Φυσικό Μονοπώλιο Γιατί υπάρχουν μονοπώλια; Είδαμε πως συμπεριφέρεται ένας μονοπωλητής που παράγει ένα ομοιογενές προϊόν για το οποίο χρεώνει μία μόνο

Μονοπώλιο: Θέματα Κώστας Ρουμανιάς Ο.Π.Α. Τμήμα Δ. Ε. Ο. Σ. 23 Δεκεμβρίου 2012 Κώστας Ρουμανιάς (Δ.Ε.Ο.Σ.) Μονοπώλιο: Θέματα 23 Δεκεμβρίου 2012 1 / 35

Φυσικό Μονοπώλιο Γιατί υπάρχουν μονοπώλια; Είδαμε πως συμπεριφέρεται ένας μονοπωλητής που παράγει ένα ομοιογενές προϊόν για το οποίο χρεώνει μία μόνο τιμή σε όλους τους καταναλωτές. Και είδαμε τις επιπτώσεις που έχει στην ευημερία. Γιατί όμως παρατηρούνται μονοπωλιακές αγορές; Φυσικό μονοπώλιο: Μια αγορά στην οποία η παραγωγή ενός επιπέδου προϊόντος Q επιτυγχάνεται με χαμηλότερο μέσο κόστος (πιο φτηνά) από έναν παραγωγό απ ό,τι με περισσότερους. Εξωτερικότητες δικτύου. Σε πολλές αγορές, όσο μεγαλύτερο είναι το δίκτυο πελατών, τόσο μεγαλύτερη η αξία του προϊόντος που αγοράζουν. Π.χ. σε υπηρεσίες κοινωνικής δικτύωσης, όσο περισσότεροι είναι οι υπάρχοντες χρήστες, τόσο πιο χρήσιμη είναι η υπηρεσία για κάθε χρήστη. (σκεφτείτε τη χρησιμότητα μιας υπηρεσίας κοινωνικής δικτύωσης με μόνο 10 χρήστες...). Τέτοιες αγορές τείνουν να εμφανίζουν μονοπωλιακή δομή γιατί αν ένα πάροχος μεγαλώσει αρκετά, όλοι οι αγοραστές θα τον προτιμούν. Κώστας Ρουμανιάς (Δ.Ε.Ο.Σ.) Μονοπώλιο: Θέματα 23 Δεκεμβρίου 2012 2 / 35

Φυσικό Μονοπώλιο Γιατί υπάρχουν μονοπώλια; Νομικοί λόγοι. Συχνά υπάρχουν νομικές προβλέψεις που δίνουν σε παραγωγούς μονοπωλιακά δικαιώματα για κάποιο χρονικό διάστημα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα οι πατέντες που το κάνουν ώστε να δώσουν κίνητρα επένδυσης σε έρευνα, επιβραβεύοντας την επιτυχή έρευνα με μονοπωλιακή εκμετάλλευση της αγοράς για κάποιο διάστημα. Πιο πολλά γιαυτό στο μάθημα της Ρύθμισης Αγορών. Στρατηγικά εμπόδια: Αν σε κάποια αγορά επιχειρεί ένας μονοπωλητής, αυτός μπορεί να δρα στρατηγικά για να εμποδίσει ανταγωνιστικές επιχειρήσεις να εισέλθουν στον κλάδο. Στο μάθημα της Βιομηχανικής Οργάνωσης θα δείτε πολλές τέτοιες πρακτικές. Εμείς θα εξετάσουμε σύντομα τα φυσικά μονοπώλια. Κώστας Ρουμανιάς (Δ.Ε.Ο.Σ.) Μονοπώλιο: Θέματα 23 Δεκεμβρίου 2012 3 / 35

