1 η ενότητα: Από τον τόπο μου σ όλη την Ελλάδα Ταξίδια, περιηγήσεις, γνωριμία με ανθρώπους, έθιμα πολιτισμό Περίοδοι διδασκαλίας: 7 1 η περίοδος: Μέρος Α Εισαγωγικά κείμενα Μέσα από κείμενα οι μαθητές: Να γνωρίσουν τον τόπο τους, εθνικά και πολιτικά. Να συνειδητοποιήσουν τις κοινές καταβολές Ελλήνων και Κυπρίων. Να συγκρίνουν το επίπεδο πολιτισμού των αρχαίων και των σύγχρονων Ελλήνων. Να αντιληφθούν την αξία του τουρισμού ως δυνατότητα όχι μόνο ψυχαγωγίας αλλά και γνωριμίας με τον τόπο, την ιστορία και τον πολιτισμό του. Να εξοικειωθούν με την ερευνητική εργασία, ξεκινώντας τη διαθεματική εργασία της ενότητας (φάση 1). Επιλέγονται τρία κείμενα τα οποία είναι δυνατό να διαβαστούν σε μια διδακτική περίοδο, όπως: 1. Ταξιδιωτικό κείμενο για ένα αρχαιολογικού ενδιαφέροντος τόπο της Κύπρου πχ. το αρχαίο θέατρο του Κουρίου 2. Κείμενο 3 του βιβλίου σελ.12, «Ελλάδα είναι οι άνθρωποι» 3. Κείμενο 4 του βιβλίου σελ.13, «Προγραμματίζοντας ένα ταξίδι: Αστυπάλαια» Γίνεται ανάγνωση και ακολουθεί καθοδηγούμενος διάλογος αλλά και ελεύθερη συζήτηση με βάση τις ερωτήσεις και τους στόχους του βιβλίου. Αν υπάρχει χρόνος και, ανάλογα με τις δυνατότητες της τάξης, καλό θα ήταν να διαβαστούν και άλλα ταξιδιωτικά κείμενα που αφορούν την Ελλάδα και την Κύπρο. Εργασία για το σπίτι: Από το ξεκίνημα της ενότητας στοχεύουμε στη διαθεματική εργασία, η οποία θα ήταν καλό να αποτελείται από τις εργασίες που θα παράγονται κατά τη διάρκεια των 7 περιόδων διδασκαλίας. Με την ανάγνωση μέσα στην τάξη έχει δημιουργηθεί κάποιο ενδιαφέρον στους μαθητές και αυτό ο καθηγητής θα το αξιοποιήσει για να προχωρήσει στην ανάθεση της διαθεματικής εργασίας. Ο στόχος στη συγκεκριμένη ενότητα είναι η σύνταξη ενός τουριστικού οδηγού για την προβολή της πόλης τους ή της περιοχής τους.. Για την εργασία αυτή ο καθηγητής έχει από πριν οργανώσει 3 ομάδες των 8 ή και περισσότερων μαθητών και αναθέτει σε πρώτη φάση τη μελέτη και την έρευνα του -1-
θέματος. Οι εργασίες των μαθητών, που θα πρέπει να είναι έτοιμες για παρουσίαση κατά την τρίτη περίοδο διδασκαλίας της ενότητας, είναι κατά ομάδες οι πιο κάτω: α) Να μελετήσουν, από διάφορους τουριστικούς οδηγούς, τον τρόπο παρουσίασης των πολιτισμικού ενδιαφέροντος χώρων και να επιλέξουν αποσπάσματα. β) Να μελετήσουν από τα σχολικά βιβλία της Ιστορίας και της Γεωγραφίας της Κύπρου και να βρουν στοιχεία που αναφέρονται στην περιοχή για την οποία θα ετοιμάσουν τον οδηγό, πχ. την πόλη τους. γ) Να επισκεφτούν τις ιστοσελίδες του ΕΟΤ(www.eot.gr.) και του ΚΟΤ (www.visitcyprus.org.cy) και να μελετήσουν τους τρόπους προβολής των αξιοθέατων και των χώρων αναψυχής. 