ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών Ακαδηµαϊκό έτος 2016-17 ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ (διαβάζουμε κεφ. 4 από Μ. Χλέτσο και σημειώσεις στο eclass) 1
ιάλεξη2 Ανταγωνισμός, οικονομική αποτελεσματικότητα και διανομή εισοδήματος
Βασικά ερωτήµατα Κάθε κοινωνία πρέπει να απαντήσει σε ορισμένα βασικά ερωτήματα: Τι αγαθά θα παραχθούν; Με ποιον τρόπο; Πώς θα διανεμηθούν; Στο σημερινό οικονομικό σύστημα οι αποφάσεις αυτές λαμβάνονται μέσα από την αγορά. Χρειάζεται επομένως η κρατική παρέμβαση; Μπορεί το μοντέλο του τέλειου ανταγωνισμού να εφαρμοστεί πλήρως στην πράξη;
Βασικά ερωτήµατα Σε αυτή τη διάλεξη θα εξηγήσουμε με ποιον τρόπο λαμβάνονται οι αποφάσεις από τους παραγωγούς και τους καταναλωτές, εάν και πώς επιτυγχάνεται η οικονομική αποτελεσματικότητα από την αγορά Πώς γίνεται η κατανομή του εισοδήματος από την αγορά. Στόχος είναι να εξηγήσουμε με οικονομικούς όρους τους λόγους ύπαρξης κοινωνικής προστασίας (στις επόμενες διαλέξεις).
Ανταγωνισμός και οικονομική αποτελεσματικότητα Μια από τις πιο βασικές διακρίσεις στην οικονομική θεωρία είναι μεταξύ των εννοιών της οικονομικήςαποτελεσματικότητας (economic efficiency) και της οικονομικής δικαιοσύνης (equity). H αποτελεσματικότητα αναφέρεται στην κατανομή των πόρων σε διάφορες δραστηριότητες έτσι ώστε να μεγιστοποιηθεί η ευημερία των ατόμων μιας κοινωνίας. H οικονομική δικαιοσύνη στο πώς η ευημερία αυτή διανέμεται ανάμεσα στα μέλη της κοινωνίας. 5
Ανταγωνισμός και οικονομική αποτελεσματικότητα Ακόμη κι αν η κατανομή των πόρων ικανοποιεί τα κριτήρια της αποτελεσματικότητας, το αποτέλεσμα μπορεί να μην είναι επιθυμητό από άποψη οικονομικής δικαιοσύνης. Μεταξύ των δύο κριτηρίων υπάρχει γενικά μια αντίστροφη σχέση. Η μεγάλη δυσκολία της οικονομικής επιστήμης αλλά και της οικονομικής πολιτικής έγκειται στο να επιλέξει εκείνη τη σχέση που είναι «άριστη» για μια κοινωνία. 6
Αποτελεσματικότητα κατά Pareto Το κριτήριο της αποτελεσματικότητας που συνήθως χρησιμοποιούμε είναι εκείνο που διατύπωσε ο Pareto. Αποτελεσματικότητα έχουμε όταν οι διαθέσιμοι πόροι χρησιμοποιούνται, μέσα σε μια ορισμένη χρονική περίοδο, με τέτοιο τρόπο ώστε να είναι αδύνατο να βελτιωθεί η ευημερία κάποιου ατόμου χωρίς να μειωθεί η ευημερία κάποιου άλλου. 7
Αποτελεσματικότητα κατά Pareto Βασικό χαρακτηριστικό του κριτηρίου του Pareto είναι ο ατομικισμός, με την έννοια ότι: 1. Το άτομο είναι η βασική μονάδα της οικονομικής ανάλυσης και η ευημερία του εξαρτάται αποκλειστικά και μόνο από το δικό του εισόδημα,, το δικό του πλούτο,, το δικό του διαθέσιμο χρόνο. 2. Το άτομο είναι ο καλύτερος κριτής της δικής του ευημερίας. 3. Η βελτίωση της θέσης ενός ατόμου είναι αποδεκτή μόνο όταν η θέση κανενός άλλου ατόμου δεν χειροτερεύει. 8
