ΣΥΣΧΕΤΙΣΗ ΕΠΙΠΕΔΩΝ ΒΙΤΑΜΙΝΗΣ D ΜΕ ΠΑΡΑΜΕΤΡΟΥΣ ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΥ ΓΛΥΚΟΖΗΣ ΚΑΙ ΛΙΠΙΔΙΩΝ ΣΕ ΑΝΔΡΕΣ ΗΛΙΚΙΑΣ ΑΝΩ ΤΩΝ 65 ΕΤΩΝ. Αστέριος Μπάτος 1,Ξανθίππη Τσεκμεκίδου 2, Κων/νος Καλέσης 3, Σπυρίδων Καρράς 2, Κυριάκος Καζάκος 4, Παναγιώτης Τσακλής 5, Καλλιόπη Κώτσα 2 1 ΚΥ Διαβατών Θεσσαλονίκης Διαβητολογικό Ιατρείο. 2 Τμήμα Ενδοκρινολογίας-Διαβητολογικό Κέντρο.Α' Παθολογική Κλινική, ΠΓΝ ΑΧΕΠΑ 3 Ειδ/νος ιατρός Ν. ΑΧΕΠΑ 4 Αλεξάνδρειο Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Θεσσαλονίκης (Α.Τ.Ε.Ι.Θ.), Τμήμα Νοσηλευτικής 5 Αλεξάνδρειο Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Θεσσαλονίκης (Α.Τ.Ε.Ι.Θ.), Τμήμα Φυσικοθεραπείας
Εκτός από το μεταβολισμό του ασβεστίου και των οστών,η βιταμίνη D έχει συσχετισθεί με νευρομυικές διαταραχές, καρδιαγγειακή νόσο, υπέρταση,ψωρίαση, ΣΔ1, ΣΔ2, ΜΣ, προεκλαμψία,σκα, σκλήρυνση κατά πλάκας, και διάφορες μορφές καρκίνου.
Σε πολλές μελέτες έχει συσχετισθεί η βιταμίνη D με την εμφάνιση τόσο ΣΔ1 (Blomberg Jensen M. 2014),όσο και ΣΔ2 (Pittas et al.2007 ).Υποδοχείς της βιταμίνης D (VDRs) έχουν ανευρεθεί στο β-κύτταρο.(roth et al.1982 & Lee S et al.1994). H βιταμίνη D, διαδραματίζει ρόλο στους βασικότερους μηχανισμούς εμφάνισης ΣΔ2: έκπτωση λειτουργίας β-κυττάρου αντίσταση στην ινσουλίνη και συστηματική φλεγμονή.
Υποδοχείς της βιταμίνης D[1,25(OH) 2 D 3 ], έχουν ανευρεθεί στο β-κύτταρο, τόσο πυρηνικοί όσο και μεμβρανικοί. Σε πρώιμη ανεπάρκεια βιταμίνης D,διαταράσσεται η α φάση έκκρισης της ινσουλίνης από το β-κύτταρο, ενώ αν συνεχισθεί η ανεπάρκεια για μεγάλο χρονικό διάστημα, διαταράσσεται και η β φάση.
Δεν είναι ξεκάθαρο αν οι δράσεις της βιταμίνης D, στο β- κύτταρο γίνονται μέσω άμεσης δράσης της (VDR) ή μέσω ρύθμισης των συγκεντρώσεων ασβεστίου. Έχει επίσης ανευρεθεί η μειωμένη δραστικότητα του VDR,τόσο στο νεφρό όσο και στον εντερικό βλεννογόνο.αυτή η κατάσταση οδηγεί σε ελαττωμένη έκκριση ινσουλίνης,η οποία με τη σειρά της οδηγεί σε ελάττωση σύνθεσης 1,25(OH) 2 D 3,μέσω της ελάττωσης της δραστικότητας της 1-α-υδροξυλάσης στο νεφρό.(ikeda et al.1987).
Ορισμένες μελέτες κατέδειξαν ότι η 1,25(OH) 2 D 3, μπορεί να καταστείλει την επίδραση της ιντερλευκίνης -1β στη λειτουργία των β-κυττάρων,μειώνοντας έτσι τη φλεγμονώδη αντίδραση και προάγοντας τη λειτουργικότητα τους. (Sandler et al.1994) Επίσης διαφαίνεται μια συσχέτιση της 1,25(OH) 2 D 3, με το σύστημα μείζων ιστοσυμβατότητας (MHC II),και αυτό έρχεται να ερμηνεύσει παρατηρήσεις της δράσης της 1,25(OH) 2 D 3, στην πρόληψη ΣΔ τύπου 1 (Mathieu et al.1997).