Φυσικό Μονοπώλιο Φυσικά μονοπώλια Ο όρος φυσικό μονοπώλιο υποδηλοί μια αγορά στην οποία ο ανταγωνισμός δεν είναι δυνατός. Επίσης, υπαινίσσεται ότι μπορεί να μην είναι ούτε επιθυμητός. Διάκριση μεταξύ μονοπωλίου υπό το πρίσμα της θετικής ανάλυσης και μονοπωλίου υπό το πρίσμα κανονιστικής ανάλυσης. Η θετική ανάλυση προβλέπει ότι θα υπάρχει μία μόνο επιχείρηση στην αγορά. Η κανονιστική ότι το μέσο κόστος ελαχιστοποιείται όταν δρα μόνο μια επιχείρηση. Οι δύο έννοιες (κανονιστική-θετική) αλληλοεπικαλύπτονται αλλά δεν ταυτίζονται. Π.χ. μια αγορά με στοιχεία φυσικού μονοπωλίου υπό την κανονιστική έννοια, αν δε ρυθμιστεί θα είναι ολιγοπωλιακή. Κώστας Ρουμανιάς (Δ.Ε.Ο.Σ.) Μονοπώλιο: Θέματα 23 Δεκεμβρίου 2012 4 / 35

Φυσικό Μονοπώλιο Φυσικά μονοπώλια και φθίνον μέσο κόστος Η πιο εύκολη περίπτωση για να καταλάβουμε το φυσικό μονοπώλιο είναι μια αγορά με φθίνον μέσο κόστος. Στο σχήμα 1, δείτε μια τέτοια αγορά. Αν θέλουμε να καλύψουμε ζήτηση ύψους Q 0 σε μια τέτοια αγορά, είναι ξεκάθαρο ότι ο φθηνότερος τρόπος είναι με μια μόνο επιχείρηση. Ενα μονοπώλιο θα είχε μέσο κόστος C 0 για επίπεδο προϊόντος Q 0. Αν όμως θέλαμε να καλύψουμε ζήτηση ύψους Q 0 με δύο επιχειρήσεις, η κάθε μία θα έπρεπε να παραγάγει λιγότερο από Q 0. Ας πούμε ότι η επιχείρηση 1 θα έπρεπε να παραγάγει Q 1. Το μέσο κόστος της θα ήταν C 1 > C 0. Κάτι ανάλογο θα συνέβαινε και με την επιχείρηση 2. Επομένως, συνολικά το μέσο κόστος για να επιτύχουμε επίπεδο παραγωγής Q 0 με περισσότερες της μίας επιχειρήσεις, θα ήταν υψηλότερο. Μια τέτοια αγορά είναι φυσικό μονοπώλιο. Κώστας Ρουμανιάς (Δ.Ε.Ο.Σ.) Μονοπώλιο: Θέματα 23 Δεκεμβρίου 2012 5 / 35

Φυσικό Μονοπώλιο C 1 C 0 AC(Q) Q 1 Q 0 Q Σχήμα : Φθίνον κόστος και φυσικό μονοπώλιο. Κώστας Ρουμανιάς (Δ.Ε.Ο.Σ.) Μονοπώλιο: Θέματα 23 Δεκεμβρίου 2012 6 / 35

Φυσικό Μονοπώλιο Φυσικά μονοπώλια και μέσο κόστος Άρα κάθε αγορά με φθίνον μέσο κόστος είναι φυσικό μονοπώλιο. Συμβαίνει και το αντίστροφο; Κάθε φυσικό μονοπώλιο, πρέπει να είναι αγορά στην οποία οι επιχειρήσεις έχουν φθίνον κόστος; Εν γένει όχι. Θα μπορούσε το κόστος να ανέρχεται για κάποια σημεία ζήτησης και η αγορά να είναι φυσικό μονοπώλιο. Στο σχήμα 2 βλέπουμε μια αγορά με το σύνηθες μέσο κόστος: στην αρχή φθίνον και μετά αύξον. Η αγορά αυτή μέχρι ενός σημείου ζήτησης είναι φυσικό μονοπώλιο. Για να το δείτε προσέξτε ότι για Q 1, είτε παραγάγουμε με μία επιχείρηση (που θα παραγάγει Q 1, είτε με δύο (από Q 1 2 ), το μέσο κόστος είναι το ίδιο. Κώστας Ρουμανιάς (Δ.Ε.Ο.Σ.) Μονοπώλιο: Θέματα 23 Δεκεμβρίου 2012 7 / 35

