MENTEE Mentoring, Networking and Training for European Entrepreneurs Proj.no: 2014-1-PL01-KA202-003383 Πλαίσιο Δεξιοτήτων Μέντορινγκ Μάιος 2015 0
Πίνακας Περιεχομένων 1. Εισαγωγή... 2 2. Πλαίσιο Δεξιοτήτων Mentoring... 4 2.1 Η δομή του Πλαισίου... 5 2.2 Αποτελέσματα Πλαισίου... 6 1
1. Εισαγωγή Η Ευρώπη χρειάζεται περισσότερες επιχειρήσεις. Για πάνω από μια δεκαετία, η ΕΕ έχει υπάρξει υπέρμαχος για της δημιουργίας ενός πιο φιλικού προς τις επιχειρήσεις περιβάλλοντος για την προώθηση της οικονομικής ανάπτυξης μέσω της επιχειρηματικότητας. Ο στόχος του MENTEE είναι να συνδυάσει τα πρακτικά οφέλη που προσφέρουν η επιχειρηματική εμπειρία και μοντέλα επιτυχημένης επιχειρηματικότητας, με απαραίτητες δεξιότητες και ικανότητες, καθώς και με ευκαιρίες δικτύωσης και αξιοποίησης ευκαιριών. Στην προσπάθεια αυτή θα συμμετέχουν έμπειροι και νέοι ή φιλόδοξοι επιχειρηματίες οι οποίοι θα έχουν την ευκαιρία να μάθουν με τη βοήθεια πιλοτικών εργαστηρίων, πώς μπορούν να αξιοποιήσουν ένα επιτυχημένο, συνεργατικό μοντέλο επιχειρηματικού mentoring. Η κύρια ομάδα-στόχος είναι επιχειρηματίες που συμμετέχουν ή συμμετείχαν στο πρόσφατο παρελθόν στο ευρωπαϊκό πρόγραμμα διασυνοριακής ανταλλαγής για επιχειρηματίες «Erasmus for Young Entrepreneurs». Το ΜΕΝΤΕΕ εφαρμόζει τη μεθοδολογία Mentoring Circles, και τους φέρνει κοντά τους νέους και επίδοξους επιχειρηματίες της Ευρώπης μέσω μιας διαδραστικής διαδικτυακής πλατφόρμας εκπαίδευσης και δικτύωσης. Στο έργο ΜΕΝΤΕΕ δουλεύουμε με μέντορες και καθοδηγούμενους. Το παρόν έγγραφο παρουσιάζει ένα από τα κύρια αποτελέσματα του έργου MENTEE, το Πακέτο Εργασίας 2: «Πλαίσιο Δεξιοτήτων Mentoring». Ο κύριος στόχος ήταν να καταγράψει και να δώσει προτεραιότητα στις βασικές ικανότητες που θα πρέπει να διαθέτει ένας μέντορας προκειμένου να υποστηρίξει επιτυχώς νέους και επίδοξους επιχειρηματίες. Οι δραστηριότητες που πραγματοποιήθηκαν από την κοινοπραξία του έργου, προκειμένου να συλλέξει τις πληροφορίες που οδήγησαν στον σχεδιασμό του «Πλαισίου Δεξιοτήτων Mentoring» ήταν διαρθρωμένες σε τρεις (3) φάσεις και περιλάμβαναν: ΦΑΣΗ 1: Συνεντεύξεις Ο σκοπός αυτής της δραστηριότητας ήταν να διερευνήσει τις βασικές ικανότητες μέντορινγκ (συμπεριλαμβανομένων των γνώσεων, δεξιοτήτων, στάσεων και χαρακτηριστικών) που απαιτούνται για να είναι κανείς επιτυχημένος μέντορας επιχειρηματικότητας, μέσω της αξιοποίησης των γνώσεων και της εμπειρίας από έμπειρους μέντορες. Η ποιοτική αυτή έρευνα δομήθηκε λαμβάνοντας υπόψη τα σχετικά στοιχεία που προήλθαν από τις καλές πρακτικές που καταγράφτηκαν κατά την έρευνα γραφείου (desk research) που διεξήχθη στο πλαίσιο του του πρώτου Πακέτου Εργασίας του έργου. 2
