Εργαστήριο Βιομηχανικής & Ενεργειακής Οικονομίας, ΕΜΠ Ευάγγελοσ Σιϊκασ, Υποψ. Διδάκτορασ ΕΜΠ Νικόλαοσ Κανζλλοσ, Υποψ. Διδάκτορασ ΕΜΠ Τα Σεμινάρια τθσ Ερμοφπολθσ 2010, 9-11/7
Τα χαρακτθριςτικά τθσ διδαςκαλίασ που ςτθρίηεται ςτθν αμφίδρομθ επικοινωνία (θ κεωρία τθσ εγκατεςτθμζνθσ μάκθςθσ και θ εκπαιδευτικι τεχνολογία). Πλεονεκτιματα Μειονεκτιματα από τθ χριςθ των Νζων Τεχνολογιϊν ςτθν εκπαιδευτικι διαδικαςία. Οι πλατφόρμεσ διαχείριςθσ θλεκτρονικϊν μακθμάτων mycourses και e-γνϊςθ. Θ ανάπτυξθ ικανοτιτων μζςω μιασ «νζασ» εκπαιδευτικισ διαδικαςίασ. Λζξεισ Κλειδιά: διδακτικι, διαδραςτικότθτα, νζεσ τεχνολογίεσ, μζςα επικοινωνίασ, εκπαιδευτικι τεχνολογία, εγκατεςτθμζνθ μάκθςθ, ανάπτυξθ ικανοτιτων. 2
Αμοιβαία ανταλλαγή γνώςεων Νζεσ τεχνολογίεσ Ανάπτυξη ικανοτήτων 3
Ζχει τα εξισ κεμελιϊδθ γνωρίςματα: Ωρ διαδπαζηική μάθηζη θεωπούμε ηην Θ δράςθ αμοιβαία του ανηαλλαγή εκπαιδευτικοφ γνώζεων είναι μεηαξύ ορκολογικι και ςυςτθματικι. εκπαιδεςηή και εκπαιδεςομένων, μέζω ηηρ εκμεηάλλεςζηρ ηων ηεσνολογικών Θ κωδικοποίθςθ δςναηοηήηων προςαρμόηεται (Wagner, 1994). ςτο επίπεδο των εκπαιδευόμενων. Θ λιψθ και αποκωδικοποίθςθ του μθνφματοσ επιτυγχάνεται με ενεργι ςυμμετοχι του εκπαιδευομζνου και τισ επικοινωνιακζσ δεξιότθτεσ του εκπαιδευτικοφ (McCrosky, Richmond and Bennett 2006). Θ ικανότθτα του εκπαιδευτικοφ να μεταςχθματίηει το περιεχόμενο τθσ διδαςκαλίασ που αυτόσ κατζχει ςε μορφζσ οι οποίεσ από παιδαγωγικι άποψθ, είναι δυναμικζσ (Ηωγόπουλοσ 2001). 4
Θ μάκθςθ ωσ ατομικι διαδικαςία Θ μάκθςθ είναι ζνα κακαρά προςωπικό ηιτθμα. Ζχει αρχι και τζλοσ, ξεχωρίηει από τισ άλλεσ μασ δραςτθριότθτεσ και είναι το αποτζλεςμα τθσ διδαςκαλίασ (Wenger, 1998, p.3). Θ μάκθςθ ωσ κοινωνικι διαδικαςία Θ μάκθςθ προζρχεται ςε μεγάλο βακμό από τισ κακθμερινζσ μασ εμπειρίεσ. Lave & Wenger (ϋ90): μοντζλο τθσ «εγκατεςτθμζνθσ μάκθςθσ» (situated learning), υποςτθρίηοντασ ότι θ μάκθςθ περιλαμβάνει μια διαδικαςία ςυμμετοχισ ςε «κοινότθτεσ μάκθςθσ». H νζα γνϊςθ και μάκθςθ βρίςκεται μζςα ςτισ κοινότθτεσ μάκθςθσ και απαιτεί κοινωνικι διάδραςθ και ομαδικι ςυνεργαςία. 5
