Διαδικτυακή Προώθηση και Κοινωνική Δικτύωση Πολυσυλλεκτικών Προγραμμάτων Σπουδών στις Μεταφορές και την Ναυτιλία

Διαδικτυακή Προώθηση και Κοινωνική Δικτύωση Πολυσυλλεκτικών Προγραμμάτων Σπουδών στις Μεταφορές και την Ναυτιλία Φοιτήτρια: Κλεοπάτρα Μπεσικιώτη Επιβλέπων Καθηγητής: Κωνσταντίνος Πάνου

«Ίσως είναι ανάγκη στα παιδιά μας να διδάσκουμε μαζί με τα μαθηματικά που οδήγησαν στο "άρα" της τεχνολογίας και κάποια "λυρικά μαθηματικά" που να οδηγούν και στο "άρα" της ευαισθησίας που διπλασιάζει την ικανότητα σου να αντιλαμβάνεσαι τη ζωή» Οδυσσέας Ελύτης

ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Θα ήθελα να ευχαριστήσω τον καθηγητή μου κ. Κωνσταντίνο Πάνου για την καθοδήγησή του αλλά κυρίως για την εμπιστοσύνη του, έτσι ώστε να μπορέσει να επιτευχθεί η ολοκλήρωση αυτής της μελέτης. Δεν γίνεται όμως να παραβλέψω και τους υπόλοιπους καθηγητές μου, που ο καθένας τους ήταν δίπλα μου στην όλη μέχρι τώρα πορεία μου. Στην συνέχεια ένα μεγάλο ευχαριστώ στην οικογένειά μου και ειδικά στην μητέρα μου που στάθηκε δίπλα μου όλο αυτό το διάστημα. Όλους τους ανθρώπους που γνώρισα, μικρός ο χρόνος αλλά αρκετός σε αυτόν τον απομακρυσμένο τόπο ώστε να δημιουργηθούν γερά θεμέλια για την οικογένεια που γεννήθηκε εδώ. Ένα μεγάλο ευχαριστώ στην Μαρκέλλα που ήταν δίπλα μου σε κάθε δυσκολία και παρόλα αυτά με ανεχόταν, με στήριζε και με συναινούσε. Όπως και στον φίλο μου Σωτήρη που χωρίς την αρχική του παρέμβαση δεν θα μπορούσα ποτέ να βρίσκομαι εδώ. Τέλος σε όλους τους φίλους που ο καθένας ήταν πλάι μου με τον δικό του τρόπο. Χίος 08.11.16 Στην μνήμη του πατέρα μου «ακόμα και μέσα από την απώλεια σου συνεχίζεις να μας δίνεις εφόδια» i

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 1 Γενικά... 2 Αντικείμενο... 3 Προσέγγιση... 3 Δομή... 4 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ... 4 Η Έννοια της Αξίας... 5 Διαδικτυακό Μάρκετινγκ... 13 Online Διαφήμιση... 16 Κοινωνική Δικτύωση... 17 Ιστορική Αναδρομή... 18 Χαρακτηρηστικά τησ Κοινωνικής Δικτύωσης... 20 Μορφές Κοινωνικής Δικτύωσης... 22 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ... 26 Γενικά... 27 Παραγοντική Ανάλυση... 27 Μέθοδος «Εξαγωγής» των Παραγόντων... 29 Ερμηνεία Αποτελεσμάτων... 31 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ΈΡΕΥΝΑ & ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ... 40 Έρευνα Ερωτηματολογίου... 41 Αντικείμενο της Έρευνας... 41 Πληθυσμός Έρευνας... 41 Διεξαγωγή της Έρευνας... 41 Δομή και Οργάνωση... 41 Γλωσσάρι Εννοιών και Όρων... 44 Προετοιμασία Δεδομένων... 45 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ... 48 Στατιστική Ανάλυση... 49 Ενότητα Α. Κίνητρα... 49 Ενότητα Β. Εκπαιδευτική και Ακαδημαϊκή Ποιότητα... 56 Ενότητα Γ. Οργάνωση και Διαχείριση... 63 Ενότητα Δ. Μαθησιακοί Πόροι... 65 ii

Ενότητα Ε. Δεξιότητες και Προσωπική Ανάπτυξη... 68 Ενότητα ΣΤ. Καριέρα και Επαγγελματική Εξέλιξη... 70 Ενότητα Ζ. Φοιτητική Ζωή... 74 Ενότητα Η. Συνολική Αξιολόγηση... 78 Ενότητα Θ. Προσωπικά Στοιχεία... 80 Εφαρμογή της Παραγοντικής Ανάλυσης... 92 Ερμηνεία των Αποτελεσμάτων της Παραγοντικής Ανάλυσης... 96 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ... 103 Συμπεράσματα... 104 Καινοτομία/ Συμβολή της Εργασίας στην κατανόηση της Αξίας ενός ΠΜΣ... 106 Περιορισμοί της Εργασίας και Προτεινόμενη Έρευνα... 106 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ... I Βιβλιογραφικές Αναφορές... ii ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ... V Παράρτημα 1 Ερωτηματολόγιο... vi Έρευνα Αξιολόγησης Προώθησης ενός ΠΜΣ... vi Παράρτημα 2 Μητρώα Παραγοντικής Ανάλυσης... xviii iii

ΠΕΡΙΛΗΨΗ Σκοπός της παρούσας πτυχιακής εργασίας είναι η μελέτη και ο προσδιορισμός της έννοιας της αξίας ενός Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών (ΠΜΣ) και ειδικότερα εκείνων που εξειδικεύονται στις μεταφορές και στη ναυτιλία. Επίσης η εργασία αποσκοπεί στη μελέτη του τρόπου με τον οποίο οι υπηρεσίες διαδικτύου μπορούν να συμβάλουν στην προώθηση και καλύτερη επικοινωνία των εν λόγω Προγραμμάτων. Σε αυτό το πλαίσιο, διερευνώνται οι δυνατότητες που παρέχουν νέες τεχνολογίες, όπως τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης (Social Media) και τα κοινωνικά δίκτυα (Social Networks), για μια πιο στοχευμένη και αποτελεσματική επικοινωνία. Τα μέσα αυτά, που κατακτούν ολοένα και περισσότερους χρήστες ιδιαίτερα νέους που αποτελούν και το βασικό κοινό-στόχος των περισσοτέρων ΠΜΣ αποτελούν την πιο σύγχρονη αντίληψη και εξέλιξη στο χώρο της διαδικτυακής επικοινωνίας. Στην παρούσα εργασία θα αναλυθεί διεξοδικά (α) η ενδεικνυόμενη στρατηγική για την αξιοποίηση των ευκαιριών, που προσφέρονται μέσω του διαδικτύου, για καλύτερη επικοινωνία των ΠΜΣ με το κοινό τους, (β) ο βαθμός στον οποίο τα κοινωνικά μέσα παρέχουν αποτελεσματικότερες λύσεις για την ανάδειξη της αξίας τέτοιων Προγραμμάτων και (γ) η δυνατότητα μέτρησης των αποτελεσμάτων της επικοινωνίας, με στόχο τη συνεχή βελτίωση (π.χ. με την επίτευξη καλύτερης θέσης στα αποτελέσματα των μηχανών αναζήτησης) και την αύξηση των ποσοστών επιτυχίας (π.χ. με την υποδοχή μεγαλύτερου αριθμού αιτήσεων εγγραφής). Για την επίτευξη των παραπάνω, στο πρώτο μέρος της εργασίας, γίνεται μια προσπάθεια εννοιολογικής αποσαφήνισης των όρων που αφορούν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, στην κατηγοριοποίησή τους αλλά και στις δυνατότητες για την επικοινωνιακή και δομημένη αξιοποίηση τους. Στο δεύτερο μέρος, τα κοινωνικά δίκτυα και τα μέσα για την εφαρμογή τους συνδέονται με την εκπαίδευση στη Ναυτιλία και τις Μεταφορές. Επίσης, περιγράφονται τα βήματα που απαιτούνται για την επιτυχημένη εφαρμογή τους, αξιοποιώντας ένα συνδυασμό επικοινωνιακών διαδικτυακών πόρων. Για τον καλύτερο προσδιορισμό της έννοιας της αξίας ενός ΠΜΣ πραγματοποιείται έρευνα ερωτηματολογίου σε επιλεγμένο δείγμα κοινού-στόχο. Τα αποτελέσματα της έρευνας υποδεικνύουν: (α) τα χαρακτηριστικά ενός Προγράμματος που θα πρέπει να αποτελέσουν την επικοινωνιακή «σημαία» του, (β) βέλτιστες στρατηγικές iv

στοχευμένης επικοινωνίας και (β) πιθανές ενέργειες μάρκετινγκ που θα μπορούσαν να βελτιώσουν την απήχηση του στο κοινό του. v

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Εισαγωγή

ΓΕΝΙΚΑ Τα σύγχρονα εκπαιδευτικά ιδρύματα επενδύουν σημαντική προσπάθεια και οικονομικούς πόρους στην προώθηση και την επικοινωνία των Προγραμμάτων Μεταπτυχιακών Σπουδών, αφενός γιατί με αυτό τον τρόπο συμβάλλουν στην επίτευξη ενός εκ των στρατηγικών τους στόχων που είναι η παροχή υψηλού επιπέδου εκπαίδευσης και, αφετέρου, γιατί έτσι συμβάλλουν στην ενίσχυση των εσόδων τους που είναι απαραίτητα για την εύρυθμη και ποιοτική λειτουργία τους. Τα τελευταία χρόνια στο χώρο της ανώτατης εκπαίδευσης έχουν επέλθει σημαντικές αλλαγές οι οποίες έχουν μεταβάλει το τοπίο στο συγκεκριμένο κλάδο. Η ολοένα και μεγαλύτερη εξάρτηση των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων από ιδιωτικούς πόρους, η αυξανόμενη ανάγκη για δια βίου εκπαίδευση, η αλλαγή των μαθησιακών μοντέλων σε πιο διαδραστικά (με τη χρήση σύγχρονων τεχνολογιών εκπαίδευσης από απόσταση) έχουν καταργήσει τα παραδοσιακά «σύνορα» και αυξήσει αυτό που θα μπορούσε να ονομαστεί (σε όρους ελεύθερης αγοράς) «ανταγωνισμός» μεταξύ των προσφερόμενων Προγραμμάτων. Το αποτέλεσμα είναι μια σχεδόν υπερ-προσφορά ΠΜΣ τα οποία ανταγωνίζονται πλέον όχι μόνο με παρόμοια Προγράμματα της ημεδαπής αλλά και με της αλλοδαπής που διατίθενται online. Αυτή είναι μια γενική τάση που αναμένεται να ενισχυθεί καθώς ο «κόσμος» έρχεται όλο και πιο κοντά με τα σύγχρονα μέσα. Σε ένα τέτοιο πλαίσιο είναι προφανές ότι το εκπαιδευτικό προϊόν ενός ΠΜΣ πρέπει να επικοινωνηθεί, προκειμένου να αναδειχθούν τα συγκριτικά του πλεονεκτήματα σε σχέση με τον ανταγωνισμό. Η παρούσα εργασία προτείνει για το σκοπό αυτό τη χρήση σύγχρονων διαδικτυακών μεθόδων προώθησης/επικοινωνίας με βασικό μοχλό τα κοινωνικά μέσα. Πριν όμως γίνει ανάλυση του τρόπου που θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν οι συγκεκριμένες μέθοδοι και μέσα, είναι σημαντικό να υπάρξει πλήρης κατανόηση του ποιο θα είναι το αντικείμενο της επικοινωνίας. Αυτό εδώ ορίζεται ως η αξία του ΠΜΣ. Η έννοια της αξίας μπορεί να γίνει αντιληπτή τόσο από την πλευρά της προσφοράς (εκπαιδευτικό ίδρυμα) όσο και από την πλευρά της ζήτησης (υποψήφιοι φοιτητές). Αν θεωρήσουμε ότι η εκπαίδευση αποτελεί μια ειδική μορφή της βιομηχανίας υπηρεσιών (service industry), τότε η γενικότερη τάση που παρατηρείται στην τελευταία για παροχή πελατοκεντρικών υπηρεσιών, προειδοποιεί κατά κάποιο τρόπο και για αντίστοιχες μεταβολές στο χώρο της εκπαίδευσης με στροφή σε πιο φοιτητο-κεντρικά Προγράμματα Σπουδών. Συνεπώς Σελ. 2

αποκτά μεγαλύτερη βαρύτητα στο προσδιορισμό της αξίας η άποψη των «καταναλωτών» του εκπαιδευτικού προϊόντος δηλ. των φοιτητών. Για το λόγο αυτό η παρούσα εργασία στοχεύει στην διερεύνηση όλων εκείνων των παραγόντων που συνθέτουν την έννοια της αξίας ενός ΠΜΣ υπό το πρίσμα του συστήματος αξιών των φοιτητών, οι οποίοι τελικά είναι αυτοί που αξιολογούν και αποφασίζουν. ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ Η ορθή αντίληψη της αξίας αποτελεί βασική προϋπόθεση για την αποτελεσματική επικοινωνία και ανάδειξη των συγκριτικών πλεονεκτημάτων ενός σύγχρονου εκπαιδευτικού μεταπτυχιακού προϊόντος. Προκειμένου λοιπόν να χρησιμοποιηθούν σωστά τα όποια εργαλεία ή μέσα επικοινωνίας διαθέτει ένα ΠΜΣ, θα πρέπει να υπάρξει πλήρης κατανόηση του πλέγματος των παραγόντων που συνθέτουν αυτή την έννοια της αξίας. Η γνώση της σημαντικότητας των συγκεκριμένων παραγόντων, σε συνδυασμό με μια επικοινωνιακή στρατηγική που αναδεικνύει τα πλεονεκτήματα του προσφερόμενου προγράμματος, θα μπορούσε να επιφέρει το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα. Για τον σκοπό αυτό, η παρούσα εργασία χρησιμοποιεί αναγνωρισμένες μεθόδους έρευνας αγοράς (ερωτηματολόγια) για την αναζήτηση και τη σχετική προτεραιοποίηση των παραγόντων που, κατά κανόνα, συμβάλουν στην διαμόρφωση της άποψης των φοιτητών. Οι παράγοντες αξίας συσχετίζονται στη συνέχεια με συγκεκριμένες ομάδες ενδιαφερόμενων, γίνεται προσδιορισμός των χαρακτηριστικών τους και εξαγωγή λογικών συμπερασμάτων που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν σαν βασικός άξονας για την χάραξη της στρατηγικής επικοινωνίας των ΠΜΣ. Εδώ θα πρέπει να σημειωθεί, ότι η παρούσα εργασία δεν προβαίνει στην διατύπωση προτάσεων για το μάρκετινγκ υπηρεσιών εκπαίδευσης αλλά αρκείται στην διερεύνηση της έννοιας της αξίας για την οποία (στο συγκεκριμένο πεδίο εφαρμογής) η βιβλιογραφία παρουσιάζει ελάχιστες έως σπάνιες αναφορές. ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ Για την διερεύνηση της αξίας ενός ΠΜΣ ακολουθείται η εξής μεθοδολογία: Αρχικά εκπονείται έρευνα ερωτηματολογίου σε τυχαίο δείγμα κοινού χρησιμοποιώντας ως βασικό δίαυλο προώθησης τα κοινωνικά μέσα. Τα τελευταία επιλέχθηκαν λόγω της Σελ. 3

υψηλής απήχησης που έχουν σε νεανικό κοινό και προκειμένου να υπάρξει μια πρώτη εκτίμηση της συμβολής τους στην διαμόρφωση της άποψης του συγκεκριμένου κοινού. Τα αποτελέσματα της έρευνας υποβάλλονται ακολούθως σε Παραγοντική Ανάλυση (Factor Analysis) με σκοπό την αναγνώριση και την προτεραιοποίηση των παραγόντων που δημιουργούν προϋποθέσεις αξίας. Η μέθοδος αυτή επιτρέπει, εκτός των άλλων, και τον συσχετισμό των παραγόντων με ομάδες κοινού με κοινά (δημογραφικά, ψυχογραφικά) χαρακτηριστικά. Με βάση τα αποτελέσματα της παραγοντικής ανάλυσης, δηλ. τους σημαντικότερους παράγοντες και τα χαρακτηριστικά (attributes) που αποδίδονται σε αυτούς εξάγονται χρήσιμα συμπεράσματα ως προς τους βασικούς άξονες επικοινωνίας που θα μπορούσαν να υιοθετηθούν από ένα σύγχρονο ΠΜΣ. Οι άξονες αυτοί μπορούν στην συνέχεια να αναλυθούν σε μια συνεκτική επικοινωνιακή στρατηγική που υλοποιείται σε σύγχρονα διαδικτυακά μέσα όπως είναι τα portals και τα κοινωνικά μέσα δικτύωσης. Προς επιβεβαίωση της ορθότητας των παραπάνω, τα ευρήματά της παρούσης εργασίας χρησιμοποιήθηκαν ως σχεδιαστικοί οδηγοί για την ανάπτυξη του νέου portal και των σελίδωνλογαριασμών Facebook και Twitter του ΠΜΣ «Ναυτιλία, Μεταφορές & Διεθνές Εμπόριο - ΝΑ.Μ.Ε.» του Πανεπιστημίου Αιγαίου. ΔΟΜΗ Η δομή της παρούσας εργασίας περιλαμβάνει: 1. Γενική περιγραφή, των σύγχρονων τάσεων, απαιτήσεων και προβλημάτων που διαφαίνονται στην επικοινωνία σύγχρονων μεταπτυχιακών προϊόντων (Κεφάλαιο 1). 2. Βιβλιογραφική επισκόπηση στον τομέα της αξίας υπηρεσιών εν γένει και ειδικότερα των εκπαιδευτικών υπηρεσιών (Κεφάλαιο 2). Στο κεφάλαιο αυτό περιλαμβάνεται επίσης και επισκόπηση βιβλιογραφίας σχετικά με τα νέα διαδικτυακά μέσα επικοινωνίας και τεχνικές μάρκετινγκ και επικοινωνίας. 3. Περιγραφή της παραγοντικής ανάλυσης και των βασικών προϋποθέσεων για την εφαρμογή της στην παρούσα εργασία (Κεφάλαιο 3). 4. Περιγραφή της έρευνας αγοράς που διενεργήθηκε. Παρουσιάζεται η ταυτότητα της έρευνας, δείγμα, δομή, οργάνωση και περιεχόμενο και μέθοδος ψηφιοποίησης του ερωτηματολογίου (Κεφάλαιο 4). Σελ. 4

5. Παρουσίαση, συζήτηση και ερμηνεία των στατιστικών στοιχείων της έρευνας και των αποτελεσμάτων της παραγοντικής ανάλυσης (Κεφάλαιο 5). 6. Ολοκλήρωση της εργασίας με την εξαγωγή συμπερασμάτων (Κεφάλαιο 6). Σελ. 5

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Βιβλιογραφική Ανασκόπηση

Η ΈΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΑΞΙΑΣ Είναι ιδιαίτερο σημαντικό για τον οποιοδήποτε υποψήφιο φοιτητή ενός Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών, προκειμένου να το επιλέξει, να αναζητήσει την αξία που θα του παρέχει, όπως αυτός την αντιλαμβάνεται (αυτό μπορεί να σημαίνει αξία χρημάτων, εμπειριών αλλά και υλικών και άυλων παροχών, κ.α.). Συχνά η έννοια της αξίας συγχέεται με τη χαμηλή τιμή ενός ΠΜΣ, αλλά στην πραγματικότητα η αξία προκύπτει από τη σύγκριση μεταξύ του οφέλους που λαμβάνει ο ενδιαφερόμενος/φοιτητής και της τιμής στην οποία διατίθεται το Πρόγραμμα. Προκειμένου όμως να γίνει καλύτερα κατανοητή η έννοια της αξίας, παρατίθεται στη συνέχεια σχετική βιβλιογραφία που προέρχεται κυρίως από τον τομέα των υπηρεσιών. Εξειδικευμένες αναφορές που να αφορούν στην αξία ενός ΠΜΣ είναι στη βιβλιογραφία από σπάνιες μέχρι ανύπαρκτες. Αρχικά οι Vargo και Lusch (2004) ορίζουν την έννοια της «υπηρεσίας» ως την "εφαρμογή ειδικών ικανοτήτων (γνώσεων και δεξιοτήτων), μέσω των κατάλληλων πράξεων, διαδικασιών και επιδόσεων προς όφελος μιας άλλης οντότητας, ή προς όφελος της ίδιας της οικονομικής οντότητας". Με την έννοια αυτή, ένα Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών θα μπορούσε να θεωρηθεί ως «υπηρεσία» αφού παρέχει, θεωρητικά, εκπαίδευση υψηλής ποιότητας και βελτίωση της εκπαιδευτικής εμπειρίας των φοιτητών. Σε μια τέτοια βιομηχανία υπηρεσιών οι Peppers και Rogers (2004), θεωρούν πολύ σημαντική την καλλιέργεια σχέσεων με τον πελάτη (εδώ φοιτητή) και επισημαίνουν ότι η αξία μεταφράζεται σε ποιότητα, σωστή λειτουργία, παροχές, προσωπικό, ποικιλία προϊόντος/υπηρεσίας (Προγράμματος Σπουδών), ικανοποίηση, διαφάνεια, εμπιστοσύνη και αξία αντίστοιχη του κόστους. Σύμφωνα με τον DeRose (1994) ως αξία ορίζεται "η ικανοποίηση των απαιτήσεων των πελατών με το χαμηλότερο δυνατό κόστος απόκτησης, ιδιοκτησίας και χρήσης" και επομένως θα πρέπει να διαχωρίζεται από την έννοια των αξιών των ανθρώπων που συμμετέχουν στην παραγωγή της. Βέβαια, κατά τον Weinstein (2012) "οι αξίες της διοίκησης επηρεάζουν τον τρόπο με τον οποίο η επιχείρηση δημιουργεί αξία και, τελικά, την επιτυχία της". Αντίστοιχα, από την πλευρά του φοιτητή, η αξία θα μπορούσε να προσδιορίζεται, όχι όπως την αντιλαμβάνονται οι διοικούντες ενός ΠΜΣ, αλλά ως η διαφορά ανάμεσα στα οφέλη που αποκομίζει από την επιλογή ενός Προγράμματος και στο συνολικό κόστος με το οποίο επιβαρύνεται για την παρακολούθησή του. Έτσι η κάθε επιλογή του θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως μη ικανοποιητική, ικανοποιητική ή ως εμπειρία υψηλής ικανοποίησης. Σελ. 5

