πάθηση με πολλές όψεις

Σεμινάρια Ειδικευομένων EKE: Μυοκαρδιοπάθειες Οξεία και υποτροπιάζουσα μυοκαρδίτιδα - Θεραπεία Γεώργιος Λάζαρος Καρδιολόγος, Επιμελητής Α, Α Πανεπιστημιακή Καρδιολογική Κλινική

πάθηση με πολλές όψεις

ενίοτε εντελώς διαφορετικές

ΑΙΤΙΑ ΜΥΟΚΑΡΔΙΤΙΔΑΣ Φαίνεται ότι οι εντεροιοί (Coxsackie και echovirus) καθώς και οι αδενοιοί είναι πολύ πιθανότερο να μεταπέσουν σε διατατική μυοκαρδιοπάθεια από ότι οι άλλες ιώσεις. *Parvovirus B19 (PVB 19) και 6) Human Herpes virus 6 (HHV Medical Microbiology and Immunology 2004;193:1432

High Prevalence of Viral Genomes and Multiple Viral Infections in the Myocardium of Adults with Idiopathic Left Ventricular Dysfunction U Kühl et al, Circulation 2005, February 22

Chart Title PARVOB-19/HSV1/HSV2 Chlamydia 5% Trachomatis/HSV1/HSV2 5% HSV6/Chlamydia Trachomatis 5% CMV /Coxsackie B3 και Echoviruses 11 5% Coxsackie B3 k/ Echoviruses 11/HSV1/HSV2 5% CMV(myocardium/liver)/Ech oviruses 11 4% Chlamydia Trachomatis 41% None 9% HSV6 4% Coxsackie B3k 9% CMV 4% Chlamydia Psittackie 4% Eur J Heart Fail 2011;13:830-7.

NEJM 2000;343:1388-98 Επίκτητη ανοσία Μετά την έκθεση ενδοκυττάριων αντιγόνων Φυσική ανοσία

ΦΑΣΜΑ ΚΛΙΝΙΚΩΝ ΕΚΔΗΛΩΣΕΩΝ Crit Care Clin 2003;19:365-391.

ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΜΥΟΚΑΡΔΙΤΙΔΩΝ

Η οξεία μυοκαρδίτιδα είναι νόσος αυτοπεριοριζόμενη νόσος στο 50-57% των περιπτώσεων εντός 2-4 εβδομάδων. Ποσοστό 25% ωστόσο εμφανίζει επιμένουσα καρδιακή δυσλειτουργία και τέλος ποσοστό 12-25% παρουσιάζει συνεχή επιδείνωση και είτε καταλήγει είτε εξελίσσεται σε τελικού σταδίου διατατική μυοκαρδιοπάθεια με ανάγκη για καρδιακή μεταμόσχευση. Eur Heart J 2013;34:2636-48. Eur Heart J. 2008;29:2073-82 Prog Cardiovasc Dis 2010;52:274 88

Eur Heart J 2013;34:2636-48.

Όταν υπάρχει κλινική υποψία μυοκαρδίτιδας έστω και αν ο ασθενής είναι ασυμπτωματικός ή ήπια συμπτωματικός απαιτείται εισαγωγή στο νοσοκομείο για επιβεβαίωση της διάγνωσης και παρακολούθηση. Ακόμη και σε περιπτώσεις με διατηρημένο κλάσμα εξώθησης η πορεία της πάθησης είναι απρόβλεπτη και υπάρχει ενδεχόμενο εμφάνισης κολποκοιλιακών αποκλεισμών και απειλητικών κοιλιακών αρρυθμιών. Eur Heart J 2013;34:2636-48.

Η υποστηρικτική αγωγή και η ανάπαυση αποτελεί τη θεραπεία πρώτης γραμμής. Η σωματική καταπόνηση στην οξεία φάση της λοίμωξης ευοδώνει τον πολλαπλασιασμό του ιού και βραχύνει την επιβίωση, σε πειραματικά μοντέλα. Ο περιορισμός της σωματικής δραστηριότητας σε νεαρούς ενήλικες θα πρέπει να παρατείνεται για 6 μήνες Ανταγωνιστικά αθλήματα επιτρέπονται μετά το 6μηνο εφόσον οι διαστάσεις και η συσπαστικότητα της αριστερής κοιλίας έχουν επανέλθει στο φυσιολογικό και δεν καταγράφονται αρρυθμίες. Pelliccia A, et al. Recommendations for competitive sports participation in athletes with cardiovascular disease. Eur Heart J 2005;26:1422-45.

Συμμετοχή σε αθλητικές δραστηριότητες Eur Heart J 2005;26:1422 1445

Θεραπευτικοί χειρισμοί Eur Heart J 2008;29: 2073 2082.