Σφμφωνα με τον Οργανιςμό Εκπαιδευτικισ Επικοινωνίασ και Τεχνολογίασ (1994): «Εκπαιδευτικι τεχνολογία είναι η θεωρία και η εφαρμογή του ςχεδιαςμοφ, τησ ανάπτυξησ, τησ χρήςησ, τησ διαχείριςησ, και τησ αξιολόγηςησ των διαδικαςιών και υλικών που αποςκοποφν ςτην μάθηςη». Επομζνωσ, ο όροσ εκπαιδευτικι τεχνολογία δεν αναφζρεται μόνο ςτα υλικά και μζςα (π.χ. θλεκτρονικό υπολογιςτι) αλλά ςε μια ςυςτθματικι προςζγγιςθ, που ζχει ωσ ςκοπό τθν βελτίωςθ τθσ ανκρϊπινθσ μάκθςθσ. Υπάρχει αμφίδρομθ ςχζςθ μεταξφ τεχνολογίασ και εκπαιδευτικισ αλλαγισ (Cuban, 1986, 2001. Means, 1994). Χωρίσ να ζχουν τθν κατάλλθλθ κατάρτιςθ οι εκπαιδευτικοί δεν πρόκειται να αξιοποιιςουν τισ καινοφριεσ τεχνολογίεσ ςτο μζγιςτο δυνατό βακμό. Στθ διδαςκαλία με τθν αξιοποίθςθ των Νζων Τεχνολογιϊν, το βάροσ εςτιάηεται πάντοτε ςτθ δόμθςθ τθσ γνϊςθσ (μάκθςθ και κατανόθςθ) μζςα από το διάλογο (Βακαλοφδθ, 2002). 6
+ Θ εκπαιδευτικι διαδικαςία από δαςκαλοκεντρικι μετατοπίηεται ςε μακθτοκεντρικι και ομαδοςυνεργατικι (Ματςαγγοφρασ 2004). Διαμορφϊνουν τα χαρακτθριςτικά του νζου, θλεκτρονικά δικτυωμζνου μακθςιακοφ περιβάλλοντοσ και τισ νζεσ ςχζςεισ ςτισ ζννοιεσ πλθροφόρθςθ γνϊςθ μάκθςθ. Βοθκοφν τα μζλθ και τουσ παράγοντεσ τθσ ακαδθμαϊκισ κοινότθτασ να ενθμερωκοφν, να προβλθκοφν και να ςυμμετζχουν ςε εκπαιδευτικζσ δραςτθριότθτεσ και υπθρεςίεσ. Βελτιϊνουν τθν ποιότθτα τθσ εκπαιδευτικισ διαδικαςίασ και τθ δυναμικι διάχυςθ τθσ γνϊςθσ. Συμβάλλουν ςτθ διακεματικι προςζγγιςθ τθσ γνϊςθσ, ςτθν ανάπτυξθ των γενικϊν ικανοτιτων των φοιτθτϊν (πρωτοβουλία, επινοθτικότθτα, ςυνεργαςιμότθτα, υπευκυνότθτα, προςαρμοςτικότθτα, επιδεξιότθτα, αιςκθτικι αντίλθψθ). 7
+ Αναπτφςςεται μια αμφίδρομθ, αλλθλεπιδραςτικι επικοινωνία μεταξφ εκπαιδευτικοφ και εκπαιδευόμενου. Μζςα από τα κατάλλθλα εκπαιδευτικά προγράμματα και τον τρόπο παρουςίαςθσ μιασ πλθροφορίασ, οι εκπαιδευόμενοι μακαίνουν να αναλφουν τισ πλθροφορίεσ που τουσ μεταδίδονται, να τισ επεξεργάηονται και να μποροφν να τισ χρθςιμοποιιςουν δθμιουργικά. Προάγουν τθν αυτοεκπαίδευςθ, τθν παιδαγωγικι και διδακτικι προςζγγιςθ τθσ γνϊςθσ με ελκυςτικό και φιλικό τρόπο, και ενιςχφουν τθ κριτικι ςτάςθ και τθν ανάπτυξθ δεξιοτιτων. Βοθκοφν τουσ εκπαιδευόμενουσ να οικοδομοφν τισ ιδζεσ τουσ με εναλλακτικοφσ τρόπουσ ζκφραςθσ και ευνοοφν τθν αμεςότθτα πρόςβαςθσ. 8
