Πόπτση Ελένη, Ψυχολόγος ΑΠΘ Κουντή Φωτεινή, Γνωστικός Ψυχολόγος ΑΠΘ Λυσίτσας Κων/νος, Νευρολόγος email:poptsielena@gmail.com 9th Panhellenic Conference on Alzheimer's Disease and 1st Mediterranean on Neurodegenerative Diseases
Δημογραφικά Στοιχεία Φύλο: Θ Ηλικία: 68 Εκπαίδευση: 6 έτη Οικογενειακή Κατάσ ταση: Διαζευγμένη/δύο παιδιά Επάγγελμα: Αγρότισσα-Baby sitter Διαμονή: Θεσσαλονίκη Εναισθησία Νοητικών Ελλείψεων: Ναι Συνοδός: Κόρη Κληρονομικότητα: Όχι
Χρονικό Νευροψυχολογικών Εκτιμήσεων 11/3/2009 27/01/2012 27/10/2014
η 1 Νευροψυχολογική Εκτίμηση 11/3/2009 Κατά την 1η ΝΨΕ έρχεται μόνη Δίνει η ίδια πληροφορίες Διάρκεια Συμπτωμάτων: 10 έτη Α ρ χ ι κό Σ ύ μ π τ ω μ α : μ ν ή μ η Έναρξη: βαθμιαία Ε κ λ υ τ ι κό ς π α ρ ά γ ω ν : ό χ ι Κατάσταση: επιδεινούμενη
1 η Νευροψυχολογική Εκτίμηση 11/3/2009 Προσωπική άποψη: Ξεχνά ραντεβού Είναι στεναχωρημένη Ξεχνά ονόματα Έχει άγχος Δ υ σ κο λ ί α ε ύ ρ ε σ η ς τ η ς Είναι νευρική κα τ ά λ λ η λ η ς λ έ ξ η ς Έ χ ε ι α ϋ π ν ί α - κο ι μ ά τ α ι 3 Απρόσεκτη ώρες την ημέρα Αφήνει τα φώτα ( σ ε ό λ η τ η ς τ η ζω ή ανοιχτά προβλήματα στον ύπνο)
Φαρμακευτική Αγωγή 11/3/2009 L e xo t a n i l ( α π ό τ ο 1 9 8 2 ) S t i l n ox ( α π ό τ ο 2 0 0 2 ) Τ av o r σ τ ο π α ρ ε λθ ό ν Glucophage (2008-2009) Re n i t e k p l u s 1 x 1 ( 2 0 0 1-2 0 0 9 )
1 η Νευροψυχολογική Εκτίμηση 11/3/2009 Νοητικές/λειτουργικές ελλείψεις: Προσοχή/Μνήμη Ε κ τ ε λ εσ τ ι κ ή λ ε ιτο υ ρ γ ί α ( σ ύ ν θ ε τ ε ς κα θ η μ ε ρ ιν έ ς δ ρ ασ τ η ρ ι ό τ ητ ε ς φ ά ρ μ α κα / ε π ι κο ιν ω ν ί α ) F RS S D ( λό γ ο ς / μ ν ή μ η γ ε γ ο ν ό τ ω ν κα ι ονομάτων/προσοχή)
1 η Νευροψυχολογική Εκτίμηση 11/3/2009 MMSE: 25 FUCAS: 46 FRSSD: 5 από την ίδια GDS: 0 Δε συνέχισε την εξέταση Δε θέλησε να δει το νευρολόγο Ν Ε Υ Ρ Ο Ψ Υ ΧΟΛΟ Γ Ι Κ Η Δ Ι Α Γ Ν Ω Σ Η : Ελάσσων Νοητική Διαταραχή πολλαπλών πεδίων
2 η Νευροψυχολογική Εκτίμηση 27/1/2012 Έρχεται μόνη σ την εξέταση Ολοκληρώνει την εξέταση
2 η Νευροψυχολογική Εκτίμηση 27/1/2012 Υ π ο κ ε ι μ ε ν ι κά π α ρ ά π ο ν α : Α ν α ρ ω τ ι έ τ α ι α ν έ χ ε ι π ά ρ ε ι τ ο φ ά ρ μ α κό τ η ς Ξ ε χ ν ά ρ α ν τ ε β ο ύ - κα θ η μ ε ρ ι ν ό ς έ λ ε γ χ ο ς κά θ ε πρωί Κάνει λίστες για τα ψώνια Ξ ε χ ν ά ε ι π ο υ τ ο π ο θ ε τ ε ί τ α π ρ ο σ ω π ι κά τ η ς αντικείμενα