Καρδιακός καθετηριασμός Η στεφανιαία αγγειογραφία έχει ένδειξη για αποκλεισμό στεφανιαίας νόσου σε ασθενείς που εμφανίζονται με ανάσπαση του ST διαστήματος στο ΗΚΓράφημα (ειδικά όταν αυτές αντιστοιχούν σε κατανομή αγγείου), με αύξηση τροπονίνης ή άλλων ενζύμων ενδεικτικών νέκρωσης του μυοκαρδίου και με συμπτώματα συμβατά με ισχαιμία του μυοκαρδίου (συνηθέστερα σε Παρβοιό). Εναλλακτικά σε νέους χαμηλού κινδύνου ασθενείς η αξονική στεφανιογραφία αποτελεί ελκυστική εναλλακτική. Επίσης, σε περιπτώσεις με επιμένουσα καρδιακή δυσλειτουργία η προοδευτικά επιδεινούμενη έκπτωση της συσπαστικότητας η στεφανιογραφία θα πρέπει να προηγείται της ενδομυοκαρδιακής βιοψίας πάντα για τον αποκλεισμό στεφανιαίας νόσου. Circulation 2006;113:876-90 Eur Heart J 2008;29:2073-82

A. Hemodynamically unstable patients Eur Heart J 2013;34:2636-48.

Α. Αιμοδυναμικά ασταθείς ασθενείς. Συστάσεις: Αιμοδυναμικά ασταθείς ασθενείς πρέπει να παραπέμπονται σε εξειδικευμένες μονάδες με δυνατότητα αιμοδυναμικής παρακολούθησης καρδιακού καθετηριασμού και εμπειρία στην ενδομυοκαρδιακή βιοψία. Σε αιμοδυναμική αστάθεια μπορεί να απαιτηθεί συσκευή καρδιακής ή καρδιοπνευμονικής υποστήριξης σαν γέφυρα είτε προς ανάρρωση είτε προς μεταμόσχευση. Ή καρδιακή μεταμόσχευση θα πρέπει να αποφεύγεται στην οξεία φάση λόγω του ενδεχόμενου ανάκαμψης. Ωστόσο, θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη σε μεμονωμένες περιπτώσεις, όπως σε γιγαντοκυτταρική μυοκαρδίτιδας στις οποίες δεν επιτυγχάνεται σταθεροποίηση με φαρμακευτικά ή μηχανικά μέσα. Eur Heart J 2013;34:2636-48.

1. Κεραυνοβόλος μυοκαρδίτιδα Η κεραυνοβόλος μυοκαρδίτιδα αποτελεί επίφοβη κλινική εκδήλωση μυοκαρδίτιδας που χαρακτηρίζεται από αιφνίδια εισβολή συμπτωμάτων, πυρετό, και επιδεινούμενη σοβαρή αιμοδυναμική επιβάρυνση. Εμφανίζεται σε ποσοστό 10% του συνόλου των μυοκαρδιτίδων και η ενδονοσοκομειακή της θνητότητα ανέρχεται σε περίπου 7%. Είναι πιο συχνή στα παιδιά. Συχνά στην ηχωκαρδιογραφική μελέτη παρατηρείται οίδημα των τοιχωμάτων της αριστερής κοιλίας της οποίας οι διαστάσεις μπορεί να είναι φυσιολογικές σε συνδυασμό με σοβαρή έκπτωση του ΚΕ. N Engl J Med 2000;342:690-5

Ωστόσο, εφόσον ελεγχθεί αποτελεσματικά η οξεία φάση με υποστηρικτικά μέτρα (υψηλή δόση αγγειοσυσπαστικών και επί μη ικανοποιητικής ανταπόκρισης υποστήριξη με ενδοαορτική αντλία ή άλλες συσκευές υποβοήθησης) η πρόγνωση είναι πολύ καλή με αποκατάσταση της συσπαστικότητας της αριστερής κοιλίας στις περισσότερες περιπτώσεις. N Engl J Med 2000;342:690-5

N Engl J Med 2000;342:690-5

2. Γιγαντοκυτταρική μυοκαρδίτιδα Σπάνια μορφή μυοκαρδίτιδας (επίπτωση 0.007%-0.051%) που αποτελεί μια αγνώστου αιτιολογίας μορφή μυοκαρδίτιδας με μέση ηλικία προσβολής τα 44 έτη και δυσμενέστατη πρόγνωση. Περιγράφτηκε πριν 100 χρόνια, συνολικά ~300 περιστατικά παγκοσμίως. N Engl J Med 1997;336:1860-6

Στο 20% των περιπτώσεων συνυπάρχει κάποιο αυτοάνοσο νόσημα (φλεγμονώδης νόσος του εντέρου, θυρεοειδίτιδα, θύμωμα, κλπ.). Κλινικά, η νόσος εμφανίζεται σαν οξεία ταχέως επιδεινούμενη μυοκαρδιοπάθεια με δυσχερώς ελεγχόμενες κακοήθεις κοιλιακές αρρυθμίες, σπανιότερα κολποκοιλιακούς αποκλεισμούς ή /και κυκλοφορική καταπληξία. Θεραπευτικά, η χορήγηση συνδυασμού ανοσοκατασταλτικών φαρμάκων (κορτικοστεροειδή και κυκλοσπορίνη με ή χωρίς αζαθειοπρίνη ή muronomab - CDs) επιτυγχάνει παράταση της μέσης επιβίωσης από τους 3 στους 12 περίπου μήνες. N Engl J Med 1997;336:1860-6

Συχνά απαιτείται η τοποθέτηση ενδοαορτικής αντλίας ή συσκευών υποβοήθησης σαν γέφυρα προς μεταμόσχευση που αποτελεί και τη θεραπεία εκλογής σε αυτούς τους ασθενείς. Επιβίωση μετά από μεταμόσχευση είναι 75% στην 5ετία Δυστυχώς, στο 25% περίπου των περιπτώσεων, κατά μέσο όρο 3 έτη μετά τη μεταμόσχευση, επανεμφανίζονται στους μεταμοσχευμένους ασθενείς γιγαντοκύτταρα στο μυοκάρδιο, κατάσταση που συνήθως ελέγχεται με χορήγηση ανοσοκατασταλτικών. N Engl J Med 1997;336:1860-6