Σύμφωνα με τον Porter (1985), "η στρατηγική μάρκετινγκ που θα χαράξει ένας οργανισμός καθορίζεται από τις αλλαγές του περιβάλλοντος, καθώς και από τις ανάγκες και τις επιθυμίες των ενδιαφερομένων μερών". Στην προκειμένη περίπτωση, τα ενδιαφερόμενα μέρη αποτελούν οι εν δυνάμει μεταπτυχιακοί φοιτητές. Η δημιουργία λοιπόν της αξίας μπορεί να αποτελέσει ένα σημαντικό στοιχείο του μάρκετινγκ για τη δημιουργία ενός διατηρήσιμου ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος. Η δημιουργία αξίας απαιτεί τη χάραξη στρατηγικής, την επιλογή φοιτητών υψηλής αξίας και τη διασφάλιση ενός διατηρήσιμου ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος έναντι των ανταγωνιστών. Τέλος ο Doyle (2008) ορίζει την αξία ως τη σχέση μεταξύ των ωφελειών που λαμβάνει ένας πελάτης/φοιτητής από την κατανάλωση μιας υπηρεσίας και του κόστους το οποίο επωμίζεται για τη λήψη αυτών των ωφελειών. Σαν μια εξίσωση, η αξία κατά τον Doyle μπορεί να οριστεί ως ακολούθως: Αξία = Οφέλη/κόστος Το μοντέλο των 7-S του Mckinsey (1980) εντοπίζει επτά παράγοντες για τη διαμόρφωση ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος που αλληλεπιδρούν μεταξύ τους και καθορίζονται στην γενική περίπτωση από τον πελάτη, εδώ από τον φοιτητή. Στο περιβάλλον της ανώτατης εκπαίδευσης και ειδικότερα των μεταπτυχιακών σπουδών, ως βήματα που μπορούν να παράγουν αξία μπορούν να θεωρηθούν : 1. Ο ορισμός της επικοινωνιακής στρατηγικής με βάση την αντιλαμβανόμενη αξία όλων των ενδιαφερόμενων μερών (όχι μόνο του εκπαιδευτικού ιδρύματος) 2. Ο καθορισμός του τρόπου επικοινωνίας της αξίας, λαμβάνοντας υπόψη το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα του Προγράμματος Σπουδών 3. Η αντίληψη του ρόλου και της σημασίας της ικανοποίησης, της πιστότητας και της εμπιστοσύνης των φοιτητών. Οι Willcocks και Plant (2001) επισημαίνουν οκτώ πρακτικές που μπορούν να προσδώσουν αξία σε υπηρεσίες όπως οι εκπαιδευτικές. Αυτές είναι η εξατομίκευση, η προσφορά κλιμακωτών επιπέδων, η συλλογή πληροφοριών που θα ενισχύουν τις εμπειρίες του πελάτη/ φοιτητή, η απλότητα, η ανταπόκριση σε αυτό που ο πελάτης/φοιτητής δεν θέλει να κάνει, η διεκπεραίωση των διαδικασιών σε μια μόνο επίσκεψη, η ισορροπία μεταξύ της αυτοεξυπηρέτησης του πελάτης/φοιτητής και της εξυπηρέτησης από το προσωπικό, και η καλή γνώση των πελατών/φοιτητών. Σελ. 6

Οι Prahalad και Ramaswamy (2004) υποστηρίζουν ότι η σύγχρονη τάση στη διαδικασία δημιουργίας αξίας είναι η συνδημιουργία, πράγμα που στην συγκεκριμένη περίπτωση σημαίνει ότι τα ΠΜΣ θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τον φοιτητή στον προσδιορισμό της έννοιας της αξίας. Οι εν λόγω συγγραφείς ορίζουν τη συν-δημιουργία αξίας ως "αποτέλεσμα της εξατομικευμένης αλληλεπίδρασης μεταξύ πελάτη και παρόχου" και υποστηρίζουν πως αξία δημιουργείται στο σημείο εκείνο όπου οι ρόλοι του πελάτη (άρα και του φοιτητή) και των παρόχων υπηρεσιών/πμσ συγκλίνουν. Ο Weinstein (2012), στην προσπάθειά του να ερμηνεύσει τη σημαντικότητα της ποιότητας των υπηρεσιών στη δημιουργία αξίας, καταλήγει στις ακόλουθες δέκα προτάσεις βελτίωσης της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών, οι οποίες μπορούν να εφαρμοστούν και στην περίπτωση ενός ΠΜΣ: 1. Σχεδιασμός των υπηρεσιών σε συνεργασία με τους πελάτες/φοιτητές, ώστε η υπηρεσία/πμσ να γνωρίζει, όχι μόνο τα στοιχεία τα οποία αυτοί θεωρούν σημαντικά, αλλά και τη σχετική σημαντικότητα που αποδίδουν στο καθένα. 2. Σχεδιασμός του συνολικού κύκλου της υπηρεσίας/πμσ (υπηρεσίες πριν την επιλογή, υπηρεσίες κατά την επιλογή και υπηρεσίες μετά την επιλογή) με τα μάτια του φοιτητή. 3. Δημιουργία μιας απτής αναπαράστασης της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών. 4. Χρησιμοποίηση της ομαδικής εργασίας για την προώθηση της υπεροχής του ΠΜΣ ως προς τις παρεχόμενες υπηρεσίες του έναντι των ανταγωνιστών. 5. Ταύτιση των υπηρεσιών του ΠΜΣ με έναν από τους ακόλουθους ποιοτικούς προσδιορισμούς: επαγγελματισμός, στάση/συμπεριφορά, προσβασιμότητα και ευελιξία, αξιοπιστία/εμπιστευτικότητα, αποκατάσταση προβλημάτων και φήμη. 6. Ανάπτυξη κατάλληλων μετρήσεων που αφορούν, π.χ. στο χρόνο εξυπηρέτησης, στο χρόνο παράδοσης, κ.α. 7. Ο κατάλληλος σχεδιασμός των θέσεων εργασίας του εκπαιδευτικού/διοικητικού προσωπικού αλλά και η σωστή επιλογή των προσώπων που θα τις στελεχώσουν θεωρούνται άκρως σημαντικά στοιχεία για την ικανοποίηση των φοιτητών και για την ανάπτυξη ποιοτικών υπηρεσιών. 8. Επιβράβευση όλων των προσπαθειών επικοινωνίας που αφορούν στην ποιότητα. 9. Διαχείριση της υπηρεσίας σαν μια διαδικασία και όχι σαν μια σειρά λειτουργιών. 10. Ενσωμάτωση των πληροφοριών που αφορούν στους φοιτητές σε όλα τα κανάλια προώθησης του ΠΜΣ. Σελ. 7

Μια από τις σημαντικότερες προκλήσεις σήμερα για κάθε μορφής πάροχο υπηρεσιών είναι η ικανότητα διαφοροποίησής από τον ανταγωνισμό. Σύμφωνα με τους Osterwalder και Pigneur (2010), κάθε πάροχος (κατ αναλογία και κάθε ΠΜΣ) θα πρέπει να διαμορφώσει ένα στρατηγικό μοντέλο το οποίο θα περιγράφει τον τρόπο με τον οποίο δημιουργεί και επικοινωνεί την αξία που παρέχει στους πελάτες/φοιτητές του. Με τον τρόπο αυτό, όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη, όπως η διοίκηση, οι υπάλληλοι, οι συνεργάτες, οι πελάτες/φοιτητές, η κοινωνία ως σύνολο και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, είναι σε θέση να κατανοήσουν τον τρόπο λειτουργίας του παρόχου. Προκειμένου να σχεδιαστεί ένα τέτοιο μοντέλο, η Διοίκηση του ΠΜΣ θα πρέπει να λάβει υπόψη και να αναλύσει εννέα διαφορετικά στοιχεία, τα οποία είναι η τμηματοποίηση των πελατών/φοιτητών, η πρόταση αξίας, τα κανάλια διανομής, οι σχέσεις με τους πελάτες/φοιτητές, οι πηγές εσόδων, οι σημαντικότεροι πόροι, οι σημαντικότερες δραστηριότητες, οι σημαντικότεροι συνεργάτες και το κόστος σχεδιασμού. Απαραίτητη προϋπόθεση για τη διαφοροποίηση ενός ΠΜΣ αλλά και για την εξασφάλιση ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος είναι ο σχεδιασμός μιας ολοκληρωμένης πρότασης αξίας προς τους φοιτητές του. Ο Webster (1994) ορίζει αυτή την πρόταση αξίας ως "μια δήλωση που συνταιριάζει τις διακριτές ικανότητες της επιχείρησης με τις ανάγκες και τις προτιμήσεις ενός προσεκτικά σχεδιασμένου τμήματος δυνητικών πελατών" και, σαν αποτέλεσμα λειτουργεί ως δίαυλος επικοινωνίας μεταξύ παρόχου και πελατών. Μια καλά σχεδιασμένη πρόταση αξίας αποτελεί ένα στρατηγικό εργαλείο για τον πάροχο, το οποίο περιλαμβάνει το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα της υπηρεσίας. Από τη στιγμή που κάθε Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών αποτελεί μια ξεχωριστή οντότητα, θα έπρεπε να έχει και τη δική του ξεχωριστή ταυτότητα. Αυτό προϋποθέτει την προσεκτική ανάλυση όλων των πιθανών στοιχείων μιας πρότασης αξίας, όπως είναι οι παρεχόμενες υπηρεσίες, η ποιότητα, η «εικόνα» και η τιμή στην οποία διατίθεται. Όσο πιο μοναδική είναι η αποτύπωση των στοιχείων αυτής της πρότασης αξίας, τόσο πιο πιθανή η είναι επιτυχία της. Μια πρόταση αξίας θα πρέπει να είναι ξεκάθαρη, ακριβής, αξιόπιστη και σταθερή στη διάρκεια του χρόνου. Μια πρόταση αξίας, σύμφωνα με τους Osterwalder και Pigneur, θα μπορούσε να εκφραστεί με την ακόλουθη φόρμουλα: Πρόταση αξίας = (Ποιότητα + Υπηρεσίες + Εικόνα) - (Τιμή + Μη Χρηματικό κόστος) Οι Biswas και Blair (1991) ορίζουν την αξία ως οποιοδήποτε κριτήριο βάσει του οποίου οι πελάτες εκτιμούν την τιμή μιας υπηρεσίας. Η αξία μπορεί να είναι εσωτερική, αποθηκευμένη στο μυαλό του πελάτη/φοιτητή και να αποτελεί τη βάση με την οποία αυτός κρίνει τις Σελ. 8

πραγματικές αξίες των προσφερόμενων ΠΜΣ, αφού οι πελάτες/φοιτητές, προκειμένου να αποφανθούν σχετικά με το εάν ένα ΠΜΣ είναι αξιόλογο, αποθηκεύουν και χρησιμοποιούν μια μεγάλη γκάμα πληροφοριών σχετικά με τις αξίες. Αυτή η εσωτερική αξία ενός ΠΜΣ στο μυαλό του φοιτητή μπορεί να επηρεαστεί από την ποιότητα που ο φοιτητής εκτιμά ότι διαθέτει το Πρόγραμμα, καθώς και από σχετικές πληροφορίες που έχει αποκτήσει μέσω της διαφήμισης του Προγράμματος. Οι φοιτητές συνήθως προσεγγίζουν ένα ΠΜΣ έχοντας κατά νου ένα εύρος αξιών και αντιδρούν θετικά ή αρνητικά όταν η πραγματική αξία ενός ΠΜΣ εμπίπτει ή δεν εμπίπτει αντίστοιχα στο εν λόγω εύρος αξιών. Είναι σαφές ότι η αντίληψη της αξίας μιας παρεχόμενης υπηρεσίας είναι υποκειμενική και σχετική, αφού αυτή μπορεί να διαφέρει από πρόσωπο σε πρόσωπο. Προκειμένου ένα Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών να μεταφέρει αξία στους φοιτητές του, θα πρέπει να γνωρίζει την έννοια της "συνολικής προσφοράς" (Kotler and Keller, 2006), η οποία μπορεί να περιλαμβάνει τη φήμη του προγράμματος, την κατάρτιση των διδασκόντων, τα πλεονεκτήματα των προσφερόμενων υπηρεσιών του, τη χρήση της τεχνολογίας και το ύψος των διδάκτρων σε σχέση με τους ανταγωνιστές, κ.α. Υπό αυτή την έννοια, η αξία έχει δυο διαστάσεις, την ποιοτική, όπου λαμβάνεται υπόψη το όφελος που αποκομίζει ο φοιτητής από συναισθηματικούς, κοινωνικούς, πολιτισμικούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες, και την ποσοτική, όπου λαμβάνονται υπόψη τα μετρήσιμα οφέλη για το φοιτητή, με βάση αριθμούς, ποσοστά και χρήματα. Όταν για παράδειγμα ένα ΠΜΣ παρέχει υπηρεσίες υψηλής αξίας σε υψηλό κόστος, η αντιλαμβανόμενη αξία από τους φοιτητές μπορεί να είναι χαμηλή, ενώ όταν παρέχει υπηρεσίες υψηλής αξίας σε χαμηλό κόστος, η αντιλαμβανόμενη αξία μπορεί να είναι πολύ υψηλή. Για την εξασφάλιση της παροχής υψηλής αντιλαμβανόμενης αξίας είναι απαραίτητη, στο βαθμό που αυτό είναι δυνατό, η προσαρμογή της αξίας σε κάθε φοιτητή, κάνοντάς τον χαρούμενο και σίγουρο για την επιλογή του. Σύμφωνα με την Πούπουζα (2013) η αποτελεσματικότητα ενός ΠΜΣ επιτυγχάνεται μέσω «της εξασφάλισης ποιότητας στη λειτουργία του και αρτιότητας στην παροχή ανώτερης εκπαίδευσης μέσω καταρτισμένων διδασκόντων, καθώς και αποτελεσματικών και βελτιωμένων διαδικασιών». Η συγκεκριμένη διατύπωση πάντως στην παρούσα εργασία τίθεται ως ερώτημα, δηλ. κατά πόσο τα παραπάνω είναι όντως αξία για ένα ΠΜΣ, όταν δεν γίνονται πλήρως αντιληπτά από τη πλευρά του φοιτητή. Αναμφίβολα, η αξία ενός ΠΜΣ έχει να κάνει και με τις εμπειρίες του κάθε φοιτητή, οι οποίες καθοδηγούν τις αντιλήψεις του αναφορικά με την αξία της εκπαίδευσης. Οι εμπειρίες αυτές δεν επηρεάζουν μόνο τη μνήμη, την κρίση και την επιχειρηματολογία του, αλλά, επίσης, τα συναισθήματα και τις απόψεις που διαμορφώνει. Οι Σελ. 9

συναισθηματικές καταστάσεις απέναντι στις παρεχόμενες υπηρεσίες και ο βαθμός επιθυμίας για γνώση, επηρεάζουν την αντιλαμβανόμενη αξία ενός Προγράμματος από την πλευρά του φοιτητή. Σύμφωνα με τον Bowen (1986), ο παραλήπτης μιας υπηρεσίας, στην προκειμένη περίπτωση ο μεταπτυχιακός φοιτητής, αποτελεί ένα προσωρινό μέλος του ΠΜΣ, με την έννοια ότι συμμετέχει στις διαδικασίες, επηρεάζοντας την αποδοτικότητα του Προγράμματος, τόσο ποσοτικά όσο και ποιοτικά και με αυτό τον τρόπο καθιστά ανώτερη την αξία των παρεχόμενων υπηρεσιών. Μάλιστα, οι Bitner, et al, (1997) εντάσσουν την εκπαίδευση σε εκείνες τις παρεχόμενες υπηρεσίες όπου απαιτείται υψηλού βαθμού συμμετοχή του πελάτη/ φοιτητή, αφού σε περίπτωση που ο τελευταίος δεν καταβάλλει την απαιτούμενη προσπάθεια, που συμπεριλαμβάνει μελέτη, παρακολούθηση και εκπόνηση εργασιών, ο πάροχος της υπηρεσίας, δηλαδή το Πρόγραμμα, δεν θα μπορέσει να αποδώσει την υπηρεσία αποτελεσματικά. Η έννοια της αξίας των παρεχόμενων υπηρεσιών ενός ΠΜΣ συνήθως μεταφράζεται από τους φοιτητές και τα λοιπά ενδιαφερόμενα μέρη σε υλικές, καθώς και άυλες παροχές όπως αξιοπιστία, υπευθυνότητα, ασφάλεια και ενσυναίσθηση. Όταν η αξία αυτή δημιουργείται μέσω της συνεργασίας του Προγράμματος και των φοιτητών του, τότε αποτελεί ένα πολύ ισχυρό εργαλείο επικοινωνίας που μπορεί να υιοθετήσει ένα τέτοιο Πρόγραμμα. Προκειμένου ένα ΠΜΣ να επικοινωνήσει την ποιότητα των υπηρεσιών του και την υψηλή αξία που παρέχει στους φοιτητές του, θα πρέπει η διοίκησή του να δώσει ιδιαίτερη βαρύτητα στη διαφάνεια, ώστε το κοινό να μπορεί ανά πάσα στιγμή να αντιληφθεί τα αποτελέσματα των παρεχόμενων υπηρεσιών του προγράμματος (Πούπουζα, 2013). Όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη θα πρέπει να μπορούν ξεκάθαρα να αντιληφθούν τους στόχους, τις μεθόδους, τις υπηρεσίες, τις παροχές και, εν τέλει, τη συνολική αξία του προγράμματος. Κατανοώντας τη σημασία της αξίας και του πως αυτή δημιουργείται, ένα ΠΜΣ θα είναι σε θέση να αναπτύξει μια μοναδική πρόταση αξίας στην αγορά των μεταπτυχιακών σπουδών για τους δυνητικούς φοιτητές του και τις οικογένειές τους. Μια τέτοια πρόταση θα μπορούσε να οδηγήσει σε μια πιο στενή σχέση με τον φοιτητή, ο οποίος θα αισθανόταν ξεχωριστός και ιδιαίτερος και, ως εκ τούτου, περισσότερο ικανοποιημένος από το Πρόγραμμα που επέλεξε. Συμπερασματικά, μιας και η εκπαίδευση αποτελεί ένα είδος συναλλαγής μεταξύ του εκάστοτε Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών και των φοιτητών του, κατά το σχεδιασμό των παρεχόμενων υπηρεσιών αλλά και της επικοινωνιακής στρατηγικής θα πρέπει να ληφθούν υπόψη και να αναλυθούν τα στοιχεία της συναλλαγής αυτής. Η Διοίκηση του προγράμματος Σελ. 10

οφείλει, δηλαδή, να προσδιορίσει "τον τρόπο με τον οποίο γίνεται η συναλλαγή, το ρόλο που διαδραματίζουν οι επιλογές στη δημιουργία της αξίας, τον τρόπο που διαχειρίζεται τη χρησιμοποίηση των υπηρεσιών από τους φοιτητές και τα κριτήρια με τα οποία μετράται η αξία του προγράμματος" (Seligman, 2012). Με άλλα λόγια, η γνώση, τόσο του εσωτερικού, όσο και του εξωτερικού περιβάλλοντος ενός ΠΜΣ, αποτελεί για τη Διοίκηση ένα σημαντικό οδηγό για το σχεδιασμό της αξίας που παρέχει, η οποία, σε συνδυασμό με την υιοθέτηση αποτελεσματικών δομών διοίκησης και διαχείρισης καινοτομίας, θα της προσδώσει ένα μοναδικό ανταγωνιστικό πλεονέκτημα στην αγορά των Μεταπτυχιακών Σπουδών. Είναι λοιπόν σημαντικό για τη διοίκηση ενός ΠΜΣ να καταβάλει κάθε δυνατή προσπάθεια εξάλειψης τυχόν απογοητευμένων φοιτητών, αφού ένας απογοητευμένος φοιτητής μπορεί να αποτελέσει μεγάλο κίνδυνο δυσφήμισης του Προγράμματος. Αντίθετα, επιδίωξη κάθε Προγράμματος θα πρέπει να αποτελούν, όχι οι απλά ικανοποιημένοι φοιτητές, αλλά οι ενθουσιασμένοι, αφού αυτοί είναι εκείνοι που θα αποτελέσουν την καλύτερη διαφήμιση του Προγράμματος και θα το διαφοροποιήσουν στην αγορά εργασίας. Συνεπώς, στόχο κάθε Προγράμματος θα πρέπει να αποτελεί η μεγιστοποίηση της παρεχόμενης αξίας στους φοιτητές του, οι οποίοι, μέσω του ενθουσιασμού τους, θα αποτελέσουν ένα σημαντικό ανταγωνιστικό πλεονέκτημα στην αγορά των Μεταπτυχιακών Σπουδών Οι Ledden et al (2007) προσπάθησαν να αποτυπώσουν τη σχέση που μπορεί να υπάρχει μεταξύ των προσωπικών αξιών των φοιτητών και της αντίληψής τους αναφορικά με την αξία που λαμβάνουν από τις σπουδές τους. Προκειμένου να καταλήξουν στα όποια συμπεράσματά τους, μελέτησαν την αξία που λαμβάνουν οι μεταπτυχιακοί φοιτητές ως τη διαφορά μεταξύ οφέλους (επιστημονικό, κοινωνικό, ψυχολογικό κ.α.) και κόστους (χρηματικού και μη-χρηματικού) και μελέτησαν την επίδραση που μπορεί να είχαν στη διαμόρφωση αυτής της αξίας οι προσωπικές αξίες των φοιτητών. Λίγα χρόνια μετά, οι ίδιοι συγγραφείς (Ledden and Kalafatis, 2010) πραγματοποίησαν μια νέα έρευνα κατά την οποία μελέτησαν τον τρόπο με τον οποίο η αντιληπτή αξία αλλάζει με την πάροδο του χρόνου κατά τη διάρκεια μιας εκπαιδευτικής εμπειρίας μεταπτυχιακού επιπέδου. Στη συγκεκριμένη εργασία αποτυπώνεται η αλλαγή που επιφέρουν τα συναισθήματα και η γνώση στις δυο διαστάσεις της αξίας (όφελος-κόστος), η επίδραση αυτής της αλλαγής στην ικανοποίηση των φοιτητών και, κατά συνέπεια, στην πρόθεσή τους να συστήσουν το μεταπτυχιακό πρόγραμμα που παρακολουθούν και σε φίλους ή γνωστούς τους. Σελ. 11