Αποτελεσματικότητα κατά Pareto Οι πιο πάνω αξιολογικές κρίσεις υποδηλώνουν ότι η κοινωνία μπορεί να αναλυθεί επαρκώς κατά τρόπο μη οργανικό, δηλαδή ως εάν η κοινωνία να είναι απλά και μόνο το άθροισμα των ατόμων που την αποτελούν και τίποτα περισσότερο. Η έννοια του κράτους ως κάτι διαφορετικού από τα άτομα που το αποτελούν δεν αναγνωρίζεται και η ύπαρξη οργανωμένων και πολλές φορές συγκρουόμενων συμφερόντων αγνοείται 9
Αποτελεσματικότητα κατά Pareto Ο ορισμός της αποτελεσματικότητας κατά Pareto είναι αρκετά περιοριστικός και πολύ «συντηρητικός», αφού με βάση τον ορισμό αυτό η άσκηση οικονομικής πολιτικής είναι πρακτικά αδύνατη. Παρά τις μεγάλες του αδυναμίες όμως, ο ορισμός αυτός είναι ιδιαίτερα ελκυστικός στους οικονομολόγους και πολύ χρήσιμος, ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά την παραγωγή αγαθών και υπηρεσιών 10
Αποτελεσματικότητα και η καμπύλη δυνατοτήτων χρησιμότητας Ας υποθέσουμε μιαν απλή οικονομία η οποία αποτελείται από δύο μόνο άτομα τα Α και Β. Έστω τώρα ότι προσδιορίζουμε το επίπεδο χρησιμότητας (ευημερίας) του ενός ατόμου, π.χ. του Β και ζητούμε να δούμε πόσο υψηλό επίπεδο χρησιμότητας μπορούμε να δώσουμε στο άλλο άτομο Α, με δεδομένους τους πόρους που έχουμε. Η καμπύλη που δίνει το μέγιστο επίπεδο ευημερίας του ενός ατόμου, με δεδομένο το επίπεδο ευημερίας του άλλου, ονομάζεται καμπύλη δυνατοτήτων χρησιμότητας και παρουσιάζεται στο διάγραμμα 1.1. 11
Αποτελεσματικότητα και η καμπύλη δυνατοτήτων χρησιμότητας U A Δ A Γ B 0 U B 12
Αποτελεσματικότητα και η καμπύλη δυνατοτήτων χρησιμότητας Από το διάγραμμα είναι φανερό ότι όλα τα σημεία της καμπύλης δυνατοτήτων χρησιμότητας είναι άριστα, αφού δεν είναι δυνατό να αυξήσει κανείς τη χρησιμότητα του ενός ατόμου χωρίς ταυτόχρονα να μειώσει τη χρησιμότητα του άλλου. Το σημείο Γ δεν είναι ασφαλώς άριστο κατά Pareto, αφού μπορούμε με μια αναδιανομή της χρησιμότητας να βελτιώσουμε τη θέση του ενός ατόμου χωρίς να χειροτερεύσουμε τη θέση του άλλου ή και να βελτιώσουμε τη θέση και των δύο ατόμων. 13
Αποτελεσματικότητα και η καμπύλη δυνατοτήτων χρησιμότητας Αυτό όμως συμβαίνει όταν η ανακατανομή χρησιμότητας γίνει στο διάστημα που περικλείεται από τις γραμμές που ξεκινούν από το σημείο Γ και είναι παράλληλες προς τους άξονες. Αν η ανακατανομή μας οδηγήσει σε ένα σημείο της καμπύλης όπως το Δ, τότε υπάρχει πρόβλημα. το σημείο δ αν και άριστο κατά Pareto δεν αποτελεί βελτίωση κατά Pareto σε σχέση με το σημείο Γ, το οποίο δεν είναι άριστο. Για τέτοιες περιπτώσεις το κριτήριο του Pareto δεν δίνει απάντηση και οι οικονομολόγοι έχουν επινοήσει συμπληρωματικά κριτήρια. 14
