Newsletter Αθλητικής Ψυχολογίας Νοεµβρίου εκεµβρίου, 2009 Έφτασε και ο Νοέµβριος. Τη στιγµή που γράφονται αυτές οι γραµµές, ο Χειµώνας δεν έχει δείξει ακόµα τις αληθινές διαθέσεις και τα χρώµατα του, ηµερολογιακά διανύουµε τον τελευταίο µήνα του Φθινοπώρου και σε λιγότερο από ένα µήνα πρόκειται να συναντηθούµε επίσηµα µε τους Χειµερινούς µήνες καθώς και µε το κλείσιµο αυτού του έτους. Στον αθλητικό χώρο η ηµεροµηνία σηµαίνει πως η αγωνιστική χρονιά έχει ήδη ξεκινήσει, δείχνοντας τα πρώτα της σηµάδια και πως οι πρωταγωνιστές της έχουν αρχίσει ήδη να συνειδητοποιούν πως πρέπει να οργανώσουν τις προσπάθειες τους για να µπορέσουν να πετύχουν τους αγωνιστικούς στόχους της περιόδου. Κάθε αθλητής που σέβεται τις προσπάθειες και τις θυσίες του, χρειάζεται να σκέφτεται έτσι. Με άλλα λόγια, κάθε αθλητής που συνειδητοποιεί ποιος είναι και πού θέλει να φτάσει, χρειάζεται να µπορεί να αντιλαµβάνεται την προπονητική και την αγωνιστική του ετοιµότητα κατά τη διάρκεια της αγωνιστικής περιόδου, για να µπορεί να κάνει τις απαιτούµενες αλλαγές και να εξελίσσεται ανάλογα. Αυτός είναι ο τύπος του αθλητή που κάθε προπονητής και κάθε αθλητικός ψυχολόγος θέλει να έχει συνεργάτη. Μέσα σε αυτά τα πλαίσια, το πρώτο άρθρο του παρόντος Newsletter σχολιάζει κατ αρχήν την επίδραση που έχουν οι προσδοκίες των γονέων στην πορεία των αθλητών κατά την παιδική και την εφηβική ηλικία. Αυτές οι προσδοκίες καθορίζουν σε µεγάλο βαθµό την εξέλιξη της αγωνιστικής απόδοσης αλλά και αυτή ακόµα την αθλητική καριέρα, αφού συχνά η πίεση και οι προσδοκίες των γονέων λειτουργούν ανταγωνιστικά µε τη συστηµατική ενασχόληση µε τον αθλητισµό.
Στο δεύτερο άρθρο αναφέρονται επιγραµµατικά οι δέκα σπουδαιότερες αρχές της αθλητικής ψυχολογίας για την βελτίωση και την εξέλιξη της αγωνιστικής απόδοσης. Οι αρχές αυτές χρειάζεται να διέπουν την καριέρα κάθε αθλητή που επιθυµεί να εξελίσσεται τόσο στον αθλητικό στίβο όσο και στους υπόλοιπους τοµείς επίτευξης της ζωής του και περιέχονται σε κάθε ολοκληρωµένο πρόγραµµα ψυχολογικής προετοιµασίας στον χώρο του αθλητισµού. Έτσι η επιστήµη της αθλητικής ψυχολογίας βοηθά να επιτευχθεί και ο σκοπός της αθλητικής παιδείας που είναι η µεταλαµπάδευση των αρχών που διέπουν τον αθλητικό στίβο στους υπόλοιπους τοµείς δραστηριότητας του ανθρώπου, που διαρκώς επιθυµεί να προοδεύει µέσα από την εξέλιξη του. Με τις ευχές µας για ένα επιτυχηµένο κλείσιµο του ηµερολογιακού έτους, Εκ µέρους της συντακτικής οµάδας, ρ. Εµµανουήλ Γεωργιάδης