NEJM 2013;369(November 7);1844-1850

3. Acute Necrotizing Eosinophilic Myocarditis Η EMB αναδεικνύει διήθηση από ηωσινόφιλα σε συνδυασμό με μυοκαρδιακή νέκρωση χωρίς παρουσία γιγγαντοκυττάρων, κοκκιωμάτων ή αγγειίτιδας. Σπάνια μορφή μυοκαρδίτιδας με εντοπισμένη ή διάχυτη διήθηση του μυοκαρδίου από ηωσινόφιλα συχνά σε συνδυασμό με περιφερική ηωσινοφιλία. Η πιο συχνή αιτία είναι η υπερευαισθησία σε φάρμακα και σπανιότερα το υπερηωσινοφιλικό σύνδρομο, η ενδοκαρδίτιδα του Löeffler s, η τροπική ενδομυοκαρδιακή ίνωση, αγγειίτιδες τύπου Churg-Strauss και κακοήθειες. Θεραπευτικά επιβάλλεται η άμεση απόσυρση του πυροδοτικού παράγοντα και υψηλές δόσεις κορτικοστεροειδών με σταδιακή μείωση Can J Cardiol 2011;27:870.e1 870.e3

B. Hemodynamically stable patients Eur Heart J 2013;34:2636-48.

B. Αιμοδυναμικά σταθεροί ασθενείς Η θεραπεία της κοιλιακής δυσλειτουργίας θα πρέπει να είναι σύμφωνη με τις κατευθυντήριες οδηγίες της Ευρωπαϊκής Καρδιολογικής Εταιρίας σχετικές με την καρδιακή ανεπάρκεια. Eur Heart J 2013;34:2636-48.

Το όφελος από χορήγηση φαρμακευτικής αγωγής σε ασθενείς με φυσιολογικό κλάσμα εξώθησης δεν είναι γνωστό. Η βραχυπρόθεσμη πρόγνωση στις παραπάνω περιπτώσεις είναι καλή ωστόσο δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία για την αντίστοιχη μακροπρόθεσμη. Επί του παρόντος ένδειξη για χορήγηση αμεα ή/και β αποκλειστών είναι η ύπαρξη συστολικής δυσλειτουργίας με ΚΕ<40%. Lancet 2012;379:738 47.

Β αποκλειστές Eχει δειχθεί ότι βελτιώνουν την καρδιακή λειτουργία, μειώνουν την επανεισαγωγή στο νοσοκομείο, και αυξάνουν την επιβίωση. Η χορήγηση τους επιβάλλεται σε κλάσματα εξώθησης <40% ωστόσο, δεν θα πρέπει να χορηγούνται στην οξεία φάση της μη αντιρροπούμενης καρδιακής ανεπάρκειας και στην πρώιμη φάση της κεραυνοβόλου μυοκαρδίτιδας. Οι β αποκλειστές επίσης είναι χρήσιμοι λόγω της αντιαρρυθμικής τους δράσης. J Am Coll Cardiol 2012;59:779-92. Eur Heart J 2013;34:2636-48. ΚΑΡΔΙΑ ΚΑΙ ΑΓΓΕΙΑ ΜΑΙΟΣ ΙΟΥΝΙΟΣ 2013

Carvedilol Metoprolol Propranolol J Am Coll Cardiol 2012;59:779-92.

ACE και ARBs Εφόσον χορηγούνται πρώιμα έχουν ευνοϊκή δράση στην αναδιαμόρφωση της αριστερής κοιλίας και μειώνουν τα ποσοστά εξέλιξης προς διατατική μυοκαρδιοπάθεια. Σε επίμυες μείωσαν κατά περίπτωση τη φλεγμονή, τη νέκρωση, τη βλαπτική δράση των ελευθέρων ριζών, ενώ προκάλεσαν αγγειοδιαστολή των στεφανιαίων αρτηριών και βελτίωσαν τη λειτουργικότητα της αριστερής κοιλίας και την επιβίωση. J Am Coll Cardiol 2012;59:779-92.

ACE / ARBs Αναδιαμόρφωση Μετάπτωση σε DCM Φλεγμονή Οξειδωτικό stress Στεφανιαία κυκλοφορία (αγγειοδιαστολή) Κλάσμα εξώθησης Captopril Candesartan Olmesartan Losartan Enalapril J Am Coll Cardiol 2012;59:779-92.

Aldosterone antagonists Amlodipine NSAIDS Digoxin (αυξάνει την έκφραση προφλεγμονωδών κυτοκινών, ευοδώνει τον αγγειόσπασμο και αυξάνει τη θνητότητα) J Am Coll Cardiol 2012;59:779-92.

Περιμυοκαρδίτιδα

Περιμυοκαρδίτιδα Περικαρδιακή συλλογή παρατηρείται στο 32-57% των ασθενών με μυοκαρδίτιδα. Η παρουσία της φαίνεται να υποδηλώνει ενεργό φλεγμονή (ανοσοκαταστολή?). JACC 2009;53:1475 :1475 87 Expert Rev Cardiovasc Ther 2013;11:193 201

NSAIDS συμπεριλαμβανομένης της ασπιρίνης έχουν συνδεθεί με αυξημένη θνητότητα σε πειραματικά μοντέλα μυοκαρδίτιδας και σε συνυπάρχουσα περικαρδίτιδα η χορήγηση τους είναι προβληματική. Σε περιπτώσεις περιμυοκαρδίτιδας οι ειδικοί προτείνουν χαμηλές δόσεις ασπιρίνης (1000 1500 ημερησίως) ή ιμπουπροφαίνης (1200 mg ημερησίως) για 7-10 ημέρες, ενώ δεν υπάρχουν στοιχεία που να στοιχειοθετούν τη χορήγηση κολχικίνης. Ωστόσο, περισσότερα δεδομένα και κλινικές μελέτες απαιτούνται για να διευκρινιστεί το συγκεκριμένο θέμα. Eur Heart J 2013;34:2636-48. Circulation 2001;104:1076 1082. Am J Pathol 1980;101:425 484. Mol Med Today 1996;2:336 342. Expert Rev Cardiovasc Ther 2013;11:193 201.

