Νευροψυχολογική Εκτίμηση και Εργαλεία των Ευρωπαϊκών Ερευνητικών Προγραμμάτων στον τομέα της άνοιας

Transcript

1 Νευροψυχολογική Εκτίμηση και Εργαλεία των Ευρωπαϊκών Ερευνητικών Προγραμμάτων στον τομέα της άνοιας ΛΑΖΆΡΟΥ ΙΟΥΛΙΈΤΤΑ 1, ΜΑΓΔΑ ΤΣΟΛΑΚΗ2 1ΨΥΧΟΛΟΓΟΣ- ΕΡΕΥΝΗΤΡΙΑ ΕΚΕΤΑ- ΙΠΤΗΛ 2 ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ Γ ΝΡΛ Γ.ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΑΟΥ, ΙΑΤΡΙΚΗ ΑΠΘ

2 Τί είναι άνοια τύπου Alzheimer Η νόσος είναι μη αναστρέψιμη, νευροεκφυλιστική διαταραχή που χαρακτηρίζεται από προοδευτική έκπτωση της μνήμης Στάδια εξέλιξης της Νόσου: Φυσιολογικό Γήρας Υποκειμενική Νοητική Διαταραχή Ήπια Νοητική Διαταραχή Άνοια Alzheimer Η Άνοια Τύπου Alzheimer προκαλεί: διαταραχές μνήμης, λόγου, οπτικο-χωρικές δυσκολίες (π.χ. στην οδήγηση) προβλήματα στις συναλλαγές, προσανατολισμό, στη συγκέντρωση και στην αφαιρετική ικανότητα διαταραχή στην επαγγελματική και κοινωνική δραστηριότητα του ασθενούς διαταραχές στη συμπεριφορά αδυναμία στις καθημερινές δραστηριότητες και στην αυτοεξυπηρέτηση του

3 Η άνοια παγκοσμίως Ετήσιο Κόστος Φροντίδας Παγκοσμίως 604$ 818$ 1$ 2$ Δις Δις Τρις Τρις

4 ΝΕΥΡΟΨΥΧΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΤΙΜΗΣΗ Η δυσκολία στη διάγνωση στα αρχικά στάδια της νόσου έχει οδηγήσει πολλούς νευροεπιστήμονες να αναζητούν καλύτερες μεθόδους νευροψυχολογικής αξιολόγησης για την έγκαιρη διάγνωση Εκτίμηση της νόησης αλλά και γνωστικών λειτουργιών (π.χ. προσοχή αντίληψη, λεκτική ευχέρεια) Χρησιμοποιείται σε ομάδες ασθενών Πολλά εργαλεία που εξετάζουν διαφορετικές λειτουργίες Μπαταρίες ΝΨΕ

5 Βασικοί Στόχοι της Νευροψυχολογικής Αξιολόγησης Σωστή και τεκμηριωμένη διάγνωση των γνωστικών δυσλειτουργιών στη Νοητική Έκπτωση νωρίς θα μπορούσε να παρέχει, μεταξύ άλλων πληροφορίες για: 1. θεραπεία 2. έρευνα 3. φροντιστές 4. οικονομικές αποφάσεις και καθημερινή λειτουργικότητα των ασθενών

6 Το πρόβλημα των κοινών ΝΨΕ Πολλές βάσεις δεδομένων από κλινικές μελέτες Πολλές βάσεις δεδομένων και ιατρικών φακέλων ασθενών (π.χ. ΝΨΕ, βιολογικούς δείκτες ΕΝΥ κτλπ) Αναζήτηση/ συσχέτιση δεδομένων με άλλες χώρες/μελέτες ετερογένεια Ποια τέστς/μπαταρία θα μπορούσαν να χρησιμοποιούνται παγκοσμίως

7 Ευρωπαϊκά Προγράμματα DESCRIPA ADDNEUROMED EDAR NILVAD PHARMACOG ALTOIDA BIOMARΚ-APD ΜIRAGE ASPAD CBP EN-NOHSHS ARHIMIDIS EPAD EMIF