Προσδοκίες γονέων...παιδεύουν τέκνα του ρ. Εµµανουήλ Γεωργιάδη Πολλοί είναι οι γονείς που θεωρούν ότι όταν τα παιδιά τους διαθέτουν ορισµένα ταλέντα θα πρέπει άµεσα να τα αξιοποιούν, καθώς θα µπορούσαν να τους χαρίσουν προϋποθέσεις υψηλών διακρίσεων αλλά και υψηλά επίπεδα αυτεκτίµησης για τον µετέπειτα βίο τους. Αν και η υψηλή αυτή αυτεκτίµηση µπορεί να είναι δυνατή υπό προϋποθέσεις µέσα από την αθλητική ενασχόληση, η υπερβολική πίεση και ο έλεγχος της συµπεριφοράς των µικρών αθλητών µπορεί να προκαλέσουν αντίθετα αποτελέσµατα από τα προσδοκώµενα, οδηγώντας στην εγκατάλειψη της ενεργούς αθλητικής συµµετοχής αλλά και τη γενικευµένη µείωση της αυτοπεποίθησης. Όταν οι προσδοκίες για επιτυχηµένη αθλητική καριέρα συνδέονται µε την αγωνιστική εµπειρία των γονέων σε ένα συγκεκριµένο άθληµα, οδηγούν πολύ συχνά τα παιδιά στην εκµάθηση του συγκεκριµένου αυτού αθλήµατος, προκειµένου να µαθευτούν οι αποτελεσµατικές αθλητικές κινήσεις που επιτρέπουν υψηλές αθλητικές διακρίσεις. Σε αυτό το στίβο επίτευξης το ζητούµενο από τους γονείς, τους προπονητές και τους υπόλοιπους πρωταγωνιστές του χώρου, είναι η υψηλή προσπάθεια, η αγωνιστικότητα και η συνεχής βελτίωση της αθλητικής απόδοσης. Τα παιδιά µέσα από το συνεχές κυνήγι της επιτυχίας που βιώνουν µέσα στον αθλητικό στίβο, συχνά µπερδεύονται. Η αγάπη και οι υψηλές προσδοκίες των γονέων µεταφράζεται από τους µικρούς αθλητές σε αγωνία µήπως και δεν µπορέσουν να φανούν αντάξιοι της αγάπης και της φροντίδας των γονέων τους. Αυτό συµβαίνει καθώς οι γονείς προσδοκώντας την υψηλή αθλητική απόδοση, σχολιάζουν και αντιδρούν έντονα τόσο κατά τη διάρκεια του αγώνα
όσο και κατά την προπόνηση, δηµιουργώντας έτσι συνθήκες έντονης συναισθηµατικής πίεσης. Η συναισθηµατική αυτή πίεση κορυφώνεται κάθε φορά που η προσδοκώµενη απόδοση ή η προσπάθεια είναι χαµηλότερη από την αναµενόµενη, καταλήγοντας σε αρνητικά σχόλια και έντονη κριτική έναντι των µικρών αθλητών. Οι αθλητές πιέζονται από πολλούς παράγοντες. Κατ αρχήν, οι ίδιοι επιθυµούν να έχουν καλή απόδοση σε σχέση µε τις παρελθοντικές επιδόσεις τους, προσπαθώντας να ενισχύσουν την αντιλαµβανόµενη ικανότητα τους, µιας ικανότητας που τους εξασφαλίζει και τη συνέχιση της δραστηριότητας που αγαπούν. Οι προπονητές προσπαθούν µε τη σειρά τους να πείσουν τους αθλητές για την ανάγκη περαιτέρω ενίσχυσης της προσπάθειας τους, δηµιουργώντας ένα ακόµα παράγοντα πίεσης. Οι συναθλητές µε τα σχόλια τους, τονίζουν περισσότερο την αξία της αθλητικής επιτυχίας και µαζί µε τους υπόλοιπους γονείς διαµορφώνουν µία µικρή κοινωνία στην οποία υπερυψώνεται η αξία της αθλητική διάκρισης, πολύ συχνά σε βάρος της συνέχισης της αθλητικής συµµετοχής, που θεωρείται αυτονόητη. Αν προστεθεί τώρα η πίεση που βιώνεται από τη συµπεριφορά των γονέων και που σχολιάσθηκε στην προηγούµενη παράγραφο, αρχίζουν και γίνονται κατανοητά τα συναισθήµατα που προκαλούνται στα παιδιά που κάνουν πρωταθλητισµό και προσπαθούν να βελτιώσουν τις αθλητικές τους επιδόσεις. Μία αθλητική δραστηριότητα λοιπόν που ξεκινά σε παιγνιώδη µορφή και γίνεται αντιληπτή µε αισθήµατα χαράς για την απλή συµµετοχή στην οµάδα ή στον αθλητικό σύλλογο, ξαφνικά µετατρέπεται σε µία πιεστική και αγχώδη διαδικασία κατά την οποία η νίκη έχει µεγαλύτερη σηµασία από τη διασκέδαση που βιώνεται έντονα κατά τη διαδικασία εκµάθησης. Καθώς σε
