Τι καθορίζει τη µετάβαση από το φυσιολογικό γήρας µε Υποκειµενικά Νοητικά Παράπονα στην Ήπια Νοητική Διαταραχή;

Transcript

1 Τι καθορίζει τη µετάβαση από το φυσιολογικό γήρας µε Υποκειµενικά Νοητικά Παράπονα στην Ήπια Νοητική Διαταραχή; Πόπτση Ε., MSc, Ουζούνη Φ. B.Sc Γιαλαουζίδης Μ.B.Sc Κουντή Φ., MSc., PhD, Τσολάκη Μ., MD, PhD 10th Panhellenic Conference of Alzheimer's Disease and Related Disorders (PICAD) and 2nd Mediterranean Conference of Neurodegenerative Diseases (MeCOND)

2 Αύξηση των ηλικιωµένων 60

3 Αύξηση των ηλικιωµένων 60 Αύξηση των σχετιζόµενων µε την ηλικία ασθενειών Προσωπικές / κοινωνικές / οικονοµικές συνέπειες Beard et al., Gonyea, 2005 Δηµογραφικές αλλαγές αύξηση νευροεκφυλιστικών διαταραχών Στροφή του ενδιαφέροντος στα προ κλινικά στάδια του συνδρόµου Καθορισµός αποτελεσµατικών προληπτικών στρατηγικών Πρώιµη δράση Η νευρωνική καταστροφή να µη γίνει µη αναστρέψιµη

4 Γήρανση Πλήθος αλλαγών-εγκεφαλικές τροποποιήσεις Απώλεια δοµικής ακεραιότητας λευκής ουσίας Fjell et al., Sullivan & Pfefferbaum, Caserta et al., 2009 Αλλαγές στην ακεραιότητα και τον όγκο του εγκεφάλου (προ µετωπιαίο φλοιό, ραβδωτό σώµα, ιππόκαµπο) Raz, 2004 Επιβράδυνση της ικανότητα µάθησης νέων πληροφοριών Δυσκολίες στις γλωσσικές ικανότητες Burke and Shafto, Craik, 1991, Petersen et al., Einstein & Daniel, Taler et Jarema, 2006 Φυσιολογικό µέρος της γήρανσης ή πρώιµα σηµάδια άνοιας;

5 Υποκειµενικά νοητικά παράπονα (ΥΝΠ) «Υποκειµενική εµπειρία έκπτωσης της νοητικής ικανότητας, συγκριτικά µε το προηγούµενο φυσιολογικό επίπεδο, εµπειρία ωστόσο που δε σχετίζεται µε ένα αιφνίδιο και οξύ γεγονός»

6 Υποκειµενικά νοητικά παράπονα (ΥΝΠ) Διαφορά σε µεταγνωστικό επίπεδο των ατόµων που θα αναπτύξουν ΗΝΔ & σε αυτούς που δε θα αναπτύξουν Blackburn et al., 2014 Ηλικιωµένοι µε ΥΝΠ χωρίς αντικειµενικά ελλείµµατα Δύο φορές πιο πιθανό να αναπτύξουν νευροεκφυλιστικές διαταραχές Mitchell et al., 2014

7 Υποκειµενικά νοητικά παράπονα (ΥΝΠ) Υποκειµενική νοητική έκπτωση Υπάρχει 5-15 έτη πριν την εµφάνιση της ΗΝΔ Caselli, et al., Reisberg et Gauthier, Prichep et al., Reisberg, 1986 ΥΝΠ διαρκούν >6 µήνες χωρίς επιδείνωση σε αντικειµενική νοητική έκπτωση Μικρότερες πιθανότητες να αντανακλά υποβόσκουσα προ κλινική AD ή άλλου νευροεκφυλιστικού τύπου σύνδροµο Jessen et al., 2014

8 Ερωτήµατα 1. Ποια από τα άτοµα µε ΥΝΠ θα µεταπέσουν σε ΗΝΔ; 1. Υπάρχουν νευροψυχολογικοί δείκτες που είναι δυνατόν να προβλέπουν την µετάπτωση ατόµων µε ΥΝΠ;

9 Νευροψυχολογικοί δείκτες που είναι πιθανόν να προβλέπουν νοητική έκπτωση Χαµηλότερη επίδοση σε έργα ταχύτητας αντίδρασης (εκτελεστική λειτουργία) Kochan, et al., Cherbuin, Sachdev, & Anstey, Lovden et al., 2007, Bunce et al., 2007 Χειρότερη λειτουργική επίδοση Chen et al., Lau et al., Marshall et al., Farias et al., 2013 Χειρότερη επίδοση σε λεκτική µνήµη Blacker et al., 2007