2 η περίοδος: Μέρος Β - Συντακτικό Με τις ασκήσεις οι μαθητές: Να αντιληφθούν τη λειτουργία του υποκειμένου στην πρόταση. Να συνειδητοποιήσουν τις διάφορες μορφές του υποκειμένου (ουσιαστικό, αντωνυμία, πρόταση). Να κατανοήσουν τη συμφωνία του υποκειμένου με το ρήμα στο πρόσωπο και τον αριθμό. Παρατήρηση των φράσεων των κειμένων, συζήτηση, επαγωγική κατανόηση του συντακτικού φαινομένου μέσα από τα κείμενα. Οι μαθητές καλούνται να απαντήσουν προφορικά στις τρεις πρώτες ασκήσεις από τη σελίδα 15, ακούω και μιλώ. Η έννοια του υποκειμένου, ως βασικού συστατικού της πρότασης, θεωρείται προϋπάρχουσα γνώση. Αν ο καθηγητής διαπιστώσει ότι δεν την κατέχουν, βοηθά τους μαθητές από την αρχή με το θεωρητικό πλαίσιο, χρησιμοποιώντας και τη σελίδα 16 του βιβλίου.η άσκηση 2 είναι καλό να ενισχυθεί με την άσκηση 3, σελίδα 10, από το τετράδιο εργασιών. Για να εφαρμόσουν τη νέα γνώση, καλούνται να εργαστούν ατομικά και σιωπηλά στις επόμενες ασκήσεις διαβάζω και γράφω. Η συνταγή για ντοματοκεφτέδες, σελίδα 16, εξυπηρετεί με θαυμάσιο τρόπο τον τρίτο στόχο, δηλαδή τη συμφωνία του υποκειμένου με το ρήμα στο πρόσωπο και τον αριθμό. Ανακεφαλαίωση από τους μαθητές. Εργασία για το σπίτι : Ασκήσεις από το τετράδιο εργασιών -2-
3 η περίοδος: Μέρος Γ - Παραγωγή Με τις ασκήσεις οι μαθητές: Να αντιληφθούν ότι πολλές λέξεις παράγονται με αχώριστα μόρια (λόγια και μη). Να αναγνωρίζουν λέξεις που έχουν αχώριστα μόρια στο πρώτο μέρος και να διακρίνουν τα λόγια από τα μη λόγια. Να ξεχωρίζουν τις μορφές και τις σημασίες των μορίων. Να εξοικειωθούν με την οργάνωση και σύνταξη ενός σχεδίου εργασίας (project) και να συνεργαστούν στη συλλογή υλικού και στην παραγωγή ποικίλων μορφών λόγου, συνεχίζοντας τη διαθεματική εργασία της ενότητας (φάση 2). Παρατήρηση των φράσεων των κειμένων, συζήτηση, επαγωγική κατανόηση του γραμματικού φαινομένου μέσα από τα κείμενα. Οι μαθητές κάνουν τις ασκήσεις της σελ. 17, ακούω και μιλώ Μαζί με τον καθηγητή μελετούν τη θεωρία στη σελίδα 18. Η προσοχή επικεντρώνεται στη σημασία του κάθε μορίου και το μηχανισμό με τον οποίο σχηματίζονται οι λέξεις. Γίνεται ανάγνωση του κειμένου 6, σελ. 18 «Άγιος Αχίλλειος» και οι ασκήσεις 1 και 2 διαβάζω και γράφω, για εξάσκηση στη χρήση λέξεων με αχώριστα μόρια. Η άσκηση 3 θα ανατεθεί ως εργασία για το σπίτι. Με αφορμή το πιο πάνω κείμενο ο καθηγητής προχωρεί στη δεύτερη φάση της διαθεματικής εργασίας. Οι μαθητές παρουσιάζουν με συντομία τα στοιχεία που έχουν συγκεντρώσει από την πρώτη φάση και οι ομάδες αναλαμβάνουν τις πιο κάτω εργασίες για το σπίτι: α) Να συλλέξουν φωτογραφικό υλικό από μνημεία και αξιοθέατα της πόλης τους και να γράψουν λεζάντες. β) Να συγγράψουν κείμενα με τα οποία να περιγράφουν διάφορα χαρακτηριστικά σημεία της πόλης τους, δίνοντας βαρύτητα στη Γεωγραφία ή την Ιστορία. γ) Να ετοιμάσουν το σχεδιάγραμμα της έκδοσης ενός τουριστικού οδηγού. Μερικοί μαθητές της ομάδας να ετοιμάσουν σύντομα κείμενα με τα οποία να διαφημίζουν διάφορα σημεία και να καλούν τον αναγνώστη να τα επισκεφθεί Οι εργασίες να ετοιμαστούν ηλεκτρονικά στο σπίτι ή στο σχολείο (στα πλαίσια του μαθήματος των ΗΥ) -3-
