Ιδιαιτερότητες στην παρακολούθηση παιδιών και εφήβων µε Σακχαρώδη Διαβήτη τύπου 1 Αναπλ. Καθηγήτρια Παιδιατρικής - Παιδιατρικής Ενδοκρινολογίας Α.Π.Θ. Δ Παιδιατρική Κλινική Νοσοκοµείο Παπαγεωργίου Θεσ/νίκης
IDF/ISPAD, 2011 { Το 2007, ο παγκόσµιος παιδικός πληθυσµός (0-14 ετών) υπολογίσθηκε σε 1.8 δισ., εκ των οποίων το 0.02% (~ 440.000) έχουν διαβήτη { Οι νεοδιαγνωσθείσες περιπτώσεις κάθε χρόνο υπολογίζονται σε 70.000
v Η διάγνωση του ΣΔ1 σηµατοδοτεί για το παιδί ή τον έφηβο αλλά και την οικογένειά του, το ξεκίνηµα ενός νέου τρόπου ζωής v Ο αναπτυσσόµενος οργανισµός του παιδιού και οι έντονες ορµονικές - ψυχοσυναισθηµατικές αλλαγές που συνοδεύουν την εφηβεία, καθιστούν ιδιαίτερη και πολύπλευρη την εκπαίδευση και παρακολούθηση αυτής της ευαίσθητης οµάδας του πληθυσµού v Ο παιδοενδοκρινολόγος και η ειδική οµάδα για το ΣΔ1 (διαιτολόγος, ψυχολόγος, νοσηλευτής), πρέπει να διασφαλίσουν την οµαλή πορεία του παιδιού προς την εφηβεία και την ενηλικίωση
Κοινοί στόχοι αντιµετώπισης του ΣΔ1 σε όλες τις ηλικίες { Καλός µεταβολικός έλεγχος { Αποφυγή επιπλοκών { Διασφάλιση ποιότητας ζωής
Ιδιαιτερότητες στην παιδική και εφηβική ηλικία
1. Εκπαίδευση 2. Φυσιολογική ανάπτυξη και ενήβωση 3. Μεταβολικός έλεγχος 4. Διατροφή 5. Έλεγχος για συνοδά νοσήµατα 6. Συνήθη «προβλήµατα» στην παιδική ηλικία 7. Εφηβεία
1. Εκπαίδευση Κατά την εκπαίδευση πρέπει να λαµβάνεται υπόψη: v Ηλικία του παιδιού Εκπαίδευση γονέων, γονέων και παιδιού, παιδιού, εφήβου v Ωριµότητα και αντιληπτική ικανότητα του παιδιού και της οικογένειάς του v Κοινωνικοοικονοµικό υπόβαθρο της οικογένειας
2. Φυσιολογική ανάπτυξη και ενήβωση Ικανοποιητική σωµατική ανάπτυξη Εκτίµηση ύψους και βάρους µε βάση τις εκατοστιαίες θέσεις ανάπτυξης Προσδιορισµός ΔΜΣ και περιµέτρου µέσης Υπολογισµός Ετήσιου Ρυθµού Αύξησης Έγκαιρη εµφάνιση και οµαλή εξέλιξη της ήβης Εκτίµηση σταδίων κατά Tanner Ηλικία εµµηναρχής και καταµήνιος κύκλος στα κορίτσια
3. Μεταβολικός έλεγχος Γλυκαιµικοί στόχοι IDF/ISPAD 2011 Barbara Davis Center for Childhood Diabetes May 2008 Global IDF/ISPAD Guideline for Diabetes in Childhood and Adolescence
3. Μεταβολικός Γλυκαιµικοί έλεγχος στόχοι παιδιών-εφήβων ADA 2013
3. Μεταβολικός Γλυκαιµικοί έλεγχος στόχοι ενηλίκων ADA 2013
3. Μεταβολικός Ινσουλινοθεραπεία έλεγχος q Είδη ινσουλίνης Τα ανάλογα υπερταχείας και µακράς δράσης έχουν έγκριση για παιδιά>2 ετών q Δοσολογία ινσουλίνης Η ηµερήσια δόση ινσουλίνης στα βρέφη και στα προεφηβικά παιδιά κυµαίνεται από 0.5-1 IU/Κg, ενώ στους έφηβους αυξάνεται σε 1.5-2 IU/Κg q Δράση ινσουλίνης Η δράση και η απορρόφηση της ινσουλίνης παρουσιάζει διακυµάνσεις ανάλογα µε την ηλικία και τη σύσταση του σώµατος ü! ""#$%& ()*+,$) "-( ). / 01 ()"2 µ$3, 4 ( 1$*$4 ü 5 6&µ78& "$( 9 * &. µ4:1 / 013), -0/ $1 / 0&8 #; &<#-1 ü 5 6&µ78& µ $3= µ4:1 / 011>+, $1 / 0&8 #; &<#-1