Τα ευρήματα από τις συνεντεύξεις αναλύθηκαν στη συνέχεια με σκοπό να προσδιοριστούν οι βασικές γνώσεις, δεξιότητες, στάσεις, χαρακτηριστικά και ικανότητες που στη συνέχεια χρησιμοποιήθηκαν ως κύρια βάση για το σχεδιασμό της επόμενης δραστηριότητας, την ποσοτική έρευνα της φάσης 2. Ενδεικτικά, μερικά από τα συστατικά του επιτυχημένου μέντορινγκ επιχειρηματικότητας που επισημάνθηκαν στις εκθέσεις των πραγματοποιηθέντων συνεντεύξεων περιλαμβάνουν: ενσυναίσθηση, ενεργητική ακρόαση, ειλικρίνεια και διαφάνεια, υπομονή, ικανότητα να οικοδόμησης σχέσεων εμπιστοσύνης, δεξιότητες επικοινωνίας και επίλυσης προβλημάτων. ΦΑΣΗ 2: διαδικτυακή ποιοτική και ποσοτική έρευνα (ερωτηματολόγια) Ο σκοπός των διαδικτυακών ποιοτικών και ποσοτικών ερωτηματολογίων ήταν να καταγραφούν οι απόψεις σχετικά με τις βασικές ικανότητες (γνώσεις-δεξιότητες-στάσεις) που εντοπίστηκαν στο πλαίσιο της προηγούμενης φάσης. Η διαδικτυακή ποιοτική και ποσοτική έρευνα ήταν το τελευταίο μέρος της προγραμματισμένης πορείας δόμησης ενός πλαισίου ικανοτήτων μεντόρων επιχειρηματιών. Η ποιοτική και ποσοτική ανάλυση επιβεβαίωσε και συμπλήρωσε τις πληροφορίες που συλλέχθηκαν από τους έμπειρους μέντορες που ερωτήθηκαν κατά την προηγούμενη φάση. Τα ευρήματα αυτής της δραστηριότητας αναλύθηκαν και χρησιμοποιήθηκαν για την ανάπτυξη του «Πλαισίου Δεξιοτήτων Mentoring». Η έρευνα διεξήχθη ανάμεσα σε 112 έμπειρους μέντορες από διαφορετικά εκπαιδευτικά περιβάλλοντα, ηλικιακές ομάδες και χρόνια εμπειρίας στο μέντορινγκ. Ενδεικτικά, η πλειοψηφία των ερωτηθέντων (63,4%) κατέχει μεταπτυχιακό τίτλο ή ισοδύναμο, 47% έχουν εμπειρία στο μέντορινγκ από 2 έως και 5 έτη, ενώ το 67% έχουν εμπειρία στο μέντορινγκ επίδοξων επιχειρηματιών. ΦΑΣΗ 3: Πλαίσιο Δεξιοτήτων Mentoring Το τελικό αποτέλεσμα του δεύτερου Πακέτου Εργασίας «Πλαίσιο Δεξιοτήτων Mentoring», προέκυψε από τις δύο (2) προπαρασκευαστικές δραστηριότητες που παρουσιάστηκαν παραπάνω. Μαζί με την «Πλαίσιο Επιχειρηματικών Δεξιοτήτων» που έχει αναπτυχθεί σε ξεχωριστές, αλλά συμπληρωματικές δραστηριότητες, το πλαίσιο αυτό θα είναι το βασικό σημείο αναφοράς για την προσαρμογή, την ενημέρωση και την περαιτέρω ανάπτυξη ενός μεικτού μοντέλου εκπαίδευσης, με βάση το προϊόν «Mentoring Circles». Επιπλέον, αυτοί οι «κατάλογοι» θα είναι μια καλή βάση για τους φορείς Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης που είναι πρόθυμοι να εστιάσουν τα προγράμματα κατάρτισης στην επιχειρηματικότητα σε μια πιο πρακτική προσέγγιση, αλλά και για τους επιχειρηματίες να κατανοήσουν το πώς και πού να επικεντρώσουν τις προσπάθειές τους μάθηση. 3