2 η Νευροψυχολογική Εκτίμηση 27/1/2012 Ξεχνάει ονόματα γνωστών Δ υ σ κολί α ε ύ ρ εσ η ς λ έ ξε ω ν Δ υ σ κολί α σ υ γ κέ ν τ ρ ω σ η ς κα τ ά τ ην α ν ά γ ν ω σ η κα ι τ ην τ η λ εθ έασ η Δ ε ν α ν α φ έ ρ ε ι ό τ ι υ πά ρ χε ι κά π ο ι α α λ λα γ ή στη συμπεριφορά της
2 η Νευροψυχολογική Εκτίμηση 27/1/2012 Τηλεφωνική επικοινωνία με οικογενειακό περιβάλλον Κακή διάθεση ( αγ ωγ ή μ ε αγ χο λυ τ ι κά εδ ώ κα ι 3 0 έ τ η ) Α ρν ητ ι σ μ ό ς κα τά το πα ρ ε λθ ό ν Σοβαρή έλλειψη συντηρούμενης προσοχής Α φ ήν ε ι τ η μ ι α δ ο υλ ε ι ά γ ι α ν α κά ν ε ι μ ι α ν ά λ λ η κα ι μ ε τά ξε χ ν ά ε ι τ ι ή θ ε λ ε ν α κά ν ε ι
Ιατρικό Ιστορικό Υπέρταση Διαβήτης Υστερεκτομή σε ηλικία 40 ετών λόγω ινομυωμάτων 2 θυρεοειδεκτομές προ 28ετίας ΑΕΕ Β12: 209
Φαρμακευτική Αγωγή 27/01/2012 L e xo t a n i l ( 1 9 8 2-2 0 1 2 ) 1x1 S t i l n ox ( 2 0 0 2-2 0 1 2 ) 1x1 Xanax (2012) 1x1 Olmetec plus (20 έτη) 1x1 D i a m i c r o n ( 6 μ ήν ε ς ) 1x1 Januvia 2x1 ( 6 μ ήν ε ς )
η 2 Νευροψυχολογική Εκτίμηση 27/1/2012 Νοητικές/λειτουργικές ελ λείψεις: Επεισοδιακή-Λεκτική μνήμη (ικανότητα συγκράτησης) Οπτική μνήμη Εκτελεστική λειτουργία ( αναόδευση επιλεκτικής προσοχής) Εκτελεστική λειτουργία των σύνθετων καθημερινών λ ε ι τ ο υ ρ γ ι ώ ν ( Φ. Ε. Μ ) Καθημερινή λειτουργικότητα ( λόγος/ύπ νος/ μνήμ η ονομάτων/μνήμη γε γονότων/ π ρ ο σ ο χ ή / π ρ ο σ α ν α τ ολ ι σ μ ό ς )
η 2 Νευροψυχολογική Εκτίμηση 27/1/2012 27/01/2012 MMSE:25 (προσοχή/ προσανατολισμός/μνήμη) FUCAS: 48 FRSSD (κόρη): 8 NPI: 2 (άγχος/κατάθλιψη) RBMT:9,5/10 RAVLT: 4/+5/-5 ROCFT: 31/7 TRAIL B: 231 TEA1: 31/48 TEA4: 4/9 5.8 TEA6: 5.06 ΧΣΑ: 7 GDS: 4 PSS: 23 Διάγνωση Νευροψυχολόγου: ΕΝΔ πολλαπλών πεδίων και άγχος Διάγνωση Νευρολόγου: ΕΝΔ και Κατάθλιψη
Μαγνητική Τομογραφία Παρουσία μικρών μηνιγγιωμάτων κατά μήκος του δρεπάνου, τα οποία είναι επασβεστωμένα Το μ ε γ α λ ύ τ ε ρ ο ε ν τ ο π ί ζ ε τ α ι π ρ ό σ θ ι α ε ί ν α ι δ ι α μ έ τ ρ ο υ π ε ρ ί π ο υ 10 mm Σημαντική διεύρυνση περιαγγειακών χώρων Εσ τία αλλοίωσης ισ χαιμικού τύπου, παρά του σώματος της δεξιάς πλάγιας κοι λίας Εκσήμανση της περικοι λιακής λευκής ουσίας, ιδία πέριξ των τριγώνων ινιακών κεράτων Κύσ τη εκ κατακράτησης σ το δεξιό ιγμόρειο άντρο και σ τη πρόσθια γωνία του αριστερού ιγμόριου άντρου