Εκτός από την ευνοϊκή επίδραση της βιταμίνης D στην έκκριση ινσουλίνης από το β-κύτταρο, έχει ανευρεθεί και βελτίωση στην αντίσταση στη δράση της ινσουλίνης, μέσω δύο μηχανισμών: αυξάνοντας την έκφραση του υποδοχέα της ινσουλίνης, ενισχύοντας έτσι τη δράση της ινσουλίνης στα κύτταρα στόχους μέσω της ρύθμισης του εξωκυττάριου ασβεστίου. Το εξωκυττάριο ασβέστιο διαδραματίζει σημαντικό ρόλο,μέσω της εισόδου του στο ενδοπλασματικό δίκτυο,στην ενεργοποίηση των γλυκοζομεταφορέων GLUT,στα κύτταρα στόχους,και στην είσοδο της γλυκόζης μέσα στο ενδοπλασματικό δίκτυο.
ΣΚΟΠΟΣ Σκοπός της έρευνας είναι: 1.Η αναζήτηση διαφορών στα επίπεδα βιταμίνης D σε άνδρες ασθενείς με Σακχαρώδη Διαβήτη τύπου 2 (ΣΔ2) και προδιαβήτη σε σχέση με φυσιολογικό πληθυσμό. 2.Η συσχέτιση επιπέδωνβιταμίνης D με τη γλυκαιμική ρύθμιση, την αντίσταση στη δράση της ινσουλίνης και το λιπιδαιμικό προφίλ.
ΥΛΙΚΟ-ΜΕΘΟΔΟΣ: Πρόκειται για μια αναδρομική μελέτη συσχέτισης (correlational study) χρησιμοποιώντας ομάδα ελέγχου. Η εργασία πραγματοποιήθηκε χρησιμοποιώντας στοιχεία από τα αρχεία του Διαβητολογικού Ιατρείου της ΑΠ Κλινικής του Ν. ΑΧΕΠΑ, για το χρονικό διάστημα από 1/1/2015 ως 31/12/2015. Μελετήθηκαν τρείς ομάδες ανδρών ασθενών, ηλικίας μεγαλύτερης των 65 ετών : 1. ΣΔ2 (Ν=50), 2. προδιαβήτη (Ν=67) 3. και ομάδα ελέγχου (Ν=44). Καταγράφηκαν τα επίπεδα βιταμίνης D καθώς και ανθρωπομετρικά χαρακτηριστικά και μεταβολικές παράμετροι που αφορούν τη ρύθμιση του σακχάρου και το λιπιδαιμικό προφίλ.
Διερευνήθηκαν : 1. Διαφορές στα επίπεδα της βιταμίνης D ανάμεσα σε άνδρες με ΣΔ2 και με προδιαβήτη σε σχέση με την ομάδα ελέγχου. 2. Συσχέτιση βιταμίνης D με τη γλυκαιμική ρύθμιση σε ασθενείς με ΣΔ2. 3. Συσχέτιση μεταβολικών παραμέτρων (σάκχαρο, ΗΒΑ1c,λιπίδια)με τα επίπεδα βιταμίνης D σε άτομα με προδιαβήτη. χρησιμοποιώντας στατιστικά εργαλεία.( T- test, για τη ανεύρεση διαφορών στα επίπεδα βιταμίνης D, Bivariate correlation με το συντελεστή συσχέτισης του Pearson για μεταβλητές που ακολουθούν την κανονική κατανομή, και συντελεστή συσχέτισης του Spearman για μεταβλητές που δεν ακολουθούν την κανονική κατανομή.)
ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Τα επίπεδα της βιταμίνη D, στο σύνολο του πληθυσμού, είναι σημαντικά ελαττωμένα (19,84 ±6,33 ng/ml), τιμές οι οποίες δείχνουν ανεπάρκεια βιταμίνης D. Βρέθηκαν επίσης σημαντικά μειωμένα επίπεδα βιταμίνης D, στην ομάδα του ΣΔ 2, έναντι της ομάδας ελέγχου (17,90 ± 5,06 ng/ml έναντι 20,03 ±7,45 ng/ml).