10 Η µελέτη Στόχος η διερεύνηση: Δηµογραφικών παραγόντων Νευροψυχολογικών χαρακτηριστικών µε προβλεπτική αξία για τη µετάπτωση από το φυσιολογικό γήρας µε ΥΝΠ στην ΗΝΔ

11 Μέθοδος-Κριτήρια εισδοχής Απουσία αντικειµενικής έλλειψης 2 ΝΨΕ σε 1 έτος Με υποκειµενικά παράπονα Με/χωρίς αγγειακούς παράγοντες Χωρίς σοβαρή κατάθλιψη/άγχος (BDI 9, GDS 6, BAI 7) Ηλικία 55 Global Deterioration Scale Απουσία νοητικών ελλείψεων (υποκειµενικών -αντικειµενικών) Πολύ ήπια νοητική έκπτωση (απουσία αντικειµενικών ελλείψεων)

12 Μέθοδος-Κριτήρια αποκλεισµού Σηµαντική ιατρική, ψυχιατρική νευρολογική κατάσταση 1. Όγκος εγκεφάλουεγκεφαλίτιδα-ιστορικό επιληψίας-parkinson-ιστορικό εγκεφαλικού επεισοδίου 2. Καρκίνο τα τελευταία 5 έτηέµφραγµα µυοκαρδίου τους τελευταίους 6 µήνεςβηµατοδότης, bypass 3. Θυρεοειδής Διαβήτης 4. Ιστορικό µείζονος κατάθλιψηςσχιζοφρένεια-κατάχρηση ουσιών αλκοολισµόςψυχιατρική πάθηση µε νοσηλεία 5. Ιστορικό ΚΕΚ Φαρµακευτική αγωγή µε οπιοειδή, βαρβιτουρικά, B12, φυλλικό οξύ, θυρεοειδής

13 Μέθοδος-Ροή δείγµατος άτοµα στη βάση δεδοµένων των ΚΗ από το άτοµα νοητικά υγιείς 112 επανεξέταση σε n χρόνους 73 συµπεριλήφθηκαν µε επανεξέταση σε 1 έτος 38 δεν συµµετείχαν σε νοητική εκπαίδευση 35 συµµετείχαν σε νοητική εκπαίδευση

14 Συστοιχία νευροψυχολογικών δοκιµασιών Νοητική Ικανότητα Δοκιµασία Κατασκευαστής/Στάθµιση Σφαιρική νοητική επίδοση Σφαιρική λειτουργική επίδοση Σφαιρική καθηµερινή λειτουργικότητα Λεκτική µνήµη Οπτική αντίληψη Οπτική µνήµη Mini Mental State Examination (MMSE) Functional Cognitive Assessment Scale (FUCAS) Functional Rating Scale for Symptoms of Dementia (FRSSD) Rivermead Behavioral Mental Test (RBMT) Rey Auditory Verbal Learning test (RAVLT) Rey Osterrieth Complex Figure Test (ROCFT) Folstein, Folstein, & McHugh, Fountoulakis, Tsolaki, Chantzi, Kazis, 2000 Kounti, F., Tsolaki, M., & Kiosseoglou, G Hutton, 1990 Wilson, Cockburn & Baddeley, 1989 & Efklides, Yiultsi, Kangellidou, Kounti, Dina, & Tsolaki, 2002 Rey, Messinis, Tsakona, Malefaki, & Papathanasopoulos, 2007 Rey, 1941, Kounti, Tsolaki, Nikolaides, Zafeiropoulou, Kazis, Kiosseoglou και συν., 2004 Εκτελεστική λειτουργία Λεκτική Ευχέρεια (ΧΣΑ) Tombaugh, Kozak, & Rees, Kosmidis, Vlachou, Panagiotaki, & Kiosseoglou, 2004 Οπτικονοητική Ιχνηλάτιση (TRAIL B) Functional Cognitive Assessment Scale (FUCAS) Armitage, Poptsi και συν., 2007 Kounti, Tsolaki, & Kiosseoglou, 2006 Προσοχή Test of everyday attention (TEA) Robertson, I. H., Ward, T., Ridgeway, V., & Nimmo-Smith, I Τσολάκη, Κουντή, Πέτκαρη, Κιοσέογλου, Ξανθούλης, Κάζη και συν., 2004