- Θ χριςθ τουσ δεν αποτελεί πανάκεια για τθν εκπαιδευτικι καινοτομία και δεν κα πρζπει να αναπαράγει το υπάρχον εκπαιδευτικό ςφςτθμα. Αποτελεί μείηον πρόβλθμα θ δυνατότθτα ορκολογικισ διαχείριςθσ, επεξεργαςίασ, αξιολόγθςθσ τθσ πλθροφορίασ. Δθμιουργοφνται νζεσ μακθςιακζσ ανάγκεσ για δεξιότθτεσ που αφοροφν τθ ςυλλογι, πρόςβαςθ, αξιολόγθςθ, αποκικευςθ, ανάκτθςθ, χειριςμοφ, μετάδοςθσ, χριςθσ και παρουςίαςθσ των πλθροφοριϊν, οι οποίεσ κα πρζπει αποτελεςματικά να αντιμετωπιςτοφν. Ο δζκτθσ των πλθροφοριϊν μετατρζπεται κάποιεσ φορζσ ςε άβουλο αποδζκτθ. Υπάρχει υπερβολι πλθροφόρθςθσ που δθμιουργεί φαινόμενα ρευςτότθτασ και απροςδιοριςτίασ. Μπορεί να επιφζρει προβλιματα ςυντονιςμοφ και να απομακρφνει κοινωνικά γνωρίςματα διότι τα άτομα που επικοινωνοφν μζςω υπολογιςτϊν ς ζνα περιβάλλον βαςιηόμενο ςτο γραπτό κείμενο, δεν μποροφν να δουν, να ακοφςουν και να αιςκανκοφν τθ φυςικι παρουςία των ανκρϊπων που επικοινωνοφν. 9
Θ εμπειρία από: 1. Το επικουρικό διδακτικό ζργο ςτο μάκθμα «Θζματα Κοινωνίασ τθσ Πλθροφορίασ/Γνϊςθσ» ςε φοιτθτζσ του 2 ου εξαμινου τθσ Σχολισ Χθμικϊν Μθχανικϊν ΕΜΠ. 2. Τθ ςυμμετοχι ςτο ζργο: «Εξειδικευμζνθ Κατάρτιςθ εργαηομζνων ςτθν Πρωτοβάκμια Τοπικι Αυτοδιοίκθςθ ςτισ Τεχνολογίεσ Πλθροφορικισ Επικοινωνιϊν, κακοδόν προσ το ςφγχρονο Διμο». Ανάπτυξθ ψθφιακοφ υλικοφ για τθν Ενότθτα 7: «Αρχζσ και τεχνικζσ ςτήριξησ τησ επιχειρηματικότητασ ςτουσ ΟΤΑ με ζμφαςη ςτουσ νζουσ». 10
Γενικά ςτοιχεία Σχολι Χθμικϊν Μθχανικϊν ΕΜΠ Μάκθμα επιλογισ 2 ου εξαμινου (2 ϊρεσ/εβδομάδα) Διεξαγωγι ςτο Pc Lab τθσ ςχολισ Διδάςκοντεσ & Συνεργάτεσ Γιάννθσ Καλογιρου, Αν. Κακθγθτισ ΕΜΠ Εμμανουιλ Κοφκιοσ, Κακθγθτισ ΕΜΠ. Ευάγγελοσ Σιϊκασ, Υποψ. Διδάκτορασ ΕΜΠ Νικόλαοσ Κανζλλοσ, Υποψ. Διδάκτορασ ΕΜΠ Θζματα Τα Κφματα τθσ Τεχνολογικισ Αλλαγισ (info-, bio-, nano-) Ο Ζλλθνασ Χθμικόσ Μθχανικόσ ςτθν Κοινωνία τθσ Γνϊςθσ Ο Κλάδοσ τθσ Πλθροφορικισ και των Επικοινωνιϊν ςτθν Ελλάδα Θ Εξζλιξθ του Διαδικτφου H ευρυηωνικι πρόςβαςθ Θ χριςθ web 2.0 υπθρεςιϊν και θ ςυνδυαςμζνθ αξιοποίθςθ Το Εκνικό Δίκτυο Ζρευνασ και Τεχνολογίασ Άλλα κζματα 11