ΒΙΤΑΜΙΝΗ D ΔΙΑΦΟΡΑ ΣΤΑ ΕΠΙΠΕΔΑ ΒΙΤΑΜΙΝΗΣ D, ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΤΗΝ ΟΜΑΔΑ ΣΔ ΚΑΙ CONTROL Group Statistics 0 N Mean Std. Deviation Std. Error Mean V9 control 41 19,9180 5,12547,80046 sd 45 17,6011 4,94802,73761 Independent Samples Test Levene's Test for Equality of Variances t-test for Equality of Means 95% Confidence Interval Sig. (2- Mean Std. Error of the Difference F Sig. t df tailed) Difference Difference Lower Upper V9 Equal variances assumed,002,961 2,132 84,036 2,31694 1,08669,15594 4,47793 Equal variances not assumed 2,129 82,617,036 2,31694 1,08849,15183 4,48205
ΣΔ VS IGT ΔΙΑΦΟΡΑ ΣΤΑ ΕΠΙΠΕΔΑ ΒΙΤΑΜΙΝΗΣ D, ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΤΗΝ ΟΜΑΔΑ ΣΔ ΚΑΙ ΠΡΟΔΙΑΒΗΤΗ Group Statistics 0 N Mean Std. Deviation Std. Error Mean V9 igt 66 21,0864 7,45039,91708 sd 45 17,6011 4,94802,73761 Independent Samples Test Levene's Test for Equality of Variances t-test for Equality of Means 95% Confidence Interval of the Sig. (2- Mean Std. Error Difference F Sig. t df tailed) Difference Difference Lower Upper V9 Equal variances assumed 4,834,030 2,750 109,007 3,48525 1,26747,97317 5,99734 Equal variances not assumed 2,961 108,947,004 3,48525 1,17690 1,15266 5,81785
IGT VS CONTROL ΔΙΑΦΟΡΑ ΣΤΑ ΕΠΙΠΕΔΑ ΒΙΤΑΜΙΝΗΣ D, ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΤΗΝ ΟΜΑΔΑ ΠΡΟΔΙΑΒΗΤΗ ΚΑΙ ΟΜΑΔΑ ΕΛΕΓΧΟΥ Group Statistics 0 N Mean Std. Deviation Std. Error Mean V9 control 41 19,9180 5,12547,80046 igt 66 21,0864 7,45039,91708 Independent Samples Test Levene's Test for Equality of Variances t-test for Equality of Means 95% Confidence Interval Sig. (2- Mean Std. Error of the Difference F Sig. t df tailed) Difference Difference Lower Upper V9 Equal variances assumed,340,561,975 144,331,94424,96799 -,96906 2,85754 Equal variances not assumed,990 75,400,325,94424,95333 -,95473 2,8432 1
Όπως αναδεικνύεται παραπάνω, ο μέσος όρος των τιμών της βιταμίνης D στην ομάδα του ΣΔ( Μ=17,60, SD= 4,94) είναι σημαντικά χαμηλότερος (t = 2,132, df =84, 2-tailed ρ <0,05) από αυτόν της ομάδας ελέγχου ( Μ= 19,91, SD= 5,12), και επίσης σημαντικά μειωμένος (t=2,96, df= 108,94,p<0,01) έναντι της ομάδας του IGT (M= 21,08, SD=7,45). Δεν προέκυψε στατιστικά σημαντική διαφορά στα επίπεδα της βιταμίνης D, ανάμεσα στην ομάδα του IGT και την ομάδα του CONTROL.
Οι ηλικιωμένοι, εμφανίζουν συχνότερα ελαττωμένα επίπεδα βιταμίνης D εξαιτίας διαφόρων παραγόντων κινδύνου : Ελαττωμένη διαιτητική πρόσληψη Ελαττωμένη έκθεση στον ήλιο Ελαττωμένο πάχος δέρματος Διαταραγμένη εντερική απορρόφηση Διαταραγμένη υδροξυλίωση της προβιταμίνης D, στο ήπαρ και στους νεφρούς. Συσχέτιση με την παραγωγή ανδρογόνων, στους άνδρες ( ΗΛΙΚΙΑ ΤΕΣΤΟΣΤΕΡΟΝΗ & ΒΙΤΑΜΙΝΗ D)
ΒΙΤΑΜΙΝΗ D στους άνδρες. Η βιταμίνη D,φαίνεται ότι επηρεάζει την παραγωγή ανδρογόνων, μέσω διαφόρων μηχανισμών. 1. Υποδοχείς της βιταμίνης D (VDRs),εκφράζονται σε πολλά σημεία του αναπαραγωγικού συστήματος,όπως τους όρχεις και τον προστάτη στους άνδρες.(lerchbaum et al.2012 υπόφυση, συμβάλλοντας έτσι στο μηχανισμό παλίνδρομης ρύθμισης έκκρισης τεστοστερόνης,στον άξονα υποθάλαμος υπόφυση γονάδες.(wang et al.2012) 2. Ρυθμίζει την έκφραση της αρωματάσης,στο λιπώδη ιστό, στο στήθος και στις γονάδες,συμβάλλοντας έτσι στη μετατροπή της τεστοστερόνης σε οιστραδιόλη.(krishnan et al. 2010 ) 3. Έμμεσος μηχανισμός ρύθμισης της παραγωγής τεστοστερόνης από τη βιταμίνη D, μέσω της ρύθμισης της ομοιοστασίας του ασβεστίου και του φωσφόρου, της SHBG, και της οστεοκαλσίνης.(blomberg Jensen M. 2014)
ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ 2 Στην ομάδα του ΣΔ2,τα επίπεδα της βιταμίνης D συσχετίστηκαν αρνητικά με τη γλυκόζη νηστείας και την ολική χοληστερόλη. Επίσης στην ενιαία ομάδα των ασθενών (ΣΔ2 και προδιαβήτης) τα επίπεδα βιταμίνης D συσχετίστηκαν αρνητικά, στατιστικά σημαντικά, με τη γλυκόζη νηστείας, τη HBA1c, την ολική χοληστερόλη και τα τριγλυκερίδια.
