«ΉΠΙΑ ΝΟΗΤΙΚH ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΟΡΑΣΗΣ» ΣΟΥΜΠΟΥΡΟΥ ΚΑΤΕΡΙΝΑ, ΨΥΧΟΛΟΓΟΣ, Α.Π.Θ ΛΥΣΙΤΣΑΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ, ΝΕΥΡΟΛΟΓΟΣ ALZHEIMER HELLAS
ΠΡΟΦΙΛ Φύλο: Γυναίκα Ηλικία: 75 ετών Εκπαίδευση: 6 έτη Οικιακά 2 παιδιά (γιος, κόρη) Αρχικό σύμπτωμα αλλαγής: μνημονικές διαταραχές Έναρξη βαθμιαία, κατάσταση επιδεινούμενη Διάρκεια: 2 χρόνια Εκλυτικός παράγων: απειλή ζωής (προβλήματα υγείας της ίδιας και του συζύγου) Εναισθησία
Παράγοντες κινδύνου Οστεοπόρωση Οικογενειακό ιστορικό άνοιας (η μητέρα της, μετά από 2 επεμβάσεις με ολική αναισθησία, άρχισε να εμφανίζει μνημονικά προβλήματα) Ηλικιακή εκφύλιση ωχράς κηλίδας (ΗΕΩΚ) σοβαρού σταδίου ξηρής μορφής (ολική απώλεια όρασης από το ένα μάτι και 40% από το άλλο) που διαγνώσθηκε το 2006 Περιθάλπει τον σύζυγο της που πάσχει από άνοια και έχει ΗΕΩΚ
Φαρμακευτική αγωγή Φάρμακο Δόση Συχνότητα Μονάδα FOSAMA 1 1/εβδομάδα 70mg IDEOS 1 1 500mg VASTAREL 1 1 20mg CARVEPEN περιστασιακά 6,25mg
Ιστορικό Από 2008 έως 2010 Αναφέρει πόσο στεναχωριέται που δεν βλέπει και πόσο δυσκολεύεται η καθημερινότητά της Μπαίνει μέσα στο δωμάτιο για να πάρει κάτι και επειδή δεν βλέπει δεν μπορεί να δει το αντικείμενο που ψάχνει ώστε να το βρει Από 2010 έως 2014 Τώρα έχει πάρει απόφαση ότι δεν βλέπει Όταν πρωτοήρθε ξεχνούσε περισσότερο Tώρα θυμάται ραντεβού, συζητήσεις, που βάζει τα πράγματά της και δεν χάνει τον προσανατολισμό της Δεν έχει εγκαταλείψει τα ενδιαφέροντά της Νιώθει ευχαρίστηση από τη συμμετοχή της στις νοητικές παρεμβάσεις, βρήκε παρηγοριά στο πρόβλημά της «Αν δεν θυμόμουν δε θα μπορούσα να κρατήσω το σπίτι μου γιατί ο άντρας μου και δεν βλέπει και ξεχνάει»
Ιστορικό 03/04/2015 Την απασχολεί το πρόβλημα υγείας του συζύγου Είναι αρνητικός και δεν θέλει να συμμετέχει στα προγράμματα ενώ η ίδια αναφέρει ότι «εδώ είναι το σπίτι μου» Την βοηθάει η πίστη στο Θεό και η ελπίδα Ο γιος παρατηρεί σταθερότητα ως προς τη μνημονική της κατάσταση και διαμάχες μεταξύ των γονιών του Αναφέρει ότι η μητέρα του είναι ισχυρή προσωπικότητα, έχει πείσμα και τα καταφέρνει παρά το πρόβλημά της
ΙΚΑΝΟΤΗΤΕΣ 1 η εκτίμηση 02/12/08 8 η εκτίμηση 03/04/15 Γενική νοητική επίδοση (MMSE) 29 29 Εκτελεστική λειτουργία (FUCAS) 46 42 Ικανότητα μάθησης (RAVLT2) +7 +7 Ικανότητα συγκράτησης (RAVLT3) -5-3 Λεκτική επεισοδιακή μνήμη (άμ.ανάκλ) (RBMT1) 14 16 Λεκτική επεισοδιακή μνήμη (καθ.ανάκλ) (RBMT2) 11 15 Λόγος (ΧΣΑ) 8.33 7,66 Συναισθηματική κατάσταση (GDS) 5 0 Καθημερινή λειτουργικότητα (FRSSD) 1 Συμπεριφορική κατάσταση (NPI) 2 Αντίληψη άγχους (PSS) 11 Ποιότητα ζωής (QQL) 37 ΝΕΥΡΟΨΥΧΟΛΟΓΙΚΗ ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΗΝΔ+οριακή κατάθλιψη ΥΓΙΗΣ