Οι ίδιοι συγγραφείς το 2012 μελέτησαν την επίδραση των προσδοκιών, που είχαν οι μεταπτυχιακοί φοιτητές ως προς την αξία της εκπαιδευτικής τους εμπειρίας σε μια δεδομένη χρονική στιγμή, στην αξία που τελικά έλαβαν από το Πρόγραμμα που παρακολουθούσαν ένα χρόνο αργότερα (Kalafatis and Ledden, 2012). Με τον τρόπο αυτό διαπιστώθηκε ότι κατά τη διάρκεια της εκπαιδευτικής εμπειρίας των φοιτητών πραγματοποιείται επανακαθορισμός, τροποποίηση και προσαρμογή των προσδοκιών που έχουν οι φοιτητές αναφορικά με την αξία που λαμβάνουν από τις σπουδές τους. Όσον αφορά στα αντιλαμβανόμενα οφέλη που αποκομίζουν οι φοιτητές, αυτά μπορεί να είναι προσωπικά (όπως ο εμπλουτισμός των γνώσεών τους και η περαιτέρω κατάρτισή τους σε συγκεκριμένα αντικείμενα), επαγγελματικά (με την έννοια ότι οι εν λόγω σπουδές συμβάλλουν στην εύρεση καλύτερης εργασίας και στην επαγγελματική τους άνοδο), κοινωνικά (όπως η κοινωνική τους αναγνώριση και η αποδοχή τους από συγκεκριμένες κοινωνικέςεπαγγελματικές ομάδες) και ψυχολογικά (όπως η ενίσχυση της αυτοεκτίμησης, η αυτόβελτίωση και η αναπτέρωση του ηθικού τους, ειδικότερα στη σημερινή εποχή της κρίσης), (Ledden et al, 2007). Από την άλλη πλευρά, το αντιληπτό κόστος φοίτησης σε ένα ΠΜΣ δεν φαίνεται να περιλαμβάνει μόνο το χρηματικό κόστος, που μεταφράζεται στα δίδακτρα και τις οποιεσδήποτε επιπλέον δαπάνες που απαιτεί ένα τέτοιο πρόγραμμα, αλλά και διάφορες θυσίες που συνήθως απαιτούν οι σπουδές μεταπτυχιακού επιπέδου (όπως είναι η πιθανή παραίτηση του φοιτητή από άλλα ενδιαφέροντα, η μείωση του ελεύθερου χρόνου του και του χρόνου που περνά με τους φίλους και την οικογένειά του, η ψυχική και πνευματική του κούραση, το άγχος κ.α.). Με βάση τα παραπάνω, προκύπτει εύλογα ότι για να μπορέσει ένας φοιτητής να καταλήξει σε ένα Πρόγραμμα το οποίο θα του προσφέρει την αξία που έχει ορίσει ο ίδιος για αυτόν υπάρχουν διάφοροι τρόποι επιλογής. Σε αυτή την επιλογή μεγάλο ρόλο παίζει το διαδίκτυο, ένα «μέρος» όπου υπάρχει πληθώρα πληροφοριών. Στη επόμενη ενότητα γίνεται πιο αναλυτική συζήτηση όσον αφορά στο τρόπο που το διαδίκτυο επηρεάζει παρόμοιες αποφάσεις αλλά και το τι είναι τα κοινωνικά δίκτυα, πως επηρεάζουν αλλά και πως μπορούν να αξιοποιηθούν για να δημιουργήσουν προϋποθέσεις ασφαλέστερων επιλογών. Σελ. 12

ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΟ ΜΑΡΚΕΤΙΝΓΚ Στα πρώτα χρόνια του διαδικτύου ήταν αρκετή μια δημιουργική ιστοσελίδα για να οδηγήσει έναν ιστότοπο σε ευημερία. Σήμερα λόγω του έντονου ανταγωνισμού είναι πολύ σημαντικό να υπάρχει μια σταθερή διαδικτυακή πολιτική, η οποία θα δώσει το πλεονέκτημα. Το διαδίκτυο σήμερα με τις δυνατότητες και τις επιλογές που διαθέτει, τα νέα εργαλεία και την αυξημένη ευκολία πρόσβασης, μπορεί εύκολα να υποστηρίξει μια πετυχημένη επικοινωνιακή καμπάνια ενός εκπαιδευτικού μεταπτυχιακού προϊόντος. Στη συνέχεια γίνεται μια πιο αναλυτική συζήτηση αυτών που κατά τον Χειλά (2012) αποτελούν τα βασικά συστατικά μιας επιτυχημένης διαδικτυακής καμπάνιας. Ο όρος Web 2.0 χρησιμοποιείται για να περιγράψει τη νέα γενιά του Παγκόσμιου Ιστού η οποία βασίζεται στην όλο και μεγαλύτερη δυνατότητα των χρηστών του Διαδικτύου να μοιράζονται πληροφορίες και να συνεργάζονται online (Κατσουλάκος, 2001). Αυτή η «νέα γενιά» είναι μια δυναμική διαδικτυακή πλατφόρμα στην οποία μπορούν να αλληλεπιδρούν χρήστες χωρίς εξειδικευμένες γνώσεις σε θέματα υπολογιστών και δικτύων. Βασίζεται στην εκμετάλλευση της «συλλογικής νοημοσύνης» (collective intelligence) και αφορά την ανάπτυξη εφαρμογών που βασίζεται στην αλληλεπίδραση των δικτύων και βελτιώνονται όσο περισσότερο τις χρησιμοποιούν οι άνθρωποι. Μια σημαντική κατηγορία εφαρμογών που αναπτύσσονται με τεχνολογίες Web 2.0 είναι και τα social media (Ιωάννου, 2011), τα οποία θα αναλυθούν εκτενέστερα παρακάτω. Εξίσου σημαντικό για το αντικείμενο της παρούσας εργασίας είναι να γίνει κατανοητός και ο τρόπος λειτουργίας των «μηχανών αναζήτησης», οι οποίες αποτελούν καταλυτικό παράγοντα για την αύξηση της επισκεψιμότητας των χρηστών σε έναν ιστότοπο. Αν και σημαντικός παράγοντας, η επισκεψιμότητα από μόνη της δεν είναι αρκετή, καθώς σε δεύτερο χρόνο είναι χρήσιμο να υπάρχει καταγραφή των επισκέψεων, αξιολόγηση (profiling) των χρηστών και η ανάλυση των προωθητικών και διαφημιστικών αποτελεσμάτων. Σε κάθε περίπτωση, απαραίτητη προϋπόθεση είναι ο ορθός εντοπισμός του κοινού-στόχος (target group), δηλ. της ομάδας εκείνης των ανθρώπων προς τους οποίους πρέπει να στοχεύει η επικοινωνία και το διαδικτυακό μάρκετινγκ (Internet Marketing, online marketing ή e-marketing). Η διεθνής πρακτική έχει δείξει ότι το διαδικτυακό μάρκετινγκ είναι πιο αποτελεσματικό όταν χρησιμοποιείται σε συνδυασμό με παραδοσιακές μορφές επικοινωνίας ώστε να δημιουργηθεί η πλέον αποτελεσματική στρατηγική προώθησης. Η στρατηγική αυτή περιλαμβάνει εστίαση Σελ. 13

στην προσέλκυση νέων επισκεπτών στον ιστότοπο ενδιαφέροντος και διατήρηση της επισκεψιμότητάς τους στο επόμενο διάστημα. (Χειλάς, 2012) Έννοια του marketing. Το μάρκετινγκ αποτελεί ένα βασικό εργαλείο που ήδη χρησιμοποιούν οι εμπορικές επιχειρήσεις και κάποιες αρχές του θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για την καλύτερη κατανόηση των αναγκών όσων ενδιαφέρονται να παρακολουθήσουν ένα ΠΜΣ. Μέσω μεθόδων έρευνας αγοράς οι ανάγκες και οι επιθυμίες του κοινού στο οποίο απευθύνεται ένα ΠΜΣ μπορούν να αποτυπωθούν με σχετική ακρίβεια και να χρησιμοποιηθούν στη συνέχεια για την «ευθυγράμμιση» του Προγράμματος με τις ανάγκες αυτές, δίχως όμως συμβιβασμούς στην ακαδημαϊκή ποιότητα. Ένα εκπαιδευτικό προϊόν που ανταποκρίνεται στα θέλω των φοιτητών είναι ευκολότερο να διαφημιστεί σωστά αλλά και να τιμολογηθεί ανταποδοτικότερα (Βουγιουκλάκη, 2017). Υπάρχουν κάποιες βασικές επικοινωνιακές στρατηγικές οι οποίες ακολουθούνται συνήθως σε περιπτώσεις διαδικτυακού μάρκετινγκ και οι οποίες αναφέρονται στη συνέχεια συνοπτικά. Η στρατηγική της «διαφοροποιημένης» επικοινωνίας χρησιμοποιεί διαφορετικά μείγματα μηνυμάτων που απευθύνονται σε διαφορετικές ομάδες κοινού με πολύ συγκεκριμένα χαρακτηριστικά η «αδιαφοροποίητη» επικοινωνία (αναφέρεται εδώ για λόγους πληρότητας) δεν χρησιμοποιείται στο διαδικτυακό μάρκετινγκ καθώς επικεντρώνεται συνήθως σε μέσα μαζικής ενημέρωσης (τηλεόραση, εφημερίδες, ραδιόφωνο). Η στρατηγική της «επικεντρωμένης» επικοινωνίας στοχεύει στην κατανόηση των αναγκών και στην προώθηση μηνυμάτων σε ένα πολύ συγκεκριμένο τμήμα της αγοράς. Όμοια, η στρατηγική «micro» επικοινωνίας επικεντρώνεται σε ένα συγκεκριμένο χαρακτηριστικό κάποιου τμήματος της αγοράς-στόχος. Εκτιμάται ότι στην περίπτωση της διαδικτυακής προώθησης Προγραμμάτων Μεταπτυχιακών Σπουδών, ένας συνδυασμός μιας «διαφοροποιημένης» επικοινωνιακής στρατηγικής (με έμφαση στο συγκριτικό πλεονέκτημα του Προγράμματος) και μιας «micro» στρατηγικής που στοχεύει τον πιθανό ενδιαφερόμενο σε πολύ βασικό και προσωπικό επίπεδο, θα αποτελούσε ένα πολύ ισχυρό επικοινωνιακό μείγμα. Σε κάθε όμως περίπτωση, χωρίς τη δυνατότητα να αναγνωρίζει ο φοιτητής το προσφερόμενο εκπαιδευτικό προϊόν, καμία ενέργεια προώθησης δεν μπορεί να έχει αποτέλεσμα. Η σημασία της επωνυμίας (brand) του Προγράμματος ή του εκπαιδευτικού ιδρύματος/παρόχου και της διαχείρισής της (branding) καθίσταται ιδιαίτερα υψηλή. Την τελευταία μάλιστα δεκαπενταετία Σελ. 14

το branding θεωρείται στρατηγική προτεραιότητα και το brand βασικό περιουσιακό στοιχείο, καθώς εκφράζει την αναγνωρισιμότητα η οποία συνδέεται με την πιστότητα πελατών και προσμετράται ως υπεραξία, αποτέλεσμα ενός ισχυρού ονόματος. Στο χώρο του διαδικτύου είναι καθοριστική η δημιουργία ισχυρής επωνυμίας για νεοσύστατες επιχειρήσεις/οργανισμούς, αλλά ακόμη και για ήδη υπάρχουσες που αναπτύσσουν επικοινωνιακή δραστηριότητα στο διαδίκτυο. Αν δεχτούμε ότι η αναγνωρισιμότητα είναι αυτή που καθορίζει την επισκεψιμότητα του διαδικτυακού τόπου ενός Προγράμματος και η επισκεψιμότητα συμβάλει στην αύξηση του ενδιαφέροντος για αυτό (Χειλάς, 2012), είναι φανερό ότι η καθιέρωση, στη συνείδηση ενός φοιτητή, της επωνυμίας του ΠΜΣ αποτελεί σημαντική προϋπόθεση επιτυχίας. Για τη δημιουργία ωστόσο ενός μεταπτυχιακού brand, είναι σημαντικό να διερευνηθεί διεξοδικά ο τρόπος με τον οποίο ένα Πρόγραμμα έχει υλοποιηθεί στο παρελθόν, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στα οφέλη που βίωσαν οι τότε φοιτητές του. Αυτά, μαζί και με άλλα άυλα στοιχεία επικοινωνίας, όπως είναι η ακαδημαϊκή ποιότητα, η συνολική «εμπειρία» των φοιτητών, η τιμολογιακή πολιτική, κα. ενισχύουν τη συνολική πρόταση του συγκεκριμένου brand το οποίο αποκτά μεγαλύτερη απήχηση στο κοινό-στόχος (Ιωάννου, 2011). Σε αυτό το γενικό πλαίσιο, το διαδικτυακό μάρκετινγκ μπορεί να δημιουργήσει πολλαπλασιαστικά οφέλη αν καταφέρει να κινητοποιήσει δυο βασικούς μηχανισμούς αυθόρμητης (διαπροσωπικής) επικοινωνίας: το Viral Marketing, δηλ. την ηλεκτρονική μετάδοση πληροφοριών μέσω μίας σειράς εξατομικευμένων εφαρμογών και το Word of Mouth, δηλ. την προφορική μετάδοση πληροφοριών «από-στόμα-σε-στόμα». Οι δυο αυτοί μηχανισμοί μπορούν να δημιουργήσουν προϋποθέσεις μαζικής, διαπροσωπικής επικοινωνίας για ένα ΠΜΣ, με εξαιρετικά χαμηλό κόστος. Πιο συγκεκριμένα, οι σημαντικότερες οικονομίες παρουσιάζονται στο τομέα του κόστους προσέγγισης του κοινούστόχος, αλλά και στο τομέα του κόστους μετάδοσης των ίδιων των διαφημιστικών μηνυμάτων. Αυτό συμβαίνει γιατί το διαδίκτυο παρέχει απρόσκοπτη (ταυτόχρονη) πρόσβαση σε μεγάλους αριθμούς πιθανών αποδεκτών, ενώ παράλληλα επιτρέπει την εύκολη και με ελάχιστο κόστος αναπροσαρμογή των διαφημιστικών μηνυμάτων (Τσιομπανούδη, 2013). Σελ. 15

ONLINE ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ Η online διαφήμιση στηρίζεται στον παγκόσμιο ιστό ο οποίος αποτελεί εφαρμογή του διαδικτύου. Ο παγκόσμιος ιστός σήμερα μετρά έναν πάρα πολύ μεγάλο αριθμό ιστοσελίδων με διαφορετική δομή και περιεχόμενο, οι οποίες βρίσκονται ανοιχτές σε κάθε τύπο διαφήμισης. Δεν διαφέρει σημαντικά από την παραδοσιακή διαφήμιση με την οποία μοιράζονται ορισμένες κοινές αρχές. Πρόκειται επίσης για μια μορφή προωθητικής επικοινωνίας επί πληρωμή (μέσα από τη χρήση ενός μέσου) με στόχο την αύξηση των πωλήσεων του υπό διαφήμισή προϊόντος και της αναγνωσιμότητάς του (Janoska, 2004). Στην online διαφήμιση υπάρχει πάντα ένας πομπός (διαφημιστής) ο οποίος τοποθετεί στο διαδίκτυο ένα μήνυμα (διαφήμιση) το οποίο απευθύνεται σε πολλαπλούς δέκτες που αισθάνονται πως κατά κάποιο τρόπο το μήνυμα απευθύνεται προς αυτούς. Αυτού του τύπου η επικοινωνία, για να έχει το μέγιστο δυνατό αποτέλεσμα, προϋποθέτει και κάποια μορφή διάδρασης για αυτό καλείται επικοινωνία «στοχευμένη στην διάδραση» (interaction oriented), (Ιωάννου, 2011). Τα πλεονεκτήματα του διαδικτύου ως διαφημιστικό μέσο είναι: 1. Εύκολη ανάκτηση αλλά και μετάδοση πληροφοριών. 2. Υψηλή επιλεκτικότητα, καθώς μέσω του διαδικτύου παρέχεται η δυνατότητα προσέγγισης διαφορετικού κοινού ή κοινού με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά. Το διαδίκτυο, προσφέρει επίσης τη δυνατότητα επιλογής του τρόπου, του χρόνου και του περιεχομένου της πληροφορίας που πρέπει να επικοινωνηθεί. 3. Δυνατότητα ανάδρασης, η οποία περιλαμβάνει τη δυνατότητα που έχει το κοινό της διαδικτυακής διαφήμισης εν αντιθέσει με το κοινό στο οποίο απευθύνεται η παραδοσιακή διαφήμιση. Να λειτουργεί ενεργητικά, να επιλέγει δηλ. το αν θα δει μια διαφήμιση ή ακόμα και αν αντιδράσει ενεργά. 4. Υψηλή περιεκτικότητα πληροφορίας, μέσω υπερ-συνδέσμων (hyperlinks), οι οποίοι μπορούν να οδηγούν σε, πρακτικά, απεριόριστο όγκο πληροφορίας. 5. Δυνατότητα αποτελεσματικού targeting, μέσω των σύγχρονων εργαλείων profiling που διαθέτουν οι περισσότερες μηχανές αναζήτησης και τα κοινωνικά μέσα δικτύωσης.. Σελ. 16

6. Έλεγχος της αποτελεσματικότητας. 7. Απεριόριστος χρόνος επικοινωνίας και διαφημιστικής προβολής. Τα μειονεκτήματα του διαδικτύου ως διαφημιστικό μέσο είναι: 1. Δυσπιστία πολλών χρηστών προς κάθε μορφής διαδικτυακό περιεχόμενο, κυρίως λόγω αρνητικών εμπειριών που πιθανώς είχαν στο παρελθόν (προσπάθειες εξαπάτησής τους μέσω ψεύτικων διαφημιστικών μηνυμάτων, spamming, κλπ.), (Lee and Johnson, 2005). 2. Ο καταιγισμός διαφημιστικών μηνυμάτων που δέχονται καθημερινά οι χρήστες του διαδικτύου, είτε μέσω popups σε ιστοσελίδες είτε spamming στο ηλεκτρονικό τους ταχυδρομείο. 3. Η ραγδαία εξέλιξη του διαδικτύου και των τάσεων της διαδικτυακής διαφήμισής, που δημιουργεί ένα αίσθημα έλλειψης ελέγχου εκ μέρους των χρηστών το οποίο εξωτερικεύεται με διστακτικότητα. Συνοψίζοντας τα παραπάνω και εντάσσοντας τις σημαντικότερες διαπιστώσεις στο πλαίσιο της παρούσας εργασίας, το διαδίκτυο φαίνεται να αποτελεί ένα μέσο επικοινωνίας το οποίο είναι δυνατό να παρέχει αξιόπιστες λύσεις για την προβολή Προγραμμάτων Μεταπτυχιακών Σπουδών. Η επικοινωνία μέσω διαδικτύου μπορεί να γίνεται στοχευμένα, με χαμηλό κόστος και να συμβάλλει θετικά στην αύξηση της αναγνωρισιμότητας ενός ΠΜΣ και στη διαμόρφωση μιας «καλής εικόνας» προς το κοινό του. Το διαδίκτυο και ιδιαίτερα τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μπορούν να παράσχουν, σε ένα ΠΜΣ, τα μέσα για την προσέγγιση είτε ενός γενικού είτε ενός εξειδικευμένου κοινού (Τσιομπανούδη, 2013). ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΔΙΚΤΥΩΣΗ Η κοινωνική δικτύωση σήμερα είναι ιδιαίτερα δημοφιλής στην online εκδοχή της, όπου εκδηλώνεται με τη μορφή δικτύων «σχέσεων» που υλοποιούνται σε ειδικές εφαρμογές του διαδικτύου. Γενεσιουργός αιτία αυτής της τάσης είναι ότι το διαδίκτυο είναι γεμάτο με εκατομμύρια άτομα που επιθυμούν να γνωρίσουν άλλους ανθρώπους, να αναπτύξουν φιλίες ή επαγγελματικές σχέσεις, να αναζητήσουν εργασία, να σχηματίσουν ομάδες και να μοιράζονται από πρώτο χέρι πληροφορίες και εμπειρίες σχετικά με τα χόμπι και τα ενδιαφέροντά τους. Στην online κοινωνική δικτύωση, σήμερα χρησιμοποιούνται ιστοσελίδες γνωστές ως ιστότοποι κοινωνικής δικτύωσης. Οι τελευταίοι λειτουργούν ως online κοινότητες χρηστών του Σελ. 17

διαδικτύου. Ανάλογα με τα χαρακτηριστικά του κάθε ιστότοπου, τα μέλη της online κοινότητας έχουν κοινά ενδιαφέροντα όπως το αντικείμενο σπουδών τους, κάποιο χόμπι ή τη πολιτική. Η εγγραφή και η πρόσβαση σε έναν ιστότοπο κοινωνικής δικτύωσης παρέχει στα μέλη του άμεση και συνεχή κοινωνικοποίηση. Αυτή η κοινωνικοποίηση μπορεί να περιλαμβάνει την ανάγνωση του προφίλ των άλλων μελών και συχνά την επικοινωνία μαζί του, τους εαυτούς τους, να αναπτύξουν την κοινωνική τους δικτύωση, καθώς και τη δημιουργία και διατήρηση συνδέσεων με άλλους χρήστες (Φραιδάκη και Πραματάρη, 2012). Οι ιστότοποι κοινωνικής δικτύωσης αξιοποιούν μια μεγάλη γκάμα από αναπτυσσόμενες υπηρεσίες, εργαλεία και πρακτικές και μπορούν να οριστούν γενικά ως διαδικτυακοί κοινωνικοί χώροι που έχουν σχεδιαστεί για να εξυπηρετούν την επικοινωνία, τη συνεργασία και το διαμερισμό υλικού ανάμεσα στα μέλη της κοινότητας. Πολλές φορές συμπεριλαμβάνουν προφίλ γεγονότων, προφίλ εταιριών, προφίλ πολιτικών κομμάτων και προφίλ βιβλιοθηκών και δίνουν τη δυνατότητα στον καθένα να προσθέτει στο δίκτυο του τους φίλους του ή τις επαφές του. Υπάρχει επίσης και η δυνατότητα δημιουργίας ιδιωτικών δικτύων που εξυπηρετούν συγκεκριμένα μέλη μιας κοινότητας. Σε γενικές γραμμές όμως οι υπηρεσίες κοινωνικής δικτύωσης παρέχουν στους χρήστες δυνατότητες να: Διατηρούν τις πληροφορίες τους προσωπικές Δίνουν πρόσβαση στις πληροφορίες τους σε συγκεκριμένα άτομα Δημοσιοποιούν σε όλους τις πληροφορίες τους. Οι ιστότοποι κοινωνικής δικτύωσης διαφέρουν στα είδη των εργαλείων και της λειτουργικότητας που παρέχουν, όλοι όμως προσδιορίζονται από τρία κοινά χαρακτηριστικά: (α) ένα προφίλ μέλους, (β) τη δυνατότητα να προσθέτει ο χρήστης άλλα μέλη στη λίστα επαφών του και (γ) την αλληλεπίδραση ανάμεσα στα μέλη των λιστών επαφών (Κυπριανός et al, 2017). ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ Ο όρος Social Media στα Ελληνικά αποδίδεται ως «Κοινωνικά Μέσα» ή «Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης». Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι ένα είδος online μέσων επικοινωνίας, τα οποία υποστηρίζουν την συζήτηση και την αμφίδρομη επικοινωνία, σε αντίθεση με τα παραδοσιακά μέσα μαζικής επικοινωνίας τα οποία δεν επιτρέπουν στους χρήστες τους να συμμετέχουν στη δημιουργία ή την ανάπτυξη του περιεχομένου τους. Έτσι τα κοινωνικά μέσα είναι τεχνολογίες βασισμένες στο διαδίκτυο (web-based technologies), τα οποία μετατρέπουν τον «μονόλογο» των παραδοσιακών μέσων ενημέρωσης και επικοινωνίας σε έναν ευρύτερο Σελ. 18