κάθε αγωνιστική υποχρέωση διακυβεύονται όλο και περισσότερα, δεν είναι τυχαίο που από ένα σηµείο και µετά, οι αγωνιστικές εµπειρίες ταυτίζονται µε συναισθήµατα αγωνίας, άγχους, φόβου, και διάθεσης φυγής, που τελικά οδηγούν στην εγκατάλειψη της αθλητικής προσπάθειας. Όσο πιο έντονη είναι η πίεση που αισθάνεται ο αθλητής, τόσο πιο έντονα θα είναι τα αρνητικά αυτά συναισθήµατα και τόσο πιο απότοµη θα είναι η πτώση της αγωνιστικής απόδοσης, µίας απόδοσης που συχνά δεν θέλει να επιτύχει ο ίδιος ο αθλητής, αφού ανησυχεί ότι θα δηµιουργήσει περαιτέρω προσδοκίες και ισχυρότερη πίεση. Την ίδια στιγµή βέβαια, τα σηµαντικά για τον αθλητή πρόσωπα επιβάλλουν τη σηµασία της υψηλής απόδοσης, προκαλώντας έτσι περαιτέρω µείωση της αθλητικής ευχαρίστησης και κορυφώνοντας την αγωνία για το αγωνιστικό αποτέλεσµα. Οι µακροπρόθεσµες επιπτώσεις µίας τέτοιας κατάστασης είναι λίγο πολύ γνωστές: Έντονη απογοήτευση όλων των εµπλεκοµένων, τραυµατικές εµπειρίες στον αθλητικό χώρο και απέχθεια κάθε µορφής σύγκρισης της απόδοσης µε αυτή των άλλων παιδιών. Ότι αρχικά οδηγεί στον αθλητικό στίβο τους γονείς και τους αθλητές (η χαρά της ενεργούς συµµετοχής, το παιχνίδι, η εκµάθηση νέων δεξιοτήτων, κτλ.), σταδιακά ξεχνιέται και µετατρέπεται σε αρνητικό συναίσθηµα και αποφυγή της ενεργούς συµµετοχής στην προπόνηση ή στον αγώνα. Από τα παραπάνω γίνεται εύκολα κατανοητό ότι ο αθλητικός χώρος µπορεί να µετατραπεί πολύ εύκολα από µία κοινωνία ευγενούς άµιλλας και ενίσχυσης της υγιούς σωµατικής και πνευµατικής ανάπτυξης, σε χώρο έντονης αντιπαλότητας µε σκληρούς ανταγωνιστικούς κανόνες που µπορεί να φτάσουν και τα όρια της ανήθικης συµπεριφοράς. Το κυνήγι της αθλητικής διάκρισης µπορεί να συνδυαστεί µε αρνητικές συναισθηµατικές εµπειρίες και διαπροσωπικές σχέσεις ακόµα και στο οικογενειακό κύτταρο, επιδρώντας στα απολύτως αναγκαία συναισθήµατα της ασφάλειας, της αγάπης και της φροντίδας κατά την τρυφερή παιδική και εφηβική ηλικία, διακινδυνεύοντας να µείνουν ανεξίτηλα τα σηµάδια των αρνητικών αυτών εµπειριών στον µετέπειτα βίο των µικρών αθλητών. Καθώς είναι βέβαιο ότι κανένας γονιός που νοιάζεται πραγµατικά για το παιδί του δεν επιθυµεί µία τέτοια εξέλιξη, χρειάζεται να λαµβάνονται εγκαίρως µέτρα για την αποφυγή τέτοιων δυσάρεστων καταστάσεων µέσα στην αθλητική πρακτική. Οι µικροί αθλητές χρειάζεται να γνωρίζουν τι ακριβώς επιδιώκουν µέσα στον αθλητικό στίβο, να διασκεδάζουν, να επιλέγουν τη συµµετοχή τους, να κατανοούν τις δυνατότητες τους, να επιδιώκουν την βελτίωση τους, να συνεργάζονται για την επίτευξη κοινών στόχων, να υπακούουν σε κανόνες