2. Πλαίσιο Δεξιοτήτων Mentoring Όπως περιγράφηκε προηγουμένως, η ανάπτυξη του πλαισίου δεξιοτήτων σχεδιάστηκε και δομήθηκε ακολουθώντας διακριτές φάσεις. Αρχικά, τα αποτελέσματα των συνεντεύξεων παρείχαν ουσιαστικές πληροφορίες για τον σχεδιασμό της διαδικτυακής ποιοτικής και ποσοτικής έρευνας, επιτρέποντας στους εταίρους να προσδιορίσουν τις βασικές ικανότητες που απαιτούνται για το επιτυχές μέντορινγκ επιχειρηματικότητας. Η κοινοπραξία του MENTEE ανέλυσε τα ευρήματα των συνεντεύξεων και προσδιόρισε τις βασικές γνώσεις, δεξιότητες, στάσεις, χαρακτηριστικά και ικανότητες που χρησιμοποιούνται ως κύρια βάση για τον σχεδιασμό της επόμενης δραστηριότητας, την ποιοτική και ποσοτική έρευνα. Ενδεικτικά, μερικά από τα συστατικά του επιτυχημένου μέντορινγκ επιχειρηματικότητας που επισημάνθηκαν στις εκθέσεις των πραγματοποιηθέντων συνεντεύξεων περιλαμβάνουν: ενσυναίσθηση, ενεργητική ακρόαση, ειλικρίνεια και διαφάνεια, υπομονή, ικανότητα να οικοδόμησης σχέσεων εμπιστοσύνης, δεξιότητες επικοινωνίας και επίλυσης προβλημάτων. Η δομή των συνεντεύξεων και των απαντήσεων που συλλέχθηκαν επέτρεψε στην κοινοπραξία να εξάγει συμπεράσματα σχετικά με: 1. Την αντίληψη της πλειοψηφίας των μεντόρων σχετικά με το τι είναι και τι δεν είναι το μέντορινγκ, 2. Τις δεξιότητες και ικανότητες που πρέπει να διαθέτει ένας μέντορας για να χτίσει και να διατηρήσει επιτυχείς σχέσεις μέντορινγκ, 3. Τις δεξιότητες και ικανότητες που πρέπει να διαθέτει ένας μέντορας για να δημιουργήσει σχέσεις εμπιστοσύνης, 4. Τις δεξιότητες και ικανότητες που πρέπει να διαθέτει ένας μέντορας για να δημιουργήσει και να διατηρήσει σαφή επικοινωνία, 5. Τις δεξιότητες και ικανότητες που πρέπει να διαθέτει ένας μέντορας για να διαχειρίζεται τις προστριβές στο πλαίσιο της σχέσης μέντορινγκ, 6. Τα προσωπικά χαρακτηριστικά ή / και γνωρίσματα που θεωρούνται απαραίτητα για έναν μέντορα, 7. Τις δεξιότητες και ικανότητες που πρέπει να διαθέτει ένας μέντορας για να διευκολύνει την προσωπική εξέλιξη ενός καθοδηγούμενου, υποστηρίζοντας τον/την στη βελτίωση των ταλέντων και ανάδειξη των πραγματικών δυνατοτήτων του/της. Στη συνέχεια, μέσω των ποιοτικών και ποσοτικών ερωτηματολογίων, η κοινοπραξία συγκέντρωσε πληροφορίες από 112 έμπειρους μέντορες που, σύμφωνα με την εμπειρία τους, βαθμολόγησαν την αντιληπτή σημασία της ενός προκαθορισμένου συνόλου 4