Ενεργθτικι ςυμμετοχι ςτο μάκθμα Ερωτιςεισ, μικρά κζματα, παραπομπι ςε διαδικτυακζσ πθγζσ. Λειτουργία ςε ομάδεσ. Εξομάλυνςθ των διαφορετικϊν επιπζδων Παρότρυνςθ των φοιτθτϊν με υψθλότερο επίπεδο να εξθγοφν διάφορα κζματα ςτουσ ςυναδζλφουσ τουσ με χαμθλότερθ γνωςτικι βάςθ. Χριςθ web2.0 εργαλείων. Χριςθ τθσ πλατφόρμασ mycourses. 12
Θ δθμιουργία τθσ ιςτοςελίδασ του μακιματοσ και θ ενθμζρωςι τθσ, που γίνονται από τουσ διδάςκοντεσ του μακιματοσ, δεν προχποκζτουν ειδικζσ γνϊςεισ. Θ υπθρεςία mycourses, μζςα από ζνα φιλικό περιβάλλον, δίνει τθ δυνατότθτα ςτον διδάςκοντα να ςυμπλθρϊςει τθ διδαςκαλία του μακιματόσ του με ςτοιχεία που βοθκοφν ςτθν άμεςθ πλθροφόρθςθ και επικοινωνία με τουσ φοιτθτζσ. 13
Θ υπθρεςία mycourses παρζχει τισ παρακάτω δυνατότθτεσ: Καταγραφή και ανάρτηςη Γενικϊν πλθροφοριϊν για το μάκθμα (περιγραφι, φλθ, βιβλιογραφία, κλπ). Γεγονότων (διαλζξεισ, προςκεκλθμζνεσ ομιλίεσ, πρόοδοι, εξεταςτικζσ περίοδοι κ.τ.λ.). Ανακοινϊςεων, τισ οποίεσ ο διδάςκων μπορεί να αποςτείλει και μζςω email ςτουσ εγγεγραμμζνουσ φοιτθτζσ. Συνδζςμων ςτο διαδίκτυο ςε άλλεσ ιςτοςελίδεσ ςτο διαδίκτυο ι ςε εξυπθρετθτζσ πολυμεςικοφ υλικοφ (video, κ.τ.λ.). Αποθήκευςη Θλεκτρονικοφ υλικοφ όπωσ ςθμειϊςεισ και ςυγγράμματα. Εργαςιϊν και αςκιςεων προσ τουσ φοιτθτζσ μαηί με τισ διευκρινίςεισ και τισ λφςεισ τουσ. Οργάνωςη και παρακολοφθηςη Του υλικοφ που αναρτάται, ςε φακζλουσ όπωσ και ςε ζναν προςωπικό υπολογιςτι. Των γεγονότων μζςω του θμερολογίου. Των εγγεγραμμζνων φοιτθτϊν ςτο μάκθμα Μζςω ςτατιςτικϊν χριςθσ των ςελίδων του μακιματοσ. Των ρυκμίςεων του μακιματοσ. Δίδονται επιλογζσ πρόςβαςθσ, τφπου δικαιωμάτων εγγραφισ των φοιτθτϊν και γλϊςςασ του μακιματοσ ανάμεςα ςε ελλθνικά και αγγλικά. 14
Τι περιμζνετε από το μάκθμα; Τι αποκομίςατε τελικά από το μάκθμα; Ανάπτυξθ δεξιοτιτων Ποια προβλιματα εντοπίςατε ςτθν διεξαγωγι του μακιματοσ; 15
Να αποκτιςω μεγαλφτερθ εξοικείωςθ με τουσ υπολογιςτζσ. Περιςςότερεσ γνϊςεισ πάνω ςτισ δυνατότθτεσ που προςφζρει το internet. Πλθροφορίεσ ςχετικά με το πϊσ να λαμβάνω και να ςτζλνω e- mail. Μια εμπειρία για το διαδίκτυο που δεν κα μποροφςα να αποκτοφςα μόνοσ. Να μάκω πράγματα για το διαδίκτυο, όπωσ εφαρμογζσ και εργαλεία. Να μάκω να διαχειρίηομαι τθν γνϊςθ. Να μάκω χριςιμουσ διαδικτυακοφσ τόπουσ και άλλεσ εφαρμογζσ που κα με οδθγιςουν ςε πθγζσ πλθροφοριϊν. Να μάκω πράγματα για τθν εξζλιξθ τθσ τεχνολογίασ. 16