Θεραπευτικές προσεγγίσεις υπό διερεύνηση (Investigational treatment options)

Focused antiviral therapy Immunoabsorbtion Etc. N Engl J Med 2000;343:1388-1398.

1. ΑΝΟΣΟΚΤΑΣΤΑΛΤΙΚΑ

Ανοσοκατασταλτική αγωγή Eur Heart J 2013;34:2636-48.

N Engl J Med 1995;333:269-75. Myocarditis treatment trial (1995) 111 ασθενείς με ιστολογικά τεκμηριωμένη μυοκαρδίτιδα ΚΕ<45% και συμπτώματα καρδιακής ανεπάρκειας κατά τη διάρκεια των 2 προηγουμένων ετών Μεμονωμένη συμβατική θεραπεία η συνδυασμένη με χορήγηση πρεδνιζόνης με κυκλοσπορίνη ή αζαθιοπρίνη για 24 εβδομάδες. Τελικό σημείο: μεταβολή ΚΕ μετά από 28 εβδομάδες. Δεν διαπιστώθηκαν διαφορές στην επιβίωση και στη μεταβολή του ΚΕ μεταξύ των 2 ομάδων.

Ster + AZA placebo 2009 P<0.001 P<0.001 P<0.001 Τυχαιοποιημένη, διπλά τυφλή μελέτη σε 85 ασθενείς με μυοκαρδίτιδα και χρόνια (>6 μήνες) καρδιακή ανεπάρκεια μη ανταποκρινόμενη στη συμβατική αγωγή. Χωρίς ένδειξη ιικού γονιδιώματος στην ΕΜΒ. Χορήγηση prednisone 1 mg/kg/day για 4 εβδομάδες και κατόπιν 0.33 mg/kg/day για 5 μήνες + azathioprine 2 mg/kg/day for 6 months ή placebo.

Στους ασθενείς που χορηγήθηκε εικονικό φάρμακο 2 ασθενείς απεβίωσαν και 2 υποβλήθηκαν σε μεταμόσχευση ενώ δεν υπήρξαν μείζονα συμβάματα στην ομάδα θεραπείας Η απουσία ανταπόκρισης στο 12% των περιπτώσεων στην ομάδα θεραπείας προβληματίζει (απουσία ταυτοποίησης ιού?, παθογενετικοί μηχανισμοί μη ευαίσθητοι στην ανασοκαταστολή?). Eur Heart J 2009;30:1995-2002

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΜΕΛΕΤΕΣ ΧΟΡΗΓΗΣΗΣ ΑΝΟΣΟΚΑΤΑΣΤΑΛΤΙΚΩΝ ΦΑΡΜΑΚΩΝ ΣΕ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΜΕ ΜΥΟΚΑΡΔΙΤΙΔΑ ΥΠΟΨΗΦΙΟΙ ΓΙΑ ΧΟΡΗΓΗΣΗ Ασθενείς με επιμένουσα έκπτωση της συσπαστικότητας της αριστερής κοιλίας και: Ενεργό φλεγμονή Απουσία ιϊκού γονιδιώματος στο μυοκάρδιο Παρουσία καρδιακών αυτοαντισωμάτων Ασθενείς με έκφραση αντιγόνων του μείζονος συστήματος ιστοσυμβατότητας (HLA) σε δείγματα ενδομυοκαρδιακής βιοψίας (παράμετρος που συνδέεται με ανοσολογική διέγερση) Επίσης, η ανοσοκατασταλτική προσέγγιση μπορεί να έχει σημαντικό ρόλο σε ασθενείς με δευτεροπαθή μυοκαρδίτιδα οφειλόμενη σε συστηματικά αυτοάνοσα νοσήματα (π.χ. συστηματικός ερυθηματώδης λύκος, πολυμυοσίτιδα), σε σαρκοείδωση και σε ιδιοπαθή γιγαντοκυτταρική μυοκαρδίτιδα και σε νεκρωτική ηωσινοφιλική μυοκαρδίτιδα Circulation 2001;104:39 Autoimmunity 2008;41:35 Eur Heart J 2002;4 (Suppl 1):169

2. ΑΝΤΙΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ Η θεραπεία με αντι-ιϊκούς παράγοντες όπως, η β ιντερφερόνη (INF-b), έχει ενθαρρυντικά αποτελέσματα σε προκαταρκτικές κλινικές μελέτες. Η χορήγηση των αντι-ιϊκών παραγόντων βασίζεται στο γεγονός ότι η παραμονή του καρδιοτρόπου ιού στο μυοκάρδιο συνδυάζεται με δυσμενή πρόγνωση (?), συμπεριλαμβανομένου του καρδιακού θανάτου και της ανάγκης για μεταμόσχευση καρδιάς (ωστόσο τα αποτελέσματα είναι αμφιλεγόμενα). Κάθαρση του ιού από το μυοκάρδιο είναι δυνατόν να επιτευχθεί ακόμη και σε ασθενείς με μακρύ ιστορικό συμπτωμάτων καρδιακής ανεπάρκειας σε έδαφος διατατικής μυοκαρδιοπάθειας Eur Heart J 2013;34:2636-48. 48. Circulation 2005;112:1965 1970. J Am Coll Cardiol 2012;60:1295 1296. Circulation 2008;118:639 648.