3. Μεταβολικός Υπογλυκαιµία έλεγχος Ø Οι υπογλυκαιµίες, οποιασδήποτε βαρύτητας, έχουν σηµαντική επίπτωση στη σχολική επίδοση και στην κοινωνική εξέλιξη του παιδιού Ø Οι υπογλυκαιµίες, σε παιδιά µε ηλικία διάγνωσης < 5-6 ετών, έχουν συσχετισθεί µε µειωµένη γνωστική λειτουργία IDF/ISPAD 2011 ADA 2013 Jauch-Chara K, Hallschmid M, Gais S, et al. Hypoglycemia during sleep impairs consolidation of declarative memory in type 1 diabetic and healthy humans. Diabetes Care 2007; 30: 2040-2045 Wysocki T, Harris MA, Mauras N, et al. Absence of adverse effects of severe hypoglycaemia on cognitive function in school-aged children with diabetes over 18 months. Diabetes Care 2003; 26: 1100-1105
3. Μεταβολικός Υπογλυκαιµία έλεγχος Ø Ø Οι σπασµοί λόγω υπογλυκαιµίας επιφέρουν σηµαντική µείωση στις γνωστικές και οργανωτικές δεξιότητες καθώς και στη λειτουργία της µνήµης και ανάκλησης πληροφοριών Απεικονιστικές µελέτες του εγκεφάλου δείχνουν ότι τόσο οι υπογλυκαιµίες όσο και οι υπεργλυκαιµίες µεταβάλλουν τη νοητική ικανότητα και τη λειτουργικότητα της λευκής και φαιάς ουσίας του αναπτυσσόµενου παιδικού εγκεφάλου IDF/ISPAD 2011 ADA 2013 Gonder-Frederick LA, Zrebiec JF, Bauchowitz AU, et al. Cognitive function is disrupted by both hypo- and hyperglycemia in schoolaged children with type 1 diabetes: a field study. Diabetes Care 2009; 32(6):1001-1006. Perantie DC, Wu J, Koller JM, et al. Regional brain volume differences associated with hyperglycemia and severe hypoglycemia in youth with type 1 diabetes. Diabetes Care 2007; 30: 2331-2337.
3. Μεταβολικός Υπογλυκαιµία έλεγχος Αντιµετώπιση v Σε παιδιά µε ΣΒ < 30 Κg συστήνεται η λήψη 9γρ υδατανθράκων v Σε παιδιά µε ΣΒ > 50 Κg συστήνεται η λήψη 15γρ υδατανθράκων IDF/ISPAD 2011
3. Μεταβολικός Υπογλυκαιµία έλεγχος «Ιδιαίτερη µέριµνα πρέπει να δοθεί, τόσο κατά την εκπαίδευση όσο και κατά την παρακολούθηση, στην έγκαιρη αντίληψη των υπογλυκαιµιών, στην πρόληψη αυτών (ισορροπία ινσουλίνης διατροφής - άσκησης) αλλά και στην άµεση και κατάλληλη αντιµετώπισή τους»
4. Διατροφή o o o Οι διατροφικές συστάσεις για παιδιά εφήβους µε ΣΔ1 δεν διαφέρουν απ αυτές των συνοµηλίκων τους. Είναι ένα πρόγραµµα υγιεινής διατροφής, βασισµένο στο µοντέλο της µεσογειακής δίαιτας, κατάλληλο για όλη την οικογένεια Ο κύριος στόχος είναι η οµαλή ανάπτυξη υγεία του παιδιού και η επίτευξη καλής γλυκαιµικής ρύθµισης