διάλογο. Με τα κοινωνικά μέσα, οι άνθρωποι μιλάνε, συμμετέχουν, μοιράζονται και δικτυώνονται. Οι χρήστες των κοινωνικών μέσων δικτύωσης έχουν την δυνατότητα μέσα από, φιλικά προς αυτούς, λογισμικά (πλατφόρμες) να δημιουργούν, να σχολιάζουν, να μοιράζονται ή να συνδυάζουν περιεχόμενο εντός και μεταξύ ποικίλων χώρων ενδιαφέροντος, τόσο online όσο και offline (Ιωάννου, 2011). Το 1997 αποτελεί σταθμό για το διαδίκτυο, αποκτά 1εκ. ισότοπους και ξεκινά παράλληλα και το ιστολόγιο (blogging). Την ίδια χρονιά, η ιστοσελίδα SixDegrees.com γίνεται η πρώτη ιστοσελίδα η οποία αφήνει τους χρήστες της να δημιουργήσουν το δικό τους προφίλ και να ξεκινήσουν τη δημιουργία λιστών με φίλους. Το 1999 η ιστοσελίδα Friends Reunited γίνεται στο Ηνωμένο Βασίλειο η πρώτη ιστοσελίδα και το πρώτο δίκτυο κοινωνικής οργάνωσης το οποίο είχε ως στόχο να βοηθήσει τους χρήστες να ξανά βρουν τους συμμαθητές τους από το σχολείο. Το 2002 δημιουργείται το Friendster, ένας ιστότοπος κοινωνικής δικτύωσης ο οποίος περιλαμβάνει μέλη από τις ΗΠΑ. Συγκεντρώνει περίπου 3εκ. χρήστες μέσα στους τρεις πρώτους μήνες λειτουργίας του. Το 2003 δημιουργείται και το δίκτυο κοινωνικής οργάνωσης Myspace το οποίο για πολλούς θεωρείται πως αντιγράφει το Friendster. Την ίδια χρονιά ξεκινά και το LinkedIn που έχει έναν πιο επαγγελματικό προσανατολισμό και αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα δίκτυα κοινωνικής οργάνωσης σε αυτόν τον τομέα. Την επόμενη χρονιά, το 2004, εμφανίζεται το Facebook ως ένα ακόμη δίκτυο κοινωνικής οργάνωσης το οποίο ξεκίνησε ως δίκτυο τοπικού χαρακτήρα για την επικοινωνία των φοιτητών του πανεπιστημίου Harvard. Παράλληλα ανοίγει το Flickr, ένα δίκτυο διαμοιρασμού φωτογραφιών από τους χρήστες του. Το 2008 εμφανίζεται το Twitter ως ένα εναλλακτικό μέσο κοινωνικής δικτύωσης, το οποίο στηρίζεται κυρίως σε λογική μικρο-ιστολογίου (microblogging). Η κύρια δραστηριότητά των μελών του, πέρα από το ανέβασμα φωτογραφιών, είναι η ανταλλαγή μικρών σε μήκος μηνυμάτων (έως και 140 χαρακτήρες) τα οποία ονομάζονται tweets, στα ελληνικά «τιτιβίσματα». Το 2007 το Facebook περνά σε ένα επόμενο στάδιο και επιτρέπει την πιο ενεργή συμμετοχή των μελών του, τα οποία έχουν την δυνατότητα να φτιάξουν και τις δικές τους μικρό- Σελ. 19

εφαρμογές. Ιδιαίτερα σημαντικό είναι πως την ίδια χρονιά τίθενται σε κυκλοφορία και τα smartphones τα οποία επιτρέπουν στους χρήστες να έχουν πρόσβαση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης από το κινητό τους τηλέφωνο όποια στιγμή και αν το θελήσουν. Σταδιακά το Facebook δείχνει τη δυναμική του, ξεπερνά σε αριθμό μελών το Myspace και προσπαθεί να επεκταθεί περαιτέρω με την εξαγορά του Twitter, προσπάθεια η οποία δεν ολοκληρώθηκε. Το 2010 το Facebook αποκτά περισσότερους από 400εκ. χρήστες αφήνοντας πίσω το Myspace του οποίου οι χρήστες μειώνονται σε 57εκ μόλις. Παράλληλα, η Google βλέποντας την εξέλιξη των social media, θέτει σε λειτουργία το Buzz, ένα μέσο κοινωνικής δικτύωσης το οποίο συγγενεύει με το ήδη δημοφιλές ηλεκτρονικό ταχυδρομείο Gmail. Από το 2011 η δυναμική των social media γίνεται ακόμη πιο ισχυρή. Η κυκλοφορία των tablets, netbooks, και notebooks παράλληλα με την συνεχή εξέλιξη των smartphones κάνουν δυνατή την πρόσβαση σε αυτά, κυριολεκτικά από οποιοδήποτε σημείο. Εκείνη τη χρονιά, το Facebook αποκτά περισσότερους από 550εκ. χρήστες οι οποίοι το 2012 διπλασιάζονται, το Twitter αριθμεί 65εκ. χρήστες και το LinkedIn αριθμεί περίπου 90εκ. μέλη και επαγγελματικά προφίλ (University of North Carolina, 2013). ΧΑΡΑΚΤΗΡΗΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΔΙΚΤΥΩΣΗΣ Οι πρώτες θεωρίες για την κοινωνική δικτύωση εμφανίζονται στο έργο των Durkheim και Tonnies στα τέλη του 19 ου αιώνα, αναπτύχθηκαν όμως σε μια πιο συνεκτική μορφή στις αρχές του 1930. Πιο συγκεκριμένα το 1934 ο Jacob Moreno ασχολήθηκε εκτενώς με την ανάπτυξη και τη λειτουργία των κοινωνικών δικτύων. Δημιούργησε τα λεγόμενα κοινωνιογράμματα τα οποία και αποτελούσαν την χαρτογράφηση των σχέσεων που αναπτύσσονται μεταξύ των ατόμων της κοινωνίας εμφανίζοντας τα με σημεία που ενώνονταν με γραμμές (Scott, 2000). Αυτές οι προσεγγίσεις τυποποιήθηκαν στη συνέχεια και από άλλες επιστήμες (Φραιδάκη και Πραματάρη, 2012). Σύμφωνα με τον ορισμό του Χτούρη (2004), η κοινωνική δικτύωση και τα κοινωνικά δίκτυα αποτελούν πολυδιάστατα συστήματα επικοινωνίας και διαμόρφωσης της ανθρώπινης πρακτικής και κοινωνικής ταυτότητας. Ο Thérin (2007) περιγράφει τα κοινωνικά δίκτυα ως ένα σύνολο από προσωπικές επαφές μέσα από τις οποίες το άτομο διατηρεί την κοινωνική του ταυτότητα, λαμβάνει συναισθηματική υποστήριξη, υλική ενίσχυση και συμμετοχή στις υπηρεσίες, ενώ είναι σε θέση να δημιουργεί νέες κοινωνικές επαφές. Σελ. 20

Στην ουσία ένα κοινωνικό δίκτυο αναπαριστά κοινωνικές σχέσεις ατόμων, οι οποίες μπορεί να είναι άμεσες ή έμμεσες, προσωπικές ή επαγγελματικές, στενές ή λιγότερο στενές. Κάθε δίκτυο στηρίζεται στην ύπαρξη κάποιων κοινών στοιχείων ή συμφερόντων τα οποία αποτελούν τον συνδετικό κρίκο της σχέσης (Φραιδάκη και Πραματάρη, 2012). Τα Πλεονεκτήματα της κοινωνικής δικτύωσης είναι η δυνατότητα δημιουργίας δεσμών με πολύ μεγάλο αριθμό ατόμων από κάθε σημείο του πλανήτη, καθώς η επικοινωνία μέσω του διαδικτύου δεν απαιτεί την γεωγραφική εγγύτητα για να συμμετέχουν δύο ή περισσότερα άτομα σε ένα κοινωνικό δίκτυο. Η δυνατότητα αυτή δεν υφίσταται, όπως είναι προφανές, στα παραδοσιακά δίκτυα τα οποία απαιτούν την φυσική επικοινωνία των μελών τους. Υπάρχει η δυνατότητα δημιουργίας δικτύων τα οποία αποτελούνται από μέλη διαφορετικών πολιτισμών, εθνικοτήτων, κοινωνιών με διαφορετικά χαρακτηριστικά, αξιών, συνηθειών και πιστεύω. Ακόμη, η δυνατότητα επιλογής δικτύου του χρήστη για το που θα ενταχθεί, καθώς έχει στη διάθεσή του ένα ευρύ πλαίσιο επιλογής διαφόρων κοινωνικών δικτύων, είναι ένα σημαντικό πλεονέκτημα. Πλεονέκτημα αποτελεί και η δυνατότητα πρόσβασης του χρήστη, μέσω των κοινωνικών δικτύων, σε περιεχόμενο στο οποίο δεν θα μπορούσε να αποκτήσει πρόσβαση με άλλο τρόπο. Σήμερα υπάρχει σχετικά άμεση ενημέρωση, μέσα από τα δίκτυα κοινωνικής δικτύωσης, για οτιδήποτε συμβαίνει στον κόσμο, καθώς και πρόσβαση σε ψυχαγωγικό αλλά και εκπαιδευτικό περιεχόμενο χωρίς ο χρήστης να χρειαστεί να μετακινηθεί από το σπίτι του. Τα μειονεκτήματα της κοινωνικής δικτύωσης είναι αρκετά. Υπάρχει ο κίνδυνος εξαιτίας της επαφής με άγνωστα άτομα, ο χρήστης να μην μπορεί να είναι σίγουρος με ποιον συνομιλεί. Συχνό φαινόμενο η εξαπάτηση όχι μόνο στα κοινωνικά δίκτυα αλλά και σε όλο το φάσμα του διαδικτύου. Δημιουργείται ένας παράλληλος κόσμος με τον πραγματικό ο οποίος ελλοχεύει πολλαπλούς κινδύνους για την ψυχική υγεία και ισορροπία πολλών χρηστών. Πολλοί χρήστες, οι οποίοι απομονώνονται στον παράλληλο κόσμο, υποκαθιστούν τις πραγματικές κοινωνικές σχέσεις με την εικονική πραγματικότητα. Η πολύωρη παραμονή στην εικονική πραγματικότητα συχνά οδηγεί στην απομόνωση και αν δεν αντιμετωπιστεί εγκαίρως μπορεί να οδηγήσει ακόμη και σε ψυχολογικές παθήσεις. Η κατάθεση προσωπικών στοιχείων των χρηστών είναι βασικό πρόβλημα. Η προφύλαξη των προσωπικών στοιχείων ακόμη και της προσωπικής ζωής του ατόμου η οποία μέσω των λάθος επαφών μπορεί να δημοσιοποιηθεί ανά πάσα στιγμή, η καταχώρηση και δημοσίευση προσωπικών στοιχείων σε αυτά καθιστά τους χρήστες ευάλωτους και συχνά με ανεξέλεγκτες συνέπειες. Η προσβλητική συμπεριφορά ή και Σελ. 21

παρενόχληση που δέχονται πολλοί χρήστες είτε από το αντίθετο φύλο είτε από άτομα τα οποία έχουν κάποια εμπάθεια. Αυτός είναι και ο λόγος που υπάρχουν μηχανισμοί οι οποίοι προστατεύουν τους χρήστες από τέτοιες συμπεριφορές εφόσον το αιτηθούν. Σημαντικό μειονέκτημα αποτελεί και η πιθανότητα υποκλοπής προσωπικών δεδομένων και στοιχείων. Η εξέλιξη του διαδικτύου έχει και μια αρνητική συνιστώσα η οποία αναφέρεται στους πάρα πολλούς τρόπους με τους οποίους μπορεί να παραβιαστεί η «ιδιωτικότητα» κάποιου χρήστη μέσω του διαδικτύου. Μια μεγάλη γκάμα «κακόβουλου λογισμικού» μπορεί σχετικά εύκολα να αποσπάσει ευαίσθητα δεδομένα όπως τραπεζικοί λογαριασμοί, αριθμοί και κωδικοί πιστωτικών καρτών, κοκ. Μειονέκτημα αποτελεί επίσης και η αθέμιτη διαφήμιση και η συνεχής ενόχληση των χρηστών με διαφημιστικά μηνύματα από τα ίδια τα κοινωνικά μέσα και τους χορηγούς τους ή τις διαφημιζόμενες επιχειρήσεις. Επειδή οι υπηρεσίες των κοινωνικών δικτύων παρέχονται δωρεάν, οι διαφημίσεις αυτές δεν μπορούν να αποφευχθούν γιατί αποτελούν τη σημαντικότερη πηγή εσόδων για τη συντήρηση και διατήρηση τους (Φραιδάκη και Πραματάρη, 2012). Το Μάρκετινγκ Κοινωνικών Μέσων (Social Media Marketing - SMM) επικεντρώνεται στην εκμετάλλευση των μέσων μαζικής δικτύωσης με στόχο τόσο την δημιουργία ενδιαφέροντος και μιας αμφίδρομης επικοινωνίας των χρηστών με ένα συγκεκριμένο brand όσο και την υλοποίηση online διαφημιστικών/προωθητικών ενεργειών και πλάνων. Το SMM εστιάζει στην προσπάθεια δημιουργίας περιεχομένου που προσελκύει την προσοχή και ενθαρρύνει τους χρήστες να το μοιραστούν μέσω των κοινωνικών δικτύων τους. Συνήθως έχει μεγαλύτερη απήχηση αφού προέρχεται από ένα τρίτο πρόσωπο και όχι από το ίδιο το brand. Το μάρκετινγκ κοινωνικών μέσων βασίζεται στο συνδυασμό πολλών διαφορετικών τάσεων όπως είναι η απευθείας ανεμπόδιστη επικοινωνία ανάμεσα στον «παραγωγό» της πληροφορίας και τον «καταναλωτή» της, χωρίς ενδιάμεσους. Επίσης, ανάμεσα σε «καταναλωτές» καθώς υπάρχει ανάγκη για μια αυθεντική ιστορία που ικανοποιεί ανθρώπινες ανάγκες. ΜΟΡΦΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΔΙΚΤΥΩΣΗΣ Υπάρχουν διάφορες μορφές κοινωνικής δικτύωσης. Οι δύο πιο βασικές είναι οι: 1. Υπηρεσίες που οργανώνονται με βάση τα προφίλ των χρηστών. Και που βασίζονται στην πληροφορία που δημιουργεί κάθε μέλος ξεχωριστά, η οποία μπορεί να περιλαμβάνει φωτογραφίες, βίντεο και λεπτομέρειες για τα ενδιαφέροντα του. Το Σελ. 22

Facebook είναι παράδειγμα παρόχου αυτής της κατηγορίας υπηρεσιών κοινωνικής δικτύωσης. 2. Υπηρεσίες που οργανώνονται με βάση το περιεχόμενο των συλλογών τους. Το προφίλ των χρηστών παραμένει ένα σημαντικό μέσο για την οργάνωση των συνδέσεων, αλλά παίζει δευτερεύοντα ρόλο στη δημοσίευση περιεχομένου. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της κατηγορίας υπηρεσιών είναι το Flickr το οποίο επιτρέπει το διαμοιρασμό φωτογραφιών. Άλλο παράδειγμα οργάνωσης με βάση το περιεχόμενο είναι η κοινότητα του YouTube (για το διαμοιρασμό βίντεο) και το last.fm, το οποίο ελέγχει και αναπαριστά τη μουσική που προτιμά ο κάθε χρήστης. Άξιο λόγου είναι επίσης και το GoodReads.com, το οποίο αποτελεί το μεγαλύτερο online χώρο συνάντησης αναγνωστών στον κόσμο. Οι υπηρεσίες που παρέχει επιτρέπουν στους χρήστες να δικτυώνονται δωρεάν με κριτήριο τα αγαπημένα τους αναγνώσματα, να σχολιάζουν τα όσα διαβάζουν, να ανεβάζουν κριτικές συγγραμμάτων, να στήνουν λογοτεχνικές λέσχες, να δημοσιεύουν τις δικές τους συγγραφικές απόπειρες, καθώς και να επικοινωνούν με τους ίδιους τους συγγραφείς (Κυπριανός et al, 2010) Σελ. 23

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 Μεθοδολογία

ΓΕΝΙΚΑ Για τους σκοπούς της παρούσας εργασίας χρησιμοποιήθηκαν δυο γενικές κατηγορίες μεθόδων: (α) εμπειρική έρευνα αγοράς με τη χρήση ερωτηματολογίου και (β) παραγοντική ανάλυση για τη στατιστική επεξεργασία και ερμηνεία των αποτελεσμάτων. Στο κεφάλαιο αυτό περιγράφεται αναλυτικά η παραγοντική ανάλυση ενώ η περιγραφή της μεθόδου έρευναςαγοράς και του τρόπου διεξαγωγής της δίνεται στο Κεφάλαιο 4. ΠΑΡΑΓΟΝΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ Η Παραγοντική Ανάλυση (Factor Analysis) είναι μια τεχνική μείωσης δεδομένων (data reduction technique), που προσπαθεί να ερμηνεύσει την δομή παρά την μεταβλητότητα ενός πληθυσμού δεδομένων. Συγκεκριμένα, ερευνά τη συσχέτιση μεταξύ μεγάλου αριθμού αλληλοσυνδεόμενων μεταβλητών δια μέσου της ομαδοποίησης αυτών σε παράγοντες. Οι ρίζες της παραγοντικής ανάλυσης είναι αρκετά παλιές και χρονολογούνται από το 1888 όπου ο Galton εισήγαγε τον «σπόρο» της παραγοντικής ανάλυσης υποστηρίζοντας ότι σε ένα σύνολο μεταβλητών υπάρχουν κρυμμένοι παράγοντες που επηρεάζουν την διακύμανση και ερμηνεύουν τη σχέση των αρχικών μεταβλητών. Το 1904 οι Pearson και Spearman διατύπωσαν το μοντέλο της παραγοντικής ανάλυσης. Κύρια λειτουργία της, είναι μέσα από ένα σύνολο πολύπλοκα συσχετιζόμενων μεταβλητών, η δημιουργία ή καλύτερα η ανακάλυψη νέων, κατά κανόνα ασυσχέτιστων μεταξύ τους, μεταβλητών-παραγόντων (Wells and Shetn, 1971). Πρόκειται για μια γνωστή τεχνική με εφαρμογές, στην ψυχομετρία, στις κοινωνικές επιστήμες, στην οικονομία και το μάρκετινγκ (Steward, 1981). Αρκετοί ερευνητές συνέβαλαν έτσι ώστε το μοντέλο να πάρει την τελική του μορφή (Morrison, 1990) και λόγω της τεχνολογικής εξέλιξης των ηλεκτρονικών υπολογιστών έγινε ιδιαίτερα δημοφιλής. Το γεγονός αυτό είχε ως αποτέλεσμα να γίνει η μέθοδος πιο προσιτή σε άτομα που δεν έχουν κάποιο υπόβαθρο στη στατιστική και στα μαθηματικά, πράγμα πολύ σημαντικό για την διάδοση της μεθόδου ιδιαίτερα σε στελέχη επιχειρήσεων (Garavaglia et al., 2000). Η παραγοντική ανάλυση αποτελεί εργαλείο του μάρκετινγκ, ιδιαίτερα για την τμηματοποίηση της αγοράς αλλά και τον προσδιορισμό μη μετρήσιμων παραγόντων που επιδρούν στην συμπεριφορά του καταναλωτή και συνεπώς καθορίζουν την εκάστοτε πολιτική στρατηγική της κάθε επιχείρησης (MacLean and Grey, 1998). Σελ. 27

Η μέθοδος της παραγοντικής ανάλυσης (Johnson, 1998), ερμηνεύει και εξετάζει τις σχέσεις μεταξύ ενός μεγάλου αριθμού μεταβλητών μέσω της ανάδειξης παραγόντων που επηρεάζουν και καθορίζουν την φύση αλλά και την εξέλιξη των αρχικών μεταβλητών, καθορίζει τον αριθμό των νέων παραγόντων και προσπαθεί να δώσει την ερμηνεία τους. Ακόμη μειώνει τον όγκο των δεδομένων χωρίς την απώλεια σημαντικής πληροφορίας, διευκολύνοντας ταυτόχρονα την επεξεργασία τους και συνεπώς την εξαγωγή συμπερασμάτων, επίσης μετράει τις μεταβλητές που διέπουν την συμπεριφορά των ατόμων άλλα δεν είναι έμμεσα μετρήσιμες με άπλα ερωτήματα σε ένα ερωτηματολόγιο. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να διευκολύνεται το έργο των ερευνητών αφού απλοποιούνται οι σχέσεις μεταξύ των μεταβλητών και μειώνονται σημαντικά οι διαστάσεις ενός προβλήματος (Ντζούφρας, 2001). Παρόλα αυτά υπάρχουν επικριτές της μεθόδου που υποστηρίζουν ότι μπορεί να οδηγήσει σε λανθασμένες υποθέσεις προκαλώντας σύγχυση και παραπληροφόρηση (Kline, 1998). Η μέθοδος έχει δεχτεί αντιφατικές κριτικές για την ερμηνευτική ικανότητα της και για την υποκειμενικότητα των αποτελεσμάτων. Αυτό συμβαίνει κυρίως γιατί η παραγοντική ανάλυση πολλές φορές στηρίζεται στην υποκειμενικότητα του εκάστοτε ερευνητή. Η άποψη αυτή έχει βαρύτητα καθώς ο αριθμός των παραγόντων καθορίζεται αυθαίρετα και χωρίς αντικειμενικά κριτήρια. Ακόμη υπάρχει το ενδεχόμενο να δοθούν διαφορετικές ερμηνείες στους παράγοντες από διαφορετικούς επιστήμονες ανάλογα με τις αντιλήψεις και τα πιστεύω του καθενός από αυτούς (Johnson, 1998). Ωστόσο, παρά τα μειονεκτήματα της μεθόδου, η συνεισφορά της είναι σημαντική και μερικές φορές πολύτιμη. Τα αρνητικά στοιχεία που προκύπτουν κατά την εφαρμογή της παραγοντικής ανάλυσης θα μπορούσαν να ελαχιστοποιηθούν ή έστω να περιορισθούν υπό τις εξής προϋποθέσεις (Steward, 1981): 1. Οι ερευνητές πρέπει να ελέγχουν κατά την εφαρμογή της μεθόδου αν το δείγμα είναι κατάλληλο, και αυτό γιατί η παραγοντική ανάλυση δεν αποτελεί λύση για κάθε πρόβλημα. 2. Δεν πρέπει να συγχέεται η μέθοδος με την ανάλυση κατά συστάδες (Cluster analysis) ή άλλες πολυμεταβλητές μεθόδους. 3. Ο ρόλος της παραγοντικής ανάλυσης δεν είναι απλά να χωρίζει τις μεταβλητές σε ομάδεςσυστάδες αλλά να ερμηνεύει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο την διακύμανση και τη δομή τους. Βασικές προϋποθέσεις για τα παραπάνω είναι, οι μεταβλητές να είναι συνεχείς, θα πρέπει να συσχετίζονται μεταξύ τους, ο αριθμός των μεταβλητών θα πρέπει να είναι αρκετά μεγάλος Σελ. 28