Τα δύο θεμελιώδη θεωρήματα των οικονομικών της ευημερίας Πρώτο θεμελιώδες θεώρημα Κάτω από ορισμένες συνθήκες, οι ανταγωνιστικές αγορές οδηγούν σε μια κατανομή των πόρων τέτοια ώστε να μην είναι δυνατό με ανακατανομή των πόρων, είτε στην παραγωγή είτε στην κατανάλωση, να μπορούμε να βελτιώσουμε τη θέση ενός ατόμου χωρίς να χειροτερεύσουμε τη θέση κάποιου άλλου. Με άλλα λόγια, η λειτουργία των ανταγωνιστικών αγορών μας οδηγεί σε μια κατάσταση που είναι άριστη κατά Pareto 15
Τα δύο θεμελιώδη θεωρήματα των οικονομικών της ευημερίας Δεύτερο θεμελιώδες θεώρημα Κάθε σημείο της καμπύλης δυνατοτήτων χρησιμότητας μπορεί να επιτευχθεί από ένα ανταγωνιστικό σύστημα αγορών,, με δεδομένο ότι αρχίζουμε με τη σωστή κατανομή των πόρων. Στην περίπτωση αυτή ο ρόλος του κράτους θα μπορούσε να περιοριστεί στο να επιτευχθεί αρχικά αυτή η σωστή κατανομή των πόρων 16
Τέλειος ανταγωνισμός και αποτελεσματικότητα κατά Pareto Ο ανταγωνισμός οδηγεί σε αποτελεσματικότητα επειδή: όταν τα άτομα αποφασίζουν πόσο θα αγοράσουν από ένα αγαθό, εξισώνουν το οριακό όφελος που αποκομίζουν από την κατανάλωση μιας επιπλέον μονάδας αγαθού με το οριακό κόστος αγοράς της επιπλέον μονάδας, το οποίο είναι και η τιμή που πληρώνουν. οι επιχειρήσεις όταν αποφασίζουν πόση ποσότητα ενός αγαθού θα πουλήσουν, εξισώνουν την τιμή που εισπράττουν με το οριακό κόστος παραγωγής μιας επιπλέον μονάδας αγαθού. Έτσι το οριακό όφελος από την κατανάλωση μιας επιπλέον μονάδας εξισώνεται με το οριακό κόστος της επιπλέον μονάδας Όπως είναι γνωστό από τη μικροοικονομική θεωρία, η σχέση οριακού οφέλους-τιμής δίνεται από την καμπύλη ζήτησης και η σχέση οριακού κόστους-τιμής από την καμπύλη προσφοράς του αγαθού 17
Τέλειος ανταγωνισμός και αποτελεσματικότητα κατά pareto d Αποτελεσματικότητα κατά Pareto: ανάλυση μερικής ισορροπίας D S β ε p α δ γ D S 18 q q q q
Αποτελεσματικότητα κατά Pareto: ανάλυση μερικής ισορροπίας Στο βαθμό που η καμπύλη ζήτησης εκφράζει την οριακή προθυμία πληρωμής του καταναλωτή για το αγαθό X, τότε στην τιμή ισορροπίας της αγοράς p ανά μονάδα προϊόντος, μπορούμε να βρούμε το πλεόνασμα του καταναλωτή, το οποίο είναι η περιοχή pdα. Ανάλογα η καμπύλη προσφοράς μπορεί να θεωρηθεί ως το ελάχιστο ποσό που θα αποδεχόταν ο παραγωγός για να προσφέρει μια επιπλέον μονάδα αγαθού, είναι δηλαδή η καμπύλη οριακού κόστους. το πλεόνασμα του παραγωγού είναι η περιοχή psα. Αν δεχτούμε ότι το πλεόνασμα του καταναλωτή μαζί με το πλεόνασμα του παραγωγού εκφράζουν το κοινωνικό πλεόνασμα ή με άλλα λόγια την κοινωνική ευημερία, τότε αυτή δίνεται από την περιοχή DSα=Dαp+Sαp. 19