ä Θεραπεία με IFN-beta (εβδομαδιαία για 24 εβδομάδες) σε 22 ασθενείς με παρουσία εντεροιών ή αδενοιών σε ΕΜΒ και δυσλειτουργία της αριστερής κοιλίας συνοδεύτηκε από κάθαρση του ιικού γονιδιώματος σε όλες τις περιπτώσεις και στατιστικά σημαντική βελτίωση του ΚΕ και των διαστάσεων της αριστερής κοιλίας. % EF P<0.001 Στη μελέτη BICC (Betaferon in patients with chronic viral cardiomyopathy), σε 143 με φλεγμονώδη μυοκαρδιοπάθεια και παρουσία ιικού γονιδιώματος έλαβαν Betaferon (IFN-beta-1b). Το Betaferon ενώ μείωσε δραστικά το ιικό φορτίο των εντεροιών δεν συνέβη κάτι αντίστοιχο και με τον Παρβοιό (PVB19) σε όλους τους ασθενείς. Μόνο η κατηγορία κατά NYHA βελτιώθηκε. Circulation 2003;107:2793-8. J Am Coll Cardiol 2012;59:779 92.

Τέλος, η χορήγηση στοχευμένων αντιϊκών θεραπειών σε οξεία μυοκαρδίτιδα πχ. από κυτταρομεγαλοιό (CMV) ή ιό Epstein Barr (EBV) (όπως Val-/ganciclovir ή Foscanet) δεν είναι επιστημονικά ελεγμένη και η χορήγηση τους θα πρέπει να εκτιμάται κατά περίπτωση (με έμφαση στους βαρέως πάσχοντες). Eur Heart J 2011;32:2616 2625

Eur Heart J 2011;32:2616 2625

3. ΑΝΟΣΟΤΡΟΠΟΠΟΙΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ i. Ανοσοαπορρόφηση ii. IV γ σφαιρίνη

i. Ανοσοαπορρόφηση (Immunoadsorption) Η ανοσοαπορρόφηση (immunoabsorption) των κυκλοφορούντων αυτοαντισωμάτων έχει επίσης καλά βράχυ- και μεσοπρόθεσμα αποτελέσματα σε ασθενείς με μυοκαρδίτιδα και διατατική μυοκαρδιοπάθεια, βελτιώνοντας τη συσταλτικότητα της αριστερής κοιλίας τη καρδιακή παροχή και την ικανότητα προς άσηση, ενώ και μειώνεται η φλεγμονή και το NT probnp. Η τεχνική είναι αρκετά σύνθετη και οι σχετικές συνεδρίες επαναλαμβάνονται για 5 ή περισσότερες ημέρες ενίοτε κυκλικά. Το ποσοστό κυκλοφορούντων αυτοαντισωμάτων κυμαίνεται από 25 έως 73% σε ασθενείς με ιστολογικά τεκμηριωμένη μυοκαρδίτιδα και μόλις στο 5% των ασθενών με ισχαιμική μυοκαρδιοπάθεια. Circulation 2001;103:2681 NEJM 2000;343:1388

1. 4 συνεδρίες με μεσοδιάστημα 1 μηνός. 2. 5 συνεδρίες σε διαδοχικές ημέρες. 3. 1 συνεδρία σε 3 διαδοχικές ημέρες. Ακολούθησαν 3 επιπλέον κύκλοι με μεσοδιάστημα 1 μηνός που περιελάμβαναν 2 συνεδρίες σε διαδοχικές ημέρες 4. Η τεχνική δοκιμάζεται σε πολυκεντρική τυχαιοποιημένη μελέτη σε 200 ασθενείς τα αποτελέσματα της οποίας αναμένονται (NCT00558584). 1. Circulation 2001;103:2681-2686 2. Am Heart J 2010;159:809 816 3. JACC 2000 May;35(6):1590-8

ii. ΕΝΔΟΦΛΕΒΙΑ γ ΣΦΑΙΡΙΝΗ Στη μεγαλύτερη μέχρι σήμερα μελέτη (The Intervention in Myocarditis and Acute Cardiomyopathy: 62 pts, 1year FU) χορηγήθηκε τυχαιοποιημένα γ σφαιρίνη ή εικονικό φάρμακο σε ασθενείς με διατατική μυοκαρδιοπάθεια προσφάτου ενάρξεως (<6 μήνες) και εκδηλώσεις καρδιακής ανεπάρκειας. Μυοκαρδίτιδα διαπιστώθηκε με βιοψία στο 16% των περιπτώσεων. Δεν διαπιστώθηκαν διαφορές στην ολική θνητότητα ή τη βελτίωση του κλάσματος εξωθήσεως στους 6 και 12 μήνες το οποίο αυξήθηκε σημαντικά και στις 2 ομάδες. Circulation 2001;103;2254-2259.

Ωστόσο, σε παιδιατρικό πληθυσμό με οξεία μυοκαρδίτιδα, η χορήγηση ανοσοσφαιρίνης βελτίωσε τη λειτουργικότητα της αριστερής κοιλίας και την επιβίωση στο έτος. Η αίσθηση είναι ότι η χορήγηση της θα πρέπει ενδεχομένως να επιφυλάσσεται στην οξεία φάση σε έντονα συμπτωματικούς ασθενείς.