3 Η Νευροψυχολογική Εκτίμηση 27/10/2014 Άποψη κόρης: Αλλαγές στη συμπεριφορά της μητέρας Επιδείνωση της μνήμης Την πήρε στο σπίτι μαζί της Κ α ί ε ι τα φ αγ ητά κα ι το μ π ρ ί κι ό τα ν κά ν ε ι κα φ έ Αναφέρεται συνεχώς στα παλιά Μ α λών ε ι μ ε ό λο υ ς κα ι ε ίν α ι ε π ιθ ε τ ι κ ή Α τ ίθ ασ η - δ ε σ υ ν ε ργ ά ζε τα ι μ ε τ ην κό ρ η
3 Η Νευροψυχολογική Εκτίμηση 27/10/2014 Άποψη κόρης: Μιλάει με τις ώρες στο τηλέφωνο χωρίς να τη νοιάζει το κόσ τος των κλήσεων Το ν τ ε λ ε υ τ α ί ο χ ρ ό ν ο π α ί ρ ν ε ι π ρ ά γ μ α τ α α π ό τ α σ κ ο υ π ί δ ι α Δε σκέφτεται τις συνέπειες των πράξεών της Βγαίνει κάθε βράδυ έξω και επισ τρέφει πολύ αργά Δίνει τη διεύθυνσή της παντού Πήρε δάνειο από την τράπεζα για λογαριασμό τρίτου, τον οποίο η κόρη δε γ νωρίζει
3Η Νευροψυχολογική Εκτίμηση 27/10/2014 Άποψη κόρης: Δεν έχει ησυχία -θέλει συνεχώς να ασχολείται με κάτι Τρώει γλυκά ενώ της έχει απαγορευτεί από τον ιατρό λόγω διαβήτη Όλα τα κάνει σ την υπερβολή τους Σχεδόν καθημερινά ασ χολείται με τυχερά παιχνίδια ( joker/ φρουτάκια της γειτονιάς/χαρτοπαιξία σε φι λικά σπίτια/καζίνο) Ξοδεύει εκεί τα χρήματά της χωρίς να νοιάζεται εάν υπάρχουν άλλες ανάγκες της οικογένειας
3 Η Νευροψυχολογική Εκτίμηση 27/10/2014 Προσωπική άποψη: Ξεχνάω περισσότερο από το παρελθόν Δ ε θ υ μ ά μ α ι π ο υ β ά ζω τ α π ρ ο σ ω π ι κά μ ο υ αντικείμενα Δ ε β ρ ί σ κ ω τ η λ έ ξ η γ ι α ν α ε κφ ρ α σ τ ώ Ξεχνώ ονόματα Ξεχνώ τα ραντεβού μου Ξαναρωτάω τα ίδια, φεύγει η προσοχή μου
3Η Νευροψυχολογική Εκτίμηση 27/10/2014 Προσωπική άποψη: Άρχισα να ασχολούμαι με τυχερά παιχνίδια περίπου στα 50, τελευταία ασχολούμαι περισσότερο Πηγαίνω τα βράδ ια σ το καζίν ο ή σε φι λικά σπίτια για χαρτιά ή σ τα φρουτάκια της γειτονιάς Επιστρέφω ξημερώματα, δεν ανησυχώ μήπως μου συμβεί κάτι Π αί ζω γ ι ατ ί ξε χ ν ι έ μαι απ ό τα π ρ οβλ ή ματά και δ ι ασ κεδ άζω Όλη την ημέρα σκέφτομαι το παιχνίδι
3Η Νευροψυχολογική Εκτίμηση 27/10/2014 Προσωπική άποψη: Είμαι ανασ τατωμένη και σ τεναχωρημένη όταν είμαι σ το σπίτι και δε μπορώ να παίξω Ξοδεύω τα χρήματα μου (όσα έχω) στο παιχνίδι, ενώ ξέρω ότι υπάρχουν άλλες ανάγκες Παίρνω από τα σκουπίδια αντικείμενα, όχι για μένα, αλλά τα δίνω στις φίλες μου Πήρα δάνειο για κάποιον που γ νώρισα σ το ασ τικό, δεν τον ήξερα αλλά τον λυπήθηκα που είχε πέσει έξω η επιχείρησή του