8 Παραδείγματα προγραμμάτων ΝΨΕ PHARMACOG: ADAS Cog Clock Drawing Logical Memory I CANTAB (part 1) Logical Memory II (30 min Delay) Digit Span Forward Digit Span Backward Letter fluency test Category Fluency Test BREAK MMSE Auditory Verbal Learning Test (RAVLT) CANTAB (part2) Auditory Verbal Learning Test (RAVLT) (30 min Delay) Trail Making Test WAIS-R Digit Symbol Substitution Test Boston Naming Test

9 MMSE DAD NPI CDR + + ADAS ADL + CORNELL + C-GIC + MMSE DAD APAS-CArB + Caregiver Satisfaction Questionnaire + Weekly caregiver diary + CGI-I + + P S Q + COWAT + CFT + ACT + DOT + STROOP + TRAIL A + TRAIL B + GDS + LUBBEN + CHARLSTON + FRAILTY TEST + R BANS BATTERY +

10 Mini Mental State Examination (MMSE) To Mini-Mental State Examination (MMSE) ένα 10λεπτο τέστ που εξετάζει: 1. Προσανατολισμό (χρόνο, τόπο) 2. Προσοχή 3. Ανάκληση 4. Γλώσσα κατασκευαστικές/ εκτελεστικές λειτουργίες Βαθμολογείται από 0 εως 30, Βαθμολογία κάτω του 23 σημαίνει νοητική έκπτωση με επίπτωση στις καθημερινές δραστηριότητες (το συναντάμε συχνά στην άνοια) Το MMSE δεν είναι ιδιαίτερα ευαίσθητο για τον εντοπισμό της νοητικής έκπτωσης στην ΑΤΑ ωστόσο βοηθάει στον εντοπισμό νοητικών ελλειμμάτων σε ασθενείς που έχουν συχνά εξάρσεις των συμπτωμάτων και ελάχιστα κινητικά προβλήματα.

11 Montreal Cognitive Assessment (MoCA) Γρήγορη αξιολόγηση της νοητικής λειτουργίας Χορήγηση 10 λεπτά 5 τομείς (προσοχή / εκτελεστική λειτουργία, οπτικοχωρικές ικανότητες, λόγο, μνήμη, και προσανατολισμό) Έχει βρεθεί ότι είναι πιο ευαίσθητο εργαλείο για τη διάγνωση της άνοιας στη (S.Hoops και συν 2009, J. C. Dalrymple-Alford 2010) Εξετάζει οπτικοχωρικές ικανότητες και εκτελεστική λειτουργία και προσοχή που κεκπίπτουν στην ATA αλλά και στην ΗΝΔ.

12 Mattis Dementia Rating Scale (MDRS) Tο Mattis Dementia Rating Scale (MDRS) είναι ένα τεστ αξιολόγησης την νόησης και μετράει κυρίως ελλείμματα που σχετίζονται με μετωπιαίες υποφλοιώδεις δομές ( frontal-subcortical deficits) Aarsland D και συν 2003 έδειξαν ότι συγκριτικά με το MMSE,το MDRS είναι πιο ευαίσθητο εργαλείο στον εντοπισμό προβλημάτων του μετωπιαίου λοβού σε ασθενείς με PD και άνοια. Llebaria G και συν 2008 χορήγησαν το MDRS σε 92 PD ασθενείς (57 PD- NοnDemented, 35 PD-Demented) βάσει(dsm-iv) κριτήρια και Clinical Dementia Rating (CDR) scale score 1. Cut-off score 123 στο MDRS-total score και υψηλή ευαισθησία (92.7%), ειδικότητα (91.4%), και θετική προγνωστική αξία* (positive predictive values, PPV, 83.3%) και αρνητική προγνωστική αξία** (negative predictive value, NPV, 96.4%). Ένα βασικό αρνητικό στοιχείο είναι ότι το MDRS επηρεάζεται από την ηλικία και την εκπαίδευση και διαρκεί και στην υποκλίμακα της μνήμης έχει μικρό εύρος βαθμολόγησης.