Αρρυθμίες Δεν υπάρχουν σχετικές οδηγίες για την αντιμετώπιση των αρρυθμιών ε ασθενείς με μυοκαρδίτιδα και κατά συνέπεια ισχύουν οι γενικότερες οδηγίες της Ευρωπαϊκής καρδιολογικής εταιρίας. Eur Heart J 2013;34:2636-48.

Eur Heart J 2013;34:2636-48.

Η τοποθέτηση ICD πρέπει να αναβάλλεται μετά την παρέλευση του οξέος επεισοδίου. Η θεραπεία των αρρυθμιών μετά την οξεία φάση θα πρέπει να ευθυγραμμίζεται με τις συστάσεις της Ευρωπαϊκής Καρδιολογικής Εταιρίας για την αντιμετώπιση των αρρυθμιών και την εμφύτευση συσκευών. Τα σωσίβια (life vest) μπορεί να αποτελέσει γεφυρική θεραπεία σε ασθενείς με μυοκαρδίτιδα και απειλητικές κοιλιακές αρρυθμίες (κοιλιακή ταχυκαρδία - μαρμαρυγή). Eur Heart J 2013;34:2636-48.

Η προσωρινή βηματοδότηση μπορεί να εφαρμοστεί σε πλήρη κολποκοιλιακό αποκλεισμό. Σε παρατεταμένες διαταραχές της κολποκοιλιακές αγωγής έχει ένδειξη η μόνιμη καρδιακή βηματοδότηση. Η φλεβοκομβική βραδυκαρδία, ειδικά με διεύρυνση του QRS μπορεί να προηγείται της εμφάνισης απειλητικών για τη ζωή αρρυθμιών. Eur Heart J 2013;34:2636-48.

Σε περιπτώσεις σαρκοείδωσης ή γιγαντοκυτταρικής μυοκαρδίτιδας που η είναι εξελισσόμενες καταστάσεις με επιβαρυμένη πρόγνωση, πρώιμη τοποθέτηση βηματοδότη/απινιδωτή θα πρέπει να διενεργείται όταν διαπιστώνεται 2 ου ή 3 ου βαθμού κολποκοιλιακός αποκλεισμός ή κοιλιακές αρρυθμίες αντίστοιχα. Eur Heart J 2013;34:2636-48.

Ειδικές μορφές μυοκαρδίτιδας

Καρδιακή σαρκοείδωση Καρδιακή προσβολή (παρουσία κοκκιωμάτων) παρατηρείται στο 25% των περιπτώσεων συστηματικής σαρκοείδωσης σε νεκροτομικές μελέτες ωστόσο συμπτωματική προσβολή παρατηρείται στο 5% περίπου. Η πρώιμη χορήγηση ανοσοκατασταλής με υψηλές δόσεις κορτικοστεροειδών βελτιώνει την έκβαση σε περιπτώσεις σαρκοείδωσης. Η 5ετής επιβίωση σε περιπτώσεις μυοκαρδίτιδας από σαρκοείδωση υπό ανοσοκαταστολή κυμαίνεται από 60-90%. N Engl J Med 2007; 357:2153-2165. J Am Coll Cardiol 2012;59:779 92.

Άξια αναφοράς είναι και η μυοκαρδίτιδα που εκδηλώνεται σε ασθενείς με προχωρημένη HIV λοίμωξη και συχνά μεταπίπτει σε χρόνια διατατική μυοκαρδιοπάθεια. Πριν από τη χορήγηση αντιρετροϊκής θεραπείας υψηλής δραστικότητας (HAART) τα ποσοστά μυοκαρδιοπάθειας ήταν 30% και τα αντίστοιχα της συμπτωματικής καρδιακής ανεπάρκειας 5%. Η χορήγηση HAART μείωσε την επίπτωση μυοκαρδιοπάθειας στους ασθενείς με HIV λοίμωξη κατά 7 φορές προκαλώντας παράλληλα σημαντική βελτίωση στα ποσοστά επιβίωσης. Lancet 2012; 379: 738 47.

Η μυοκαρδιοπάθεια σε ασθενείς με AIDS έχει χειρότερη έκβαση σε σχέση με την ιδιοπαθή διατατική μυοκαρδιοπάθεια Circulation 1999; 100: 933-939.

J Am Coll Cardiol 2012;59:779 92

Πρόγνωση

Συνολικά, η μακροχρόνια πρόγνωση της οξείας μυοκαρδίτιδας είναι καλή με αναφερόμενη 3ετή επιβίωση στο 83% των περιπτώσεων και 5ετή επιβίωση στο 56%. Τα ποσοστά εμφάνισης διατατικής μυοκαρδιοπάθειας σε έδαφος μυοκαρδίτιδας κυμαίνονται από 14-52% (μέσος όρος 20% στα επόμενα 3 χρόνια). Eur Heart J. 2008;29:2073-82 Prog Cardiovasc Dis 2010;52:274 88

ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΔΥΣΜΕΝΟΥΣ ΕΚΒΑΣΗΣ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΑΓΝΩΣΗ ο αποκλεισμός του αριστερού σκέλους η συγκοπή τo κλάσμα εξώθησης<40% η λειτουργική κατάταξη ΙΙΙ και ΙV κατά ΝΥΗΑ οι αυξημένες τελοδιαστολικές πιέσεις πληρώσεως της αριστερής κοιλίας η πνευμονική υπέρταση η αμφικοιλιακή προσβολή κατά τη διάγνωση η παρουσία ιϊκού γονιδιώματος* και ενεργού φλεγμονής πρώιμη και όψιμη πρόσληψη γαδολινίου στη cmr κεραυνοβόλος γιγαντοκυτταρική και ηωσινοφιλική μυοκαρδίτιδα Circulation 2006;113:876-890 Prog Cardiovasc Dis 2010;52:274 88 J Am Coll Cardiol 2012;59:779 92* JACC 2009;53:1475-87** Circulation 2006;114:1581-1590***

J Am Coll Cardiol 2012;59:779 92

Myocarditis treatment trial ΘΝΗΤΟΤΗΤΑ ΜΥΟΚΑΡΔΙΤΙΔΑΣ ΜΕ ΚΛΙΝΙΚΕΣ ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ ΚΑΡΔΙΑΚΗΣ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑΣ 60 56 % 50 40 30 20 10 0 20 1 ΕΤΟΣ 4 ΕΤΗ N Engl J Med 1995;333:269-75.

Follow-up Eur Heart J 2013;34:2636-48.

Παρακολούθηση Όλοι οι ασθενείς με μυοκαρδίτιδα θα πρέπει να παρακολουθούνται με κλινική εξέταση, ΗΚΓ και ηχωκαρδιογράφημα Σε κάθε περίπτωση μυοκαρδίτιδας συνιστάται μακροχρόνια παρακολούθηση Eur Heart J 2013;34:2636-48.

Ο τυπικός ασθενής με μυοκαρδίτιδα που προσέρχεται με εικόνα ψευδοεμφράγματος με φυσιολογικές στεφανιαίες αρτηρίες και φυσιολογικό κλάσμα εξώθησης θα πρέπει να λάβει εξιτήριο από το νοσοκομείο όταν οι τιμές των μυοκαρδιακών ενζύμων επιστρέψουν στο φυσιολογικό. Η περίοδος παρακολούθησης θα πρέπει να είναι μακροχρόνια (3 έτη?) Eur Heart J 2013;34:2636-48. Eur Heart J 2008;29: 2073 2082.

Υποτροπιάζουσα μυοκαρδίτιδα Σε κάποιες περιπτώσεις η μυοκαρδίτιδα μπορεί να υποτροπιάσει ακόμη και χρόνια μετά την αρχική προσβολή. Η υποτροπή θα πρέπει να αντιμετωπιστεί όπως και το αρχικό επεισόδιο. Σε κάποιες περιπτώσεις παρατηρούνται διακυμάνσεις της τροπονίνης κατά την παρακολούθηση. Σε αυτές τις περιπτώσεις όπως και επί προοδευτικής έκπτωσης της λειτουργικότητας της αριστερής κοιλίας έχει ένδειξη η ΕΜΒ. Eur Heart J 2013;34:2636-48.

Management of asymptomatic patients with acute myocarditis Caforio A et al. Eur Heart J 2013;34:2636-48. Sagar S, et al. Lancet 2012; 379: 738 47

MYOCARDITIS

Multiple choice questions

1 Ποιό (ποιά) από τα παρακάτω ισχύουν για την κεραυνοβόλο μυοκαρδίτιδα? Α. Εμφανίζει ενδονοσοκομειακή θνητότητα ~7% Β. Είναι συχνότερη σε ηλικιωμένους με συνοσηρότητες Γ. Έχει κακή μακροχρόνια πρόγνωση εφόσον δεν πραγματοποιηθεί μεταμόσχευση καρδιάς Δ. Συχνά απαιτείται αιμοδυναμική υποστήριξη με συσκευές στην οξεία φάση Ε. Οι διαστάσεις της αριστερής κοιλίας μπορεί να είναι φυσιολογικές.

1R Ποιό (ποιά) από τα παρακάτω ισχύουν για την κεραυνοβόλο μυοκαρδίτιδα? Α. Εμφανίζει ενδονοσοκομειακή θνητότητα ~7% Β. Είναι συχνότερη σε ηλικιωμένους με συνοσηρότητες Γ. Έχει κακή μακροχρόνια πρόγνωση εφόσον δεν πραγματοποιηθεί μεταμόσχευση καρδιάς Δ. Συχνά απαιτείται αιμοδυναμική υποστήριξη με συσκευές στην οξεία φάση Ε. Οι διαστάσεις της αριστερής κοιλίας μπορεί να είναι φυσιολογικές

2 Ποιο από τα παρακάτω αληθεύει για τα χορήγηση μη στεροειδών αντιφλεγμονωδών σε περιπτώσεις περιμυοκαρδίτιδας? Α. Στη οξεία φάση της νόσου σε πειραματικά μοντέλα έχει περιγραφεί ρήξη του μυοκαρδίου Β. Τα ΜΣΑΦ έχουν συνδεθεί με αυξημένη θνητότητα σε πειραματικά μοντέλα μυοκαρδίτιδας Γ. Προσβολή του περικαρδίου παρατηρείται στο 15% των περιπτώσεων μυοκαρδίτιδας Δ. Η παρουσία συμμετοχής του περικαρδίου φαίνεται να υποδηλώνει ενεργό φλεγμονή Ε. Το σχήμα χορήγησης ΜΣΑΦ σε περιπτώσεις συνυπάρχουσας περικαρδίτιδας είναι παρόμοιο με εκείνο που ενδείκνυται σε αμιγή οξεία περικαρδίτιδα