δεξιοτήτων, δεξιοτήτων, γνώσεων και προσωπικών χαρακτηριστικών που πρέπει να διαθέτει ένας επιτυχημένος μέντορας επιχειρηματιών. Το «Πλαίσιο Δεξιοτήτων Mentoring» που προέκυψε ως αποτέλεσμα αυτής της διαδικασίας είναι ένα χρήσιμο εργαλείο εύκολου εντοπισμού των δεξιοτήτων και ικανοτήτων που δίνει τη δυνατότητα σε μέντορες να υποστηρίζουν επιτυχώς επιχειρηματίες που θέλουν να επιτύχουν. 2.1 Η δομή του Πλαισίου Οι πληροφορίες και τα αποτελέσματα που συγκεντρώθηκαν από τις δύο πρώτες φάσεις της διαδικασίας αναλύθηκαν για να απομονώσουν τα βασικά στοιχεία που περιλαμβάνουν τα 3 Επίπεδα Επιδόσεων που συσχετίζονται με το βαθμό της επιχειρηματικής δυναμικής: ΕΠΙΠΕΔΟ 1 Υψηλή Δυναμική ΕΠΙΠΕΔΟ 2 Μέτρια Δυναμική ΕΠΙΠΕΔΟ 3 Περιορισμένη Δυναμική Κάθε επίπεδο έχει χτιστεί για την πρώτη, δεύτερη και τρίτη ομάδα των 3-4 ειδών ερωτήσεων που χρησιμοποιήθηκαν σχετικά με «τα χαρακτηριστικά ενός επιτυχούς μέντορα επιχειρηματιών», και έχουν προκύψει από τη σειρά σπουδαιότητας που υπέδειξαν συμμετέχοντες στην έρευνα. Κάθε επίπεδο επίτευξης στη συνέχεια συνδέεται με: Σύνολο Δεξιοτήτων Μέντορινγκ, όπου οι κύριες δεξιότητες του κάθε επιπέδου, που προκύπτει από την ανάλυση της ερώτησης με θέμα "Βασικές ικανότητες που πρέπει να έχει ένας μέντορας που εργάζεται με επίδοξους επιχειρηματίες» (Ε15), παρατίθενται και περιγράφονται εν συντομία Σύνολο Ικανοτήτων και Χαρακτηριστικών, όπου καταγράφονται οι «σκληρές» και «μαλακές» ικανότητες, γνώσεις και χαρακτηριστικά. Για αυτό το σύμπλεγμα, τα αποτελέσματα από τις παρακάτω ερωτήσεις αναλύθηκαν και αναφέρονται: - Ε11: βασικές «σκληρές» δεξιότητες που πρέπει να έχει ένας μέντορας που εργάζεται με επίδοξους επιχειρηματίες, προκειμένου να τους βοηθήσει να αναπτυχθούν και να επιτύχουν ως επιχειρηματίες - Ε12: βασικές «μαλακές» δεξιότητες που πρέπει να έχει ένας μέντορας που εργάζεται με επίδοξους επιχειρηματίες, προκειμένου να τους βοηθήσει να αναπτυχθούν και να επιτύχουν ως επιχειρηματίες 5
- Ε13: βασικά χαρακτηριστικά που πρέπει να έχει ένας μέντορας που εργάζεται με επίδοξους επιχειρηματίες, προκειμένου να τους βοηθήσει να αναπτυχθούν και να επιτύχουν ως επιχειρηματίες - Ε14: βασικές γνώσεις που πρέπει να έχει ένας μέντορας που εργάζεται με επίδοξους επιχειρηματίες, προκειμένου να τους βοηθήσει να αναπτυχθούν και να επιτύχουν ως επιχειρηματίες 2.2 Αποτελέσματα Πλαισίου Οι παρακάτω πίνακες παρουσιάζουν τις δεξιότητες μέντορινγκ που προσδιορίζονται για κάθε ένα από τα 3 επίπεδα επιδόσεων. 6