4. Διατροφή Οι ιδιαιτερότητες είναι οι εξής: v Συχνή αναπροσαρµογή του διαιτολογίου v Επαρκής θερµιδική πρόσληψη Αποφυγή παχυσαρκίας v Επαρκής πρωτεϊνική πρόσληψη Νεογνά: 2 γρ/κγρ/ηµέρα Παιδιά : 1 γρ/κγρ/ηµέρα Έφηβοι : 0.8-0.9 γρ/κγρ/ηµέρα v Επαρκής ηµερήσια πρόσληψη Fe, Ca, Mg, Vit.D IDF/ISPAD 2011
q q 5. Έλεγχος συνοδών νοσηµάτων Υποθυρεοειδισµός Αυτοάνοση θυρεοειδίτιδα Hashimoto Προσδιορισµός TSH, ft4 και αυτοαντισωµάτων TG, TPO µε τη διάγνωση Επανέλεγχος ανά 1-2 έτη Κοιλιοκάκη Προσδιορισµός αυτοαντισωµάτων EMA, AGA, TTG και ανοσοσφαιρίνης IgA µε τη διάγνωση Επανέλεγχος σε!"#$%& ( %" ) $ * +, - (. *%./µ0*- *%12 3+4 5) &3+4) 6+µ$*7µ%* %%$ 0 *3 896 (: /)&&3/%, 3/;/% 0 );<34, µ#*#= &/. µ04, : +.%$3&&0>-.-) 6+?"@4 %" #, ( <- * #4 +$ 3<; + %/µa# 4 ( %" #$ %& ( 4 µ#*%53; / 04 @; # <? 3 4
o 6. Συνήθη προβλήµατα στην παιδική ηλικία...από Ψευδής καταγραφή τιµών στο ηµερολόγιο (από το παιδί, το γονέα ή και τους δύο) παιδιά o Συνειδητή πρόκληση υπογλυκαιµιών (µειωµένη λήψη τροφής αυξηµένη δόση ινσουλίνης) µε απώτερο σκοπό την κατανάλωση γλυκών o Κρυφή κατανάλωση τροφίµων, κυρίως γλυκών o Ανεπαρκής κατανάλωση γεύµατος λόγω µειωµένης όρεξης, θυµού, αντίδρασης ή συναισθηµατικού εκβιασµού Απαιτείται «ειδικός έλεγχος» πριν από οποιαδήποτε αλλαγή στο θεραπευτικό σχήµα!
6. Συνήθη προβλήµατα στην παιδική ηλικία...από παιδιά o Αίσθηµα ντροπής στο σχολείο o Άρνηση µετρήσεων o Αποφυγή ενέσεων o Αυξηµένη και απρόβλεπτη φυσική δραστηριότητα
6. Συνήθη προβλήµατα στην παιδική ηλικία...από o Υπερβολικές µετρήσεις γονείς (25-50/ηµέρα) o Επιδίωξη χαµηλής HbA1c (<6%) µε κάθε κόστος και τρόπο o Μη συµµόρφωση στις οδηγίες του θεράποντος ιατρού για διορθωτική ινσουλίνη Φόβος υπογλυκαιµίας o Μειωµένη λήψη φαγητού για επίτευξη επιθυµητών τιµών µε συνέπεια τη στασιµότητα της ανάπτυξης του παιδιού Χρειάζεται το ενδιαφέρον και η αγάπη, αλλά όχι η υπερπροστασία και η συναισθηµατική υπερεµπλοκή!
o o o o o 6. Συνήθη προβλήµατα στην παιδική ηλικία Ψυχολογική υποστήριξη Συχνά το παιδί µε διαβήτη νοιώθει ότι είναι «διαφορετικό» από τα άλλα παιδιά Αισθάνεται έντονα το συναίσθηµα της ντροπής και της αδικίας Διακατέχεται από το φόβο της απόρριψης και της µη αποδοχής από φίλους και συµµαθητές Νοιώθει ότι όλη του η ζωή είναι και θα παραµείνει γεµάτη από περιορισµούς και απαγορεύσεις Ασφυκτιά από την υπερπροστασία των γονέων Η ψυχολογική υποστήριξη του παιδιού και της οικογένειάς του θα τους βοηθήσει να αντιµετωπίσουν το διαβήτη µε ρεαλισµό, υπευθυνότητα και αισιοδοξία!
