Μέτρα Νοσηρότητας
Αναλογία (Proportion) Κλάσµα Αριθµητής ΣΥΜΠΕΡΙΛΑΜΒΑΝΕΤΑΙ ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΩΣ στον παρανοµαστή Ποσότητες της ίδιας φύσης Κυµαίνεται πάντα µεταξύ 0 και 1 Ποσοστό = αναλογία x 100 κυµαίνεται: 0-100 2 = --- = 0,5 = 50% 4
Πηλίκο ρυθµού / Πηλίκο Κλάσµα Ρυθµός (ταχύτητα) ενός γεγονότος ως προς χρόνο Αριθµητής - πλήθος ΓΕΓΟΝΟΤΩΝ σε κάποιο χρονικό διάστηµα Παρανοµαστής - πληθυσµός στον οποίο συµβαίνουν τα γεγονότα στο ίδιο διάστηµα (πληθυσµός σε κίνδυνο) - περιλαµβάνει χρόνο παρατηρήθηκαν το 2006 2 ----- = 0,02 / έτος 100
Η έννοια του δείκτη Συχνότητα του υπό παρατήρηση συµβάντος Εκτιθέµενος σε κίνδυνο πληθυσµός Αναφορά στο Ίδιο χρονικό διάστηµα
Καταλληλότητα παρονοµαστών Εκτίµηση έγκαιρης εµβολιαστικής κάλυψης για διφθερίτιδα, τέτανο, κοκκύτη µε το βασικό σχήµα στη Θεσσαλονίκη Ποιος είναι ο κατάλληλος αριθµητής; Ποιος είναι ο κατάλληλος παρονοµαστής;
Μέτρα νοσηρότητας Επιδηµιολογία: «η µελέτη της κατανοµής της συχνότητας των νοση- µάτων και των παραγόντων που τα προσδιορίζουν» ύο τύποι µέτρων νοσηρότητας: Επίπτωση (Incidence): µετρά συχνότητα NΕΩΝ περιπτώσεων σε καθορισµένη χρονική περίοδο Αναλογία επίπτωσης (Incidence Proportion) Πηλίκο επίπτωσης (Incidence Rate) Επιπολασµός (Prevalence): µετρά συχνότητα νοση- µάτων που ΥΠΑΡΧΟΥΝ σε καθορισµένο χρονικό σηµείο
Επιπολασµός
Επιπολασµός (Prevalence) Αριθµός περιπτώσεων σε καθορισµένο χρονικό σηµείο Συνολικός πληθυσµός στο ίδιο χρονικό σηµείο Αναλογία του πληθυσµού προσβεβληµένου από νόσο σε συγκεκριµένο χρονικό σηµείο Εκφράζεται ως αναλογία (ή ποσοστό) Παράδειγµα ΗΙV σε περιοχή Χ τον Μάρτιο 2003: Πληθυσµός 100.000 Ασθενείς 1.500 Επιπολασµός 1,5%
Παραδείγµατα Αριθµητής: παιδιά από 5-16 ετών που καπνίζουν τουλάχιστον 1 τσιγάρο την εβδοµάδα και κατοικούν στη Θεσσαλονίκη στις 15 Απριλίου 2007 Παρονοµαστής: Όλα τα παιδιά 5-16 ετών που κατοικούν στη Θεσσαλονίκη στις 15 Απριλίου 2007
Πλεονεκτήµατα και Μειονεκτήµατα Χρήσιµος στην εκτίµηση της κατάστασης υγείας και των αναγκών µιας κοινότητας Χρόνιες καταστάσεις που απαιτούν συνεχή άντληση πόρων Εκτίµηση επίδρασης ενός προληπτικού µέτρου υσχέρειες κατά τη σύγκριση δύο πληθυσµών υσχέρειες κατά την εκτίµηση αλλαγών στον επιπολασµό µιας νόσου
Αναλογία Επίπτωσης
Αναλογία Επίπτωσης (Incidence Proportion) Αριθµός ΝΕΩΝ περιπτώσεων κατά τη διάρκεια µίας περιόδου Πληθυσµός σε κίνδυνο στην αρχή αυτής της περιόδου Παράδειγµα ΗΙV σε περιοχή Χ τον Μάρτιο 2003: Πληθυσµός 100.000 Νέοι Ασθενείς 50 Επίπτωση 0,5 / 1000 ανά µήνα
Αναλογία Επίπτωσης (Ιncidence Proportion, IP) x x Πληθυσµός = 14 Νόσησαν = 6 x x x x IP = 6/14 = 0,43 ανά έτος = 43% ανά έτος x έναρξη νόσου Μήνας 1 Μήνας 12 Παραδοχή: όλος ο πληθυσµός σε κίνδυνο παρακολουθείται για το ίδιο χρονικό διάστηµα («ΚΛΕΙΣΤΟΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ»)