13 Cambridge Cognitive Assessment (CAMCOG) Κλίμακα του Cambridge Examination of Mental Disorders. Roth M και συν 1988 Cambridge Cognitive Assessment (CAMCOG) καθιστούν το CAMCOG ως αξιόπιστο εργαλείο για την αξιολόγηση της νοητικής κατάστασης ηλικιωμένων Περιλαμβάνει 8 υποκατηγορίες: 1. Προσανατολισμό 2. Λόγο 3. Ανάκληση 4. Αναγνώριση 5. Προσοχή 6. Υπολογισμό 7. Εκτελεστική Ικανότητα 8. Αντίληψη cut-off score για την άνοια στο γενικό πληθυσμό είναι <=80. Τα αρνητικά του CAMCOG είναι ότι διαρκεί πολύ (25 30 minutes) και εξαρτάται από την ηλικία

14 Repeatable Battery for the Assessment of Neuropsychological Status (RBANS) Tο Repeatable Battery for the Assessment of Neuropsychological Status (RBANS) είναι μια συστοιχία που εξετάζει: 1. Άμεση και καθυστερημένη ανάκληση, 2. γλώσσα, 3. προσοχή, 4. Και οπτικο-χωρικές λειτουργίες. Είναι απλό στη χορήγηση και βοηθάει τους κλινικούς στον εντοπισμό νοητικών ελλειμμάτων στη νόσο Alzheimer, Huntington αλλά και στην υποφλοιϊκή αγγειακή άνοια και Parkinson s. Το RBANS μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε ασθενείς με ΑΝΟΙΑ, αλλά δεν έχει αποδειχθεί ότι είναι περισσότερο χρήσιμο από το MMSE. Η διάρκεια χορήγησης υπολογίζεται στα 20. Ωστόσο δεν αξιολογεί εκτελεστικές λειτουργίες γιαυτό και πολλοί χορηγούν μαζί και το Winsconsin Card Sorting Test, το οποίο εντοπίζει νοητικά ελλείμματα στους ασθενείς με νοητική έκπτωση. Ο συνδυασμός των 2 τεστ διαρκεί 1 ώρα.

15 Winsconsin Card Sorting Test Εμφανίζουμε τις 4 κάρτες (1,2,3,4) και δείχνουμε την 5 η καρτα-στόχο (?) και του ζητάμε να μας βρεί 1 ομοιότητα (π.χ. χρώμα ή αριθμό σχημάτων) με βάσει τις πάνω κάρτες που του δείχνουμε

16 ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗΣ 1. Hamilton Rating Scale for Depression (HRDS) (17 ερωτήσεις, κλίμακα 0-4 και κάποιες ερωτήσεις 0-2) 2. Beck Depression Inventory (BDI) (21 ερωτήσεις, κλίμακα 0-2) 3. Positive and Negative Affect Schedule, (ερωτηματολόγιο με 20 ερωτήσεις) 4. Geriatric Depression Scale (15 ερωτήσεις ΝΑΙ/ΌΧΙ για ηλικιωμένους) 5. Self-report CMDI (50 ερωτήσεις, κλίμακα 0= καθόλου-5=πολύ συχνά)

17 ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΑΓΧΟΥΣ Beck Anxiety Inventory (BAI) (21 συμπτώματα άγχους, κλίμακα 0=καθόλου- 3=πολύ συχνά). Όσο μεγαλύτερο το τελικό σκόρ τόσο πιο έντονο άγχος Hospital Anxiety and Depression Scale (HADS) (14 ερωτήσεις, 7 για άγχος, 7 για κατάθλιψη) Υπάρχει επικάλυψη ΑΓΧΟΥΣ - ΚΑΤΑΘΛΙΨΗΣ στις περισσότερες δοκιμασίες εκτίμησης Συμπεριφοράς.

18 ΣΥΖΗΤΗΣΗ Ποιο τεστ είναι κατάλληλο (?) EPAD- EMIF δυσκολίες συσχέτισης/ενοποίησης Συσχέτιση με βιολογικούς δείκτες Μεγαλύτερη συσχέτιση χρήση Πως θα ενοποιηθούν (?) Τι μπορούμε να κάνουμε (?)

19