4 η περίοδος: Μέρος Δ Τρόποι ανάπτυξης παραγράφου Να αντιληφθούν, με απλό τρόπο, την οργάνωση μιας παραγράφου με διάφορες μεθόδους (αιτιολόγηση, παραδείγματα, σύγκριση, αντίθεση, διαίρεση κτλ.). Να ασκηθούν, προφορικά και γραπτά, στην ανάπτυξη παραγράφου με τη χρήση λεπτομερειών - παραδειγμάτων Να ασκηθούν, προφορικά και γραπτά, στους άλλους τρόπους ανάπτυξης παραγράφου, για να μπορούν να υποστηρίζουν τις απόψεις τους Να συνειδητοποιήσουν ότι συνήθως χρησιμοποιείται συνδυασμός τρόπων μεθόδων στην ανάπτυξη των παραγράφων. Υπενθυμίζονται στους μαθητές οι προηγούμενες γνώσεις που αποκτήθηκαν στην Α τάξη, δηλαδή τα δομικά μέρη της παραγράφου και ο τρόπος σύνδεσης των προτάσεων στο εσωτερικό μιας παραγράφου. Γίνονται οι ασκήσεις στη σελ. 19 ακούω και μιλώ και στη σελ. 20 διαβάζω και γράφω, που υποστηρίζουν ικανοποιητικά το θεωρητικό πλαίσιο της διδασκαλίας. Με τα κείμενα και τις ασκήσεις των σελίδων 21 23 ο καθηγητής παρουσιάζει τους υπόλοιπους τρόπους ανάπτυξης παραγράφου, με αργά και προσεκτικά βήματα, γιατί η εργασία αυτή είναι ιδιαίτερα σύνθετη και απαιτητική για τους μαθητές αυτής της ηλικίας. Γίνεται λοιπόν ανάγνωση των κειμένων με τη βοήθεια των ερωτήσεων ακούω και μιλώ. Στη συνέχεια, με τη βοήθεια των οδηγιών του μέρους διαβάζω και γράφω και με περισσότερη ποικιλία, ανάλογα και με το ενδιαφέρον τους, οι μαθητές γράφουν μικρά κείμενα που θα εξυπηρετήσουν και τη διαθεματική εργασία. Οι εργασίες θα αξιοποιηθούν αργότερα και θα αποτελέσουν μέρος του τουριστικού οδηγού που θα εκδώσει η τάξη. 5 η περίοδος: Μέρος Ε - Λεξιλόγιο Να εξοικειωθούν με λέξεις που έχουν σχέση με τόπους και ταξίδια. Να ταξινομήσουν το λεξιλόγιό τους. Να σχηματίσουν οικογένειες λέξεων. Να ασκήσουν την κρίση τους και την επιχειρηματολογία τους, επιλέγοντας τα καταλληλότερα κείμενα και δικαιολογώντας την επιλογή τους, στα πλαίσια της διαθεματικής εργασίας (φάση 3). -4-
ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ Οι μαθητές συνεργάζονται,σε ομάδες των 2 ή 4,στις τέσσερις ασκήσεις της σελίδας 24 και ο καθηγητής παρακολουθεί και βοηθά όπου χρειάζεται. Στη συνέχεια ανακοινώνουν τα κείμενα που έχουν αναλάβει ως εργασία στο σπίτι από την προηγούμενη περίοδο και η τάξη αποφασίζει ποια από αυτά είναι τα καταλληλότερα για την έκδοση του τουριστικού οδηγού που προγραμματίστηκε, στα πλαίσια της διαθεματικής εργασίας. Αν δεν υπάρχει αρκετός χρόνος, η εργασία αυτή ολοκληρώνεται στην επόμενη περίοδο. Όσα κείμενα κριθούν κατάλληλα θα γραφτούν στον Ηλεκτρονικό Υπολογιστή, για να είναι έτοιμα στην τελική φάση της ολοκλήρωσης του project. 