ΣΥΣΧΕΤΙΣΕΙΣ ΒΙΤΑΜΙΝΗΣ D,ΜΕ ΜΕΤΑΒΛΗΤΕΣ,ΣΤΗΝ ΟΜΑΔΑ ΣΔ. Παρατηρήθηκε αρνητική συσχέτιση των επιπέδων της βιταμίνης D με τα επίπεδα των : ΓΛΥΚΟΖΗ ΝΗΣΤΕΙΑΣ (p<0,05) ΟΛΙΚΗ ΧΟΛΗΣΤΕΡΟΛΗ (p<0,05) Correlations Sperman s rho GLU CHOL Vit D Correlation Coefficient Sig. (2-tailed) N -,358 * -,364 *,022,014 41 45
ΣΥΣΧΕΤΙΣΕΙΣ ΒΙΤΑΜΙΝΗΣ D,ΜΕ ΜΕΤΑΒΛΗΤΕΣ,ΣΤΗΝ ΕΝΙΑΙΑ ΟΜΑΔΑ ΠΡΟΔΙΑΒΗΤΗ ΚΑΙ ΣΔ. Παρατηρήθηκε αρνητική συσχέτιση των επιπέδων της βιταμίνης D με τα επίπεδα των : HBA1 C (p<0,05) ΓΛΥΚΟΖΗ ΝΗΣΤΕΙΑΣ (p<0,05) ΟΛΙΚΗ ΧΟΛΗΣΤΕΡΟΛΗ (p<0,01) ΤΡΙΓΛΥΚΕΡΙΔΙΑ (p<0,05) ΠΕΡΙΜ. 25-OH-D ΗΛΙΚΙΑ BMI ΜΕΣΗΣ HbA1c GLU INS HOMA CHOL LDL HDL TGS PRL ΔΙΑΡΚΕΙΑ 25-OH-D Pearson Correlation 1 -,057 -,107 -,044 -,220 * -,260 ** -,118 -,130 -,279 ** -,173,133 -,223 * -,251 -,279 Sig. (2-tailed),548,257,650,019,010,228,170,005,087,187,027,057,055 N 114 114 114 111 114 98 107 114 101 99 100 98 58 48
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ-ΣΥΖΗΤΗΣΗ Τα επίπεδα της βιταμίνης D, είναι σημαντικά ελαττωμένα σε ηλικιωμένους άνδρες και η μείωση είναι μεγαλύτερη όταν συνυπάρχει ΣΔ2. Σε αυτή την ομάδα (ηλικιωμένοι άνδρες με ΣΔ2) τα επίπεδα της βιταμίνης D φαίνεται να συσχετίζονται με τη γλυκαιμική ρύθμιση και το λιπιδαιμικό προφίλ.
H βιταμίνη D, διαδραματίζει ρόλο στους βασικότερους μηχανισμούς εμφάνισης ΣΔ2: 1. έκπτωση λειτουργίας β-κυττάρου 2. αντίσταση στην ινσουλίνη και 3. συστηματική φλεγμονή. Η ανεπάρκεια ή η έλλειψη βιταμίνης D, επιδεινώνει τη γλυκαιμική ρύθμιση και το λιπιδαιμικό προφίλ, στους άνδρες ασθενείς με ΣΔ2 Ο ΣΔ2,φαίνεται ότι επιταχύνει την αναμενόμενη από την ηλικία μείωση των επιπέδων της βιταμίνης D στους άνδρες.
ΗΛΙΚΙΩΜΕΝΟΙ ΑΝΔΡΕΣ ΗΛΙΚΙΑ ΒΙΤΑΜΙΝΗ D ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑ στο σύνολο του πληθυσμού : ΣΔ2 ΒΙΤΑΜΙΝΗ D 19,84 ±6,33 ng/ml ΒΙΤΑΜΙΝΗ D γλυκαιμική ρύθμιση και το λιπιδαιμικό προφίλ
Ο ΣΔ2,φαίνεται ότι επιταχύνει την αναμενόμενη από την ηλικία μείωση των επιπέδων της βιταμίνης D στους άνδρες. Η ανεπάρκεια ή η έλλειψη βιταμίνης D, επιδεινώνει τη γλυκαιμική ρύθμιση και το λιπιδαιμικό προφίλ, στους άνδρες ασθενείς με ΣΔ2