ΝΕΥΡΟΨΥΧΟΛΟΓΙΚΟ ΠΡΟΦΙΛ 50 40 30 20 10 0-10 1Η ΕΚΤΙΜΗΣΗ (02/12/08) 8Η ΕΚΤΙΜΗΣΗ (03/04/2015) MMSE FUCAS GDS RAVLT 2 RAVLT 3 RBMT 1 RBMT 2
ΝΕΥΡΟΨΥΧΟΛΟΓΙΚΑ ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΚΡΙΣΗ ΤΗΣ ΗΠΙΑΣ ΝΟΗΤΙΚΗΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗΣ Α) Ενδείξεις ήπιας νοητικής έκπτωσης σε έναν ή περισσότερους νοητικούς τομείς που βασίζονται σε: 1) ανησυχία του εξεταζόμενου, ενός κοντινού του προσώπου ή κάποιου ειδικού ότι παρουσιάζεται ήπια έκπτωση κάποιας νοητικής λειτουργίας 2)ήπια έκπτωση της νοητικής επίδοσης στοιχειοθετημένη από σταθμισμένες νευροψυχολογικές δοκιμασίες ή τουλάχιστον από κάποια ποσοτικοποιημένη κλινική αξιολόγηση Β) Οι νοητικές ελλείψεις δεν επηρεάζουν την ικανότητα για ανεξαρτησία σε καθημερινές δραστηριότητες (π.χ διατηρείται η ικανότητα για εξόφληση λογαριασμών και λήψη φαρμάκων, αλλά απαιτείται μεγαλύτερη προσπάθεια για αντισταθμιστικές στρατηγικές) Γ) Οι νοητικές ελλείψεις δεν εκδηλώνονται αποκλειστικά κατά τη διάρκεια παραληρήματος Δ) Οι νοητικές ελλείψεις δεν εξηγούνται καλύτερα από κάποια άλλη ψυχική διαταραχή (μείζων καταθλιπτική διαταραχή, σχιζοφρένεια) (DSM V)
ΝΕΥΡΟΨΥΧΟΛΟΓΙΚΑ ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΚΡΙΣΗ ΤΩΝ ΥΓΙΩΝ ΗΛΙΚΙΩΜΕΝΩΝ Ικανότητα Επιδόσεις 8 η Εκτίμηση 03/04/15 MMSE 24 30 FRSSD 5 1 GDS 5 0 FUCAS = 42 42 RAVLT 1 4 8 5 RAVLT 2 +5 + 9 +7 RAVLT 3-0.50-3.50-3 RBMT (άμεση 6 έτη εκπαίδευσης ανάκληση) 10-14 16 RBMT (καθ.ανάκληση) 6 έτη εκπαίδευσης 7-13 15
Ηλικιακή εκφύλιση ωχράς κηλίδας (ΗΕΩΚ) και ποιότητα ζωής Η ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς κηλίδας (ΗΕΩΚ) επηρεάζει την κεντρική όραση που είναι απαραίτητη για το διάβασμα, την οδήγηση, την τηλεόραση, την αναγνώριση προσώπων (Fryback et. al., 1993; Davis C., Lovie-Kitchin J., Thompson B., 1995) και άλλες καθημερινές δραστηριότητες ενώ η περιφερειακή όραση παραμένει γενικά ανέπαφη Η ψυχική υγεία (Suzukamo et al. 2005), η ικανότητα για φροντίδα του εαυτού και των άλλων (Tamura et. al., 2006) καθώς και η διεκπεραίωση καθημερινών δραστηριοτήτων (Yochim & Mueller, 2012) επηρεάζονται σε άτομα με ΗΕΩΚ Tα άτομα με ΗΕΩΚ και στα 2 μάτια είχαν χειρότερη ποιότητα ζωής σε σύγκριση με τα άτομα που είχαν εκφύλιση στον ένα μόνο οφθαλμό (Šiaudvytytė, Mitkutė & Balčiūnienė, 2012) Ελάχιστες μελέτες έχουν δείξει ότι τα άτομα με ΗΕΩΚ δεν εμφανίζουν κατάθλιψη, άγχος και αντικοινωνική συμπεριφορά (Owsley et. al., 2006; Brody et. al., 2001; Casten et. al., 2004)
ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ UWMC/ADPR/QOL Aging and Dementia: Quality of Life in AD 03/04/2015 ΤΟΜΕΙΣ ΦΤΩΧΗ (1) ΜΕΤΡΙΑ (2) ΚΑΛΗ (3) ΑΡΙΣΤΗ (4) Φυσική Υγεία Ενέργεια Διάθεση Συνθήκες Ζωής Μνήμη Οικογένεια Γάμος Φιλίες Φροντίδα του ίδιου Ικανότητα νοικοκυριού Ικανότητα διασκέδασης Χρήματα Ζωή ως σύνολο ΣΥΝΟΛΟ:37/56
Συσχέτιση μεταξύ οπτικής οξύτητας και νοητικών λειτουργιών Sivan M. Elyashiv, Esther L. Shabtai, Michael Belkin (2013) Η μη θεραπεία της διαταραχής όρασης συσχετίστηκε με 9 φορές μεγαλύτερο κίνδυνο για την εμφάνιση νόσου Alzheimer (AD) και 5 φορές κίνδυνο για εμφάνιση ήπιας νοητική διαταραχής (ΗΝΔ) (Rogers & Langa, 2010) To ποσοστό των ατόμων με ΗΝΔ ήταν μεγαλύτερο σε εκείνους με ΗΕΩΚ σε σύγκριση με εκείνους που δεν έπασχαν (Woo et al., 2012)
«Συσχέτιση μεταξύ οπτικής οξύτητας και νοητικών λειτουργιών» Sivan M. Elyashiv, Esther L. Shabtai, Michael Belkin (2013) Κοινά χαρακτηριστικά μεταξύ της εκφύλισης της ωχράς κηλίδας και της AD: H ηλικία ως παράγοντας κινδύνου εμφάνισης των διαταραχών Η εναπόθεση του β αμυλοειδούς στις γεροντικές πλάκες της νόσου Alzheimer (AD) και εναποθέσεις β αμυλοειδούς (drusen) κάτω από τον αμφιβληστροειδή στα αρχικά στάδια της ΗΕΩΚ (Ohno-Matsui K., 2011) Ωστόσο, είναι ακόμα θέμα συζήτησης, αν η συσχέτιση μεταξύ της μειωμένης όρασης και της νοητικής έκπτωσης υποδηλώνει ένα κοινό παθογόνο μηχανισμό ή αν η έλλειψη των αισθητηριακών πληροφοριών που συνεπάγεται η μειωμένη όραση συμβάλλει στην νευροεκφυλιστική διεργασία της AD
Συμμετοχή Μη φαρμακευτική παρέμβαση 02/12/2008-09/07/2009 Γυμναστική, πολυαισθητηριακή διέγερση 09/07/2009-14/06/2010 Νοερή απεικόνιση 14/06/2010-11/05/2011 Νοερή απεικόνιση και κινησιοθεραπεία 11/05/2011-25/05/2012 Νοερή απεικόνιση, κινησιοθεραπεία και λόγος (ατομικά) 25/05/2012-18/06/2013 Χοροθέατρο, κινησιοθεραπεία 18/06/2013-14/05/2014 Κινησιοθεραπεία, χοροθέατρο, γυμναστική και διδασκαλία στρατηγικών μνήμης 14/05/2014-03/04/2015 κινησιοθεραπεία, χοροθέατρο και γυμναστική 03/04/2015 έως τώρα Κινησιοθεραπεία, χοροθέατρο, γυμναστική, πρόγραμμα περιθαλπόντων
Στρατηγικές αντιμετώπισης Εφαρμογή εσωτερικών στρατηγικών μνήμης σε διάφορους τομείς της καθημερινότητας και μη χρήση εξωτερικών βοηθημάτων Ύπαρξη κινήτρου ώστε να ανταπεξέλθει σε δυσκολίες Συμμετοχή σε δραστηριότητες εκτός σπιτιού
Ευχαριστώ πολύ για την προσοχή σας