Φυσικό Μονοπώλιο Φυσικά μονοπώλια και μέσο κόστος Αλλά κάθε ποσότητα Q < Q 1 θα παράγεται πιο φτηνά από μία επιχείρηση απ ό,τι θα παράγεται από 2 επιχειρήσεις. Για να το δείτε παρατηρήστε ότι το μέσο κόστος αν παραγάγουμε λίγο λιγότερο από Q 1 (αλλά στο αύξον τμήμα της καμπύλης AC(Q)), είναι μικρότερο από AC(Q 1 ). Αν όμως «σπάγαμε» την παραγωγή στα 2, η κάθε μία επιχείρηση θα παρήγαγε Q 0 2, με μέσο κόστος AC ( ) ( Q 0 2 > AC Q1 ) 2 = AC(Q1 ). Άρα για επίπεδα παραγωγής Q λίγο μικρότερα από Q 1, ένας μονοπωλητής παράγει με C 0 < AC(Q 1 ), ενώ δύο παραγωγοί θα παρήγαγαν με C 2 > AC(Q 1 ). Επομένως για επίπεδα παραγωγής έως Q 1 η αγορά είναι φυσικό μονοπώλιο. Κώστας Ρουμανιάς (Δ.Ε.Ο.Σ.) Μονοπώλιο: Θέματα 23 Δεκεμβρίου 2012 8 / 35

Φυσικό Μονοπώλιο AC(Q) C 2 C 1 C 0 Q 0 2 Q 1 2 Q 0 Q 1 Q Σχήμα : Κόστος και φυσικό μονοπώλιο. Κώστας Ρουμανιάς (Δ.Ε.Ο.Σ.) Μονοπώλιο: Θέματα 23 Δεκεμβρίου 2012 9 / 35

Φυσικό Μονοπώλιο Φυσικά μονοπώλια και μέσο κόστος Μπορούμε σχετικά εύκολα να δείξουμε ότι παραγωγή από δύο επιχειρήσεις που παράγουν συνολικά Q 1 (όχι ισόποσα) είναι ακόμα πιο ακριβή. Για επίπεδα παραγωγής Q > Q 1, με ανάλογη συλλογιστική, είναι πιο φτηνά να παραγάγουμε με δύο επιχειρήσεις. Άρα έως Q 1 η αγορά είναι φυσικό μονοπώλιο και από Q 1 και πέρα η αγορά παράγει πιο φθηνά με περισσότερες επιχειρήσεις. Αυτό εξηγεί γιατί σε μικρές αγορές (φθίνον μέρος της AC), συχνά εμφανίζεται ένας μονοπωλητής, ενώ σε μεγαλύτερες περισσότερες εταιρίες. Παράδειγμα τηλεπικοινωνιακοί δορυφόροι στο Ηνωμένο Βασίλειο είναι μονοπώλιο. Στη μεγαλύτερη αγορά των Η.Π.Α., παρατηρούμε περισσότερες επιχειρήσεις. Κώστας Ρουμανιάς (Δ.Ε.Ο.Σ.) Μονοπώλιο: Θέματα 23 Δεκεμβρίου 2012 10 / 35

Μονοπώλιο και κέρδη Μονοπωλιακά κέρδη Μιλήσαμε για πλεόνασμα του μονοπωλητή, αλλά το πλεόνασμα δεν είναι απαραίτητα ίσο με τα κέρδη. Το πλεόνασμα είναι στην ουσία τα λειτουργικά του κέρδη. Είναι ό,τι βρίσκεται πάνω από την καμπύλη κόστους και κάτω από την τιμή, δηλαδή το πόσο συνολικά εισπράτει περισσότερο από το λειτουργικό του κόστος. Πιθανά σταθερά κόστη (που έχουν συχνά τα μονοπώλια) δεν φαίνονται εξετάζοντας την καμπύλη οριακού κόστους (και συνεπώς το πλεόνασμα). Είναι απαραίτητο το μονοπώλιο να έχει κέρδη; Είδαμε ότι τιμολογεί πάνω από το οριακό κόστος. Αλλά για να δούμε τα κέρδη του πρέπει να συγκρίνουμε την τιμή με το μέσο κόστος του μονοπωλητή. Στο σχήμα βλέπετε ένα μονοπωλητή που έχει κέρδη. Τα κέρδη του ανά μονάδα προϊόντος είναι η διαφορά τιμής P M και μέσου κόστους AC M. Τα συνολικά του κέρδη είναι ίσα με την κίτρινη περιοχή. Κώστας Ρουμανιάς (Δ.Ε.Ο.Σ.) Μονοπώλιο: Θέματα 23 Δεκεμβρίου 2012 11 / 35