Αναλογία Επίπτωσης µέτρο/δείκτης συχνότητας νοσηµάτων Συνώνυµοι όροι: - Αναλογία Επίπτωσης (Incidence Proportion) - Κίνδυνος / Μέσος Κίνδυνος (Risk / Average Risk) - Αθροιστική Επίπτωση (Cumulative Incidence) - Επίπτωση (Incidence) Σε επιδηµίες: - Πηλίκο Προσβολής (Attack Rate) Παραδοχές: - Ορισµένη χρονική περίοδος - Κλειστός πληθυσµός
Παραδείγµατα Αριθµητής: νέα περιστατικά ενηλίκων µε Σακχαρώση ιαβήτη που διαγνώστηκαν το 2006 στη Θεσσαλονίκη Παρονοµαστής: Όλοι οι ενήλικες που κατοικούν στη Θεσσαλονίκη την 01.01.2006 ή στις 30.06.06
Χρήση και Αξία Ποσοτικοποιεί τα νέα περιστατικά σε ένα εύρος χρόνου καλύτερη εκτίµηση των αναγκών υγείας καλύτερος σχεδιασµός των υπηρεσιών Χρήσιµη για την αξιολόγηση της επίδρασης ενός προληπτικού µέτρου. Χρήσιµη για τη µελέτη των αιτίων µιας σπάνιας κατάστασης σε ένα στατικό (κλειστό) πληθυσµό
Πηλίκο Επίπτωσης
Ανοιχτός πληθυσµός x x x x χρήση έννοιας ανθρωπο-χρόνου x x Μήνας 1 Μήνας 12 x έναρξη νόσου Λαµβάνεται υπόψη ότι τα άτοµα µπορεί να µην είναι για το ίδιο χρονικό διάστηµα στον πληθυσµό σε κίνδυνο
Πηλίκο επίπτωσης (Incidence Rate, IR) Αριθµός ΝΕΩΝ περιπτώσεων κατά τη διάρκεια µίας περιόδου Πηλίκο Σύνολο ανθρωπο-χρόνου σε κίνδυνο Έννοια ρυθµού (ταχύτητας) Παρανοµαστής: - είναι χρόνος - το σύνολο του χρόνου που κάθε άτοµο είναι σε παρακολούθηση από τη µελέτη και είναι δυνατόν να αποκτήσει (νέα περίπτωση) την νόσο που µελετάται
Ανθρωπο-χρόνος 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 00 Έτη σε κίνδυνο A B C x 6,0 6,0 11,0 D E x 9,5 5,0 Σύνολο ετών σε κίνδυνο 37,5 -- χρόνος παρακολούθησης x έναρξη νόσου IR = 2 / 37,5 ανθρωπο-έτη = 0,053 ανθρωπο-έτη = = 5,3 / 100 ανθρωπο-έτη
Ανθρωπο-χρόνος 100 ανθρωπο-έτη: 1 άτοµο για 100 χρόνια 2 άτοµα για 50 χρόνια 50 άτοµα για 2 χρόνια 100 άτοµα για 1 χρόνο 200 άτοµα για 6 µήνες υνατότητα Σύγκρισης και Ακρίβεια
Παραδείγµατα Κατά την παρακολούθηση 3500 γυναικών στη χώρα Χ η επίπτωση της φυµατίωσης στις HIV (+) ήταν 9.92 ανά 100 ανθρωποέτη Ποιος είναι ο αριθµητής και ποιος ο παρονοµαστής του πηλίκου επίπτωσης;
Πηλίκο Επίπτωσης µέτρο/δείκτης συχνότητας νοσηµάτων Έννοια µονάδας «ανθρωπο-χρόνου» Συνώνυµοι όροι: - Πηλίκο Επίπτωσης (Incidence Rate) - Επίπτωση (Incidence) - Πυκνότητα Επίπτωσης (Incidence Density) - Ισχύς νοσηρότητας (Force of Morbidity) rate = «πηλίκο ρυθµού» ή «πηλίκο» ή «δείκτης»
Ποιο µέτρο θα χρησιµοποιήσετε και γιατί; Ερώτηση 1: Για την εκτίµηση της επίδρασης ενός προγράµµατος για την εκρίζωση του κουνουπιού Aedes aegypti που προκαλεί δάγκειο πυρετό σε ένα στρατόπεδο προσφύγων. Αναλογία επίπτωσης Ερώτηση 2: Για την εκτίµηση της συχνότητας της σχιζοφρένειας προκειµένου να δηµιουργηθούν νέες ψυχιατρικές δοµές. Επιπολασµός Ερώτηση 3: Για την εκτίµηση της συχνότητας της ηπατίτιδας Β σε ένα πληθυσµό υψηλού κινδύνου. Πηλίκο επίπτωσης
Σχέση µεταξύ επίπτωσης, επιπολασµού και διάρκειας νόσου Επίπτωση ιάρκεια Επιπολασµός Θάνατοι Θεραπεύτηκαν Χάθηκαν...