15 Μέθοδος-Συµµετέχοντες Δηµογραφικά χαρακτηριστικά δείγµατος/ Ικανότητες Μη συµµετέχοντες (n= 38) MO (ΤΑ) Συµµετέχοντες (n=35) MO (ΤΑ) p Ηλικία (5.46) (7.15) Φύλο (x 2 ) 7 Α / 31 Θ 3 Α /32 Θ Εκπαίδευση (3.65) (4.71) Αγγειακοί παράγοντες (x 2 ) 6 ΟΧΙ / 32 ΝΑΙ 8 ΟΧΙ /27 ΝΑΙ Σφαιρική νοητική επίδοση (MMSE) (.92) (.93) Σφαιρική εκτελεστική λειτουργία (FUCAS) (.00) 42(.00) Σφαιρική καθηµερινή λειτουργικότητα (FRSSD) Λεκτική µνήµη 2.75 (1.39) 3.14 (1.82) Άµεσο Μνηµονικό Πεδίο (RAVLT) 6.78 (1.68) 6.97 (2.68) Ικανότητα Μάθησης (RAVLT) (1.14) (1.57) Ικανότητα συγκράτησης (RAVLT) (1.81) (2.04) Οπτική αντίληψη Αντιγραφή σύνθετης φιγούρας (ROCFT) (2.39) (2.31) Οπτική µνήµη Ανάκληση σύνθετης φιγούρας (ROCFT) (3.16) (3.84) *M (SD) = Μέσος Όρος (Τυπική Απόκλιση) p = Σηµαντική διαφορά επίδοσης µεταξύ των δύο οµάδων

16 Μέθοδος-Συµµετέχοντες Δηµογραφικά χαρακτηριστικά Μη συµµετέχοντες Συµµετέχοντες p δείγµατος/ικανότητες (n= 38) MO (ΤΑ) (n=35) MO (ΤΑ) Εκτελεστική λειτουργία Οπτικονοητική Ιχνηλάτιση (TRAIL B) (389.49) (54.49) Λεκτική Ευχέρεια Χ (ΧΣΑ) (2.68) (3.85) Λεκτική Ευχέρεια Σ(ΧΣΑ) (2.64) (3.83) Λεκτική Ευχέρεια Α (ΧΣΑ) (3.31) (4.28) Λεκτική Ευχέρεια (Σύνολο ΧΣΑ) (2.34) (3.31) Προσοχή Οπτική επιλεκτική προσοχή / 1 λεπτό (TEA) (8.86) (11.75) Οπτική επιλεκτική προσοχή / 2 λεπτά (TEA) (6.10) (8.94) Στροφή της προσοχής-ακρίβεια (TEA) 9.28 (.99) 8.96 (.93) Στροφή της προσοχής-χρόνος (TEA) 4.31 (.97) 4.79 (1.41) Οπτική επιλεκτική προσοχή µε µνηµονικό φορτίο (TEA) 3.75 (.72) 3.95 (.98) *M (SD) = Μέσος Όρος (Τυπική Απόκλιση) p = Σηµαντική διαφορά επίδοσης µεταξύ των δύο οµάδων

17 Στατιστική ανάλυση Έλεγχος x 2 (διαφορά µετάπτωσης µεταξύ της οµάδας που δε συµµετείχε σε νοητική εκπαίδευση & οµάδας που συµµετείχε) t-test (διερεύνηση διαφορών µεταξύ της οµάδας που µετέπεσε και αυτής που δεν µετέπεσε) Δυαδική λογιστική παλινδρόµηση για τον καθορισµό των προβλεπτικών παραγόντων µετάπτωσης

18 Αποτελέσµατα Έλεγχος x 2 Μετέπεσαν Ποσοστό (%) Διατηρηθήκαν Υγιείς χωρίς άσκηση % 12 Υγιείς µε άσκηση % 22 Σύνολο % 34 Pearson chi2(2) = Pr = Οµάδα που δε συµµετείχε σε πρόγραµµα νοητικής εκπαίδευσης µεγαλύτερο ποσοστό µετάπτωσης

19 Μετάπτωση στο σύνολο (N= 73) Δυαδική λογιστική παλινδρόµηση Δοκιµασίες p Πιθανότητα (B) % Νοητική εκπαίδευση %