Μονοπώλιο και κέρδη MC(Q) AC(Q) P M AC M MR(Q) P (Q) Q M Q Σχήμα : Κέρδη μονοπωλίου. Κώστας Ρουμανιάς (Δ.Ε.Ο.Σ.) Μονοπώλιο: Θέματα 23 Δεκεμβρίου 2012 12 / 35

Μονοπώλιο και κέρδη Μονοπωλιακά κέρδη Θα μπορούσαμε να φανταστούμε μία περίπτωση στην οποία ο μονοπωλητής έχει μηδενικά κέρδη. Στο σχήμα ;;, ο μονοπωλητής παράγει Q M. Σε αυτό το επίπεδο παραγωγής, η τιμή ισούται με το μέσο κόστος (P M = AC(Q M )). Σε αυτήν την περίπτωση τα κέρδη του μονοπωλητή είναι μηδενικά. Κώστας Ρουμανιάς (Δ.Ε.Ο.Σ.) Μονοπώλιο: Θέματα 23 Δεκεμβρίου 2012 13 / 35

Μονοπώλιο και κέρδη MC(Q) AC(Q) P M = AC(Q M ) MR(Q) P (Q) Q M Q Σχήμα : Μονοπωλητής με μηδενικά κέρδη. Κώστας Ρουμανιάς (Δ.Ε.Ο.Σ.) Μονοπώλιο: Θέματα 23 Δεκεμβρίου 2012 14 / 35

Μονοπώλιο και κέρδη Μονοπωλιακά κέρδη Αν το μέσο κόστος βρίσκεται πάνω από την καμπύλη ζήτησης (P(Q)), τότε θα έχει ζημίες. Στο σχήμα 5, φαίνεται η περίπτωση μονοπωλίου με ζημιές. Θα μπορούσατε να φανταστείτε μια περίπτωση κατά την οποία ένα μονοπώλιο έχει ζημιές; (Σκεφτείτε ότι θα μπορούσε ένας μονοπωλητής να προγραμματίσει και πραγματοποιήσει μια επένδυση, αλλά η ζήτηση να μεταβληθεί). Στο σχήμα 5 απεικονίζεται η περίπτωση ζημιών. Οι συνολικές ζημίες ισούνται με τη μωβ περιοχή. Κώστας Ρουμανιάς (Δ.Ε.Ο.Σ.) Μονοπώλιο: Θέματα 23 Δεκεμβρίου 2012 15 / 35

Μονοπώλιο και κέρδη AC M MC(Q) AC(Q) P M MR(Q) P (Q) Q M Q Σχήμα : Μονοπωλητής με ζημιές. Κώστας Ρουμανιάς (Δ.Ε.Ο.Σ.) Μονοπώλιο: Θέματα 23 Δεκεμβρίου 2012 16 / 35

Διάκριση τιμών Ως τώρα υποθέσαμε ότι ένας μονοπωλητής χρεώνει ενιαία τιμή για κάθε μονάδα προϊόντος που πουλάει. Αυτό αφήνει τον αγοραστή με κάποιο πλεόνασμα όπως είδαμε (μικρότερο απ ό,τι στον τέλειο ανταγωνισμό). Συχνά παρατηρείται ένας μονοπωλητής να πουλάει το ίδιο προϊόν σε διαφορετικές τιμές (είτε στον ίδιο αγοραστή, είτε σε διαφορετικές ομάδες αγοραστών) Παραδείγματα: Οι μαιευτήρες λαμβάνουν ως αμοιβή για τον τοκετό, την αμοιβή που λαμβάνει και το μαιευτήριο για το δωμάτιο. Ετσι όποιος κλείνει ακριβό δωμάτιο, πληρώνει ακριβά και το γιατρό για την ίδια υπηρεσία. Το ίδιο προϊόν πωλείται πιο ακριβά στην Ελλάδα απ ό,τι στο Βέλγιο (με ίδια κόστη μεταφοράς). Ο ίδιος καταναλωτής πληρώνει 0 για τα πρώτα 100 sms και 5 λεπτά για κάθε ένα από τα επόμενα. Κώστας Ρουμανιάς (Δ.Ε.Ο.Σ.) Μονοπώλιο: Θέματα 23 Δεκεμβρίου 2012 17 / 35