ώστε να περιλαμβάνονται τουλάχιστον τρεις μεταβλητές σε κάθε παράγοντα. Ακόμη το μέγεθος του δείγματος θα πρέπει να είναι τουλάχιστον ίσο ή το τριπλάσιο του αριθμού των μεταβλητών. Ιδανικά το δείγμα θα πρέπει να περιλαμβάνει περισσότερα από 100 άτομα. Επιγραμματικά, τα βήματα της παραγοντικής ανάλυσης είναι, ο υπολογισμός του πίνακα συσχετίσεων (Correlation matrix), η εξαγωγή παραγόντων (Factor extraction), η περιστροφή παραγόντων (Factor rotation), προκειμένου να επιτευχθεί απλή δομή (Simple structure), η ερμηνεία παραγοντικών αξόνων (Interpretation of factor axes) και η διερεύνηση συσχέτισης παραγοντικών αξόνων με μεταβλητές που δεν εισήχθησαν στην ανάλυση (Correlation of factors with variables), (Πραμαγγιούλης, 2008). Ο υπολογισμός του πίνακα συσχετίσεων γίνεται με εφαρμογή της Ανάλυσης Κύριων Συνιστωσών (Principle Components Analysis). Πρόκειται για μια αρκετά διαδεδομένη μέθοδο η οποία δεν συζητείται περαιτέρω στην παρούσα εργασία. Στη συνέχεια γίνεται πιο αναλυτική περιγραφή του τρόπου εξαγωγής και περιστροφής των παραγόντων. ΜΕΘΟΔΟΣ «ΕΞΑΓΩΓΗΣ» ΤΩΝ ΠΑΡΑΓΟΝΤΩΝ Η «εξαγωγή» των παραγόντων, είναι η μαθηματική μέθοδος με την οποία οι παράγοντες καθορίζονται από ένα μεγαλύτερο αριθμό μεταβλητών. Το πόσοι παράγοντες θα πρέπει τελικά να εξαχθούν βασίζεται στις ιδιοτιμές (eigenvalues). Συνήθως πρέπει να είναι μεγαλύτερη του 1, έτσι κάθε παράγοντας με ιδιοτιμή μεγαλύτερη του 1 θεωρείται σημαντικός, ενώ κάθε παράγοντας με ιδιοτιμή μικρότερη του 1 θεωρείται μη σημαντικός και αγνοείται (Guttman Kaiser). Αυτό επιτυγχάνεται με την χρήση του Scree test (Cattell), με βάση αυτή τη γραφική απεικόνιση μετά από το σημείο το οποίο η καμπύλη τείνει να γίνει ευθεία πρέπει να απορρίπτονται οι παράγοντες. Τέλος μένουν οι παράγοντες που ερμηνεύουν το 70-80% της συνολικής διακύμανσης. Περιστροφή των παραγόντων. Ο κύριος σκοπός της παραγοντικής ανάλυσης, είναι η ανάδειξη μέσα από τα αρχικά δεδομένα ξεκάθαρων και εύκολα ερμηνεύσιμων παραγόντων. Η διαδικασία αυτή δεν είναι εύκολη καθώς οι παράγοντές που προκύπτουν δεν είναι ευδιάκριτοι με την πρώτη ματιά (Johnson, 1998). Στην περίπτωση όμως που οι μεγάλες επιβαρύνσεις (loadings) θα μπορούσαν να γίνουν μεγαλύτερες και οι μικρές μικρότερες, οι παράγοντες θα σχετιζόταν με λιγότερες μεταβλητές και το έργο μας θα ήταν πιο εύκολο. Αυτό ακριβώς επιτυγχάνεται με την περιστροφή των παραγόντων (SPSS, 2011). Σελ. 29

Στην ουσία με την περιστροφή δημιουργούνται καινούργιοι παράγοντες που είναι εύκολα ερμηνεύσιμοι. Είναι απαραίτητη για την ευκολότερη ερμηνεία των παραγόντων που έχουν προκύψει από την ανάλυση. Αποσκοπεί στην καλύτερη ανίχνευση και ερμηνεία των παραγόντων που μπορούν να περιγράψουν τα δεδομένα και την επίτευξη μιας απλής δομής (simple structure). Συνοπτικά, με τον όρο απλή δομή, νοείται να υπάρχουν ξεκάθαρες επιβαρύνσεις στους παράγοντες η κάθε μεταβλητή να έχει υψηλές επιβαρύνσεις σε ένα μόνο παράγοντα και χαμηλές στους υπόλοιπους παράγοντες. Με την περιστροφή των παραγόντων αυτό που επιχειρείται είναι να γίνονται οι παράγοντες πιο ερμηνεύσιμοι δεν αλλάζουν κάποια από τα χαρακτηριστικά του μοντέλου, όπως η καλή προσαρμοστικότητα και το ποσό διακύμανσης που ερμηνεύεται από το μοντέλο, παρά μόνο οι τιμές των επιβαρύνσεων. Κάνοντας περιστροφή κάποιες επιβαρύνσεις γίνονται πολύ μεγάλες, σε απόλυτη κλίμακα, μόνο για κάποιες από τις μεταβλητές, έτσι είναι ευκολότερο να εξαρτηθούν κάποιες μεταβλητές με κάποιους παράγοντες και να υπάρξει κάποια ερμηνεία για αυτούς. ΟΙ ΒΑΣΙΚΕΣ ΜΕΘΟΔΟΙ ΠΕΡΙΣΤΡΟΦΗΣ Varimax: Προσπαθεί να ελαχιστοποιήσει τον αριθμό των μεταβλητών που έχουν μεγάλες επιβαρύνσεις για κάθε παράγοντα και προϋποθέτει ότι δεν υπάρχει συσχέτιση μεταξύ των παραγόντων. Quartimax: Προσπαθεί να ελαχιστοποιήσει τον αριθμό των παραγόντων που εξηγούν μια μεταβλητή. Equimax: Είναι ο συνδυασμός της Varimax και της Quartimax δηλαδή των δυο παραπάνω. Ορθογώνια Περιστροφή (orthogonal): Εφαρμόζεται όταν είναι γνωστό ή εικάζεται ότι οι παράγοντες που θα προκύψουν θα είναι ανεξάρτητοι μεταξύ τους. Πλάγια περιστροφή (οblique): Εφαρμόζεται όταν είναι γνωστό ή εικάζεται ότι οι παράγοντες που θα προκύψουν συσχετίζονται μεταξύ τους, οι άξονες που προκύπτουν δεν είναι πια ορθογώνιοι και άρα δεν είναι ανεξάρτητοι. ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΕΠΙΛΟΓΗΣ ΜΟΝΤΕΛΟΥ Στην ερμηνεία των παραγόντων, ερμηνεύονται οι παράγοντες στους οποίους δίνονται ονόματα με βάση τις μεταβλητές που έχουν σημαντικές επιβαρύνσεις. Οι μεταβλητές με τις υψηλότερες Σελ. 30

επιβαρύνσεις έχουν μεγαλύτερη σχέση με τον κάθε παράγοντα. Στην παρούσα εργασία όπου επιλέχτηκε η Varimax περιστροφή ελέγχθηκε ο πίνακας rotated component matrix. Ατυχώς δεν επιτεύχθηκε «απλή δομή» καθώς παρατηρήθηκαν αρκετές μεταβλητές με υψηλές επιβαρύνσεις σε περισσότερους από έναν παράγοντα (βλ. σχετικά Παράρτημα 2). Η ξεκάθαρη δομή των παραγόντων θα διευκόλυνε ωστόσο την ερμηνεία τους. Οι επιβαρύνσεις ή φορτίσεις (Factor Loadings) από την άλλη πλευρά αποτελούν το βάρος του της κάθε μεταβλητής (στοιχείου) στον κάθε παράγοντα (δείκτη συσχέτισης). Επίσης, παρέχουν βασικές πληροφορίες για την ερμηνεία των παραγόντων. Όσο υψηλότερη είναι η φόρτιση τους τόσο πιο εύκολη η ερμηνεία του παράγοντα. Σημαντικό ρόλο παίζουν και οι δευτερογενείς φορτίσεις (υψηλές φορτίσεις σε δύο παράγοντες ταυτόχρονα). Μετά την εκτίμηση των παραγόντων, των επιβαρύνσεων/φορτίσεων και την διενέργεια της τυχόν περιστροφής ακολουθεί ο υπολογισμός των σκορ των παραγόντων (Afifi, 1990). Διαφορές στον υπολογισμό των σκορ των παραγόντων εντοπίζονται ανάλογα με το ποια μέθοδο εκτίμησης παραγόντων θα χρησιμοποιηθεί. Όσον αφορά την μέθοδο των κυρίων συνιστωσών τα σκορ είναι δυνατόν να προκύψουν με ακρίβεια. Οι πιο γνωστές μέθοδοι που χρησιμοποιούνται από την πλειονότητα των στατιστικών πακέτων είναι η μέθοδος του Bartlett ή αλλιώς γνωστή ως μέθοδος σταθμισμένων ελαχίστων τετραγώνων (weighted least-squares) και η μέθοδος Thomson ή παλινδρόμησης (Regression method) (Johnson, 1998). Τα σκορ των παραγόντων στην ουσία διαμορφώνουν και περιγράφουν τις καινούργιες μεταβλητές οι οποίες αποτελούν την βάση για περαιτέρω μελέτη (Tabachnick and Fidel, 1989). Τα αρχικά δεδομένα, τροποποιημένα πια είναι έτοιμα να χρησιμοποιηθούν σε περαιτέρω στατιστική ανάλυση και ερμηνεία. ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ Η ερμηνεία των αποτελεσμάτων είναι μια δυναμική διαδικασία που θα μπορούσε να θεωρηθεί περισσότερο τέχνη από επιστήμη καθώς ο ανθρώπινος παράγοντας παίζει καθοριστικό ρόλο στη σύνθεση των τελικών αποτελεσμάτων (Rummel, 1970). Η ερμηνεία των αποτελεσμάτων είναι κατά κάποιο τρόπο υποκειμενική αφού έγκειται αποκλειστικά στην κρίση του κάθε ερευνητή και αποτυπώνονται σε αυτή η νοοτροπία και οι απόψεις του ερευνητή αναφορικά με το πρόβλημα. Δεν είναι σπάνιο αλλά ούτε και παράδοξο δύο ή και περισσότερα άτομα να δίνουν διαφορετική ερμηνεία σε ακριβώς ίδια αριθμητικά αποτελέσματα (Steward, 1981). Σελ. 31

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 Έρευνα & Προετοιμασία Δεδομένων

ΈΡΕΥΝΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟΥ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΤΗΣ ΈΡΕΥΝΑΣ Βασικό ζητούμενο της έρευνας που πραγματοποιήθηκε ήταν η μελέτη των παραγόντων που συνθέτουν την έννοια της αξίας ενός μεταπτυχιακού Προγράμματος εν γένει. Επίσης διερευνήθηκαν οι επιμέρους παράγοντες που επηρεάζουν τις αποφάσεις επιλογής Προγραμμάτων με αντικείμενο τη ναυτιλία και τις μεταφορές. Για τους σκοπούς της έρευνας αναπτύχθηκε ερωτηματολόγιο κλειστού τύπου, το οποίο απεστάλη σε ικανό πληθυσμό αποδεκτών ευρέος επαγγελματικού και ηλικιακού φάσματος. Τα αποτελέσματα της έρευνας αναλύθηκαν και ερμηνεύθηκαν (όπως προαναφέρθηκε) με την μέθοδο της παραγοντικής ανάλυσης. Στη συνέχεια περιγράφονται αναλυτικά τα χαρακτηριστικά της έρευνας και ο τρόπος διεξαγωγής της. ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΈΡΕΥΝΑΣ Η έρευνα πραγματοποιήθηκε σε τυχαίο δείγμα 655 ατόμων. Το δείγμα που επιλέχθηκε περιελάμβανε άτομα ηλικίας 18 έως 50 ετών, με το μεγαλύτερο ποσοστό των ερωτηθέντων να βρίσκεται ηλικιακά μεταξύ 25-30. Το δείγμα περιελάμβανε προπτυχιακούς φοιτητές, αποφοίτους, κατόχους μεταπτυχιακού διπλώματος, διδάκτορες και νέους επαγγελματίες. ΔΙΕΞΑΓΩΓΗ ΤΗΣ ΈΡΕΥΝΑΣ Η συλλογή των στοιχείων πραγματοποιήθηκε την χρονική περίοδο Μάιος-Ιούνιος 2016, κυρίως, μέσω ηλεκτρονικού ερωτηματολογίου που αναρτήθηκε στην σελίδα του SurvreyMonkey, αλλά και μέσω προσωπικών συνεντεύξεων σε 30 άτομα. Η έρευνα υποστηρίχθηκε με ηλεκτρονική επικοινωνία μέσω email και Facebook. Από τα 655 ερωτηματολόγια που συλλέχθηκαν τα 458 ήταν πλήρη, θεωρήθηκαν έγκυρα και υποβλήθηκαν σε περαιτέρω επεξεργασία. Στη συνέχεια περιγράφεται η δομή και οργάνωση του ερωτηματολογίου καθώς και ο τρόπος προετοιμασίας των δεδομένων. ΔΟΜΗ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΩΣΗ Για την οριστικοποίηση του ερωτηματολογίου χρησιμοποιήθηκε αρχικά μια συντομότερη εκδοχή του, η οποία διανεμήθηκε πιλοτικά σε 10 άτομα. Στόχος ήταν η αποσαφήνιση των ερωτήσεων μέσω των παρατηρήσεων και της ανάδρασης που παρήχθηκε από τους αρχικά Σελ. 41

ερωτηθέντες. Μετά την πιλοτική φάση το ερωτηματολόγιο έλαβε την τελική του μορφή η οποία δίνεται στο Παράρτημα 1 και περιλαμβάνει εννέα (9) ενότητες. Στην πρώτη ενότητα «Κίνητρα», οι ερωτηθέντες κλήθηκαν να απαντήσουν σχετικά με τα βασικά κίνητρα επιλογής ενός ΠΜΣ, κατά πόσο η επιλογή γίνεται από προσωπικό ενδιαφέρον ή αποτελεί αναγκαία προϋπόθεση για τη διατήρηση της εργασιακής τους θέσης ή άλλο. Στην συνέχεια, ζητήθηκε να απαντηθεί κατά πόσο η επιλογή του Προγράμματος βασίζεται στην φήμη του Πανεπιστημίου-παρόχου ή στη γεωγραφική του θέση ή στη σχέση του ενδιαφερόμενου με το συγκεκριμένο ίδρυμα (π.χ. απόφοιτος). Επίσης στην ενότητα αυτή περιλαμβάνονται ερωτήσεις σχετικά με τη σημαντικότητα του website ενημέρωσης, της δυνατότητας συμπληρωματικής χρηματοδότησης, την εντατικότητα του Προγράμματος και των διάφορων ειδικών επαγγελματικών, οικογενειακών και οικονομικών παραγόντων που επηρεάζουν την απόφαση του πιθανού υποψηφίου. Η δεύτερη ενότητα «Εκπαιδευτική & Ακαδημαϊκή Ποιότητα», αποσκοπεί στην εκτίμηση της σημασίας που αποδίδουν οι ερωτηθέντες στο ακαδημαϊκό περιεχόμενο του Προγράμματος. Πιο συγκεκριμένα, ζητείται να απαντηθεί ποιος είναι ο ιδανικός αριθμός μαθημάτων ενός ΠΜΣ, ο ενδεδειγμένος αριθμός σπουδαστών, η «ιδανική» χρονική διάρκεια του προγράμματος. Επίσης περιλαμβάνεται και μια σειρά ερωτήσεων σχετικά με το περιεχόμενο και τη δομή του Προγράμματος. Στην τρίτη ενότητα «Οργάνωση & Διαχείριση», διερευνάται η ελκυστικότητα των Προγραμμάτων που προσφέρονται εξ αποστάσεως ή part-time, ζητείται να αξιολογηθεί η ισορροπία του μείγματος υποχρεωτικών μαθημάτων και μαθημάτων επιλογής, η σημασία τήρησης του χρονοδιαγράμματος σπουδών, καθώς και κατά πόσο είναι σημαντικό η διαχείριση του Προγράμματος, να διέπεται από τις αρχές της πολύ-πολιτισμικότητας και πολύσυλλεκτικότητας. Η τέταρτη ενότητα «Μαθησιακοί πόροι», αποσκοπεί στη διερεύνηση της σημασίας που αποδίδεται στην επάρκεια και την ποιότητα των κτηριακών εγκαταστάσεων, του τεχνολογικού εξοπλισμού καθώς και υποστηρικτικών υπηρεσιών, όπως π.χ. η ύπαρξη helpdesk, η online διάθεση εκπαιδευτικού υλικού, η πρόσβαση σε χώρους κοινωνικής μάθησης, γραφείο ψυχολογικής υποστήριξης, κλπ. Στην πέμπτη ενότητα «Δεξιότητες & Προσωπική Ανάπτυξη», διερευνάται η αξία που αποδίδεται στην ανάπτυξη της προσωπικότητας των φοιτητών, η συμβολή του Προγράμματος Σελ. 42

στην βελτίωση των ερευνητικών αλλά και των λοιπών δεξιοτήτων τους, όπως η επικοινωνία, η συνεργατικότητα, η συνέπεια στις καταληκτικές ημερομηνίες, η αξιοπιστία, κλπ. Επίσης αξιολογείται η σημασία που αποδίδεται στην δυνατότητα ανεξάρτητης μάθησης, στην αντιμετώπιση άγνωστων προβλημάτων με μεγαλύτερη σιγουριά, στην παρουσίαση του εαυτού τους με αυτοπεποίθηση, κ.α. Η έκτη ενότητα «Καριέρα & Επαγγελματική εξέλιξη», αποσκοπεί στην εκτίμηση της σημασίας που αποδίδουν οι ερωτηθέντες στη διασύνδεση του Προγράμματος με την αγορά εργασίας (πιο συγκεκριμένα με τις οικείες βιομηχανίες) και με την τοπική κοινωνία. Επίσης ζητείται να αξιολογηθούν οι δυνατότητες που παρέχει το Πρόγραμμα σχετικά με την παροχή επαγγελματικών συμβουλών, την υποστήριξη στην αναζήτηση εργασίας, τη καθοδήγηση για τη συμπλήρωση βιογραφικού, την προετοιμασία για μια επαγγελματική συνέντευξη, κ.α. Η έβδομη ενότητα, «Φοιτητική Ζωή», αποσκοπεί στην αποτίμηση της σημαντικότητας παραγόντων, όπως το φυσικό, οικονομικό και πολιτισμικό περιβάλλον του τόπου σπουδών, η επάρκεια των μέσων μαζικής μεταφοράς, η δυνατότητα υποστήριξης των φοιτητών στην αναζήτηση κατοικίας, η ασφάλεια εντός και εκτός campus, η δυνατότητα μερικής απασχόλησης κατά τη διάρκεια του σπουδών, η ύπαρξη ομάδων ελεύθερης έκφρασης (αθλητικών, εικαστικών, μουσικών, θεατρικών, πολιτιστικών), κ.α. Η όγδοη ενότητα περιλαμβάνει τη «Συνολική Αξιολόγηση», όπου οι ερωτηθέντες ιεραρχούν την σημασία των ομάδων κριτηρίων/ερωτήσεων που απάντησαν προηγουμένως δηλ. Κίνητρα, Εκπαιδευτική & Ακαδημαϊκή Ποιότητα, Οργάνωση & Διαχείριση Προγράμματος, Μαθησιακοί Πόροι, Δεξιότητες & Προσωπική Ανάπτυξη, Καριέρα & Επαγγελματική Ανάπτυξη και Φοιτητική Ζωή. Η ένατη ενότητα «Προσωπικά Στοιχεία», αποσκοπεί στην καταγραφή των δημογραφικών στοιχείων της έρευνας. Πιο συγκεκριμένα ζητείται από τους οι ερωτηθέντες να διευκρινίσουν το φύλλο, την ηλικία, το επαγγελματικό καθεστώς, την οικογενειακή τους κατάσταση, κλπ. Επίσης, αποτυπώνεται το μαθησιακό υπόβαθρο των ερωτηθέντων αν δηλ. είναι κάτοχοι τίτλου (προπτυχιακού ή μεταπτυχιακού και σε ποια θεματική περιοχή), αν εκπονούν διδακτορική διατριβή ή έχουν ολοκληρώσει τις διδακτορικές σπουδές τους, κοκ. Τέλος, καταγράφονται οι διάφορες πηγές ενημέρωσης των ερωτηθέντων σχετικά με Μεταπτυχιακά Προγράμματα, όπως (ενδεικτικά) ο τύπος, το διαδίκτυο, ενημερωτικά email, κοινωνικά μέσα, κοκ. Σελ. 43

ΓΛΩΣΣΑΡΙ ΕΝΝΟΙΩΝ ΚΑΙ ΌΡΩΝ Στο ερωτηματολόγιο χρησιμοποιήθηκαν έννοιες και όροι, η επεξήγηση των οποίων συμπεριλήφθηκε στο εγχειρίδιο της έρευνας. Αναλυτικά πιο κάτω το περιεχόμενο του εγχειριδίου: 1. ΠΜΣ: Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών 2. RANKING: Κατάταξη 3. ECTS: Σύστημα χορήγησης και μεταφοράς ακαδημαϊκών μονάδων. Σκοπός του είναι να ενισχύσει και να διευκολύνει τις διαδικασίες ακαδημαϊκής αναγνώρισης μεταξύ των συνεργαζόμενων ιδρυμάτων της Ευρώπης. 4. ΔΙΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΤΗΤΑ: Αναφέρεται σε δυο ή περισσότερες επιστήμες ή σε περιβάλλοντα που συμμετέχουν επιστήμονες διαφόρων κλάδων 5. CAMPUS: Πανεπιστημιούπολη 6. E-CLASS: Λογισμικό διαχείρισης εκπαιδευτικού περιεχομένου (Course Management System) 7. FORUM: Τύπος ιστοσελίδων, όπου οι χρήστες μπορούν να συνομιλούν μεταξύ τους. Πρόκειται για ένα τρόπος διαδικτυακής επικοινωνίας. 8. TELECONFERENCE: Τηλεδιάσκεψη, η ταυτόχρονη συνάντηση από απόσταση μέσω Διαδικτύου 9. HELPDESK: Προσφέρει τεχνική υποστήριξη χρηστών, τεχνική υποστήριξη υπηρεσιών και ηλεκτρονική πληροφόρηση μέσω ειδικών δικτυακών υπηρεσιών (www, voice mail, κ.α.) 10. TUTORIALS: Βοήθημα το οποίο υποδεικνύει τον τρόπο διεξαγωγής μιας εργασίας (task). Συνήθως πρόκειται για μια προσέγγιση βήμα-βήμα για την καλύτερη κατανόηση του τρόπου λειτουργίας εξοπλισμού, λογισμικού, κ.α. 11. ΤΠΕ: Τεχνολογίες Πληροφορικής και Επικοινωνιών 12. ΙΚΥ: Ίδρυμα Κρατικών Υποτροφιών 13. ΑΕΝ: Ακαδημία Εμπορικού Ναυτικού 14. ΤΕΙ: Τεχνολογικά Εκπαιδευτικά Ιδρύματα 15. ΑΕΙ: Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα 16. ΜΔΕ: Μεταπτυχιακό Δίπλωμα Ειδίκευσης 17. ΝΑΜΕ: Ναυτιλία, Μεταφορές και Διεθνές Εμπόριο Σελ. 44

ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ Μετά την ολοκλήρωση της διαδικασίας συλλογής των ερωτηματολογίων, έγινε εκκαθάριση των έγκυρων από τα άκυρα ερωτηματολόγια (π.χ. αυτά που συμπληρώθηκαν μερικώς). Ακολούθως, οι απαντήσεις των έγκυρων ερωτηματολογίων κωδικοποιήθηκαν (για τις ανάγκες της παραγοντικής ανάλυσης), ως εξής: Στην ενότητα «Κίνητρα», οι ερωτήσεις ένα (1), δύο (2), τρία (3), και τέσσερα (4), βαθμονομήθηκαν σε μια κλίμακα 1-5, με: 1=Ασήμαντο, 2=Λίγο σημαντικό, 3=Σημαντικό, 4=Πολύ σημαντικό, 5=Εξαιρετικά σημαντικό. Η ερώτηση πέντε (5) βαθμολογήθηκε με 0=Μεγάλο εμπόδιο, 1=Μικρό εμπόδιο και 2=Δεν αποτελεί εμπόδιο. Στην ενότητα «Εκπαιδευτική & Ακαδημαϊκή Ποιότητα», οι ερωτήσεις έξι (6), δέκα (10) και έντεκα (11), βαθμονομήθηκαν σε μια κλίμακα 1-5, με: 1=Ασήμαντο, 2=Λίγο σημαντικό, 3=Σημαντικό, 4=Πολύ σημαντικό, 5=Εξαιρετικά σημαντικό. Στις ερωτήσεις εφτά (7), οχτώ (8) και εννιά (9), αντιστοιχήθηκαν οι εξής τιμές: 1=Αποδεκτός αριθμός μαθημάτων ανά εξάμηνο μικρότερος ή ίσος του (3), 2=Αποδεκτός αριθμός μαθημάτων τέσσερα+ (4+), 3=Αριθμός μαθημάτων τέσσερα (4). Ομοίως, 1=Αριθμός σπουδαστών τριάντα συν (30+), 2= Αριθμός σπουδαστών τριάντα (30), 3=Αριθμός σπουδαστών είκοσι (20). Τέλος στην ιδανική διάρκεια ενός ΠΜΣ αντιστοιχίστηκαν οι εξής τιμές: 1=ως εικοσιτέσσερις μήνες (24), 2=ως δώδεκα μήνες (12) και 3=δεκαοχτώ μήνες (18). Στην ενότητα «Οργάνωση & Διαχείριση» και, πιο συγκεκριμένα, στην ερώτηση δώδεκα (12) αντιστοιχίστηκαν οι εξής τιμές: 0=όχι, 1=ίσως και 2=ναι. Στην ερώτηση δεκαεφτά (17) δόθηκαν οι τιμές, 0=όχι, 1=δεν με αφορά και 2=ναι, ενώ στην ερώτηση δεκατρία (13) χρησιμοποιήθηκε η κλίμακα 1-5, όπως και παραπάνω. Στην ενότητα, «Δεξιότητες & Προσωπική Ανάπτυξη» και στην ενότητα «Φοιτητική Ζωή» οι ερωτήσεις δεκαεννιά (19), είκοσι (20), είκοσι ένα (21) και είκοσι δύο (22) βαθμονομήθηκαν στην κλίμακα 1-5, με: 1=Ασήμαντο, 2=Λίγο σημαντικό, 3=Σημαντικό, 4=Πολύ σημαντικό, 5=Εξαιρετικά σημαντικό. Με την ίδια κλίμακα (1-5) βαθμολογήθηκαν και οι ερωτήσεις δεκατέσσερα (14) της ενότητας «Μαθησιακοί Πόροι», και οι ερωτήσεις δεκαπέντε (15) και δεκαέξι (16) της ενότητας «Καριέρα & Επαγγελματική Εξέλιξη». Οι ερωτήσεις δεκαεφτά (17) και δεκαοχτώ (18) της Σελ. 45

ίδιας ενότητας (Καριέρα & Επαγγελματική Εξέλιξη) βαθμολογήθηκαν με 0=όχι, 1=δεν με αφορά και 2=ναι, αντίστοιχα. Για τη «Συνολική Αξιολόγηση» χρησιμοποιήθηκε η απόδοση σημαντικότητας (ιεράρχηση), όπως ορίστηκε από τους ερωτηθέντες. Στην ενότητα «Προσωπικά Στοιχεία» έγινε κωδικοποίηση των απαντήσεων ως εξής: στην ερώτηση εικοσιτέσσερα (φύλλο), δόθηκαν οι τιμές: 0=Άνδρες, 1=Γυναίκες. Στην ερώτηση εικοσιπέντε (ηλικία) οι τιμές: 0=0-18, 1=19-24, 2=31+, 3=25-30. Στην ερώτηση είκοσι έξι (27) (οικογενειακή κατάσταση) δόθηκαν τιμές: 1=Άγαμος, 2=Έγγαμος. Αντίστοιχα, στην ερώτηση «εξαρτώμενα τέκνα» τιμές: 0=Ναι, 1=Όχι. Η ερώτηση είκοσι εννέα (τίτλος σπουδών) βαθμολογήθηκε ως εξής: 0=Είμαι κάτοχος διδακτορικού διπλώματος, 1=Εκπονώ Διδακτορική Διατριβή, 2=Κατέχω ΜΔΕ, 3=Είμαι απόφοιτος ΝΑΜΕ, 4=Είμαι απόφοιτος ΑΕΝ, 5=Είμαι απόφοιτος ΤΕΙ, 6=Είμαι απόφοιτος ΕΑΠ, 7=Είμαι απόφοιτος ΑΕΙ και 8=Είμαι ακόμη προπτυχιακός φοιτητής. Στην ερώτηση τριάντα (θεματική περιοχή πρώτου τίτλου σπουδών) έγινε κατηγοριοποίηση σε έξι κύρια επιστημονικά πεδία, σύμφωνα με την ταξινόμηση Frascati (2007), ως εξής: 0=Επιστήμες Ζωής, 1=Γεωργικές Επιστήμες, 2=Φυσικές Επιστήμες, 3=Επιστήμες Μηχανικού & Τεχνολογίας, 4=Ανθρωπιστικές Επιστήμες, 5=Κοινωνικές Επιστήμες, 6=Οικονομικές & Νομικές Επιστήμες. Η ερώτηση τριάντα τρία (ηλικία κτήσης του τελευταίου τίτλου σπουδών) βαθμολογήθηκε με τον ίδιο ακριβώς τρόπο με την ερώτηση εικοσιπέντε (ηλικία). Στην ερώτηση τριάντα τέσσερα (ποια ήταν η απασχόλησή σας όταν αποφασίσατε ότι σας ενδιαφέρει ένα ΠΜΣ) δόθηκαν οι εξής τιμές: 1=Εργαζόμενος σε συναφή με τις Ναυτιλιακές Σπουδές αντικείμενο, 2=Εργαζόμενος σε μη-συναφή με τις Ναυτιλιακές Σπουδές αντικείμενο, 3=Μεταπτυχιακός φοιτητής, 4=Πτυχιούχος, 5=Προπτυχιακός φοιτητής. Οι απαντήσεις στην ερώτηση τριάντα πέντε (προοπτική εκπόνησης ΜΔΕ στην ναυτιλία) αντιστοιχίστηκαν με 0=Όχι, 1=Ίσως, 2=Ναί. Στην ερώτηση τριάντα έξι (σε ποια φάση των σπουδών σας βρίσκεστε αν είστε ακόμη φοιτητής) δόθηκαν οι εξής τιμές: 1=Παρακολουθώ ακόμη διαλέξεις, 2=Δεν παρακολουθώ διαλέξεις αλλά χρωστάω κάποια μαθήματα, 3=Μόλις ολοκλήρωσα την Πτυχιακή/ Διπλωματική μου εργασία, 4=Παρουσίασα την Πτυχιακή/Διπλωματική μου εργασία και εκκρεμεί η καθομολόγησή μου. Στην ερώτηση τριάντα εφτά (αν είστε εργαζόμενος, ποιο είναι το εργασιακό σας καθεστώς), οι απαντήσεις κωδικοποιήθηκαν ως εξής: 0=Πλήρους απασχόλησης και 1=Μερικής απασχόλησης. Στην ερώτηση τριάντα οχτώ (από πού ενημερώνεστε συνήθως για τα ΠΜΣ που σας ενδιαφέρουν) υιοθετήθηκε η σειρά προτεραιότητας που δήλωσαν οι ερωτηθέντες. Τέλος στην ερώτηση τριάντα εννιά (πόσο συμβάλλουν στην απόφαση σας για την επιλογή ΠΜΣ τα κοινωνικά Σελ. 46

δίκτυα) δόθηκαν οι εξής τιμές: 1=Καθόλου, 2=Ελάχιστα, 3=Αρκετά, 4=Πολύ και 5=Πάρα πολύ. Σελ. 47

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 Ερμηνεία Αποτελεσμάτων

ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ Στην ενότητα αυτή παρατίθενται τα αποτελέσματα της στατιστικής ανάλυσης που διενεργήθηκε με τη μορφή διαγραμμάτων και μητρώων πρωτογενών δεδομένων (ανά θεματική ενότητα). ΕΝΟΤΗΤΑ Α. ΚΙΝΗΤΡΑ Ερ. 1: Ποια είναι τα βασικά κίνητρα για την επιλογή ενός συγκεκριμένου ΠΜΣ Διάγραμμα 1: Διαγραμματική απεικόνιση των αποκρίσεων της Ερ. 1 Από προσωπικό ενδιαφέρον Ως ενδιάμεσο βήμα για περαιτέρω ακαδημαϊκή εξέλιξη Είσοδος σε συγκεκριμένη αγορά εργασίας Περαιτέρω εξέλιξη στο πλαίσιο της υφιστάμενης εργασίας μου Αποτελεί αναγκαία προϋπόθεση για τη διατήρηση της εργασιακής μου θέσης Αλλαγή υφισταμένου εργασιακού αντικειμένου 1 2 3 4 5 Σελ. 49

Επιλογές 1 2 3 4 5 Σύνολο 1.55% 2.63% 15.15% 30.76% 49.61% 645 10 17 98 199 321 Από προσωπικό ενδιαφέρον Ως ενδιάμεσο βήμα για περαιτέρω ακαδημαϊκή εξέλιξη (π.χ. διδακτορικό δίπλωμα) Είσοδος σε συγκεκριμένη αγορά εργασίας Περαιτέρω εξέλιξη στο πλαίσιο της υφιστάμενης εργασίας μου (π.χ. κατάληψη συγκεκριμένης θέσης) Αποτελεί αναγκαία προϋπόθεση για τη διατήρηση της εργασιακής μου θέσης Αλλαγή υφισταμένου εργασιακού αντικειμένου 5.92% 38 4.02% 26 5.86% 38 18.60% 120 17.16% 110 13.08% 84 7.42% 48 10.80% 70 20.47% 132 16.54% 106 22.43% 144 19.32% 125 20.06% 130 26.98% 174 28.24% 181 30.06% 193 37.71% 244 35.03% 227 21.24% 137 24.49% 157 Πίνακας 1: Δεδομένα αποκρίσεων (μερίδια και απόλυτοι αριθμοί) της Ερ. 1 28.50% 183 31.53% 204 28.24% 183 12.56% 81 13.42% 86 642 647 648 644 640 Σελ. 50

Ερ. 2: Η επιλογή του ιδρύματος στο οποίο προτίθεμαι να σπουδάσω βασίζεται Διάγραμμα 2: Διαγραμματική απεικόνιση των αποκρίσεων της Ερ. 2 Στη γεωγραφική θέση του ιδρύματος Στη φήμη του ιδρύματος/τμήματος που προσφέρει το ΠΜΣ Είναι το μόνο ίδρυμα που προσφέρει αυτό το πρόγραμμα Είμαι απόφοιτος αυτού του πανεπιστημίου Στις συστάσεις που μου δόθηκαν Το κόστος του προγράμματος είναι μικρότερο σε σύγκριση με Ευελιξία καταβολής διδάκτρων προγράμματα Οι απόφοιτοι αυτού του προγράμματος έχουν καλές προοπτικές σταδιοδρομίας και απασχόλησης Ο εργοδότης μου, με συμβούλεψε ή με ενθάρρυνε να το κάνω 1 2 3 4 5 Σελ. 51

Επιλογές 1 2 3 4 5 Σύνολο Στη γεωγραφική θέση του ιδρύματος (απόσταση από την πρωτεύουσα) Στη φήμη του ιδρύματος/τμήματος που προσφέρει το ΠΜΣ Είναι το μόνο ίδρυμα που προσφέρει αυτό το πρόγραμμα Είμαι απόφοιτος αυτού του πανεπιστημίου Στις συστάσεις που μου δόθηκαν Το κόστος του προγράμματος είναι μικρότερο σε σύγκριση με τα άλλα συναφή προγράμματα Ευελιξία καταβολής διδάκτρων (πχ μπορεί να γίνει με δόσεις) Οι απόφοιτοι αυτού του προγράμματος έχουν καλές προοπτικές σταδιοδρομίας και απασχόλησης. Ο εργοδότης μου, με συμβούλεψε ή με ενθάρρυνε να το κάνω 15.77% 103 3.52% 23 6.89% 45 28.79% 188 9.95% 65 6.28% 41 9.65% 63 4.13% 27 25.73% 168 20.06% 131 9.19% 60 10.72% 70 23.89% 156 15.16% 99 9.80% 64 13.78% 90 7.04% 46 21.13% 138 21.29% 139 22.66% 148 19.14% 125 21.75% 142 34.92% 228 27.26% 178 21.29% 139 16.54% 108 25.11% 164 22.05% 144 36.75% 240 33.69% 220 16.39% 107 30.47% 199 30.78% 201 28.64% 187 34.61% 226 20.06% 131 Πίνακας 2: Δεδομένα αποκρίσεων (μερίδια και απόλυτοι αριθμοί) της Ερ. 2 20.83% 136 27.87% 182 29.56% 193 9.19% 60 9.49% 62 25.88% 169 26.65% 174 37.67% 246 7.96% 52 653 653 653 653 653 653 653 653 653 Ερ. 3: Πόσο βαρύνει στην απόφασή σας Διάγραμμα 3: Διαγραμματική απεικόνιση των αποκρίσεων της Ερ. 3 Το περιεχόμενο του website ενημέρωσης Η οργάνωση του website ενημέρωσης Η θέση του πανεπιστημίου στα διεθνή ranking 1 2 3 4 5 Σελ. 52

Επιλογές 1 2 3 4 5 Σύνολο Το περιεχόμενο του website 2.91% 13.94% 34.15% 33.38% 15.62% ενημέρωσης 19 91 223 218 102 653 Η οργάνωση του website 3.83% 14.70% 35.22% 30.17% 16.08% ενημέρωσης 25 96 230 197 105 653 Η θέση του πανεπιστημίου στα διεθνή ranking 5.97% 39 15.47% 101 26.80% 175 30.47% 199 Πίνακας 3: Δεδομένα αποκρίσεων (μερίδια και απόλυτοι αριθμοί) της Ερ. 3 21.29% 139 653 Ερ. 4: Πόσο σημαντικό είναι για σας η παροχή δυνατότητας συμπληρωματικής χρηματοδότησης Διάγραμμα 4: Διαγραμματική απεικόνιση των αποκρίσεων της Ερ. 4 Ως υπότροφος του ΙΚΥ ή άλλων κρατικών φορέων Ως χορηγία κάποιου επιχειρηματικού φορέα Ως έμμισθος βοηθός ερευνητή αμειβόμενος από το πρόγραμμα Ως συμμετέχων/ουσα σε αμειβόμενο ερευνητικό έργο (project research) 1 2 3 4 5 Σελ. 53

Επιλογές 1 2 3 4 5 Σύνολο Ως υπότροφος του ΙΚΥ ή 6.45% 9.91% 23.74% 29.87% 30.03% άλλων κρατικών φορέων 41 63 151 190 191 636 Ως χορηγία κάποιου 6.94% 9.62% 27.60% 29.97% 25.87% επιχειρηματικού φορέα 44 61 175 190 164 634 Ως έμμισθος βοηθός 6.13% 7.08% 22.80% 31.60% 32.39% ερευνητή αμειβόμενος από 39 45 145 201 206 το πρόγραμμα 636 Ως συμμετέχων/ουσα σε αμειβόμενο ερευνητικό έργο (project research) 5.50% 35 6.60% 42 21.07% 134 32.08% 204 Πίνακας 4: Δεδομένα αποκρίσεων (μερίδια και απόλυτοι αριθμοί) της Ερ. 4 34.75% 221 636 Σελ. 54

Ερ. 5: Προσδιορίστε το βαθμό στον οποίο οι παρακάτω παράγοντες αποτελούν εμπόδιο στην επιλογή ενός ΠΜΣ Διάγραμμα 5: Διαγραμματική απεικόνιση των αποκρίσεων της Ερ. 5 Η εντατική μορφή του προγράμματος Η υποχρεωτική εκπόνηση διπλωματικής εργασίας/έρευνας Η διεξαγωγή των διαλέξεων σε ώρες που δεν με διευκολύνουν Το ΠΜΣ να είναι αγγλόφωνο Διάφορες επαγγελματικές/ οικονομικές υποχρεώσεις Οικογενειακές υποχρεώσεις Δεν αποτελεί εμπόδιο Μικρό εμπόδιο Μεγάλο εμπόδιο Επιλογές Η εντατική μορφή του προγράμματος (π.χ. μεγάλος αριθμός μαθημάτων σε μικρό χρονικό διάστημα) Η υποχρεωτική εκπόνηση διπλωματικής εργασίας/έρευνας Η διεξαγωγή των διαλέξεων σε ώρες που δεν με διευκολύνουν (π.χ. τις ώρες εργασίας μου αν εργάζομαι) Το ΠΜΣ να είναι αγγλόφωνο Διάφορες επαγγελματικές/οικονομικές υποχρεώσεις Οικογενειακές υποχρεώσεις Δεν αποτελεί εμπόδιο 22.97% 150 59.11% 386 9.49% 62 48.09% 314 7.50% 49 26.49% 173 Μικρό εμπόδιο 51.15% 334 34.76% 227 26.80% 175 35.83% 234 44.87% 293 44.72% 292 Μεγάλο εμπόδιο Πίνακας 5: Δεδομένα αποκρίσεων (μερίδια και απόλυτοι αριθμοί) της Ερ. 5 25.88% 169 6.13% 40 63.71% 416 16.08% 105 47.63% 311 28.79% 188 Σύνολο 653 653 653 653 653 653 Σελ. 55

ΕΝΟΤΗΤΑ Β. ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΑΙ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΗ ΠΟΙΟΤΗΤΑ Ερ. 6: Πόσο σημαντικά θεωρείτε τα παρακάτω στοιχεία ακαδημαϊκής ποιότητας ενός ΠΜΣ Διάγραμμα 6: Διαγραμματική απεικόνιση των αποκρίσεων της Ερ. 6 Ακαδημαϊκό περιεχόμενο Μονάδες ECTS που μου προσφέρει Συνάφεια με το γνωστικό/επαγγελματικό μου αντικείμενο Διεθνής αναγνωρισιμότητα του ακαδημαϊκού προσωπικού Επίπεδο/ποιότητα υποψήφιων φοιτητών Σχέση μεταξύ ακαδημαϊκού προσωπικού και Συνολική ποιότητα του προγράμματος 1 2 3 4 5 Σελ. 56

Επιλογές 1 2 3 4 5 Σύνολο Ακαδημαϊκό περιεχόμενο (πχ αρτιότητα προγράμματος σπουδών) Μονάδες ECTS που μου προσφέρει Συνάφεια με το γνωστικό/επαγγελματικό μου αντικείμενο Διεθνής αναγνωρισιμότητα του ακαδημαϊκού προσωπικού Επίπεδο/ποιότητα υποψήφιων φοιτητών Σχέση μεταξύ ακαδημαϊκού προσωπικού και φοιτητών (μέσος χρόνος που αφιερώνεται στους φοιτητές, δυνατότητα προσωπικής/άμεσης επικοινωνίας, κλπ.) Συνολική ποιότητα του προγράμματος 0.55% 3 5.32% 29 1.83% 10 2.75% 15 4.40% 24 1.28% 7 0.55% 3 2.39% 13 8.07% 44 3.85% 21 8.26% 45 13.58% 74 4.22% 23 1.65% 9 11.74% 64 28.81% 157 14.31% 78 24.22% 132 26.06% 142 20.55% 112 8.07% 44 36.51% 199 37.98% 207 38.90% 212 33.03% 180 34.86% 190 35.23% 192 32.11% 175 Πίνακας 6: Δεδομένα αποκρίσεων (μερίδια και απόλυτοι αριθμοί) της Ερ. 6 48.81% 266 19.82% 108 41.10% 224 31.74% 173 21.10% 115 38.72% 211 57.61% 314 545 545 545 545 545 545 545 Ερ. 7: Μέγιστο αριθμό μαθημάτων που θεωρείτε αποδεκτό (ανά εξάμηνο) Διάγραμμα 7: Διαγραμματική απεικόνιση των αποκρίσεων της Ερ. 7 3 4 4+ Επιλογές Μερίδιο αποκρίσεων Αριθμός αποκρίσεων 3 17.43% 95 4 54.68% 298 4+ 27.89% 152 Σύνολο 545 Πίνακας 7: Δεδομένα αποκρίσεων (μερίδια και απόλυτοι αριθμοί) της Ερ. 7 Ερ. 8: Μέγιστο αριθμό σπουδαστών που θεωρείτε αποδεκτό Διάγραμμα 8: Διαγραμματική απεικόνιση των αποκρίσεων της Ερ. 8 έως 20 έως 30 30+ Σελ. 57

Επιλογές Μερίδιο αποκρίσεων Αριθμός αποκρίσεων έως 20 47.52% 259 έως 30 42.39% 231 30+ 10.09% 55 Σύνολο 545 Πίνακας 8: Δεδομένα αποκρίσεων (μερίδια και απόλυτοι αριθμοί) της Ερ. 8 Ερ. 9: Ποια θεωρείτε ιδανική διάρκεια ενός ΠΜΣ Διάγραμμα 9: Διαγραμματική απεικόνιση των αποκρίσεων της Ερ. 9 έως 12 μήνες έως 18 μήνες έως 24 μήνες Επιλογές Μερίδιο αποκρίσεων Αριθμός αποκρίσεων έως 12 μήνες 20.00% 109 έως 18 μήνες 48.81% 266 έως 24 μήνες 31.19% 170 Σύνολο 545 Πίνακας 9: Δεδομένα αποκρίσεων (μερίδια και απόλυτοι αριθμοί) της Ερ. 9 Ερ. 10: Προσδιορίστε το βαθμό στον οποίο οι παρακάτω προτάσεις καλύπτουν βασικές προσδοκίες σας από ένα ΠΜΣ Σελ. 58

Διάγραμμα 10: Διαγραμματική απεικόνιση των αποκρίσεων της Ερ. 10 Το περιεχόμενο του προγράμματος συμβάλλει στην επίτευξη των επαγγελματικών/ακαδημαϊκών στόχων μου Η δομή του προγράμματος ενθαρρύνει τη συνεργατικότητα/ ομαδικότητα των φοιτητών Η δομή του προγράμματος επιτρέπει συνέργειες/συνδιδασκαλία με άλλα προγράμματα/τμήματα του πανεπιστημίου Η δομή του προγράμματος επιτρέπει τη συμμετοχή σε διεπιστημονικές δράσεις και ερευνητικά προγράμματα Διοργανώνονται συνέδρια/ημερίδες με ενθάρρυνση των φοιτητών να συμμετάσχουν Το περίγραμμα σπουδών είναι σαφές και γνωστό εκ των προτέρων Το περίγραμμα ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα Οι δραστηριότητες του προγράμματος ενισχύουν την ενσωμάτωση στην ακαδημαϊκή κοινότητα Ο αριθμός μαθημάτων είναι ανάλογος με το επίπεδο των σπουδών 1 2 3 4 5 Σελ. 59