3 Η Νευροψυχολογική Εκτίμηση 27/10/2014 Νοητικές/λειτουργικές ελλείψεις: Λεκτική μνήμη (ικανότητα συγκράτησης), επεισοδιακή μνήμη Οπτική μνήμη Οπτικοκατασκευαστικές ικανότητες Εκτελεστική λειτουργία ( αναόδευση επιλεκτικής προσοχής, ταχύτητα νοητικής επεξεργασίας) Εκτελεστική λειτουργία των σύνθετων καθημερινών λειτουργιών ( Φ. Ε. Μ ) Λόγος (κατονομασία -κατανόηση γραπτού λόγου) Καθημερινή λειτουργικότητα ( λόγος/μνήμη ονομάτων/μνήμη γεγονότων/ προσοχή/ευερεθιστότητα/κοινωνική απαντητικότητα) Διαταραχές συμπεριφοράς
27/10/2014 MMSE:24 (προσοχή/μνήμη) BAI: 14 FUCAS: 48 (Φ.Ε.Μ) ΔΠΝ: 50 FRSSD: (κόρη): 8 (λόγος/μνήμη ονομάτων/μνήμη γεγονότων/ προσοχή/ευερεθιστότητα/κοινωνική απαντητικότητα BNT: ΧΒ: 15 NPI: 21 (επιθετικότητα/άγχος/ απάθεια/ευερεθιστότητα/άρση αναστολών Αφηγηματική Γραφή: 1 Επανάληψη: 14 Φωνημική Συσχέτιση: 5/8 Κατανόηση προτάσεων: 6/10 PPT: 47/52 ΣΒ: 19 ΦΒ:22 329 284 RBMT:7/6 RAVLT: 4/+7/-5 ROCFT: 26,5 ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΝΕΥΡΟΨΥΧΟΛΟΓΟΥ: /12,5 Ελάσσων Νοητική Διαταραχή Πολλαπλών πεδίων /Μετωποκροταφικού Τύπου TRAIL B: 313 TEA1: 21/47 ΧΣΑ: 10.66 GDS: 0 PSS: 10 TEA4: 2/7.5 TEA6: 4.55 ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΝΕΥΡΟΛΟΓΟΥ: Ελάσσων Νοητική Διαταραχή / Διαταραχές έξεων-παθολογική χαρτοπαιξία
Ενασχόληση με τυχερά παιχνίδια στους ηλικιωμένους Η λ ι κ ι ω μ έ ν ο ι α ν α ζ η τ ο ύ ν τ η ν κο ι ν ω ν ι κ ή α λ λ η λ ε π ί δ ρ α σ η κα ι τ η δ ι α σ κ έ δ α σ η Έ χ ο υ ν ε λ ε ύ θ ε ρ ο χ ρ ό ν ο, δ ι α θ έ σ ι μ ο ε ι σ ό δ η μ α κα ι μ ι κ ρ έ ς ο ι κο ν ο μ ι κ έ ς υ π ο χ ρ ε ώ σ ε ι ς σ υ γ κ ρ ι τ ι κά μ ε τους νέους Τυχερά παιχνίδια, ιδιαίτερα δημοφιλή στους ηλικιωμένους Σ υ χ ν ά κα τ α λ ή γ ο υ ν σ τ ο ν ε θ ι σ μ ό Γ η ρ ο κο μ ε ί α κα ι χ ώ ρ ο ι υ π ο σ τ ή ρ ι ξ η ς τ ω ν ηλικιωμένων Π ρ ο ω θ ο ύ ν τ α τ υ χ ε ρ ά π α ι χ ν ί δ ι α κα ι ο ρ γ α ν ώ ν ο υ ν ο μ α δ ι κ έ ς ε π ι σ κ έ ψ ε ι ς σ τ α κα ζ ί ν ο Rani et al, 2004
Ενασχόληση με τυχερά παιχνίδια στους ηλικιωμένους Περισσότερο από 6.000 ηλικιωμένοι άνω της ηλικίας των 65 ετών ανέφεραν την ενασχόληση με τα τ υ χε ρ ά πα ιχ ν ίδ ι α ω ς τ η μ ε γ α λύ τ ε ρ η κο ινων ι κ ή δ ρ ασ τ η ρ ι ό τ ητα σ το γ η ρ ο κο μ ε ί ο ( 2 3 % ) Τ α τ υ χε ρ ά πα ιχ ν ίδ ι α έ χο υ ν ω φ έ λι μ ε ς α λ λά κα ι επιβλαβείς συνέπειες Π α ρ έ χο υ ν σ το υ ς η λι κι ω μ έ ν ο υ ς ε υ κα ι ρ ί ε ς γ ι α κο ινων ι κο π ο ί η σ η, α ι σ θ ητ η ρ ι α κ ή κα ι ν ο ητ ι κ ή άσκηση Πολύ συχνά οδηγούν σε παθολογική ενασχόληση κα ι εθ ι σ μ ό Rani et al, 2004