ΕΠΙΠΕΔΟ 1 ΕΠΙΠΕΔΟ ΕΠΙΤΕΥΞΗΣ ΣΥΝΟΛΟ ΔΕΞΙΟΤΗΤΩΝ ΜΕΝΤΟΡΙΝΓΚ ΒΑΣΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΕΠΙΠΕΔΟ 1 ΥΨΗΛΗ ΔΥΝΑΜΙΚΗ Χτίζοντας την επικοινωνία (Η ικανότητα να δημιουργεί ουσιαστικό διάλογο. Περιλαμβάνει τις δεξιότητες της ενεργητικής ακρόασης και ενσυναίσθησης, την ειλικρίνεια και εμπιστοσύνη για να αποσπάσει την αμοιβαία συμπεριφορά, και τον προσδιορισμό και την εκτίμηση τόσο των κοινών χαρακτηριστικών όσο και των διαφορών) Ενεργητική ακρόαση (Περιλαμβάνει τις δεξιότητες της ακρόασης, παρατήρησης ως δέκτης, παράλληλης επεξεργασίας, προβολής, παρατήρησης ως πομπός) Ορίζοντας την κατεύθυνση (Περιλαμβάνει τις δεξιότητες αναγνώρισης στόχων, την αποσαφήνιση και τη διαχείριση των προσδοκιών, τον προσωπικό προγραμματισμό, τη δοκιμή του επιπέδου της δέσμευσης του καθοδηγούμενου σε συγκεκριμένους στόχους) Ειλικρίνεια Ακεραιότητα Ευθύνη ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ «ΜΑΛΑΚΕΣ» ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣ ΓΝΩΣΕΙΣ «ΣΚΛΗΡΕΣ» ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣ ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣ Προσανατολισμός προς την επιτυχία ακεραιότητα και αξιοπιστία Δια βίου μάθηση Αισιοδοξία Κίνητρα Παροχή και λήψη ανατροφοδότησης Ενεργητική Ακρόαση Γενικές αρχές διαχείρισης (προσδιορισμός στόχων, οργάνωση, στρατηγικός σχεδιασμός, ανάθεση αρμοδιοτήτων κλπ) Δεξιότητες προσαρμογής στόχων Διαχείριση συνεδριών μέντορινγκ Εστίαση στις λύσεις Ηγεσία Προσανατολισμός στο αποτέλεσμα 7
ΕΠΙΠΕΔΟ 2 ΕΠΙΠΕΔΟ ΕΠΙΤΕΥΞΗΣ ΣΥΝΟΛΟ ΔΕΞΙΟΤΗΤΩΝ ΜΕΝΤΟΡΙΝΓΚ ΒΑΣΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΕΠΙΠΕΔΟ 2 MODERATE POTENTIAL Σχεδιασμός δράσης και καθορισμός στόχων (Περιλαμβάνει τις δεξιότητες συλλογής πληροφοριών σχετικά με τους στόχους του καθοδηγούμενου, καθορισμό των στόχων του μέντορινγκ, προγραμματισμός για την επίτευξη των προτεινόμενων στόχων, καθορισμός και εφαρμογή των βραχυπρόθεσμων και μεσοπρόθεσμων διαδικασιών λήψης αποφάσεων) Δημιουργικότητα Ειλικρίνεια Ενθουσιασμός για το αντικείμενο Συναισθηματική νοημοσύνη «ΜΑΛΑΚΕΣ» ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣ ΓΝΩΣΕΙΣ «ΣΚΛΗΡΕΣ» ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣ ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣ Σεβασμός απέναντι στις απόψεις και τη μοναδικότητα του καθοδηγούμενου