Επιλογές 1 2 3 4 5 Σύνολο Το περιεχόμενο του προγράμματος συμβάλλει στην επίτευξη των επαγγελματικών/ακαδημαϊκών στόχων μου Η δομή του προγράμματος ενθαρρύνει τη συνεργατικότητα/ ομαδικότητα των φοιτητών Η δομή του προγράμματος επιτρέπει συνέργειες/συνδιδασκαλία με άλλα προγράμματα/τμήματα του πανεπιστημίου Η δομή του προγράμματος επιτρέπει τη συμμετοχή σε διεπιστημονικές δράσεις και ερευνητικά προγράμματα Διοργανώνονται συνέδρια/ημερίδες με ενθάρρυνση των φοιτητών να συμμετάσχουν Το περίγραμμα σπουδών είναι σαφές και γνωστό εκ των προτέρων Το περίγραμμα ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα Οι δραστηριότητες του προγράμματος ενισχύουν την ενσωμάτωση στην ακαδημαϊκή κοινότητα Ο αριθμός μαθημάτων είναι ανάλογος με το επίπεδο των σπουδών 0.92% 5 5.69% 31 5.14% 28 2.20% 12 3.67% 20 0.73% 4 1.10% 6 2.20% 12 3.49% 19 2.57% 14 10.83% 59 14.68% 80 8.26% 45 9.36% 51 3.49% 19 2.57% 14 10.09% 55 7.16% 39 11.01% 60 34.13% 186 28.62% 156 19.27% 105 26.97% 147 16.15% 88 10.28% 56 30.28% 165 22.02% 120 35.05% 191 33.03% 180 36.15% 197 36.33% 198 33.76% 184 34.50% 188 29.72% 162 34.86% 190 39.27% 214 Πίνακας 10: Δεδομένα αποκρίσεων (μερίδια και απόλυτοι αριθμοί) της Ερ. 10 50.46% 275 16.33% 89 15.41% 84 33.94% 185 26.24% 143 45.14% 246 56.33% 307 22.57% 123 28.07% 153 545 545 545 545 545 545 545 545 545 Ερ. 11: Πόσο σημαντικά θεωρείτε τα παρακάτω εκπαιδευτικά/μαθησιακά χαρακτηριστικά ενός ΠΜΣ Σελ. 60

Διάγραμμα 11: Διαγραμματική απεικόνιση των αποκρίσεων της Ερ. 11 Η διαδικασία εισαγωγής είναι διαφανής και η αξιολόγηση πραγματοποιείται με αντικειμενικά κριτήρια Το διδακτικό προσωπικό είναι ενθουσιώδες με το αντικείμενό του και κάνει τα προσφερόμενα γνωστικά αντικείμενα ενδιαφέροντα Οι διδάσκοντες έχουν υψηλή κατάρτιση και μεταδοτικότητα Τα προσφερόμενα μαθήματα αποτελούν επιστημονική πρόκληση Είμαι ικανοποιημένος με την υποστηρικτική διδασκαλία Οι μέθοδοι διδασκαλίας και μάθησης είναι αποτελεσματικές Η προτεινόμενη βιβλιογραφία είναι γνωστή εκ των προτέρων Προωθείται η κριτική σκέψη Τα κριτήρια που χρησιμοποιούνται για την αξιολόγηση είναι σαφή και γνωστά εκ των προτέρων Οι διδάσκοντες επιστρέφουν, έγκαιρα, λεπτομερή σχόλια ώστε να υπάρχει χρόνος βελτίωσης μέχρι την επόμενη εργασία 1 2 3 4 5 Σελ. 61

Επιλογές 1 2 3 4 5 Σύνολο Η διαδικασία εισαγωγής είναι διαφανής και η αξιολόγηση πραγματοποιείται με αντικειμενικά κριτήρια Το διδακτικό προσωπικό είναι ενθουσιώδες με το αντικείμενό του και κάνει τα προσφερόμενα γνωστικά αντικείμενα ενδιαφέροντα Οι διδάσκοντες έχουν υψηλή κατάρτιση και μεταδοτικότητα Τα προσφερόμενα μαθήματα αποτελούν επιστημονική πρόκληση Είμαι ικανοποιημένος με την υποστηρικτική διδασκαλία Οι μέθοδοι διδασκαλίας και μάθησης είναι αποτελεσματικές Η προτεινόμενη βιβλιογραφία είναι γνωστή εκ των προτέρων Προωθείται η κριτική σκέψη Τα κριτήρια που χρησιμοποιούνται για την αξιολόγηση είναι σαφή και γνωστά εκ των προτέρων Οι διδάσκοντες επιστρέφουν, έγκαιρα, λεπτομερή σχόλια ώστε να υπάρχει χρόνος βελτίωσης μέχρι την επόμενη εργασία 1.28% 7 0.92% 5 1.47% 8 0.73% 4 1.65% 9 0.55% 3 4.04% 22 1.28% 7 2.57% 14 1.10% 6 1.47% 8 2.39% 13 1.10% 6 4.22% 23 5.32% 29 3.12% 17 15.78% 86 1.65% 9 4.95% 27 2.94% 16 11.19% 61 7.52% 41 3.85% 21 17.06% 93 24.40% 133 11.01% 60 27.34% 149 14.86% 81 17.43% 95 12.48% 68 25.32% 138 30.64% 167 27.52% 150 38.72% 211 41.10% 224 38.72% 211 32.66% 178 29.91% 163 34.31% 187 32.66% 178 60.73% 331 58.53% 319 66.06% 360 39.27% 214 27.52% 150 46.61% 254 20.18% 110 52.29% 285 40.73% 222 50.83% 277 Πίνακας 11: Δεδομένα αποκρίσεων (μερίδια και απόλυτοι αριθμοί) της Ερ. 11 545 545 545 545 545 545 545 545 545 Σελ. 62

ΕΝΟΤΗΤΑ Γ. ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ Ερ. 12: Θα προτιμούσατε ένα ΠΜΣ όπου ο τρόπος παρακολούθησής του θα σας έδινε την ευελιξία Διάγραμμα 12: Διαγραμματική απεικόνιση των αποκρίσεων της Ερ. 12 Online συμμετοχής (εξ αποστάσεως) Part time συμμετοχής Full time συμμετοχής Ναι Όχι Ίσως Επιλογές Ναι Όχι Ίσως Σύνολο Online συμμετοχής 54.08% 14.99% 30.93% (εξ αποστάσεως) 285 79 163 527 Part time συμμετοχής 55.41% 14.04% 30.55% 292 74 161 527 Full time συμμετοχής 51.23% 17.08% 31.69% 270 90 167 527 Πίνακας 12: Δεδομένα αποκρίσεων (μερίδια και απόλυτοι αριθμοί) της Ερ. 12 Σελ. 63

Ερ. 13: Πώς αξιολογείτε τις ακόλουθες προτάσεις Διάγραμμα 13: Διαγραμματική απεικόνιση των αποκρίσεων της Ερ. 13 Οι όποιες αλλαγές στο χρονοδιάγραμμα διαλέξεων και εργασιών ανακοινώνονται έγκαιρα και αποτελεσματικά Το μίγμα υποχρεωτικών μαθημάτων και μαθημάτων επιλογής είναι ικανοποιητικό Υπάρχει διαθεσιμότητα των υπευθύνων επικοινωνίας του προγράμματος Η ύπαρξη αρχών πολύπολιτισμικότητας (άμβλυνση φυλετικών διαφορών, αλληλεγγύη) και οικολογικής συνείδησης 1 2 3 4 5 Επιλογές 1 2 3 4 5 Σύνολο Οι όποιες αλλαγές στο χρονοδιάγραμμα διαλέξεων και εργασιών ανακοινώνονται έγκαιρα και αποτελεσματικά Το μίγμα υποχρεωτικών μαθημάτων και μαθημάτων επιλογής είναι ικανοποιητικό Υπάρχει διαθεσιμότητα των υπευθύνων επικοινωνίας του προγράμματος Η ύπαρξη αρχών πολύπολιτισμικότητας (άμβλυνση φυλετικών διαφορών, ελευθερία άποψης, αλληλεγγύη) και οικολογικής συνείδησης 0.76% 4 1.52% 8 0.95% 5 6.26% 33 1.71% 9 2.47% 13 3.23% 17 8.92% 47 9.68% 51 19.54% 103 17.46% 92 19.54% 103 29.03% 153 40.80% 215 36.05% 190 29.98% 158 Πίνακας 13: Δεδομένα αποκρίσεων (μερίδια και απόλυτοι αριθμοί) της Ερ. 13 58.82% 310 35.67% 188 42.31% 223 35.29% 186 527 527 527 527 Σελ. 64

ΕΝΟΤΗΤΑ Δ. ΜΑΘΗΣΙΑΚΟΙ ΠΟΡΟΙ Ερ. 14: Ποια σημασία αποδίδετε στις παρακάτω ακαδημαϊκές υπηρεσίες/ εγκαταστάσεις Διάγραμμα 14: Διαγραμματική απεικόνιση των αποκρίσεων της Ερ. 14 Ύπαρξη campus Επάρκεια κτηριακών εγκαταστάσεων Διαθεσιμότητα φοιτητικών εστιών Φοιτητική λέσχη Χώροι αναψυχής Υποδομές, περιεχόμενο και ωράριο βιβλιοθήκης Πρόσβαση σε υπολογιστικά κέντρα και πληροφοριακό εξοπλισμό Ύπαρξη διαδικτυακών υπηρεσιών και δυνατότητα εξ αποστάσεως εκπαίδευσης Ελεύθερη πρόσβαση στο Internet από τους χώρους του πανεπιστημίου Σελ. 65

Διάγραμμα 15: Διαγραμματική απεικόνιση των αποκρίσεων της Ερ. 14 (συνεχ.) Ευκολία στη πρόσβαση των online υπηρεσιών Εύκολη πρόσβαση σε υπηρεσίες και γενικό εξοπλισμό ΤΠΕ όταν χρειάζεται Η ποιότητα των υλικών μάθησης που διατίθενται είναι ικανοποιητική Υποστήριξη σχετικά με τις υπηρεσίες διαδικτύου Υπάρχει δυνατότητα πρόσβασης σε χώρους κοινωνικής μάθησης Διαθεσιμότητα της γραμματείας του ΠΜΣ και βαθμός αυτοματισμού Γραφείο ψυχολογικής υποστήριξης 1 2 3 4 5 Σελ. 66

Επιλογές 1 2 3 4 5 Σύνολο Ύπαρξη campus 7.05% 14.87% 27.20% 28.38% 22.50% 36 76 139 145 115 511 Επάρκεια κτηριακών εγκαταστάσεων 1.57% 2.94% 17.61% 40.12% 37.77% 8 15 90 205 193 511 Διαθεσιμότητα φοιτητικών εστιών 8.41% 14.29% 25.05% 27.79% 24.46% 43 73 128 142 125 511 Φοιτητική λέσχη 8.41% 12.72% 28.57% 26.22% 24.07% 43 65 146 134 123 511 Χώροι αναψυχής 8.41% 20.35% 32.49% 24.66% 14.09% 43 104 166 126 72 511 Υποδομές, περιεχόμενο και ωράριο 1.96% 2.15% 10.57% 32.49% 52.84% βιβλιοθήκης 10 11 54 166 270 511 Πρόσβαση σε υπολογιστικά κέντρα και 1.37% 3.13% 8.22% 28.38% 58.90% πληροφοριακό εξοπλισμό 7 16 42 145 301 511 Ύπαρξη διαδικτυακών υπηρεσιών και 1.96% 3.52% 15.46% 25.05% 54.01% δυνατότητα εξ αποστάσεως 10 18 79 128 276 εκπαίδευσης 511 Ελεύθερη πρόσβαση στο Internet από τους χώρους του πανεπιστημίου (υποδομή για γρήγορο Internet) Ευκολία στη πρόσβαση των online υπηρεσιών (εκτός πανεπιστημίου) Εύκολη πρόσβαση σε υπηρεσίες και γενικό εξοπλισμό ΤΠΕ όταν το χρειάζεται κανείς Η ποιότητα των υλικών μάθησης που διατίθενται (εκτυπώσεις, online υλικό, DVD, κλπ.) είναι ικανοποιητική Υποστήριξη σχετικά με τις υπηρεσίες διαδικτύου (helpdesk, tutorials, κλπ.) Υπάρχει δυνατότητα πρόσβασης σε χώρους κοινωνικής μάθησης (πχ χώρους σύναξης ομάδων εργασίας, κλπ.) Διαθεσιμότητα της γραμματείας του ΠΜΣ και βαθμός αυτοματισμού (ηλεκτρονικές αιτήσεις, κλπ.) Γραφείο ψυχολογικής υποστήριξης 1.17% 6 0.59% 3 1.96% 10 0.59% 3 1.17% 6 2.54% 13 0.59% 3 12.33% 63 1.96% 10 1.96% 10 2.74% 14 4.31% 22 4.70% 24 10.18% 52 2.74% 14 18.59% 95 6.65% 34 8.02% 41 11.94% 61 13.50% 69 16.44% 84 26.42% 135 13.11% 67 30.14% 154 24.27% 124 26.22% 134 35.42% 181 39.14% 200 36.40% 186 33.46% 171 35.03% 179 22.50% 115 Πίνακας 14: Δεδομένα αποκρίσεων (μερίδια και απόλυτοι αριθμοί) της Ερ. 14 65.95% 337 63.21% 323 47.95% 245 42.47% 217 41.29% 211 27.40% 140 48.53% 248 16.44% 84 511 511 511 511 511 511 511 511 Σελ. 67

ΕΝΟΤΗΤΑ Ε. ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣ ΚΑΙ ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Ερ. 15: Πόσο σημαντικές είναι οι ακόλουθες προτάσεις για την ανάπτυξη της προσωπικότητας και των δεξιοτήτων σας Διάγραμμα 16: Διαγραμματική απεικόνιση των αποκρίσεων της Ερ. 15 Το πρόγραμμα πρέπει να συμβάλλει στην ανάπτυξη των ερευνητικών μου δεξιοτήτων Το πρόγραμμα πρέπει να συμβάλλει στην ανάπτυξη και λοιπών δεξιοτήτων Ως αποτέλεσμα του προγράμματος, θέλω να έχω αναπτύξει μεγαλύτερη δυνατότητα ανεξάρτητης Ως αποτέλεσμα του προγράμματος, θέλω να νιώθω πιο σίγουρος/η όταν αντιμετωπίζω άγνωστα Ως αποτέλεσμα του προγράμματος θέλω να μπορώ να παρουσιάζω τον εαυτό μου με μεγαλύτερη εμπιστοσύνη 1 2 3 4 5 Σελ. 68

Επιλογές 1 2 3 4 5 Σύνολο Το πρόγραμμα πρέπει να συμβάλλει στην ανάπτυξη των ερευνητικών μου δεξιοτήτων Το πρόγραμμα πρέπει να συμβάλλει στην ανάπτυξη και λοιπών δεξιοτήτων (π.χ. επικοινωνία, συνεργατικότητα, συνέπεια, αξιοπιστία, κλπ.) Ως αποτέλεσμα του προγράμματος, θέλω να έχω αναπτύξει μεγαλύτερη δυνατότητα ανεξάρτητης μάθησης Ως αποτέλεσμα του προγράμματος, θέλω να νιώθω πιο σίγουρος/η όταν αντιμετωπίζω άγνωστα προβλήματα Ως αποτέλεσμα του προγράμματος θέλω να μπορώ να παρουσιάζω τον εαυτό μου με μεγαλύτερη εμπιστοσύνη 1.62% 8 0.81% 4 0.61% 3 1.62% 8 2.64% 13 3.25% 16 6.49% 32 4.46% 22 4.67% 23 5.07% 25 17.44% 86 19.27% 95 21.50% 106 12.98% 64 14.00% 69 40.97% 202 43.81% 216 34.89% 172 36.71% 181 30.63% 151 Πίνακας 15: Δεδομένα αποκρίσεων (μερίδια και απόλυτοι αριθμοί) της Ερ. 15 36.71% 181 29.61% 146 38.54% 190 44.02% 217 47.67% 235 493 493 493 493 493 Σελ. 69

ΕΝΟΤΗΤΑ ΣΤ. ΚΑΡΙΕΡΑ ΚΑΙ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ Ερ. 16: Πόσο σημαντικό θεωρείτε για την ανάπτυξη των επαγγελματικών σας ικανοτήτων τη συμμετοχή, κατά τη διάρκεια των σπουδών σας, σε: Διάγραμμα 17: Διαγραμματική απεικόνιση των αποκρίσεων της Ερ. 16 Διαλέξεις από προσκεκλημένους ομιλητές με υψηλή αναγνωσιμότητα στην αγορά εργασίας Ομαδικές εργασίες Projects που βασίζονται σε πραγματικές μελέτες περίπτωσης Τεχνικές επισκέψεις και εκπαιδευτικές δραστηριότητες σε επιχειρήσεις του κλάδου ενδιαφέροντος μου Πρακτική άσκηση Καλοκαιρινή απασχόληση 1 2 3 4 5 Σελ. 70

Επιλογές 1 2 3 4 5 Σύνολο Διαλέξεις από προσκεκλημένους ομιλητές με υψηλή αναγνωσιμότητα στην αγορά εργασίας Ομαδικές εργασίες Projects που βασίζονται σε πραγματικές μελέτες περίπτωσης Τεχνικές επισκέψεις και εκπαιδευτικές δραστηριότητες σε επιχειρήσεις του κλάδου ενδιαφέροντος μου Πρακτική άσκηση Καλοκαιρινή απασχόληση 3.02% 15 4.63% 23 1.81% 9 1.01% 5 3.42% 17 7.65% 38 8.05% 40 10.66% 53 2.62% 13 4.83% 24 4.23% 21 16.50% 82 21.93% 109 30.18% 150 14.49% 72 16.30% 81 14.08% 70 28.57% 142 36.62% 182 37.22% 185 34.81% 173 37.02% 184 24.14% 120 23.34% 116 Πίνακας 16: Δεδομένα αποκρίσεων (μερίδια και απόλυτοι αριθμοί) της Ερ. 16 30.38% 151 17.30% 86 46.28% 230 40.85% 203 54.12% 269 23.94% 119 497 497 497 497 497 497 Ερ. 17: Πόσο σημαντική θεωρείτε την διασύνδεση του πανεπιστημίου Διάγραμμα 18: Διαγραμματική απεικόνιση των αποκρίσεων της Ερ. 17 Με την τοπική κοινωνία Με την αγορά εργασίας 1 2 3 4 5 Επιλογές 1 2 3 4 5 Σύνολο Με την τοπική κοινωνία Με την αγορά εργασίας 3.82% 19 1.41% 7 6.44% 32 2.01% 10 22.54% 112 6.44% 32 37.63% 187 18.11% 90 Πίνακας 17: Δεδομένα αποκρίσεων (μερίδια και απόλυτοι αριθμοί) της Ερ. 17 29.58% 147 72.03% 358 497 497 Ερ. 18: Αξιολογήστε τις παρακάτω προτάσεις: Διάγραμμα 19: Διαγραμματική απεικόνιση των αποκρίσεων της Ερ. 18 Σελ. 71

Θα σας ενδιέφερε η διεξαγωγή έρευνας σε συνεργασία με κάποιο από τα μέλη του διδακτικού προσωπικού Έχετε ποτέ συμμετάσχει στη συγγραφή κάποιας πρότασης για χρηματοδοτούμενη έρευνα Έχετε ποτέ δημοσιεύσει κάποιο επιστημονικό άρθρο Έχετε ποτέ συμμετάσχει ως σύνεδρος ή ως ομιλητής σε κάποιο επιστημονικό συνέδριο Ναι Όχι Δεν με αφορά Επιλογές Ναι Όχι Δεν με αφορά Θα σας ενδιέφερε η διεξαγωγή έρευνας σε συνεργασία με κάποιο από τα μέλη του διδακτικού προσωπικού Έχετε ποτέ συμμετάσχει στη συγγραφή κάποιας πρότασης για χρηματοδοτούμενη έρευνα Έχετε ποτέ δημοσιεύσει κάποιο επιστημονικό άρθρο Έχετε ποτέ συμμετάσχει ως σύνεδρος ή ως ομιλητής σε κάποιο επιστημονικό συνέδριο 81.69% 406 13.88% 69 21.13% 105 30.58% 152 8.85% 44 82.90% 412 76.06% 378 66.60% 331 9.46% 47 3.22% 16 2.82% 14 2.82% 14 Σύνολο 497 497 497 497 Πίνακας 18: Δεδομένα αποκρίσεων (μερίδια και απόλυτοι αριθμοί) της Ερ. 18 Σελ. 72

Ερ. 19: Θεωρείτε σημαντικό για ένα ΠΜΣ τη δυνατότητα παροχής επαγγελματικών συμβουλών σχετικά Διάγραμμα 20: Διαγραμματική απεικόνιση των αποκρίσεων της Ερ. 19 με τις ευκαιρίες απασχόλησης στον εργασιακό τομέα με τις ευκαιρίες απασχόλησης στον ακαδημαϊκό τομέα με το πώς να αναζητήσετε εργασία με το πώς να συμπληρώσετε το βιογραφικό σας σημείωμα με το πώς να προετοιμαστείτε για μια συνέντευξη Ναι Όχι Δεν με αφορά Επιλογές Ναι Όχι Δεν με αφορά με τις ευκαιρίες απασχόλησης στον 91.55% 3.82% 4.63% εργασιακό τομέα 455 19 23 με τις ευκαιρίες απασχόλησης στον 77.06% 7.24% 15.69% ακαδημαϊκό τομέα 383 36 78 με το πώς να αναζητήσετε εργασία 84.51% 9.05% 6.44% 420 45 32 με το πώς να συμπληρώσετε το βιογραφικό 76.26% 16.30% 7.44% σας σημείωμα 379 81 37 με το πώς να προετοιμαστείτε για μια 80.68% 13.08% 6.24% συνέντευξη 401 65 31 Πίνακας 19: Δεδομένα αποκρίσεων (μερίδια και απόλυτοι αριθμοί) της Ερ. 19 Σύνολο 497 497 497 497 497 Σελ. 73

ΕΝΟΤΗΤΑ Ζ. ΦΟΙΤΗΤΙΚΗ ΖΩΗ Ερ. 20: Αξιολογείστε τις παρακάτω προτάσεις Διάγραμμα 21: Διαγραμματική απεικόνιση των αποκρίσεων της Ερ. 20 Η περιοχή διαθέτει ικανοποιητική πολιτιστική ζωή Επικρατούν καλές περιβαλλοντικές συνθήκες (π.χ. ήπιο κλίμα) Υπάρχει διαθεσιμότητα μέσων μαζικής μεταφοράς Το μέσο κόστος διαμονής εκτός πανεπιστημίου είναι σχετικά χαμηλό Ύπαρξη ομάδων ελεύθερης έκφρασης (αθλητικών, εικαστικών, μουσικών, θεατρικών, πολιτιστικών) 1 2 3 4 5 Σελ. 74

