΡΙΣΗΣ ΤΙΜΩΝ ύο σηµαντικές επιδράσεις της διακριτικής πολιτικής τιµών Μεγιστοποίηση των κερδών των µονοπωλητών Μείωση µη αντισταθµιζόµενης απώλειας.

Σχήµα 10: Ευηµερία µε και χωρίς διακριτική τιµολόγηση Price (a) Monopolist with Single Price Consumer surplus Monopoly price Profit Deadweight loss Marginal cost Marginal revenue Demand 0 Quantity sold Quantity

Σχήµα 10: Ευηµερία µε και χωρίς διακριτική τιµολόγηση Price (b) Monopolist with Perfect Price Discrimination Profit Marginal cost Demand 0 Quantity sold Quantity

ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΙΑΚΡΙΣΗΣ ΤΙΜΩΝ Παραδείγµατα: Movie tickets-εισιτήριακινηµατογράφου Airline prices- τιµές αεροπορικών εισιτηρίων Discount coupons -κουπόνιαεκπτώσεων Financial aid -οικονοµικήβοήθεια Quantity discounts-εκπτώσειςποσότητας

ΣΗΜΠΕΡΑΣΜΑ: Η ΕΠΙΚΡΑΤΗΣΗ ΤΟΥ ΜΟΝΟΠΩΛΙΟΥ Πόσο διαδεδοµένα είναι τα προβλήµατα του µονοπωλίου? Είναιπολύδιαδεδοµένα. Οι περισσότερες επιχειρήσεις έχουν κάποιον έλεγχο στις τιµές στις οποίες πωλούν το προϊόν τους λόγω διαφορετικών προϊόντων Επιχειρήσεις µε ουσιαστική µονοπωλιακή δύναµη είναι πολύ σπάνιες Ελάχιστα αγαθά στην πραγµατικότητα µοναδικά.