Σχέση µεταξύ επίπτωσης, επιπολασµού και διάρκειας νόσου Π α ρ ά δ ε ι γ µ α Αναλογία Επίπτωσης: 3 ασθενείς / 100 πληθ. / µήνα 3 ασθενείς / 100 πληθ. / 30 ηµέρες 1 ασθενής / 100 πληθ. / 10 ηµέρες 1 2 3 4 Ασθενείς (σε πληθυσµό 100 ατόµων) Μέση διάρκεια νόσου: 10 ηµέρες Επιπολασµός (15 Σεπ): 1 / 100 πληθ. = 1% Μέση διάρκεια νόσου: 20 ηµέρες Επιπολασµός (15 Σεπ): 2 / 100 πληθ. = 2% 5 1 2 3 4 5 21-31 Αυγ 1-10 Σεπ 11-20 Σεπ 21-30 Σεπ 1-10 Οκτ Ασθενείς (σε πληθυσµό 100 ατόµων) 21-31 Αυγ 1-10 Σεπ 11-20 Σεπ 21-30 Σεπ 1-10 Οκτ Επιπολασµός = Αναλογία Επίπτωσης x µέση διάρκεια νόσου
Παράδειγµα 10 9 8 7 6 5 4 3 ασθενής (σε παρακολούθηση) υγιής (σε παρακολούθηση) 2 1 Ιαν Φεβ Μαρ Απρ Μαι Ιουν Ιουλ Επιπολασµός 1 Μαρτίου = 3 / 8 Αναλογία επίπτωσης Μάρ-Ιουν 4 άτοµα απέκτησαν νόσο τον Μάρτιο-Ιούνιο από?? 16 ανθρωπο-µήνες σε κίνδυνο Πηλίκο επίπτωσης = 4 / 16 ανθρωπο-µήνες = 1 / 4 ανθρωπο-µήνες = 4 / 8
Παράγοντες που αυξάνουν τη διάρκεια της νόσου Ο υποθεραπευόµενος Σ (Ι) έχει υψηλή θνητότητα. Ποια είναι η επίδραση της θεραπείας µε ινσουλίνη στον επιπολασµό του; Μετά από ένα πρόγραµµα διάδοσης του θηλασµού ο επιπολασµός του αυξήθηκε. Ο αριθµός των µητέρων που θήλαζαν δεν επηρεάστηκε. Πού οφείλεται αυτή η αλλαγή;
Παράγοντες που µειώνουν τη διάρκεια της νόσου Ο επιπολασµός της στεφανιαίας νόσου σε ένα πληθυσµό Α είναι µικρότερος από τον πληθυσµό Β. Πού µπορεί να οφείλεται αυτό; Ο επιπολασµός της οστεοπόρωσης στο Περού είναι µικρότερος απ ότι στον Καναδά. Πού µπορεί να οφείλεται αυτό;
Μέτρα Θνησιµότητας
Θνησιµότητα Θνησιµότητα τετάνου στον τόπο Χ το 2002 Θάνατοι από τέτανο: 17 Σύνολο πληθυσµού το 2002: 58.000.000 Πηλίκο Θνησιµότητας = 0,029 / 100.000 / έτος (Έχει χρησιµοποιηθεί και όρος «είκτης Θνησιµότητας») Το πηλίκο µπορεί να εκφρασθεί µε οποιαδήποτε δύναµη του 10-100, 1.000, 10.000, 100.000
Αδρός είκτης Θνησιµότητας Crude Death Rate Συνολικός αριθµός θανάτων από όλες τις αιτίες σε ένα πληθυσµό κατά τη διάρκεια ενός έτους προς το µέσο πληθυσµό στη διάρκεια του ίδιου έτους (χ 1000).