Aαποτελεσματικότητα κατά Pareto: ανάλυση μερικής ισορροπίας Στο σημείο ισορροπίας της πιο πάνω ανταγωνιστικής αγοράς η τιμή είναι ίση με το οριακό κόστος και το κοινωνικό πλεόνασμα μεγιστοποιείται. Αυτό γίνεται φανερό από το γεγονός ότι μια μείωση της παραγωγής π.χ. από το q στο q μειώνει το πλεόνασμα καταναλωτή και παραγωγού δηλαδή την ευημερία κατά το τρίγωνο αβγ. Παρόμοια, μια επέκταση της παραγωγής πέρα από το q π.χ. στο q, θα προκαλέσει απώλεια ευημερίας κατά το τρίγωνο αδε, αφού το επιπλέον προϊόν έχει συνολικό κόστος qαεq και συνολικό όφελος qαδq. Άρα, η ανταγωνιστική αγορά οδηγεί σε μεγιστοποίηση της κοινωνικής ευημερίας και οποιαδήποτε παρέμβαση που μεταβάλλει το αποτέλεσμα της οδηγεί σε μείωση της ευημερίας. 20
Αποτελεσματικότητα κατά Pareto: ανάλυση γενικής ισορροπίας Με την ανάλυση γενικής ισορροπίας εννοούμε ότι όταν εξετάζουμε π.χ. τη μεταβολή της τιμής ενός αγαθού ή ενός συντελεστή παραγωγή, λαμβάνουμε υπόψη και τις επιδράσεις που μπορεί αυτή η μεταβολή να έχει σε άλλες αγορές αγαθών ή συντελεστών παραγωγής. Για να μπορέσουμε να κάνουμε την ανάλυση μας απλή και να χρησιμοποιήσουμε διαγραμματικά εργαλεία θα υποθέσουμε μια απλή οικονομία, η οποία έχει δύο αγαθά και το κάθε αγαθό παράγεται με τη χρήση δύο συντελεστών παραγωγής. 21
Αποτελεσματικότητα στην ανταλλαγή Ας υποθέσουμε ότι στην οικονομία μας υπάρχουν δύο άτομα το Α και το Β και το καθένα έχει μια συνάρτηση χρησιμότητας η οποία εξαρτάται από την κατανάλωση των δύο αγαθών που υπάρχουν των Χ και Υ και οι ποσότητες των οποίων θεωρούνται δεδομένες. A U = U B U =U A B ( X A, YA ) ( X B, YB ) Οι δεδομένες ποσότητες των αγαθών είναι 22 X Y A A + X + Y B B = X = Y
Αποτελεσματικότητα στην ανταλλαγή Χρησιμοποιώντας το διάγραμμα-κουτί των Edgeworth-Bowley έχουμε Υ 1 y α X 1 0 B Υ B 1 23 0 A X 1 x
Αποτελεσματικότητα στην ανταλλαγή Με βάση τις συναρτήσεις χρησιμότητας των ατόμων μπορούμε να απεικονίσουμε τις προτιμήσεις των ατόμων με καμπύλες αδιαφορίας υ α k 0 β β γ u 4 a u 3 a u 2 a u 1 b u 1 a u 4 b u 3 b u 2 b 24 0 a χ
Αποτελεσματικότητα στην ανταλλαγή Ας υποθέσουμε ότι η αρχική κατανομή των αγαθών Χ και Υ δίνεται π.χ. από το σημείο α. Με μια ανακατανομή των Χ και Υ το άτομο Α μπορεί να μετακινηθεί από το σημείο α στο σημείο β, όπου το άτομο Β παραμένει στην ίδια καμπύλη αδιαφορίας U 1Β αλλά το άτομο Α μετακινείται σε μια ανώτερη καμπύλη αδιαφορίας την U 3Α. Έχουμε δηλαδή μια βελτίωση κατά Pareto Περαιτέρω βελτίωση δεν μπορεί να γίνει, αφού αυτό θα σήμαινε ότι αν η ευημερία του Α αυξηθεί π.χ. στο επίπεδο της καμπύλης αδιαφορίας U 4Α θα πρέπει να μειωθεί η ευημερία του Β γιατί θα βρεθεί σε μια χαμηλότερη καμπύλη αδιαφορίας. Άρα, το σημείο β είναι άριστο κατά Pareto 25