συµπεριφοράς, να συνειδητοποιούν τα όρια τους και να διεκδικούν τα δικαιώµατα τους ζώντας την χαρά κάθε στιγµής της αθλητικής προσπάθειας ενώ ταυτόχρονα αντιλαµβάνονται την αξία του πειραµατισµού και του λάθους στην πορεία της εξέλιξης τους. Οι γονείς χρειάζεται να αφήνουν την αθλητική συµµετοχή στα χέρια των µικρών αθλητών τους. Οποιαδήποτε κριτική, διόρθωση, έκφραση θετικού ή αρνητικού συναισθήµατος ή εµπλοκή στην ενεργό αθλητική συµµετοχή,
δηµιουργεί πολλαπλά προβλήµατα, µπερδεύει και ανακόπτει την εξελικτική πορεία της προσωπικότητας τους αθλητή µέσα από την αθλητική εµπειρία. Ο γονέας χρειάζεται να είναι συµπαραστάτης και ενισχυτής της αθλητικής προσπάθειας χωρίς να προσδοκά ανταλλάγµατα αθλητικής διάκρισης που µπορεί να θέσουν σε κίνδυνο την ίδια την αθλητική συµµετοχή αλλά και την ψυχική υγεία του αθλητή. Ο αθλητικός ψυχολόγος ή ο σύµβουλος αθλητικής ψυχολογίας είναι κοντά στον αθλητικό στίβο για να αποτρέψει µε τις συµβουλές και τις παρεµβάσεις του, τέτοια αρνητικά φαινόµενα συµπεριφοράς. Οι παρεµβάσεις του ειδικού της αθλητικής ψυχολογίας βασίζονται πάνω σε γνώσεις που αποτρέπουν επιβλαβείς συµπεριφορές, ενώ ταυτόχρονα εκπαιδεύουν τους πρωταγωνιστές της αθλητικής πρακτικής, µε γνώµονα την ενίσχυση της ψυχικής υγείας και δευτερευόντως την ενίσχυση της αθλητικής επίδοσης. Μίας επίδοσης που επιτυγχάνεται µε σεβασµό στην ψυχική και τη σωµατική υγεία των αθλητών αλλά και την ενδεδειγµένη ψυχοσυναισθηµατική ανάπτυξη των αθλητών κάθε ηλικίας.
Οι κανόνες την Αθλητικής Ψυχολογίας του ρ. Εµµανουήλ Γεωργιάδη Παρακάτω µπορείτε να διαβάσετε τους 10 πιο ισχυρούς κανόνες που διέπουν την αθλητική ψυχολογία και που δοκιµασµένα µπορούν να οδηγήσουν στην κορύφωση της αθλητικής απόδοσης. Κάθε ένας κανόνας έχει τη δική του αξία. Χωρίς λοιπόν να έχει ιδιαίτερη σηµασία η σειρά που εµφανίζονται, οι κανόνες αυτοί είναι οι εξής: 1. Συναναστροφή µε σωστούς ανθρώπους και εξάσκηση µέσω αποδοτικών προπονητικών µεθόδων. Στα περισσότερα αθλήµατα οι αθλητές χρειάζεται να προπονούνται σκληρά για πολλά χρόνια για να µπορέσουν να αγωνισθούν µε αξιώσεις επιτυγχάνοντας υψηλές επιδόσεις. Για την καλύτερη µακροπρόθεσµη εξέλιξη τους, οι αθλητές πρέπει να επιδιώκουν να αναπτύσσουν σχέσεις µε τους προπονητές, τους συναθλητές, τους φίλους και την οικογένεια τους, που µπορούν να τους προσφέρουν τις πιο θετικές εµπειρίες και την καλύτερη φροντίδα. Οι συχνές επαφές µε υγιή και ενισχυτικά άτοµα, καθορίζουν και το είδος του αθλητή που δηµιουργείται µέσα σε αυτές. 2. Η διαδικασία πάνω από το αγωνιστικό αποτέλεσµα. Αν ο αθλητής διατηρεί µία σταθερή εστίαση σε αυτά που χρειάζεται να πραγµατοποιήσει σωστά για την καλύτερη απόδοση του, όπως για παράδειγµα είναι η εκτέλεση των δεξιοτήτων στον σωστό χρόνο και ρυθµό, η πραγµατοποίηση των απαιτούµενων τεχνικών και τακτικών για το άθληµα του, κτλ., τα υπόλοιπα θα πραγµατοποιηθούν από µόνα τους. Αν µπορέσει ο αθλητής να τοποθετεί στο µυαλό όλα όσα χρειάζεται να γίνουν, δεν έχει χώρο για διασπαστικές σκέψεις που αφαιρούν ενέργεια και αντιπαλεύονται την αθλητική εµπειρία. 