Διάκριση τιμών Η διάκριση τιμών είναι πρακτική του μονοπωλητή που αποσκοπεί στην απόσπαση μεγαλύτερου πλεονάσματος από τον καταναλωτή. Δείτε στο σχήμα παρακάτω τις δύο περιοχές (πράσινη=πλεόνασμα καταναλωτή, μωβ=νεκρή ζημία) που είναι διαφυγόν που με κατάλληλη τιμολόγηση μπορεί να περάσει στο μονοπωλητή. Ορισμός Διάκριση τιμών έχουμε όταν δύο μονάδες του ίδιου αγαθού πωλούνται σε διαφορετικές τιμές, είτε στον ίδιο καταναλωτή, είτε σε διαφορετικούς καταναλωτές. Προσοχή: για να έχουμε διάκριση τιμών, δεν λαμβάνουμε υπόψιν διαφορά τιμών λόγω κόστους. Π.χ. το να στείλω νερό που εμφιαλώνω στο Λουτράκι είναι πολύ πιο φτηνό στην Κόρινθο απ ό,τι στο Καστελόριζο. Αν η διαφορά οφείλεται σε διαφορά κόστους και μόνο, τότε αυτό δε το θεωρούμε διάκριση τιμών. Κώστας Ρουμανιάς (Δ.Ε.Ο.Σ.) Μονοπώλιο: Θέματα 23 Δεκεμβρίου 2012 18 / 35

P M AC M MC(Q) MR(Q) P (Q) Q M Q Σχήμα : Ανεκμετάλλευτο πλεόνασμα για το Μονοπωλητή. Κώστας Ρουμανιάς (Δ.Ε.Ο.Σ.) Μονοπώλιο: Θέματα 23 Δεκεμβρίου 2012 19 / 35

Διάκριση τιμών Για να είναι δυνατόν να γίνει διάκριση τιμών θα πρέπει να συντρέχουν δύο απαραίτητες προϋποθέσεις: 1 Η επιχείρηση/οι επιχειρήσεις να έχουν δύναμη αγοράς. Δύναμη αγοράς ονομάζουμε τη δυνατότητα/ικανότητα μιας επιχείρησης να αυξήσει την τιμή του προϊόντος της πάνω από το οριακό της κόστος. 2 Επίσης απαραίτητη προϋπόθεση για να γίνεται διάκριση τιμών είναι να μην υπάρχει δυνατότητα διαμεσολάβησης (arbitrage). Με τον όρο arbitrage εννοούμε τη δυνατότητα επενδυτών όταν βλέπουν διαφορά στις τιμές να αγοράζουν από την αγορά με τη χαμηλή τιμή και να πωλούν στην αγορά με την υψηλή τιμή. Προφανώς αν κάτι τέτοιο είναι δυνατόν, ο μονοπωλητής δε θα μπορεί να διατηρήσει τις διαφορετικές τιμές για το προϊόν του. Κώστας Ρουμανιάς (Δ.Ε.Ο.Σ.) Μονοπώλιο: Θέματα 23 Δεκεμβρίου 2012 20 / 35

Διάκριση τιμών Γιατί όμως να μην είναι δυνατόν το arbitrage; Υπάρχει μια σειρά πιθανών λόγων 1 Εγγυήσεις. Κάποιες εταιρίες δε δέχονται εγγυήσεις για προϊόντα τους που έχουν αγοραστεί σε άλλη χώρα. Ετσι, ένα ψυγείο στην Ελλάδα, ακόμα κι αν είναι πιο φτηνό, αποτελεί πρόβλημα για έναν Ιταλό καταναλωτή γιατί αν χαλάσει, είναι άκυρη η εγγύησή του. Με αυτόν τον τρόπο κάποιες εταιρίες εμποδίζουν το arbitrage και συντηρούν τη διάκριση τιμών. 2 Υψηλά κόστη συναλλαγών: αν για να αγοράσω και να μεταπωλήσω, το κόστος είναι μεγαλύτερο από τη διαφορά τιμής, δεν είναι δυνατόν το arbitrage. 3 Σύμβαση μη μεταπώλησης (π.χ. σε εκπαιδευτικό software). Κώστας Ρουμανιάς (Δ.Ε.Ο.Σ.) Μονοπώλιο: Θέματα 23 Δεκεμβρίου 2012 21 / 35