6 η περίοδος: Μέρος ΣΤ Δραστηριότητες παραγωγής λόγου Να ασκηθούν στην παραγωγή προφορικού λόγου με την τεχνική της περιγραφής. Να ασκηθούν στην παραγωγή γραπτού λόγου με την τεχνική των διάφορων τρόπων ανάπτυξης παραγράφων. Να ασκηθούν στην αυτοαξιολόγηση με βάση συγκεκριμένα κριτήρια. Αξιοποιούνται όλες οι ασκήσεις της σελίδας 25 για παραγωγή προφορικού και γραπτού λόγου μέσα στην τάξη. Με την τεχνική της αντίθεσης και της αιτιολόγησης οι μαθητές περιγράφουν προφορικά τόπους και σημεία (ασκήσεις 1 και 2 ακούω και μιλώ) Οι μαθητές εργάζονται σε ομάδες των τεσσάρων για τις ασκήσεις 1 και 2 από το μέρος διαβάζω και γράφω και ασκούνται στην τεχνική της σύγκρισης αντίθεσης και της αιτιολόγησης Οι ασκήσεις 3 και από τα δύο μέρη ανατίθενται ως εργασία για το σπίτι, αφού χρειάζονται πηγές που μπορεί να μη διατίθενται στη σχολική αίθουσα. Οι μαθητές θα ετοιμάσουν για την επόμενη περίοδο τη μία απάντησή τους σε προσχεδιασμένο προφορικό λόγο τους και την άλλη σε μορφή πρόσκλησης Με βάση τα κριτήρια αυτοαξιολόγησης που δίνει το βιβλίο οι μαθητές κρίνουν τα δικά τους κείμενα συγκρίνοντάς τα και με αυτά των συμμαθητών τους. Η εργασία αυτή γίνεται σε συνεργασία με τον καθηγητή. -5-
7 η περίοδος: Διαθεματική εργασία (τελική φάση) Καλλιέργεια δεξιοτήτων Να αξιολογούν υλικό, να οργανώνουν και να συνθέτουν μια διαθεματική εργασία (project). Να συνεργάζονται με όλη την κοινωνία της τάξης τους γρήγορα και αποτελεσματικά. Να εξοικειωθούν με την παρουσίαση του υλικού που έχει επιλεχθεί. Να υλοποιήσουν τον τουριστικό οδηγό με το υλικό που συγκέντρωσαν. Παρουσιάζεται το σχεδιάγραμμα που ετοιμάστηκε από την ομάδα που ανέλαβε την εργασία αυτή, και το οποίο έχει επεξεργαστεί από πριν ο καθηγητής για εξοικονόμηση χρόνου, αλλά και για καλύτερα αποτελέσματα. Παρουσιάζονται μερικοί τουριστικοί οδηγοί από την Κύπρο, την Ελλάδα και αλλού, για να έχουν οι μαθητές σαφή εικόνα του αντικειμένου. Οι μαθητές καθοδηγούνται με συζήτηση, αλλά και σαφείς οδηγίες, να εντάξουν στο πλαίσιο του σχεδιαγράμματος τα κείμενα και τις φωτογραφίες που έχουν συγκεντρώσει. Μαθητές με ιδιαίτερες καλλιτεχνικές ικανότητες αναλαμβάνουν να τελειοποιήσουν την εμφάνιση της εργασίας στο σπίτι. Μαθητές με ιδιαίτερες ικανότητες στους ΗΥ αναλαμβάνουν να ετοιμάσουν την εργασία της τάξης σε ηλεκτρονική μορφή στο σπίτι. Εναλλακτική πρόταση για αξιοποίηση της 7 ης περιόδου: Η τελευταία φάση της διαθεματικής εργασίας μπορεί να ανατεθεί σε μερικούς μαθητές, για ολοκλήρωση στο σπίτι. Η περίοδος αυτή διατίθεται για αξιολόγηση διαγώνισμα. Ετοιμάζεται εξεταστικό δοκίμιο με βάση τα πρότυπα και τις οδηγίες από το βιβλίο του καθηγητή. -6-