Είναι δυνατόν η Ελάσσων Νοητική Διαταραχή μετωποκροταφικού τύπου να συνοδεύεται με παθολογική ενασχόληση με τυχερά παιχνίδια;
Ελάσσων Νοητική Διαταραχή Μετωποκροταφικού τύπου (DSM V) Α. Πληρούνται τα κριτήρια για Ήπια Νοητική Διαταραχή Β. Η διαταραχή έχει ύπουλη έναρξη και σταδιακή εξέλιξη Γ. Ισχύει είτε το 1 είτε το 2 1. Συμπεριφορική μορφή Εκδηλώνονται ένα ή περισσότερα από τα ακόλουθα συμπεριφορικά συμπτώματα I. II. III. IV. V. b. a) Συμπεριφορική άρση αναστολών Απάθεια ή απραξία Απώλεια ενσυναίσθησης Επίμονη στερεοτυπική ή καταναγκαστική/τελετουργική συμπεριφορά Υπερστοματικότητα ή διαταραχές διατροφής Εμφανής έκπτωση στην κοινωνική νόηση και/ ή στις εκτελεστικές ικανότητες 2. Γλωσσική μορφή Εμφανής έκπτωση της γλωσσικής ικανότητας (παραγωγή λόγου, εύρεση λέξεων, κατονομασία, γραμματική, κατανόηση λέξεων) Δ. Σχετική διατήρηση της μάθησης, μνήμης και αντιληπτικοκινητικής λειτουργίας Ε. Η διαταραχή δεν εξηγείται καλύτερα από αγγειακή εγκεφαλική νόσο, άλλη νευροεκφυλιστική νόσο, τη δράση κάποιας ουσίας ή από κάποια άλλη ψυχική, νευρολογική ή συστηματική διαταραχή
Ενασχόληση με τυχερά παιχνίδια στους ηλικιωμένους Ηλικιωμένοι στα πρώιμα στάδια της άνοιας, έχουν αυξημένο κίνδυνο για ενασχόληση με τυχερά παιχνίδια Υ π ε ρ β ο λ ι κ ή χ ρ ή σ η τ η ς λ ο τ α ρ ί α ς κα ι η συμμετοχή σε λαχειοφόρους αγορές έχουν περιγραφεί σε ασθενείς με ήπια άνοια Η Με τ ω π ο κ ρ ο τ α φ ι κ ή ά ν ο ι α μ π ο ρ ε ί ν α ε μ φ α ν ι σ τ ε ί μ ε τ η μ ο ρ φ ή τ η ς π α θ ολ ο γ ι κ ή ς ε ν α σ χόλ η σ η ς μ ε τ υ χε ρ ά π α ι χ ν ί δ ι α R a n i e t a l, 2 0 0 4. Fa c u n d o, e t a l, 2 0 1 0
Ωστόσο. Δ ε φ ά ν η κα ν βλά β ε ς κα ι α τρ ο φ ί α το υ μ ε τω π ι α ί ο υ λοβού στην MRI Φ υ σ ι ο λο γ ι κό ε ύ ρ η μ α α π ό τ η σ τ ιγ μ ή π ο υ δ ε ν π λ η ρ ο ί α κό μ η τα κρ ιτ ή ρ ι α των Μ ε ι ζ ό νων Νευροεκφυλισ τικών διαταραχών αλ λά μόνο των Ελασσόνων Π ε ρ ι μ έ ν ο υ μ ε τ ην ε ξέ λι ξ η το υ π ε ρ ι σ τα τ ι κο ύ, προσπαθώντας να την επιβραδύνουμε μέσω ν ο ητ ι κ ή ς άσ κ η σ η ς κα ι σ υ μ π ε ρ ι φ ο ρ ι κών προγραμμάτων ελέγχου της συμπεριφοράς
Τελική Διάγνωση Ε λάσσ ων Νο ητι κ ή Δι α ταρ α χ ή Με τωπο κρ οταφ ι κο ύ τ ύπο υ ( D S M V ) Μ ε π ρ ο ε ξά ρ χο υ σ ε ς τ ι ς Διαταραχές ελέγχου των παρορμήσεων - παθολογική ενασχόληση με τυχερά παιχνίδια
Ευχαριστώ για την προσοχή σας