Αποτελεσματικότητα στην ανταλλαγή Το σημείο αυτό όμως δεν είναι το μόνο άριστο κατά pareto. Με το ίδιο σκεπτικό όπως πριν μπορούμε να δείξουμε ότι και το σημείο γ είναι άριστο κατά Pareto. ξεκινώντας δηλαδή από ένα αυθαίρετο σημείο όπως το α είδαμε ότι μπορούμε να έχουμε μια σειρά από άριστα σημεία κατά Pareto. ενώνοντας τα σημεία αυτά αποκτούμε τη (διακεκομμένη) γραμμή 0 α 0 β, η οποία αποκαλείται γραμμή άριστων σημείων. Στα σημεία όμως επαφής των καμπυλών αδιαφορίας οι κλίσεις των δύο καμπυλών είναι ίσες και επειδή η κλίση της καμπύλης αδιαφορίας είναι ίση με τον οριακό λόγο υποκατάστασης μεταξύ των δύο αγαθών χ και υ, ισχύει η σχέση MRS = A XY MRS B XY 26
Αποτελεσματικότητα στην ανταλλαγή και ανταγωνιστικές αγορές Σε μια ανταγωνιστική αγορά οι τιμές των αγαθών θεωρούνται δεδομένες για τους καταναλωτές και ο κάθε καταναλωτής, με δεδομένο το εισόδημα του, μεγιστοποιεί την ευημερία του με το να εξισώνει τον οριακό λόγο υποκατάστασης μεταξύ των αγαθών με το λόγο των τιμών τους. έχουμε δηλαδή ότι MRS = XY Για να δούμε αν πράγματι ισχύει το πρώτο θεμελιώδες θεώρημα σ ένα πλαίσιο γενικής ισορροπίας θα χρησιμοποιήσουμε και πάλι το διάγραμμα-κουτί του Edgeworth. P P X Y 27
Αποτελεσματικότητα στην ανταλλαγή και ανταγωνιστικές αγορές Υ Υ A P U B α Χ Β Χ Β 0 Β Y B Υ Β Περίσσευμα Υ A U A Ελλειμμα P 0 A Χ A Χ A Χ 28
Αποτελεσματικότητα στην ανταλλαγή και ανταγωνιστικές αγορές Y A Y P A θέλει να πουλήσει X B Β θέλει να πουλήσει X B Β θέλει να αγοράσει Y A Y B δ 0 B Y B A θέλει να αγοράσει P 0 A X A X A X 29
Αποτελεσματικότητα στην ανταλλαγή και ανταγωνιστικές αγορές Τα άτομα θα αρχίσουν επομένως την ανταλλαγή μέχρις ότου οι οριακοί λόγοι υποκατάστασης των δύο ατόμων, μεταξύ των δύο αγαθών, εξισωθούν ώστε να μην υπάρχει πλέον κίνητρο για ανταλλαγή. Αυτό θα οδηγήσει στο σημείο δ όπου οι δύο καμπύλες αδιαφορίας εφάπτονται μεταξύ τους και με τη γραμμή τιμών PP. Στο σημείο αυτό ο οριακός λόγος υποκατάστασης μεταξύ των δύο αγαθών είναι ίσος με το λόγο των τιμών των δύο αγαθών και αυτός είναι ο ίδιος και για τα άτομα. Έχουμε δηλαδή τη σχέση 30 MRS = MRS = A XY B XY P P X Y
Αποτελεσματικότητα στην ανταλλαγή και ανταγωνιστικές αγορές Η σχέση αυτή επιβεβαιώνει ότι πράγματι η ανταγωνιστική οικονομία οδηγεί σε μια συνθήκη στην οποία ο οριακός λόγος υποκατάστασης μεταξύ των δύο αγαθών είναι ο ίδιος για τα δύο άτομα, συνθήκη που μεγιστοποιεί την κοινωνική ευημερία. 31