7. Εφηβεία Ø Ø Ø Ø q q Περίοδος που χαρακτηρίζεται από έντονες ορµονικές, σωµατικές και ψυχοσυναισθηµατικές αλλαγές Αµφισβήτηση κάθε µορφής εξουσίας (γονεϊκή ή ιατρική) Επανάσταση - άρνηση κατά του διαβήτη ( Diabetes burnout ) Συµπεριφορές υψηλού κινδύνου (αυξηµένη σεξουαλικότητα, αλκοόλ, κάπνισµα κ.λ.π) Η εφηβεία είναι στενά συνδεδεµένη µε επιδείνωση του µεταβολικού ελέγχου Πτωχός γλυκαιµικός έλεγχος διάρκειας 5-7 ετών (διάστηµα ανάλογο µε τη διάρκεια της εφηβείας) αυξάνει τον κίνδυνο εµφάνισης επιπλοκών για τα επόµενα 6-10 έτη! IDF/ISPAD 2011
ΔΙΑΒΗΤΗΣ 7. Εφηβεία Οι ανάγκες των εφήβων σε ινσουλίνη είναι αυξηµένες λόγω της φυσιολογικής αντίστασης στην ινσουλίνη v Παράλειψη έως απουσία µετρήσεων v Παράλειψη ενέσεων µε συνέπεια τη σηµαντική έως επικίνδυνη επιδείνωση του γλυκαιµικού ελέγχου v Αυξηµένη κατανάλωση φαγητού µε συνέπεια τον κίνδυνο παχυσαρκίας ή αντίστοιχα µειωµένη κατανάλωση φαγητού για απώλεια βάρους µε συνέπεια τις συχνές και έντονες υπογλυκαιµίες - ιδιαίτερα στα κορίτσια
7. Εφηβεία v Αδιαφορία για την ισορροπία γεύµατος ινσουλίνης µε αποτέλεσµα έντονες διακυµάνσεις των τιµών γλυκόζης v Καταγραφή ψευδών τιµών στο ηµερολόγιο (όσοι εξακολουθούν και το διατηρούν) v Μεγάλη κατανάλωση αλκοόλ (ένδειξη ενηλικίωσης). Είναι εξαιρετικά σύνηθες να βλέπουµε έντονες υπογλυκαιµίες τα ξηµερώµατα του Σαββάτου και της Κυριακής
7. Εφηβεία (I) Η οµάδα του διαβήτη πρέπει να εστιάσει στα εξής σηµεία : v Αναγνώριση των ειδικών χαρακτηριστικών των εφήβων v Κατανόηση της ψυχοκοινωνικής και φυσιολογικής εξέλιξης κατά τη διάρκεια της εφηβείας v Ο διαβήτης για µερικούς έφηβους είναι ανασταλτικός παράγοντας για την «εξερεύνηση» της ζωής, ενώ για κάποιους άλλους αποτελεί το έναυσµα για την ανάπτυξη συµπεριφορών υψηλού κινδύνου v Ανάπτυξη επικοινωνιακών τεχνικών - εφηβοκεντρικές, µη επικριτικές, υποστηρικτικές, εµπιστευτικές
7. Εφηβεία (II) v Αναγνώριση της έντονης ανάγκης προσαρµογής και αποδοχής του εφήβου σε οµάδες συνοµηλίκων του, γεγονός που µπορεί να προκαλέσει συγκρούσεις µε την οικογένεια του v Κατανόηση όλων των αιτιών που οδηγούν σε ασταθή γλυκαιµικό έλεγχο v Συζήτηση για την αναγκαιότητα των ενέσεων ινσουλίνης, για τα οφέλη του αυτοελέγχου καθώς και για τον κίνδυνο των επαναλαµβανόµενων υπογλυκαιµιών και της χρόνιας υπεργλυκαιµίας
7. Εφηβεία (III) v Αναγνώριση σηµείων σοβαρής ψυχικής διαταραχής (κατάθλιψη, διατροφικές διαταραχές, χρήση ναρκωτικών ουσιών) και περαιτέρω παραποµπή σε παιδοψυχίατρο v Συµβουλές για την ασφαλή κατανάλωση αλκοόλ και για τους κινδύνους του καπνίσµατος η απαγόρευσή τους δεν έχει νόηµα v Παροχή πληροφοριών για τη σεξουαλική υγεία, την αντισύλληψη και την ασφαλή οδήγηση v Εξασφάλιση οµαλής µετάβασης σε ιατρείο ενηλίκων
Σας ευχαριστώ πολύ!