είκτης Ειδικής Θνησιµότητας Συνολικός αριθµός θανάτων µιας οµάδας πληθυσµού µε κάποιο κοινό χαρακτηριστικό προς τον αριθµό των ατόµων της ίδιας οµάδας (χ 1000). Το κοινό χαρακτηριστικό µπορεί να είναι φύλο, ηλικία, επάγγελµα, παράγοντας κινδύνου (π.χ. κάπνισµα)
είκτης Αναλογικής Θνησιµότητας Proportional Mortality Rate Θάνατοι από µία αιτία θανάτου σε ένα πληθυσµό ένα χρονικό διάστηµα προς το σύνολο θανάτων στον ίδιο πληθυσµό το ίδιο χρονικό διάστηµα (χ100)
είκτης Θνητότητας - Case Fatality Rate αποτελεί έννοια ευρύτατης σύγχυσης. είκτης θνητότητας = Αριθµός θανάτων από µία νόσο Χ 100 Άτοµα που νόσησαν από την ίδια νόσο
Ο δείκτης θνητότητας εκφράζει τη βαρύτητα της πρόγνωσης µίας νόσου Ο δείκτης θνησιµότητας εκφράζει τη συχνότητα θανάτου από τη νόσο στον πληθυσµό. Ο δείκτης θνητότητας του AIDS είναι πολύ µεγαλύτερος από τον αντίστοιχο της ισχαιµικής καρδιοπάθειας Ο δείκτης θνησιµότητας της ισχαιµικής καρδιοπάθειας είναι πολύ µεγαλύτερος από τον αντίστοιχο του AIDS.
Ο δείκτης θνητότητας εκφράζει τη βαρύτητα της πρόγνωσης µίας νόσου Ο δείκτης θνησιµότητας εκφράζει τη συχνότητα θανάτου από τη νόσο στον πληθυσµό. Ο δείκτης θνητότητας του AIDS είναι πολύ µεγαλύτερος από τον αντίστοιχο της ισχαιµικής καρδιοπάθειας Ο δείκτης θνησιµότητας του AIDS είναι πολύ µικρότερος από τον αντίστοιχο της ισχαιµικής καρδιοπάθειας.
είκτης Μητρικής θνησιµότητας ΜMR(1) = Nm χ1000 Ni MMR (2) = Nm χ1000 Yw Nm : Αριθµός θανάτων γυναικών κατά την κύηση ως και 42 ηµέρες µετά τον τοκετό από σχετικά αίτια σε ένα έτος Yw: Γυναίκες σε αναπαραγωγική ηλικία (15-49 ετών) κατά το ίδιο έτος (Γυναίκες-Έτη) Ni: Αριθµός γεννηθέντων ζώντων κατά το ίδιο έτος
είκτης Βρεφικής θνησιµότητας (Infant Mortality Rate) Συχνά χρησιµοποιείται ως δείκτης του επιπέδου υγείας µιας κοινότητας IMR = Αριθµός θανάτων βρεφών σε ένα έτος χ1000 Αριθµός γεννηθέντων ζώντων κατά το ίδιο έτος
είκτης Περιγεννητικής θνησιµότητας PMR = Nf + Nn χ1000 Ni + Nf Nf: Αριθµός γεννηθέντων νεκρών µετά την 28η εβδοµάδα κύησης σε ένα έτος Νn: Αριθµός θανάτων νεογνών ( κατά τη 1η εβδοµάδα της ζωής) σε ένα έτος Ni: Αριθµός γεννηθέντων ζώντων κατά το ίδιο έτος
Βιβλιογραφία Εθνική Σχολή ηµόσιας Υγείας και Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Νοσηµάτων. «Αρχές και µέθοδοι επιδηµιολογικής επιτήρησης και διερεύνησης επιδηµιών». Rothman KJ. Epidemiology, an introduction». Henneckens CH, Buring JE. Epidemiology in Medicine». Last J. Dictionary of epidemiology.