Αποτελεσματικότητα στην παραγωγή Ας δούμε τώρα πως η οικονομία που εξετάζουμε παράγει τα δύο αγαθά Χ και Υ με τη χρήση δύο συντελεστών παραγωγής Κ (κεφάλαιο) και L (εργασία), τα οποία είναι σε ανελαστική προσφορά και έχουμε πλήρη απασχόληση τους. Ως βασικό εργαλείο ανάλυσης θα χρησιμοποιήσουμε και πάλι το διάγραμμα-κουτί των Edgeworth-Bowley Οι συναρτήσεις παραγωγής των δύο αγαθών, που χαρακτηρίζονται από σταθερές αποδόσεις κλίμακας, δίνονται από τις γενικές σχέσεις X = F ( L X, K X ) 32 Y = G ( L Y, KY )
Αποτελεσματικότητα στην παραγωγή Ο περιορισμός, υπό τον οποίο οι επιχειρήσεις μεγιστοποιούν τα κέρδη τους είναι L = L X + L Y K = K X + K Y Ακολουθώντας την ίδια μεθοδολογία με την ανάλυση για την αποτελεσματικότητα στην ανταλλαγή, ξεκινούμε με το ακόλουθο διάγραμμα-κουτί των Edgeworth-Bowley 33
Αποτελεσματικότητα στην παραγωγή Κ K X ε L Y 0 Y KY Προϊόν X ζ Προϊόν Υ η Περιοχή βελτίωσης κατά Pareto q Y q X 0 X L X L 34
Αποτελεσματικότητα στην παραγωγή 35 Είναι σαφές από το διάγραμμα ότι το ε δεν είναι αποτελεσματικό. Με μια αναδιάταξη του κεφαλαίου και της εργασίας είναι δυνατό να αυξηθεί η ποσότητα του Χ χωρίς να μειωθεί η παραγωγή του Υ. Ένα τέτοιο σημείο είναι το ζ. Ένα άλλο σημείο στο οποίο έχουμε αύξηση της παραγωγής του Υ, χωρίς να μειωθεί η παραγωγή του Χ είναι το η. Παρατηρούμε δηλαδή ότι μια μετακίνηση από το ε προς τα σημεία ζ και η έχουμε βελτίωση κατά Pareto. Άρα η κατανομή στο σημείο ε δεν είναι άριστη. Είναι όμως τα σημεία ζ και η άριστα κατά Pareto; Η απάντηση είναι θετική αφού η επιπλέον αύξηση της παραγωγής του ενός αγαθού δεν μπορεί να γίνει χωρίς τη μείωση της παραγωγής του άλλου αγαθού. Άρα τα σημεία ζ και η είναι άριστα κατά Pareto
Αποτελεσματικότητα στην παραγωγή Αν συνεχίσουμε την ίδια διαδικασία και με άλλες αρχικές κατανομές κεφαλαίου και εργασίας θα αποκτήσουμε ένα άπειρο αριθμό άριστων σημείων, οι οποίοι είναι πάνω στη γραμμή άριστων σημείων την 0 Χ 0 Υ στο πιο κάτω διάγραμμα L Y K X β γ 0 Y K Y α q 1 Y q 2 X 36 0 X q 2 Y q 1 X L X
Αποτελεσματικότητα στην παραγωγή Η κλίση μιας καμπύλης ίσου προϊόντος δείχνει, σε κάθε της σημείο, τον οριακό λόγος τεχνικής υποκατάστασης μεταξύ κεφαλαίου και εργασίας, (MRTS ΚL ) Ξέρουμε επίσης ότι ο οριακός λόγος τεχνικής υποκατάστασης μεταξύ κεφαλαίου και εργασίας είναι ίσος με το λόγο των οριακών τους προϊόντων, δηλαδή: MP MRTS L KL = MP Επειδή όπως είδαμε στα άριστα σημεία οι κλίσεις των καμπυλών ίσου προϊόντος είναι ίσες, αυτό σημαίνει ότι η αποτελεσματικότητα στην παραγωγή ικανοποιείται όταν ο οριακός λόγος τεχνικής υποκατάστασης μεταξύ των συντελεστών παραγωγής είναι ο ίδιος για όλα τα αγαθά, δηλαδή K 37 MRTS = X KL MRTS Y KL