Επιλογές 1 2 3 4 5 Σύνολο Η περιοχή διαθέτει ικανοποιητική 5.30% 19.96% 29.53% 33.40% 11.81% πολιτιστική ζωή 26 98 145 164 58 491 Επικρατούν καλές 7.13% 19.14% 33.20% 30.14% 10.39% περιβαλλοντικές συνθήκες (πχ 35 94 163 148 51 ήπιο κλίμα) 491 Υπάρχει διαθεσιμότητα μέσων μαζικής μεταφοράς Το μέσο κόστος διαμονής εκτός πανεπιστημίου είναι σχετικά χαμηλό Ύπαρξη ομάδων ελεύθερης έκφρασης (αθλητικών, εικαστικών, μουσικών, θεατρικών, πολιτιστικών) 2.44% 12 2.65% 13 7.74% 38 7.33% 36 4.89% 24 16.70% 82 18.33% 90 18.74% 92 28.72% 141 35.03% 172 33.81% 166 27.90% 137 Πίνακας 20: Δεδομένα αποκρίσεων (μερίδια και απόλυτοι αριθμοί) της Ερ. 20 36.86% 181 39.92% 196 18.94% 93 491 491 491 Ερ. 21: Πόσο σημαντικές θεωρείτε τις παρακάτω παροχές Διάγραμμα 22: Διαγραμματική απεικόνιση των αποκρίσεων της Ερ. 21 Ύπαρξη στην αναζήτηση κατοικίας μέσω διασύνδεσης πανεπιστημίου με την τοπική κοινωνία Δυνατότητα part time εργασίας στο campus για δυνατότητα εξασφάλισης διδάκτρων 1 2 3 4 5 Επιλογές 1 2 3 4 5 Σύνολο Ύπαρξη στην αναζήτηση κατοικίας μέσω διασύνδεσης πανεπιστημίου με την τοπική κοινωνία Δυνατότητα part time εργασίας στο campus για δυνατότητα εξασφάλισης διδάκτρων 4.89% 24 3.87% 19 12.42% 61 7.33% 36 22.00% 108 18.33% 90 37.07% 182 31.57% 155 Πίνακας 21: Δεδομένα αποκρίσεων (μερίδια και απόλυτοι αριθμοί) της Ερ. 21 23.63% 116 38.90% 191 491 491 Σελ. 75

Ερ. 22: Πόσο σημαντικό είναι για σας να αισθάνεστε ασφαλής όταν Διάγραμμα 23: Διαγραμματική απεικόνιση των αποκρίσεων της Ερ. 22 Περπατάτε μόνος/η σε χώρο του πανεπιστημίου κατά τη διάρκεια της ημέρας Περπατάτε μόνος/η σε χώρο του πανεπιστημίου κατά τη διάρκεια της νύχτας Περπατάτε μόνος/η εκτός πανεπιστημίου κατά τη διάρκεια της νύχτας Όταν παρκάρετε το αυτοκίνητό σας κοντά ή στο χώρο του πανεπιστημίου Όταν χρησιμοποιείτε μέσα μαζικής μεταφοράς για μετακίνηση από/προς το πανεπιστήμιο 1 2 3 4 5 Σελ. 76

Επιλογές 1 2 3 4 5 Σύνολο Περπατάτε μόνος/η σε χώρο του πανεπιστημίου κατά τη διάρκεια της ημέρας Περπατάτε μόνος/η σε χώρο του πανεπιστημίου κατά τη διάρκεια της νύχτας Περπατάτε μόνος/η εκτός πανεπιστημίου κατά τη διάρκεια της νύχτας Όταν παρκάρετε το αυτοκίνητό σας κοντά ή στο χώρο του πανεπιστημίου Όταν χρησιμοποιείτε μέσα μαζικής μεταφοράς για μετακίνηση από/προς το πανεπιστήμιο 2.85% 14 3.46% 17 2.44% 12 3.87% 19 2.65% 13 7.74% 38 5.70% 28 5.09% 25 5.09% 25 5.09% 25 13.85% 68 12.83% 63 14.46% 71 14.05% 69 13.44% 66 27.49% 135 23.22% 114 25.87% 127 28.92% 142 28.11% 138 Πίνακας 22: Δεδομένα αποκρίσεων (μερίδια και απόλυτοι αριθμοί) της Ερ. 22 48.07% 236 54.79% 269 52.14% 256 48.07% 236 50.71% 249 491 491 491 491 491 Σελ. 77

ΕΝΟΤΗΤΑ Η. ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ Ερ. 23: Βάσει των απαντήσεων που δώσατε στις παραπάνω ενότητες, ιεραρχήστε την σημασία που κατά την γνώμη σας έχουν τα πιο κάτω κριτήρια επιλογής ενός ΠΜΣ Διάγραμμα 24: Διαγραμματική απεικόνιση των αποκρίσεων της Ερ. 23 Κίνητρα Εκπαιδευτική και Ακαδημαϊκή Ποιότητα Οργάνωση και Διαχείριση του Προγράμματος Μαθησιακοί Πόροι Καριέρα και Επαγγελματική εξέλιξη Δεξιότητες και Προσωπική ανάπτυξη Φοιτητική Ζωή 0 % 10 % 20 % 30 % 40 % 50 % 60 % 70 % 80 % 90 % 100 % Επιλογές 1 2 3 4 5 6 7 Σύνολο Κίνητρα (πχ δυνατότητα χρηματοδότησης, κλπ.) Εκπαιδευτική και Ακαδημαϊκή Ποιότητα (πχ ακαδημαϊκό περιεχόμενο, κλπ.) Οργάνωση και Διαχείριση του Προγράμματος (πχ σαφές χρονοδιάγραμμα, κλπ.) Μαθησιακοί Πόροι (πχ campus, βιβλιοθήκη, online υπηρεσίες, κλπ.) Καριέρα και Επαγγελματική εξέλιξη (πχ διασύνδεση με την 11.64% 56 36.80% 177 4.37% 21 3.53% 17 29.73% 143 12.89% 62 22.66% 109 17.26% 83 8.52% 41 18.50% 89 18.09% 87 15.18% 73 23.49% 113 13.51% 65 13.10% 63 13.51% 65 8.73% 42 23.49% 113 23.91% 115 12.89% 62 19.54% 94 4.57% 22 14.14% 68 25.36% 122 10.81% 52 15.59% 75 7.28% 35 12.68% 61 21.00% 101 7.28% 35 8.73% 42 4.78% 23 4.57% 22 4.16% 20 7.69% 37 481 481 481 481 481 Σελ. 78

Επιλογές 1 2 3 4 5 6 7 Σύνολο αγορά εργασίας, κλπ.) Δεξιότητες και Προσωπική ανάπτυξη (πχ συνεργατικότητα, επικοινωνία, συνέπεια, κλπ.) Φοιτητική Ζωή (πχ ομάδες ελεύθερης έκφρασης, κλπ.) 5.20% 25 8.73% 42 15.80% 76 4.37% 21 13.51% 65 3.12% 15 14.35% 69 3.12% 15 20.17% 97 5.41% 26 24.95% 120 11.23% 54 Πίνακας 23: Δεδομένα αποκρίσεων (μερίδια και απόλυτοι αριθμοί) της Ερ. 23 6.03% 29 64.03% 308 481 481 Σελ. 79

ΕΝΟΤΗΤΑ Θ. ΠΡΟΣΩΠΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Ερ. 24: Φύλλο Διάγραμμα 25: Διαγραμματική απεικόνιση των αποκρίσεων της Ερ. 24 Άνδρες Γυναίκες 0 % 10 % 20 % 30 % 40 % 50 % 60 % 70 % 80 % 90 % 100 % Επιλογές Μερίδιο αποκρίσεων Αριθμός αποκρίσεων Άνδρας 44.98% 206 Γυναίκα 55.02% 252 Σύνολο 458 Πίνακας 24: Δεδομένα αποκρίσεων (μερίδια και απόλυτοι αριθμοί) της Ερ. 24 Ερ. 25: Ηλικία Διάγραμμα 26: Διαγραμματική απεικόνιση των αποκρίσεων της Ερ. 25 17% 4% 40% <25 >55 26-35 36-45 46-55 39% 0% Ερ. 26: Υπηκοότητα Διάγραμμα 27: Διαγραμματική απεικόνιση των αποκρίσεων της Ερ. 26 Σελ. 80

500 450 451 400 350 300 250 200 150 100 50 0 1 2 3 1 Αλβανική Ελληνική Καναδική Κυπριακή Σερβική Ερ. 27: Οικογενειακή κατάσταση Διάγραμμα 28: Διαγραμματική απεικόνιση των αποκρίσεων της Ερ. 27 Άγαμος Παντρεμένος 0 % 10 % 20 % 30 % 40 % 50 % 60 % 70 % 80 % 90 % 100 % Επιλογές Μερίδιο αποκρίσεων Αριθμός αποκρίσεων Άγαμος 77.73% 356 Παντρεμένος 22.27% 102 Σύνολο 458 Πίνακας 25: Δεδομένα αποκρίσεων (μερίδια και απόλυτοι αριθμοί) της Ερ. 27 Σελ. 81

Ερ. 28: Έχετε εξαρτώμενα τέκνα Διάγραμμα 29: Διαγραμματική απεικόνιση των αποκρίσεων της Ερ. 28 Ναι Όχι 0 % 10 % 20 % 30 % 40 % 50 % 60 % 70 % 80 % 90 % 100 % Επιλογές Μερίδιο αποκρίσεων Αριθμός αποκρίσεων Άγαμος 16.38% 75 Παντρεμένος 83.62% 383 Σύνολο 458 Πίνακας 26: Δεδομένα αποκρίσεων (μερίδια και απόλυτοι αριθμοί) της Ερ. 28 Ερ. 29: Είστε κάτοχος κάποιου από τους παρακάτω τίτλους Διάγραμμα 30: Διαγραμματική απεικόνιση των αποκρίσεων της Ερ. 29 Είμαι ακόμη προπτυχιακός φοιτητής Είμαι απόφοιτος ΑΕΝ Είμαι απόφοιτος ΕΑΠ Είμαι απόφοιτος ΤΕΙ Είμαι απόφοιτος ΑΕΙ Είμαι κάτοχος ΜΔΕ Είμαι απόφοιτος του ΠΜΣ ΝΑΜΕ Εκπονώ Διδακτορική Διατριβή Είμαι κάτοχος Διδακτορικού Διπλώματος 0 % 10 % 20 % 30 % 40 % 50 % 60 % 70 % 80 % 90 % 100 % Σελ. 82

Επιλογές Μερίδιο αποκρίσεων Αριθμός αποκρίσεων Είμαι ακόμη προπτυχιακός φοιτητής 26.42% 121 Είμαι απόφοιτος ΑΕΝ 0.66% 3 Είμαι απόφοιτος ΕΑΠ 2.84% 13 Είμαι απόφοιτος ΤΕΙ 12.45% 57 Είμαι απόφοιτος ΑΕΙ 47.38% 217 Είμαι κάτοχος ΜΔΕ 24.24% 111 Είμαι απόφοιτος του ΠΜΣ ΝΑΜΕ 2.84% 13 Εκπονώ Διδακτορική Διατριβή 5.68% 26 Είμαι κάτοχος Διδακτορικού Διπλώματος 3.71% 17 Σύνολο 458 Πίνακας 27: Δεδομένα αποκρίσεων (μερίδια και απόλυτοι αριθμοί) της Ερ. 29 Ερ. 30: Σε ποια θεματική περιοχή είναι ο πρώτος τίτλος σπουδών σας Διάγραμμα 31: Διαγραμματική απεικόνιση των αποκρίσεων της Ερ. 30 Λοιπές Επιστήμες Οικονομικές & Νομικές Επιστήμες Στρατιωτικές Σχολές Επιστήμες Θάλασσας Δεν έχω ακόμα αποφοιτήσει Επιστήμες Μηχανικoύ & Τεχνολογία Φυσικές Επιστήμες Κοινωνικές Επιστήμες Θετικές Επιστήμες Επιστήμες Ζωής Γεωργικές Επιστήμες Ανθρωπιστικές Επιστήμες 1 5 2 4 1 11 24 64 64 72 85 125 0 20 40 60 80 100 120 140 Σελ. 83

Ερ. 31: Σε ποιο Πανεπιστήμιο/Σχολή/Τμήμα αποκτήσατε τον πρώτο τίτλο σπουδών σας Διάγραμμα 32: Διαγραμματική απεικόνιση των αποκρίσεων της Ερ. 31 Πανεπιστήμιο Αιγαίου A.T.E.I. Αθήνας Πάντειο Πανεπιστήμιο A.T.E.I. Θεσσαλονίκης Δ.Π.Θ. Πανεπιστήμιο Πειραιά Τ.Ε.Ι. Δυτικής Μακεδονίας A.T.E.I. Ηπείρου Coventry University University of Ferrara University of Plymouth University of Warwick Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο 0 20 40 60 80 100 120 140 Ερ. 32: Σε περίπτωση που είστε κάτοχος ΜΔΕ σε ποια θεματική περιοχή είναι ο συγκεκριμένος τίτλος σπουδών σας Διάγραμμα 33: Διαγραμματική απεικόνιση των αποκρίσεων της Ερ. 32 Οικονομικές & Νομικές Επιστήμες Ανθρωπιστικές Επιστήμες Επιστήμες Μηχανικού & Τεχνολογία Τουρισμός Τεχνητή Νοημοσύνη Επεξεργασία Εικόνας Σχεδίαση Βιομηχανικών Προϊόντων Ενεργειακά Συστήματα Διδακτική των Θετικών Επιστημών & Sustainable technology Functional Apparel Design 0 50 100 150 200 250 300 350 Σελ. 84

Ερ. 33: Σε ποια ηλικία αποκτήσατε τον προηγούμενο τίτλο σας Διάγραμμα 34: Διαγραμματική απεικόνιση των αποκρίσεων της Ερ. 33 16% 3% 33% <25 26-35 36-45 46-55 48% Ερ. 34: Ποια ήταν η απασχόλησή σας όταν αποφασίσατε ότι σας ενδιαφέρει ένα ΠΜΣ Διάγραμμα 35: Διαγραμματική απεικόνιση των αποκρίσεων της Ερ. 34 Προπτυχιακός φοιτητής Πτυχιούχος Μεταπτυχιακός φοιτητής Εργαζόμενος σε συναφή με τις Ναυτιλιακές Σπουδές αντικείμενο Εργαζόμενος σε μη-συναφή με τις Ναυτιλιακές Σπουδές αντικείμενο Τίποτε από τα παραπάνω 0 % 10 % 20 % 30 % 40 % 50 % 60 % 70 % 80 % 90 % 100 % Σελ. 85

Επιλογές Μερίδιο αποκρίσεων Αριθμός αποκρίσεων Προπτυχιακός φοιτητής 41.05% 188 Πτυχιούχος 31.00% 142 Μεταπτυχιακός φοιτητής 2.62% 12 Εργαζόμενος σε συναφή με τις Ναυτιλιακές Σπουδές αντικείμενο 1.31% 6 Εργαζόμενος σε μη-συναφή με τις Ναυτιλιακές Σπουδές 17.25% 79 αντικείμενο Τίποτε από τα παραπάνω 17.03% 78 Σύνολο 458 Πίνακας 28: Δεδομένα αποκρίσεων (μερίδια και απόλυτοι αριθμοί) της Ερ. 34 Ερ. 35: Θα επιλέγατε να κάνετε ένα μεταπτυχιακό πρόγραμμα πάνω στη ναυτιλία και τις μεταφορές ανεξάρτητα με το πρώτο σας πτυχίο Διάγραμμα 36: Διαγραμματική απεικόνιση των αποκρίσεων της Ερ. 35 Ναι Όχι Ίσως 0 % 10 % 20 % 30 % 40 % 50 % 60 % 70 % 80 % 90 % 100 % Επιλογές Μερίδιο αποκρίσεων Αριθμός αποκρίσεων Ναι 17.47% 80 Όχι 55.02% 252 Ίσως 27.51% 126 Σύνολο 458 Πίνακας 29: Δεδομένα αποκρίσεων (μερίδια και απόλυτοι αριθμοί) της Ερ. 35 Σελ. 86

Ερ. 36: Αν είστε προπτυχιακός ή μεταπτυχιακός φοιτητής, σε ποια φάση των σπουδών σας βρίσκεστε τώρα Διάγραμμα 37: Διαγραμματική απεικόνιση των αποκρίσεων της Ερ. 36 Παρακολουθώ ακόμη διαλέξεις Δεν παρακολουθώ διαλέξεις αλλά χρωστάω Μόλις ολοκλήρωσα την Πτυχιακή μου εργασία Παρουσίασα την Πτυχιακή μου εργασία και εκκρεμεί η καθομολόγησή μου Άλλο 0 % 10 % 20 % 30 % 40 % 50 % 60 % 70 % 80 % 90 % 100 % Επιλογές Μερίδιο αποκρίσεων Αριθμός αποκρίσεων Παρακολουθώ ακόμη διαλέξεις 52.67% 148 Δεν παρακολουθώ διαλέξεις αλλά χρωστάω κάποια μαθήματα 6.41% 18 Μόλις ολοκλήρωσα την Πτυχιακή/Διπλωματική μου 14.95% 42 εργασία Παρουσίασα την Πτυχιακή/Διπλωματική μου εργασία και εκκρεμεί η 4.98% 14 καθομολόγησή μου Άλλο (διευκρινίστε) 23.13% 65 Σύνολο 281 Πίνακας 30: Δεδομένα αποκρίσεων (μερίδια και απόλυτοι αριθμοί) της Ερ. 30 Σελ. 87

Ερ. 37: Αν είστε εργαζόμενος, ποιο είναι το εργασιακό σας καθεστώς Διάγραμμα 38: Διαγραμματική απεικόνιση των αποκρίσεων της Ερ. 37 Πλήρους απασχόλησης Μερικής απασχόλησης 0 % 10 % 20 % 30 % 40 % 50 % 60 % 70 % 80 % 90 % 100 % Επιλογές Μερίδιο αποκρίσεων Αριθμός αποκρίσεων Πλήρους απασχόλησης 69.68% 216 Μερικής απασχόλησης 30.32% 94 Σύνολο 310 Πίνακας 31: Δεδομένα αποκρίσεων (μερίδια και απόλυτοι αριθμοί) της Ερ. 37 Σελ. 88

Ερ. 38: Από πού ενημερώνεστε συνήθως για τα ΠΜΣ που σας ενδιαφέρουν Διάγραμμα 39: Διαγραμματική απεικόνιση των αποκρίσεων της Ερ. 38 Ημερήσιο τύπο Ημερίδες για ΠΜΣ Διαδίκτυο (διάφοροι εξειδικευμένοι ιστότοποι) Email (μέσω newsletter διαφόρων ΠΜΣ) LinkedIn Facebook Από τις πρώτες εμφανίσεις των μηχανών αναζήτησης Twitter Google+ Blogs Από διαφημίσεις στο YouTube 1 2 3 4 5 Σελ. 89

Επιλογές 1 2 3 4 5 Σύνολο Ημερήσιο τύπο 56.18% 19.58% 16.32% 6.76% 1.17% 241 84 70 29 5 429 Ημερίδες για ΠΜΣ 34.66% 22.01% 22.25% 15.22% 5.85% 148 94 95 62 25 427 Διαδίκτυο (διάφοροι εξειδικευμένοι 2.90% 2.23% 9.58% 27.84% 57.24% ιστότοποι) 13 10 43 125 257 448 Email (μέσω newsletter διαφόρων 15.81% 11.86% 21.40% 28.37% 22.56% ΠΜΣ) 68 51 92 122 97 430 LinkedIn 46.21% 17.30% 18.96% 10.19% 7.35% 195 73 80 43 31 422 Facebook 34.73% 18.88% 20.75% 13.99% 11.66% 149 81 89 60 50 429 Από τις πρώτες εμφανίσεις των 22.65% 15.56% 17.16% 24.03% 20.14% μηχανών αναζήτησης (Google) 99 68 75 105 88 433 Twitter 73.71% 16.43% 6.57% 2.11% 0.94% 314 70 28 9 4 425 Google+ 60.05% 11.21% 13.32% 9.11% 6.07% 257 48 57 39 26 427 Blogs 54.21% 15.65% 15.65% 10.05% 3.97% 232 67 67 43 17 426 Από διαφημίσεις στο YouTube 72.34% 15.60% 7.57% 2.36% 1.65% 306 66 32 10 7 421 Πίνακας 32: Δεδομένα αποκρίσεων (μερίδια και απόλυτοι αριθμοί) της Ερ. 38 Ερ. 39: Πόσο συμβάλλουν στην απόφαση σας για την επιλογή ΠΜΣ τα κοινωνικά δίκτυα Διάγραμμα 40: Διαγραμματική απεικόνιση των αποκρίσεων της Ερ. 39 Καθόλου Ελάχιστα Αρκετά Πολύ Πάρα πολύ 0 % 10 % 20 % 30 % 40 % 50 % 60 % 70 % 80 % 90 % 100 % Επιλογές Μερίδιο αποκρίσεων Αριθμός αποκρίσεων Καθόλου 18.78% 86 Ελάχιστα 36.03% 165 Αρκετά 31.88% 146 Πολύ 9.61% 44 Πάρα πολύ 3.71% 17 Σύνολο 458 Σελ. 90

Πίνακας 33: Δεδομένα αποκρίσεων (μερίδια και απόλυτοι αριθμοί) της Ερ. 39 Σελ. 91

ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΗΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΙΚΗΣ ΑΝΑΛΥΣΗΣ Όπως σε κάθε εμπειρική έρευνα που πραγματοποιείται με την μέθοδο ερωτηματολογίου, ο ρόλος της παραγοντικής ανάλυσης είναι η ανάδειξη παραγόντων που είναι κρυμμένοι και επηρεάζουν την έκβαση ενός προβλήματος ή μιας συγκεκριμένης κατάστασης. Στην προκειμένη περίπτωση, το πρόβλημα είναι ο εντοπισμός των παραγόντων που συμμετέχουν στη διαμόρφωση της άποψης των φοιτητών ως προς το τι είναι αξία ενός ΠΜΣ. Για τον προσδιορισμό αυτών των παραγόντων χρησιμοποιήθηκε το Scree Plot (Διάγραμμα 41) που παρουσιάζει τον βαθμό στον οποίο οι παράγοντες «ευθύνονται» για τη διακύμανση (variance) των δεδομένων. Όπως φαίνεται στο παρακάτω διάγραμμα οι πρώτοι δέκα (10) παράγοντες επηρεάζουν σε πολύ πιο σημαντικό βαθμό από τους υπόλοιπους τη διακύμανση και είναι αυτοί που παρακρατούνται για να ερμηνευθούν πιο κάτω. Διάγραμμα 41: Scree plot των παραγόντων Στον παρακάτω Πίνακα δίνονται οι φορτίσεις (loadings) που υπολογίστηκαν μετά την περιστροφή των παρακρατηθέντων παραγόντων (βλ. σχετικά Κεφάλαιο 3). Σελ. 92