Όραμα Κατανόηση των ορίων και εμπιστευτικότητα Υπομονή Ευελιξία Προσαρμοστικότητα Πεδίο ή επιχειρηματικός κλάδος στο πλαίσιο του οποίου παρέχεται μέντορινγκ Marketing (σχέδιο μάρκετινγκ, στρατηγική τοποθέτηση, διαφήμιση, έρευνα αγοράς κλπ.) Διαδικασίες που είναι χρήσιμες για νεοφυείς επιχειρήσεις και επιχειρήσεις που επιθυμούν να αναπτυχθούν γρήγορα (Ευκαιρίες χρηματοδότησης, εκπαιδευτικά προγράμματα, incubators κλπ.) Επιχειρηματική/επαγγελματική εμπειρία (συγκεκριμένες τεχνικές γνώσεις) Δεξιότητες να θέτει τις κατάλληλες ερωτήσεις Δεξιότητες ως εκπαιδευτής ΕΠΙΠΕΔΟ 3 8
ΕΠΙΠΕΔΟ ΕΠΙΤΕΥΞΗΣ ΣΥΝΟΛΟ ΔΕΞΙΟΤΗΤΩΝ ΜΕΝΤΟΡΙΝΓΚ ΒΑΣΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΕΠΙΠΕΔΟ 3 LIMITED POTENTIAL Χτίζοντας την επικοινωνία (Η ικανότητα να δημιουργεί ουσιαστικό διάλογο. Περιλαμβάνει τις δεξιότητες της ενεργητικής ακρόασης και ενσυναίσθησης, την ειλικρίνεια και εμπιστοσύνη για να αποσπάσει την αμοιβαία συμπεριφορά, και τον προσδιορισμό και την εκτίμηση τόσο των κοινών χαρακτηριστικών όσο και των διαφορών) Ενεργητική ακρόαση (Περιλαμβάνει τις δεξιότητες της ακρόασης, παρατήρησης ως δέκτης, παράλληλης επεξεργασίας, προβολής, παρατήρησης ως πομπός) Ορίζοντας την κατεύθυνση (Περιλαμβάνει τις δεξιότητες αναγνώρισης στόχων, την αποσαφήνιση και τη διαχείριση των προσδοκιών, τον προσωπικό προγραμματισμό, τη δοκιμή του επιπέδου της δέσμευσης του καθοδηγούμενου σε συγκεκριμένους στόχους) Ειλικρίνεια Ακεραιότητα Ευθύνη ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ «ΜΑΛΑΚΕΣ» ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣ ΓΝΩΣΕΙΣ «ΣΚΛΗΡΕΣ» ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣ ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣ Θετική σκέψη Ισχυρή και σταθερή πίστη στις δυνατότητες του καθοδηγούμενου Κατανόησης της διαφορετικότητας Εμπάθεια Προθυμία να μοιραστεί και να αποκτήσει γνώσεις και εμπειρίες Χρήση ιστοριών ως παραδείγματα Δικτύωση Διατήρηση της δέσμευσης Διαχείριση συναισθημάτων Επιμονή Χρηματοοικονομικά (προγραμματισμός, κατάρτιση προϋπολογισμών, λογιστικά κλπ.) Διαχείριση Ανθρωπίνου Δυναμικού (επιλογή/πρόσληψη, εκπαίδευση, μισθοδοσία κλπ.) ICT (κοινωνικά δίκτυα, ενημερωτικές πύλες, communities & forums υποστήριξης κλπ.) Πωλήσεις (σχεδιασμός πωλήσεων, παρουσίαση προϊόντων και υπηρεσιών σε πελάτες, διαπραγμάτευση συμβολαίων, επιρροή των ατόμων που λαμβάνουν αποφάσεις κλπ.) Χρήση της τεχνολογίας (e-mentoring) Συγγραφή επιχειρηματικών σχεδίων Δεξιότητες διαχείρισης διαδικασιών 9