Αποτελεσματικότητα στην παραγωγή και ανταγωνιστικές αγορές Ξέρουμε ότι η επιχείρηση μεγιστοποιεί τα κέρδη της στο σημείο επαφής της καμπύλης ίσου προϊόντος με τη γραμμή ίσου κόστους, ισχύει δηλαδή η σχέση w MRTS KL = r Όπως και στην περίπτωση της ανταλλαγής, οι κλίσεις των καμπυλών ίσου προϊόντος είναι ίσες στη γραμμή άριστων σημείων, όπότε όπως φαίνεται από τα πιο κάτω διαγράμματα ισχύει η σχέση X Y MRTSKL = MRTSKL = w r 38
Αποτελεσματικότητα στην παραγωγή και ανταγωνιστικές αγορές L Y K Χ p ε Μείωση εργασίας Αύξηση κεφαλαίου 0 Y K Y Μείωση κεφαλαίου Αύξηση εργασίας p 0 X L X 39
Αποτελεσματικότητα στην παραγωγή και ανταγωνιστικές αγορές L Y K A p ε 0 Y K Y Μ p 0 X L X A 40
Συνολική αποτελεσματικότητα Η γραμμή άριστων σημείων στο κουτί Edgeworth-Bowley για την παραγωγή μπορεί να μεταγραφεί ως καμπύλη παραγωγικών δυνατοτήτων ΤΤ στο πιο κάτω διάγραμμα. Τα σημεία α,β,γ, αντιστοιχούν στα ίδια σημεία εκείνου του διαγράμματος. Υ Τ Υ 1 α MRT=ΔΥ/ΔΧ Υ 2 ΔΥ β γ ΔΧ 41 0 Χ 1 Χ 2 Τ Χ
Συνολική αποτελεσματικότητα Είναι γνωστό ότι η κλίση της καμπύλης παραγωγικών δυνατοτήτων μας δείχνει πόσες μονάδες του ενός αγαθού πρέπει να θυσιάσουμε για να αποκτήσουμε μια μονάδα του άλλου αγαθού και η κλίση αυτή αποκαλείται οριακός λόγος μετασχηματισμού (MRT) μεταξύ των αγαθών. Κάθε σημείο της καμπύλης στο πιο πάνω διάγραμμα μας δείχνει και ένα διαφορετικό συνδυασμό Χ και Υ. Αν υποθέσουμε ότι παράγεται ο συνδυασμός Χ και Υ του σημείου α. Πώς κατανέμονται οι ποσότητες των αγαθών αυτών μεταξύ των δύο ατόμων, της απλής οικονομίας μας, Α και Β; Για να το δούμε αυτό μπορούμε να κατασκευάσουμε ένα διάγραμμα-κουτί του Edgeworth για την ανταλλαγή, εντός του διαγράμματος της καμπύλης παραγωγικών δυνατοτήτων, όπως στο παρακάτω διάγραμμα 42
Συνολική αποτελεσματικότητα Υ Υ α Υ* β 0 Β Υ γ 0 Α Χ Χ* Χ Χ 43
Συνολική αποτελεσματικότητα Ας υποθέσουμε ότι βρισκόμαστε στο σημείο β της καμπύλης παραγωγικών δυνατοτήτων, οπότε παράγεται 0 Υ * ποσότητα του Υ και 0 X * του Χ. Μπορούμε να θεωρήσουμε την αρχή των αξόνων ως την αρχή του κουτιού του Edgeworth για το άτομο Α και το σημείο β ως αρχή για το άτομο Β. Έτσι το ορθογώνιο 0 Α Υ*0 Β Χ* είναι το κουτί του Edgeworth για την ανταλλαγή και η γραμμή 0 Α 0 Β είναι η γραμμή άριστων σημείων. Αν αντί για το σημείο β είχαμε επιλέξει το σημείο α θα είχαμε ένα άλλο κουτί του Edgeworth για ανταλλαγή το 0 Α Υ 0 Β Χ, κ.ο.κ. 44