20 Μη συµµετοχή νοητική εκπαίδευση Χωρισµός οµάδας χωρίς νοητική εκπαίδευση σε 2 οµάδες & t-test Αυτοί που µετέπεσαν Αυτοί που δεν µετέπεσαν

21 Μη συµµετοχή σε νοητική εκπαίδευση(n=38) t-test Καµιά στατιστικά σηµαντική διαφορά Μετέπεσαν / διατηρήθηκαν Δηµογραφικά χαρακτηριστικά Επίδοση σε δοκιµασίες

22 Μη συµµετοχή σε νοητική εκπαίδευση(n=38) Δηµογραφικά χαρακτηριστικά δείγµατος/ Ικανότητες Διατηρήθηκαν (n=12) MO (ΤΑ) Μετέπεσαν (n= 26) MO (ΤΑ) p Ηλικία (4.95) (5.48) Φύλο (x 2 ) 2 Α / 10 Θ 5 Α / 21 Θ Εκπαίδευση (4.01) (3.56) Αγγειακοί παράγοντες (x 2 ) 3 ΟΧΙ / 9 ΝΑΙ 3 ΟΧΙ / 23 ΝΑΙ Σφαιρική νοητική επίδοση (MMSE) (.93) (.93) Σφαιρική εκτελεστική λειτουργία (FUCAS) (.00) (.00) --- Σφαιρική καθηµερινή λειτουργικότητα (FRSSD) Λεκτική µνήµη 2.75 (1.21) 2.80 (1.49) Άµεσο Μνηµονικό Πεδίο (RAVLT) 7.50 (1.83) 6.42 (1.52) Ικανότητα Μάθησης (RAVLT) (1.04) (1.17) Ικανότητα συγκράτησης (RAVLT) (1.37) (1.91) Οπτική αντίληψη Αντιγραφή σύνθετης φιγούρας (ROCFT) (1.88) (2.48) Οπτική µνήµη Ανάκληση σύνθετης φιγούρας (ROCFT) (2.29) (3.53) *M (SD) = Μέσος Όρος (Τυπική Απόκλιση) p = Σηµαντική διαφορά επίδοσης µεταξύ των δύο οµάδων

23 Μη συµµετοχή σε νοητική εκπαίδευση (N=38) Δηµογραφικά χαρακτηριστικά δείγµατος/ικανότητες Εκτελεστική λειτουργία Διατηρήθηκαν (n=12) MO (ΤΑ) Μετέπεσαν (n= 26) MO (ΤΑ) p Οπτικονοητική Ιχνηλάτιση (TRAIL B) (29.85) (41.91) Λεκτική Ευχέρεια Χ (ΧΣΑ) (2.06) (2.98) Λεκτική Ευχέρεια Σ(ΧΣΑ) (2.57) (2.74) Λεκτική Ευχέρεια Α (ΧΣΑ) (2.97) (3.54) Λεκτική Ευχέρεια (Σύνολο) (1.83) (2.61) Προσοχή Οπτική επιλεκτική προσοχή / 1 λεπτό (TEA) (9.14) (8.88) Οπτική επιλεκτική προσοχή / 2 λεπτά (TEA) (7.43) (5.47) Στροφή της προσοχής-ακρίβεια (TEA) 9.45 (.82) 9.19 (1.07) Στροφή της προσοχής-χρόνος (TEA) 4.10 (.95) 4.42 (.99) Οπτική επιλεκτική προσοχή µε µνηµονικό φορτίο (TEA) *M (SD) = Μέσος Όρος (Τυπική Απόκλιση) p = Σηµαντική διαφορά επίδοσης µεταξύ των δύο οµάδων 3.75 (.66) 3.75 (.76) 0.980

24 Συµµετοχή σε νοητική εκπαίδευση Χωρισµός οµάδας µε νοητική εκπαίδευση σε 2 οµάδες & t-test Αυτοί που µετέπεσαν Αυτοί που δεν µετέπεσαν