Πολλζσ γνϊςεισ πάνω ςτον τομζα τθσ πλθροφορικισ και μάλιςτα ζμακα ζννοιεσ που για πρϊτθ φορά άκουςα ςτο μάκθμα (π.χ. web2.0 εργαλεία, θλεκτρονικι διακυβζρνθςθ, ευρυηωνικότθτα, κτλ). Ζμακα να χρθςιμοποιϊ το power point για παρουςιάςεισ εργαςιϊν. Ζφτιαξα δικό μου λογαριαςμό gmail κακϊσ και blog με άλλουσ δφο ςυμφοιτθτζσ, όπου και ανεβάςαμε βίντεο και κείμενα. Ζμακα τα βαςικά ςθμεία μιασ ολοκλθρωμζνθσ παρουςίαςθσ εργαςίασ μπροςτά ςε κοινό με τθν βοικεια παράλλθλα των διαφανειϊν του power point. Το μάκθμα αυτό μου πρόςφερε γνϊςεισ για επίκαιρα κζματα και για κζματα που δεν είχα φανταςτεί ότι κα με ενδιαφζρουν τόςο. Αποκόμιςα γνϊςεισ ςχετικά με το internet και τισ υπθρεςίεσ - προγράμματα που παρζχει ςτουσ χριςτεσ του και αιςκάνομαι περιςςότερο προετοιμαςμζνθ απζναντι ςτισ τεχνολογικζσ εξελίξεισ. 17
Ερώτηςη ΜΟ Σε τι βακμό αναπτφξατε τισ παρακάτω δεξιότθτεσ: - ικανότθτα να παρουςιάηετε 3,8 - εξοικείωςθ ςτθ χριςθ Θ/Υ 4,3 - εξοικείωςθ ςτθ χριςθ εργαλείων (web 2.0 κτλ) 4,3 - αυτοπεποίκθςθ ςτθν ενεργι ςυμμετοχι ςτο μάκθμα 4,8 - ςυνεργατικό πνεφμα 4,3 Σε τι βακμό θ διαδραςτικι φφςθ του μακιματοσ (και θ χριςθ του PClab) ςασ βοικθςε ςτθν κατανόθςθ των κεμάτων του μακιματοσ ; 5 18
Δυςκολία ςτθν κατανόθςθ νζων εννοιϊν που δε ςχετίηονται άμεςα με το αντικείμενο τθσ ςχολισ. Απειρία ςτθ χριςθ Θ/Υ. Γριγοροι ρυκμοί ςτθν παρουςίαςθ των κεμάτων λόγω πίεςθσ χρόνου. 19
Το θλεκτρονικό μάκθμα αποτελεί τον κεντρικό πυρινα τθσ πλατφόρμασ e-γνϊςθ. 20
Οι βαςικοί ςτόχοι τθσ πλατφόρμασ είναι οι εξισ: 1. Ενςωμάτωςθ των νζων τεχνολογιϊν ςτθν εκπαιδευτικι δραςτθριότθτα. 2. Δθμιουργία ενόσ εφχρθςτου μζςου αλλθλεπίδραςθσ και ςυνεχοφσ επικοινωνίασ εκπαιδευτι - εκπαιδευόμενου. 3. Αξιοποίθςθ του υπάρχοντοσ εκπαιδευτικοφ υλικοφ. 4. Εποικοδομθτικι χριςθ του διαδικτφου. 5. Ευκολία ςτθ χριςθ από εκπαιδευτζσ και εκπαιδευόμενουσ. 6. Ευκολία ςτθν εγκατάςταςθ και τθ διαχείριςθ κακϊσ και προςαρμοςτικότθτα ςτισ ιδιαίτερεσ ανάγκεσ και απαιτιςεισ. 21
Ακολουκοφνται κατά γράμμα οι κανόνεσ ςχεδίαςθσ (χρόνοσ ανά διαφάνεια, αρικμόσ διαφανειϊν). Αυτό ζχει ωσ αποτζλεςμα να μειϊνεται θ αξία του περιεχομζνου. 22