Διάκριση τιμών Γιατί όμως να μην είναι δυνατόν το arbitrage; Υπάρχει μια σειρά πιθανών λόγων: 4 Ιδιαίτερα ευφάνταστες πρακτικές. Π.χ. νόθευση προϊόντος: Πλαστικά που χρησιμοποιούνται για βιομηχανική χρήση (χονδρική) και για οδοντιατρική χρήση (σε υψηλότερη τιμή). Οι εταιρίες πωλούν φθηνά για βιομηχανική χρήση αλλά νοθεύουν το πλαστικό με δηλητήριο (αρσενικό) ώστε να μη μπορεί να μεταπωληθεί στην αγορά των οδοντοτεχητών! 5 Νομικοί λόγοι μπορεί να απαγορεύουν τη μεταπώληση σε άλλους (π.χ. απαγορεύεται η μεταπώληση/χρήση φοιτητικού εισητηρίου από μη φοιτητές). Κώστας Ρουμανιάς (Δ.Ε.Ο.Σ.) Μονοπώλιο: Θέματα 23 Δεκεμβρίου 2012 22 / 35

Είδη διάκρισης τιμών Χωρίζουμε τη διάκριση τιμών σε τρεις κατηγορίες: 1 Διάκριση τιμών 1ου βαθμού ή τέλεια διάκριση τιμών: Η κάθε μονάδα προϊόντος πωλείται στην πιο υψηλή δυνατή αποτίμησή της. Βοηθάει να καταλάβουμε τις επιπτώσεις της διάκρισης τιμών στην ευημερία. 2 Διάκριση τιμών 2ου βαθμού: το ίδιο προϊόν πωλείται σε διαφορετικές τιμές στον ίδιο καταναλωτή. Π.χ. εκπτώσεις ανάλογα με την ποσότητα: ο ίδιος καταναλωτής αγοράζει σε διαφορετική τιμή 5 από 100 μπουκάλια Coca Cola. 3 Διάκριση τιμών 3ου βαθμού: πώληση του προϊόντος σε διαφορετική τιμή για διαφορετικές ομάδες καταναλωτών/ γεωγραφικές περιοχές. Κώστας Ρουμανιάς (Δ.Ε.Ο.Σ.) Μονοπώλιο: Θέματα 23 Δεκεμβρίου 2012 23 / 35

Τέλεια διάκριση τιμών 1 Στην τέλεια διάκριση τιμών η κάθε μονάδα προϊόντος πωλείται στην πιο υψηλή αποτίμησή της. Ας διατάξουμε τις μονάδες προϊόντος ανάλογα με το πόσο τις αποτιμούν οι καταναλωτές κατά φθίνουσα σειρά. Ετσι η μεγαλύτερη δυνατή αποτίμηση v 1 μπαίνει πρώτη, δίπλα η αμέσως υψηλότερη αποτίμηση v 2 κ.ο.κ. στο παρακάτω σχήμα. 2 Ετσι για την πρώτη μονάδα προϊόντος ο καταναλωτής πληρώνει v 1. Για τη δεύτερη v 2 κλπ. 3 Το πλεόνασμα του καταναλωτή είναι η τιμή κάθε μονάδας μείον το οριακό της κόστος. Δηλαδή η σκιασμένη πράσινη περιοχή. Κώστας Ρουμανιάς (Δ.Ε.Ο.Σ.) Μονοπώλιο: Θέματα 23 Δεκεμβρίου 2012 24 / 35

MC(Q) v 1 v 2 v 3 v 4... Q Σχήμα : Τέλεια διάκριση τιμών. Κώστας Ρουμανιάς (Δ.Ε.Ο.Σ.) Μονοπώλιο: Θέματα 23 Δεκεμβρίου 2012 25 / 35