3. Προσωπική επιλογή σε κάθε βήµα. Ο ίδιος ο αθλητής πρέπει να επιλέξει να προπονηθεί και να αγωνισθεί, προκειµένου να πετύχει στην αθλητική του καριέρα. Να επιλέξει δηλαδή να δεσµευθεί απόλυτα στους στόχους του. 4. Η προπόνηση οδηγεί στην αγωνιστική τελειότητα (ή αλλιώς η επανάληψη είναι η µητέρα της µάθησης). Πρόκειται για πολύ παλιό γνωµικό αλλά έχει εφαρµογή και στις γνωστικές δεξιότητες που απαιτούνται στον αγωνιστικό αθλητισµό. Ο αθλητής γνωρίζει πώς να αυτορυθµίζεται µέσα από την εφαρµογή συγκεκριµένων τεχνικών, µέσα και έξω από τον αγωνιστικό στίβο. Χρειάζονται µόνο λίγα λεπτά ενασχόλησης την ηµέρα για να φτάσει ο κάθε αθλητής να αγωνισθεί συγκροτηµένα και συνειδητά. 5. Ανάπτυξη προ-αγωνιστικής ρουτίνας. Οι σωστά διαµορφωµένες αγωνιστικές ρουτίνες, σε αντίθεση µε τις προκαταλήψεις, βοηθούν στο να υπάρχει η σωστή πορεία για την καλή αθλητική απόδοση. ηµιουργούν αυτοπεποίθηση για την αγωνιστική προετοιµασία που έχει γίνει και σιγουριά για το επικείµενο αθλητικό αποτέλεσµα.
6. Χρησιµοποίηση της νοερής απεικόνισης για προγραµµατισµό δεξιοτήτων, τακτικών και στρατηγικών. Αν παρατηρήσει κάποιος τους καλούς αθλητές, φαίνονται σαν να έχουν όσο χρόνο επιθυµούν για να πάρουν τις απαραίτητες κρίσιµες αποφάσεις κατά τη διάρκεια του αγώνα. Αυτό συµβαίνει γιατί έχουν ήδη αποφασίσει τι ακριβώς θα κάνουν σε κάθε αγωνιστική συνθήκη, καθώς έχουν ήδη σκεφθεί όλα τα δεδοµένα (π.χ. αν ο αντίπαλος ενεργήσει έτσι, εγώ θα απαντήσω µε αυτό τον τρόπο). 7. Χρησιµοποίηση της νοερής απεικόνισης για την προπόνηση αθλητικών δεξιοτήτων. Είναι εξαιρετικά σηµαντικό ο αθλητής να µπορεί να δει και να νοιώσει τον εαυτό του καθώς προπονείται και αγωνίζεται. Η νοερή απεικόνιση µπορεί να χρησιµοποιηθεί για να µαθευτούν νέες κινήσεις, να προπονηθούν αποτελεσµατικά οι παλιές και για να νοιώσει ο αθλητής πως είναι να αγωνίζεται σε µέρη που ποτέ δεν έχει πάει. 8. Αν ο αθλητής σκεφθεί ότι µπορεί, ή ότι δεν µπορεί να πετύχει, παρόµοιο πρόκειται να είναι και το αγωνιστικό αποτέλεσµα. Η πίστη στον εαυτό, µε βάση αντικειµενικά δεδοµένα, είναι καθοριστική για οποιαδήποτε επιτυχία στον αθλητικό στίβο. 9. Τοποθέτηση στόχων. Κάθε αθλητής χρειάζεται να θέτει ρεαλιστικούς προσωπικούς και µετρούµενους στόχους, για να έχει υψηλή παρακίνηση και την απαιτούµενη εστίαση στην προσπάθεια του. 10. ιασκέδαση. Είναι απλά ένα άθληµα ή ένα παιχνίδι. Το ψάξιµο νέων προκλητικών αγωνιστικών καταστάσεων, η υψηλή προσπάθεια, η διασκέδαση και η περηφάνια για όσα επιτυγχάνονται, οδηγεί σε περαιτέρω ενέργεια και διάθεση εξέλιξης.