Συνολική αποτελεσματικότητα Με δεδομένη την καμπύλη παραγωγικών δυνατοτήτων και την απειρία των συνδυασμών παραγωγής Χ και Υ που υπάρχουν το ερώτημα που ανακύπτει είναι ποιο συνδυασμό θα επιλέξουμε τελικά. Με δεδομένες τις τιμές της αγοράς για τα Χ και Υ έχουμε ένα σημείο της καμπύλης παραγωγικών δυνατοτήτων στο οποίο ο οριακός λόγος μετασχηματισμού είναι ίσος με το λόγο των τιμών. Ας υποθέσουμε ότι είμαστε στο σημείο 0 Β του τμήματος (Ι) του διαγράμματος. Έχουμε έτσι το κουτί του Edgeworth για ανταλλαγή το 0 Α Υ*0 Β Χ* με καμπύλη άριστων σημείων την 0 Α 0 Β κατά μήκος της οποίας ο οριακός λόγος υποκατάστασης μεταξύ των αγαθών Χ και Υ είναι ο ίδιος για τα άτομα Α και Β. 45
MRS B A XY Συνολική αποτελεσματικότητα Υ (Ι) Υ (ΙΙ) MRS = A XY MRT = XY MRS B XY Υ* 0 B Y* 0 B S P P=P X /P Y 0 A Χ Χ* X Χ* 0 A t 46
Συνολική αποτελεσματικότητα Όπως φαίνεται από το τμήμα (ΙΙ) του διαγράμματος, θα γίνουν τέτοιες αναδιατάξεις στην κατανάλωση, έτσι ώστε να ισχύει η σχέση: = = MRS = MRS = A XY Με την ισότητα οριακού λόγου υποκατάστασης και οριακού λόγου μετασχηματισμού είναι σαφές ότι η τελική αποτελεσματική επιλογή δεν θα περιλαμβάνει όλα τα σημεία της γραμμής Ο Α Ο Β. Ο οριακός λόγος μετασχηματισμού στο Ο Β μετράται από την κλίση της γραμμής P, η οποία εφάπτεται της καμπύλης δυνατοτήτων παραγωγής στο σημείο αυτό. Εξετάζοντας στη συνέχεια τους οριακούς λόγους υποκατάστασης κατά μήκος της Ο Α Ο Β μπορούμε να βρούμε ένα σημείο όπως το γ, όπου η κοινή κλίση των καμπυλών αδιαφορίας στο σημείο επαφής τους (t) έχει την ίδια κλίση και τιμή με τον οριακό λόγο μετασχηματισμού P. B XY MRT XY 47
Συνολική αποτελεσματικότητα Στον τέλειο ανταγωνισμό ο οριακός λόγος μετασχηματισμού μεταξύ δύο αγαθών είναι ίσος με το λόγο των τιμών των δύο αγαθών, συνθήκη που είναι απαραίτητη για τη μεγιστοποίηση του κέρδους και της παραγωγής. Επίσης στον τέλειο ανταγωνισμό ο καταναλωτής μεγιστοποιεί την ευημερία του όταν ο οριακός λόγος υποκατάστασης μεταξύ δύο αγαθών είναι ίσος με το λόγο των τιμών των αγαθών αυτών Άρα, με συνδυασμό αυτών των δύο έχουμε ότι: 48 PX MRT XY = = P Y MRS XY
Συνολική αποτελεσματικότητα Με δεδομένο ότι στον τέλειο ανταγωνισμό οι τιμές των αγαθών είναι οι ίδιες για όλα τα άτομα, το ίδιο συμβαίνει και για τον οριακό λόγο μετασχηματισμού και τον οριακό λόγο υποκατάστασης. Είναι σαφές επομένως ότι ένα σύστημα τέλεια ανταγωνιστικών αγορών οδηγεί σε μεγιστοποίηση της κοινωνικής ευημερίας. Άρα το πρώτο θεμελιώδες θεώρημα των οικονομικών της ευημερίας ικανοποιείται. 49
Σύνοψη Η γενική ανταγωνιστική ισορροπία συνεπάγεται Αποτελεσματικότητα κατά Pareto Μεγιστοποίηση ευημερίας καταναλωτή συνεπάγεται Αποτελεσματικότητα στην ανταλλαγή A PX B P MRS XY = X A B MRS P XY = MRS P XY = MRS XY Y Y Ελαχιστοποίηση του κόστους συνεπάγεται Αποτελεσματικότητα στην w παραγωγή MRTS LK X = r X MRTS KL = MRTS w MRTS Y LK = r Y KL 50 Μεγιστοποίηση κέρδους P X =MC X Συνεπάγεται MC X P MRT X XY = = = MC Y PY MRS XY P Y =MC Y