Τέλεια διάκριση τιμών και ευημερία Ας εξετάσουμε την τέλεια διάκριση τιμών και τις επιπτώσεις της στην ευημερία. Στο σχήμα παρακάτω βλέπουμε ότι η τέλεια διάκριση τιμών καταλήγει στα επίπεδα παραγωγής του τέλειου ανταγωνισμού: πωλούνται τόσες μονάδες προϊόντος ώστε το οριακό κόστος να τμήσει την καμπύλη ζήτησης. Ολο το πλεόνασμα περνά στο μονοπωλητή. Συγκρίνετε στα σχήματα παρακάτω το συνολικό πλεόνασμα με τέλειο ανταγωνισμό και με τέλεια διάκριση τιμών. Στον τέλειο ανταγωνισμό είναι ίσο με τις δύο περιοχές (πλεόνασμα καταναλωτή και παραγωγού). Με τέλεια διάκριση τιμών είναι όλη η μωβ περιοχή που είναι πλεόνασμα του μονοπωλίου. Η ποσότητα που παράγεται είναι η ποσότητα του τέλειου ανταγωνισμού και το συνολικό πλεόνασμα είναι το ίδιο! Κώστας Ρουμανιάς (Δ.Ε.Ο.Σ.) Μονοπώλιο: Θέματα 23 Δεκεμβρίου 2012 26 / 35

MC(Q) P C P (Q) Q C Q Σχήμα : Συνολικό πλεόνασμα υπό τέλειο ανταγωνισμό. Κώστας Ρουμανιάς (Δ.Ε.Ο.Σ.) Μονοπώλιο: Θέματα 23 Δεκεμβρίου 2012 27 / 35

MC(Q) P C P (Q) Q C Q Σχήμα : Συνολικό πλεόνασμα με τέλεια διάκριση τιμών. Κώστας Ρουμανιάς (Δ.Ε.Ο.Σ.) Μονοπώλιο: Θέματα 23 Δεκεμβρίου 2012 28 / 35

Τέλεια διάκριση τιμών και ευημερία Συνεπώς ένας μονοπωλητής που κάνει τέλεια διάκριση τιμών δεν επιφέρει νεκρή ζημία. Αυτό δε σημαίνει ασφαλώς ότι η τέλεια διάκριση τιμών είναι επιθυμητή: Με την τέλεια διάκριση τιμών συντελείται αναδιανομή όλου του πλεονάσματος προς όφελος του μονοπωλητή. Κώστας Ρουμανιάς (Δ.Ε.Ο.Σ.) Μονοπώλιο: Θέματα 23 Δεκεμβρίου 2012 29 / 35

Διάκριση τιμών 2ου βαθμού Στη διάκριση τιμών δευτέρου βαθμού, ένας καταναλωτής πληρώνει διαφορετικές τιμές ανάλογα με την ποσότητα αγαθών που καταναλώνει. Παράδειγμα είναι η τιμολόγηση 2 ή 3 μερών: Τιμολόγηση εταιριών τηλεφωνίας: μηδενική τιμή για τα πρώτα 100 λεπτά και τιμή 0.5 για τηλεφωνήματα αν ξεπεραστούν τα 100 λεπτά το μήνα. Δε θα προχωρήσουμε περισσότερο στη διάκριση τιμών 2ου βαθμού. Θα δείτε αρκετά πιο εκτενή ανάλυση στη Βιομηχανική Οικονομική. Κώστας Ρουμανιάς (Δ.Ε.Ο.Σ.) Μονοπώλιο: Θέματα 23 Δεκεμβρίου 2012 30 / 35

Διάκριση τιμών 3ου βαθμού Κάποιες φορές ένας μονοπωλητής μπορεί να εντοπίσει και να ξεχωρίσει ομάδες καταναλωτών με διαφορετική ζήτηση. Αν είναι σε θέση να απαγορεύσει το arbitrage μεταξύ τους, τότε αυξάνει το πλεόνασμά του αν τους χρεώσει διαφορετική τιμή. Υποθέστε ότι υπάρχουν δύο ομάδες καταναλωτών η 1 και η 2 με αντίστροφες συναρτήσεις ζήτησης P 1 (q 1 ) και P 2 (q 2 ). Και υποθέστε ότι ο μονοπωλητής μπορεί να ξεχωρίσει τις δύο αγορές (δηλαδή να πωλήσει ποσότητα στη μία ξεχωριστά από την άλλη χωρίς δυνατότητα μεταπώλησης ή ισοδύναμα να χρεώσει διαφορετικές τιμές). Τα κέρδη του μονοπωλητή είναι το άθροισμα των κερδών από τις δύο αγορές (υποθέστε σταθερό MC): π M = P 1 (q 1 )q 1 cq 1 + P 2 (q 2 )q 2 (1) Κώστας Ρουμανιάς (Δ.Ε.Ο.Σ.) Μονοπώλιο: Θέματα 23 Δεκεμβρίου 2012 31 / 35