Θ πλατφόρμα δεν μπορεί από μόνθ τθσ να οδθγιςει ςτθ διαδραςτικι μάκθςθ. H μάκθςθ πρζπει να πραγματϊνεται μζςα από τισ αλλθλεπιδράςεισ των ατόμων και τθν βιωματικι εμπειρία (Anderson, 1996). Oι εκπαιδευτικοί πρζπει να προςφζρουν ςυνεχϊσ νζεσ ευκαιρίεσ ςτουσ εκπαιδευόμενουσ, οφτωσ ϊςτε να γίνουν μζτοχοι κοινοτιτων μάκθςθσ μζςα και ζξω από τθν τάξθ (Wilson 1993). Οι εκπαιδευόμενοι, μζςα από τισ δυνατότθτεσ που προςφζρουν οι νζεσ τεχνολογίεσ, ζχουν τθ δυνατότθτα να ανταλλάξουν ιδζεσ και επιχειριματα, να καταλιξουν ςε κοινζσ αποφάςεισ και μεκόδουσ δράςθσ για τθ λφςθ ενόσ προβλιματοσ ι για τθν εκπόνθςθ μιασ ομαδικισ εργαςίασ. Το νζο μακθςιακό περιβάλλον που προςφζρει το διαδίκτυο καλλιεργεί τθν διακεματικι διδαςκαλία, το ςυνεργατικό πνεφμα, τθν ενεργθτικι ςυμμετοχι, και αναπτφςςει διερευνθτικζσ ικανότθτεσ. 23
Ηωγόπουλοσ Ε.(2001), «Νζεσ τεχνολογίεσ και μζςα επικοινωνίασ ςτην εκπαιδευτική διαδικαςία». Κλειδάρικμοσ Ηωγόπουλοσ Ε. (2005), «Ο Κόςμοσ τησ Πληροφορικήσ». Κλειδάρικμοσ Καϊμάκθ Β. (1997), «Αμφίδρομη επικοινωνία εντφπων ΜΜΕ και Internet». Παπαςωτθρίου Κοςςυβάκθ Φ. (1997), «Κριτική Επικοινωνιακή Διδαςκαλία». Gutenberg Μπαλάςκασ Κ. (1989), «Κοινωνική θεώρηςη τησ παιδείασ». Γρθγόρθσ Μακκουείλ Ν., Βίνταλ Σ., (2000), «Μοντζλα επικοινωνίασ». Καςτανιϊτθσ Ματςαγγοφρασ Θ. (2004), «Ομαδοςυνεργατική διδαςκαλία και μάθηςη». Γρθγόρθσ Νεγρεπόντθσ Ν. (1997), «Ψηφιακόσ Κόςμοσ». Καςτανιϊτθσ. Πόςμαν Π. (1997), «Τεχνοπώλειο.Υποταγή του πολιτιςμοφ ςτην Τεχνολογία». Κατανιϊτθσ Ποςτίκ M. (1995), «Η μορφωτική ςχζςη». Gutemberg Frymier B.A., Houser M.L., (2000), The teacher-student relationship as an interpersonal relationship. Communication Education, 49 Hofstede G. (1996), Cultures and Organizations: Software of the Mind: Intercultural Cooperation and its Importance for Survival. McGraw-Hill McComps B., Vakili D., (2005), A learner-centered framework for E-learning. Teachers College Record Volume 107 McCrosky C.J., Richmond P.V. Bennett E.V.,(2006), The relationships of student end-of-class motivation with teacher communication behaviors and instructional outcomes, Communication Education Vol.55, No 4 24
Αυτή η εργαςία είναι αφιερωμζνη ςτον Καθηγητή Bent Dalum. 25