25 Συµµετοχή σε νοητική εκπαίδευση (N=35) Δηµογραφικά χαρακτηριστικά δείγµατος/ Ικανότητες Διατηρήθηκαν (n=22) Μετέπεσαν (n= 13) MO (ΤΑ) MO (ΤΑ) p Ηλικία (7.83) (6.02) Φύλο (x 2 ) 2 Α / 20 Γ 1 Α / 12 Γ Εκπαίδευση (5.09) (4.19) Αγγειακοί παράγοντες (x 2 ) 4 ΟΧΙ / 18 ΝΑΙ 4 ΟΧΙ / 9 ΝΑΙ Σφαιρική νοητική επίδοση (MMSE) (.99) (.86) Σφαιρική εκτελεστική λειτουργία (FUCAS) (.00) (.00) --- Σφαιρική καθηµερινή λειτουργικότητα (FRSSD) Λεκτική µνήµη 2.63 (1.61) 4.08 (1.88) Άµεσο Μνηµονικό Πεδίο (RAVLT) 7.13 (2.79) 6.69 (2.56) Ικανότητα Μάθησης (RAVLT) (1.76) (1.25) Ικανότητα συγκράτησης (RAVLT) (1.96) (2.24) Οπτική αντίληψη Αντιγραφή σύνθετης φιγούρας (ROCFT) (2.42) (1.96) Οπτική µνήµη Ανάκληση σύνθετης φιγούρας (ROCFT) (3.96) (3.79) *M (SD) = Μέσος Όρος (Τυπική Απόκλιση) p = Σηµαντική διαφορά επίδοσης µεταξύ των δύο οµάδων

26 Συµµετοχή σε νοητική εκπαίδευση (N=35) Δηµογραφικά χαρακτηριστικά δείγµατος/ικανότητες Εκτελεστική λειτουργία Διατηρήθηκαν (n=22) MO (ΤΑ) Μετέπεσαν (n= 13) MO (ΤΑ) Οπτικονοητική Ιχνηλάτιση (TRAIL B) (56.80) (51.94) Λεκτική Ευχέρεια Χ (ΧΣΑ) (3.53) (3.61) Λεκτική Ευχέρεια Σ(ΧΣΑ) (1.18) (3.42) Λεκτική Ευχέρεια Α (ΧΣΑ) (4.30) (4.42) Λεκτική Ευχέρεια (Σύνολο) (3.46) (3.13) Προσοχή Οπτική επιλεκτική προσοχή / 1 λεπτό (TEA) (13.10) (9.77) Οπτική επιλεκτική προσοχή / 2 λεπτά (TEA) (9.61) (8.00) Στροφή της προσοχής-ακρίβεια (TEA) 8.94 (.97) 9.00 (.91) Στροφή της προσοχής-χρόνος (TEA) 4.66 (1.35) 4.97 (1.53) Οπτική επιλεκτική προσοχή µε µνηµονικό φορτίο (TEA) 3.76 (.85) 4.26 (1.12) Καθηµερινή λειτουργικότητα Ύπνος (FRSSD).18 (.39).58 (.51) Μνήµη γεγονότων(frssd).31 (.47).75 (.62) *M (SD) = Μέσος Όρος (Τυπική Απόκλιση) p = Σηµαντική διαφορά επίδοσης µεταξύ των δύο οµάδων p

27 Δυαδική λογιστική παλινδρόµηση Καµία µεταβλητή δεν έχει ισχυρή προβλεπτική αξία Δοκιµασίες B p Exp (B) Καθηµερινή λειτουργικότητα Ύπνος (FRSSD) Μνήµη γεγονότων(frssd) Συνολική καθηµερινή λειτουργικότητα (FRSSD) Εκτελεστική λειτουργία Λεκτική ευχέρεια ΧΣΑ α= 0.050

28 Συµπεράσµατα Οµάδα µε συµµετοχή σε νοητική άσκηση Καλύτερο ύπνο Μικρότερη δυσκολία στη µνήµη γεγονότων Καλύτερη συνολική καθηµερινή λειτουργικότητα Καλύτερη επίδοση στη λεκτική ευχέρεια Ωστόσο: Δεν αποτελούν προβλεπτικούς δείκτες µετάπτωσης

29 Συµπεράσµατα Συµµετοχή στη θεραπευτική οµάδα παίζει σηµαντικό ρόλο στη διατήρηση των φυσιολογικών επιδόσεων των φυσιολογικών ηλικιωµένων Rebok et al., 2014 Είναι προγνωστικός παράγοντας για τη νοητική έκπτωση σε υγιείς µε ΥΝΠ

30 Περιορισµοί µελέτης Μικρό δείγµα Αυστηρά νευροψυχολογικά κριτήρια για τη διάγνωση του υγιούς Υψηλές αρχικές επιδόσεις που δεν επιτρέπουν µεγάλες διαφορές µεταξύ των οµάδων Παρακολούθηση σε βάθος χρόνου

31 Ευχαριστώ για την προσοχή σας