Διάκριση τιμών 3ου βαθμού Παραγωγίζοντας τη συνάρτηση κερδών ως προς q 1 και q 2, λαμβάνουμε τις συνθήκες πρώτης τάξης για μεγιστοποίηση των κερδών: MR 1 (q 1 ) = P 1 (q 1 )q 1 + P 1 (q 1 ) = c (2) MR 2 (q 2 ) = P 2 (q 2 )q 2 + P 2 (q 2 ) = c (3) Βγάζοντας κοινό παράγοντα σε κάθε μία από τις (2) και (3) τα P 1 (q 1 ) και P 2 (q 2 ) αντίστοιχα, λαμβάνουμε: P 1 (1 1 ɛ 1 ) = P 2 (1 1 ɛ 2 ) = c (4) όπου ɛ i είναι η ελαστικότητα ζήτησης της αγοράς i. Κώστας Ρουμανιάς (Δ.Ε.Ο.Σ.) Μονοπώλιο: Θέματα 23 Δεκεμβρίου 2012 32 / 35

Διάκριση τιμών 3ου βαθμού Η (4) είναι ένας εναλλακτικός τρόπος να εκφράσουμε τη σχέση τιμής και ελαστικότητας στο μονοπώλιο: Οσο πιο ελαστική είναι μια αγορά (ɛ ), η τιμή τείνει στην ανταγωνιστική τιμή. Οσο η ελαστικότητα πέφτει, η μονοπωλιακή τιμή ανεβαίνει. Από τη σχέση (4), φαίνεται ότι η αγορά με τη λιγότερο ελαστική ζήτηση θα πληρώνει τη μεγαλύτερη τιμή. Παρακάτω βλέπουμε τη διάκριση τιμών διαγραμματικά. Απεικονίζουμε την ποσότητα της αγοράς 1 από το μηδέν προς τα δεξιά και την ποσότητα της αγοράς 2 από το 0 προς τα αριστερά: Κώστας Ρουμανιάς (Δ.Ε.Ο.Σ.) Μονοπώλιο: Θέματα 23 Δεκεμβρίου 2012 33 / 35

P M 1 P M 2 MC(Q) P 2 (q 2 ) MR 1 (q 1 ) MR 2 (q 2 ) P 1 (q 1 ) q 2 q M 2 q M 1 q 1 Σχήμα : Διάκριση τιμών 3ου βαθμού. Κώστας Ρουμανιάς (Δ.Ε.Ο.Σ.) Μονοπώλιο: Θέματα 23 Δεκεμβρίου 2012 34 / 35

Μονοπώλιο, διάκριση τιμών 3ου βαθμού Πώς συγκρίνεται ένας μονοπωλητής που κάνει διάκριση τιμών 3ου βαθμού με ένα μονοπωλητή που χρεώνει ενιαία τιμή; Τα κέρδη του μονοπωλητή αυξάνονται: Αφού ο μονοπωλητής μπορεί να χρεώσει ενιαία τιμή και στις δύο αγορές, αλλά δεν το κάνει, σημαίνει ότι η διάκριση τιμών αυξάνει τα κέρδη του σε σχέση με την ενιαία τιμή. Οι καταναλωτές με ελαστική ζήτηση ευνοούνται (η τιμή της αγοράς με ελαστική ζήτηση πέφτει). Οι καταναλωτές στην αγορά με την ανελαστική ζήτηση είναι σε χειρότερη θέση τώρα (η τιμή στην αγορά αυτή ανεβαίνει). Αφού άλλοι ευνοούνται ενώ η θέση άλλων επιδεινώνεται, το συνολικό αποτέλεσμα για την ευημερία δε μπορεί να προσδιοριστεί. Κώστας Ρουμανιάς (Δ.Ε.Ο.Σ.) Μονοπώλιο: Θέματα 23 Δεκεμβρίου 2012 35 / 35