2R Ποιο από τα παρακάτω αληθεύει για τα χορήγηση μη στεροειδών αντιφλεγμονωδών σε περιπτώσεις περιμυοκαρδίτιδας? Α. Στη οξεία φάση της νόσου σε πειραματικά μοντέλα έχει περιγραφεί ρήξη του μυοκαρδίου Β. Τα ΜΣΑΦ έχουν συνδεθεί με αυξημένη θνητότητα σε πειραματικά μοντέλα μυοκαρδίτιδας Γ. Προσβολή του περικαρδίου παρατηρείται στο 15% των περιπτώσεων μυοκαρδίτιδας Δ. Η παρουσία συμμετοχής του περικαρδίου φαίνεται να υποδηλώνει ενεργό φλεγμονή Ε. Το σχήμα χορήγησης ΜΣΑΦ σε περιπτώσεις συνυπάρχουσας περικαρδίτιδας είναι παρόμοιο με εκείνο που ενδείκνυται σε αμιγή οξεία περικαρδίτιδα

3 Ποια από τα κάτωθι ισχύουν σχετικά με την πρόγνωση της οξείας μυοκαρδίτιδας? Α. Η τριετής επιβίωση σε περιπτώσεις οξείας μυοκαρδίτιδας είναι 56% Β. Η πνευμονική υπέρταση δεν αποτελεί προγνωστικό παράγοντα Γ. Μετάπτωση σε διατατική μυοκαρδιοπάθεια περιγράφεται στο 20% των περιπτώσεων Δ. Σε μεταμοσχευμένους η γιγαντοκυτταρική μυοκαρδίτιδα υποτροπιάζει στο 25% των περιπτώσεων Ε. Μετά την παρέλευση 3 μηνών επί απουσίας αρρυθμιών και σε αποκατάσταση των διαστάσεων της αριστερής κοιλίας και του κλάσματος εξώθησης επιτρέπεται ο ανταγωνιστικός αθλητισμός

3R Ποια από τα κάτωθι ισχύουν σχετικά με την πρόγνωση της οξείας μυοκαρδίτιδας? Α. Η τριετής επιβίωση σε περιπτώσεις οξείας μυοκαρδίτιδας είναι 56% Β. Η πνευμονική υπέρταση δεν αποτελεί προγνωστικό παράγοντα Γ. Μετάπτωση σε διατατική μυοκαρδιοπάθεια περιγράφεται στο 20% των περιπτώσεων Δ. Σε μεταμοσχευμένους η γιγαντοκυτταρική μυοκαρδίτιδα υποτροπιάζει στο 25% των περιπτώσεων Ε. Μετά την παρέλευση 3 μηνών επί απουσίας αρρυθμιών και σε αποκατάσταση των διαστάσεων της αριστερής κοιλίας και του κλάσματος εξώθησης επιτρέπεται ο ανταγωνιστικός αθλητισμός

Back up

Τα συμπτώματα επίσης μπορεί να εξαρτώνται και από το υποκείμενο αίτιο. Συγκεκριμένα, έχει περιγραφεί ότι ασθενείς με λοίμωξη από τον Παρβοιό B19 εμφανίζουν συμπτωματολογία που μοιάζει έντονα με εκείνη του εμφράγματος του μυοκαρδίου, ενώ ασθενείς με λοίμωξη από τον ερπητοιό HHV-6 προσέρχονται κυρίως με εκδηλώσεις καρδιακής ανεπάρκειας. Circulation 2006;114:1581-1590

Οι ασθενείς με σοβαρά συμπτώματα και αιμοδυναμική επιβάρυνση θα πρέπει να νοσηλεύονται σε καρδιολογική μονάδα Εφόσον απαιτείται, χορηγούνται ενδοφλέβια ινότροπα, ενώ η βραχυχρόνια υποστήριξη με συσκευές υποβοήθησης της αριστερής κοιλίας (ως γέφυρα προς την ανάνηψη ή την μεταμόσχευση), μπορεί να αποβεί σωτήρια σε περιπτώσεις κεραυνοβόλου μυοκαρδίτιδας, στις οποίες η κλινική επιδείνωση μπορεί να είναι ραγδαία. Σε παρατεταμένες διαταραχές της κολποκοιλιακές αγωγής έχει ένδειξη η μόνιμη καρδιακή βηματοδότηση. Εμφυτεύσιμος καρδιακός απινιδωτής τοποθετείται σε αναταχθείσα κοιλιακή μαρμαρυγή και σε συμπτωματική επιμένουσα κοιλιακή ταχυκαρδία. Πρώιμη τοποθέτηση αμφικοιλιακού βηματοδότη ή απινιδωτή θα πρέπει να γίνεται με ιδιαίτερη περίσκεψη στη φλεγμονώδη μυοκαρδιοπάθεια, καθώς η αριστερή κοιλία μπορεί να βελτιωθεί σημαντικά με την υπόλοιπη αγωγή της καρδιακής ανεπάρκειας. Αντίθετα, σε περιπτώσεις σαρκοείδωσης ή γιγαντοκυτταρικής μυοκαρδίτιδας που η πρόγνωση είναι επιβαρυμένη, πρώιμη τοποθέτηση βηματοδότη/απινιδωτή θα πρέπει να διενεργείται όταν διαπιστώνεται 2 ου ή 3 ου βαθμού κολποκοιλιακός αποκλεισμός ή κοιλιακές αρρυθμίες αντίστοιχα. ΚΑΡΔΙΑ ΚΑΙ ΑΓΓΕΙΑ ΜΑΙΟΣ ΙΟΥΝΙΟΣ 2013