ΕΠΕΑΕΚ ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΠΟΥ ΩΝ ΤΟΥ Τ.Ε.Φ.Α.Α.ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ - ΑΥΤΕΠΙΣΤΑΣΙΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ & ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ ΥΓΕΙΑΣ ΑΝΑΨΥΧΗΣ & ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΙΟΙΚΗΣΗΣ ΜΑΘΗΜΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Ε Εξαµήνου σπουδών: ΜΚ 1011 «Αγωγή Υπαίθρου» 11η η ιάλεξη: «Παιγνίδια µε σχοινιά στα δένδρα» Rope Courses Ι ΑΣΚΩΝ: ρ. Κουθούρης Χαρίλαος, Λέκτορας στην ιοίκηση ραστηριοτήτων Αναψυχής Θέµατα που θα αναπτυχθούν στην παρούσα διάλεξη: Οόρος «παιγνίδια µε σχοινιά στα δένδρα» ιαστάσεις τις δραστηριότητας «παιγνίδια µε σχοινιά στα δένδρα» Επιδιώξεις και προσδοκίες των διοργανωτών Οφέλη που αποκοµίζουν οι συµµετέχοντες Ηασφάλεια κατά την διάρκεια των παιγνιδιών Συρµατόσχοινα και χρήση αυτών Εξοπλισµός και χρήση του εξοπλισµού Μορφές παιγνιδιών Τεχνική των κόµπων που χρησιµοποιούνται στην αναρρίχηση Παιγνίδια µε σχοινιά στα δένδρα Ηπρόκληση και η περιπέτεια είναι σηµαντικά συστατικά στην σφαίρα των ανθρωπίνων εµπειριών. Οι συνθήκες όµως που εµπεριέχονται στην σύγχρονη καθηµερινή ζωή του ανθρώπου, - κυρίως σε αστικές περιοχές,- έχουν ελαχιστοποιήσει ή και εξαφανίσει την αίσθηση της πρόκλησης και της περιπέτειας -µε την παραδοσιακή της έννοια και σηµασία- από το µενού των εµπειριών του σύγχρονου ατόµου Πρόκληση και περιπέτεια Έτσι η ευκαιρία για πρόκληση ή και περιπέτεια για τους πολίτες µιας σύγχρονης κοινωνίας είναι πλέον εντελώς περιορισµένη. Είναι όµως γνωστό ότι η αντιµετώπιση καταστάσεων που εµπεριέχουν το στοιχείο της πρόκλησης ή ακόµη και της περιπέτειας ισχυροποιεί τον χαρακτήρα του εµπλεκόµενου ατόµου και αυξάνει την αυτοπεποίθηση την αποφασιστικότητα και τον αυτοέλεγχό του. Ακόµη διασκεδάζει και εκτονώνει Rope courses Οι δραστηριότητες αυτές λοιπόν προσπαθούν να εµπλουτίσουν τα προγράµµατα εκπαίδευσης των µαθητών µέσα στα σχολικά ή και στα εξωσχολικά πλαίσια, µε τεχνητές επινοήσεις και κατασκευές. Μία τεχνητή κατάσταση που προσφέρει δυνατότητες για έντονες συγκινήσεις καλλιεργώντας συνθήκες πρόκλησης και περιπέτειας στους συµµετέχοντες είναι η δραστηριότητα που ονοµάζεται παιγνίδια µε σχοινιά στα δένδρα, ή Ropes course Περιγραφή προγραµµάτων Ένα πρόγραµµα ropes course είναι µία σειρά κυρίως από εναέρια εµπόδια σχεδιασµένα να παρουσιάσουν στον συµµετέχοντα, µία απαίτησηπρόκληση, µε ένα πλήρως ελεγχόµενο βαθµό κινδύνου. Τα εναέρια αυτά εµπόδια-δοκιµασίες κατασκευάζονται από µία ποικιλία και συνδυασµό υλικών στα οποία περιλαµβάνονται: α)σχοινιά (διαφόρων µεγεθών και µήκους), β)συρµατόσχοινα (και εξοπλισµός για τοποθέτηση / τέντωµα), 1
Περιγραφή προγραµµάτων γ)πλέγµατα από σχοινιά-δίκτυα (προστατευτικά ή αναρριχητικά-εκπαίδευσης), δ)ανεµόσκαλες, ε)φυσικά µεµονωµένα δένδρα ή συστάδες δένδρων, στ)τεχνητά υποστυλώµατα για την στήριξη των ανωτέρω υλικών (κολώνες της ΕΗ), & ζ)ένας αριθµός από ειδικευµένα υλικά υπεύθυνα για την ασφάλιση και ασφάλεια των συµµετεχόντων. Στις δηµιουργούµενες κατασκευές οι συµµετέχοντες µπορούν µε την άγρυπνη παρακολούθηση των προσωπικών τους συνοδών να προσπαθήσουν: α)να σκαρφαλώσουν, β)να αναρριχηθούν, γ)να ισορροπήσουν σε τεντωµένα σχοινιά, δ)να γλιστρήσουν µε τροχαλίες σε τεντωµένα συρµατόσχοινα, ε)να επιχειρήσουν βρισκόµενοι σε µεγάλο ύψος από το έδαφος (αλλά πάντα ασφαλισµένοι) να περάσουν από ένα σχοινί σε άλλο ή στ)να πηδήσουν να πιάσουν µία λαβή µονόζυγου στο κενό, κλπ. Οι απαιτήσεις µπορεί να είναι µεµονωµένες µεταξύ τους ή ακόµη και να οδηγούν τον συµµετέχοντα από την µία δοκιµασία στην άλλη Οασκούµενος περνώντας από τις διαδοχικές δοκιµασίες ασκείται σε ένα πλήθος από µοναδικές σωµατικές κινήσεις και ανθρώπινα αισθήµατα. Τα παιγνίδια µε σχοινιά στα δένδρα έχουν τους ακόλουθους στόχους: Μαθαίνει να λύνει µία ποικιλία από προβλήµατα όπου περιλαµβάνονται: η ισορροπία, ο συντονισµός των κινήσεων, ή ευκινησία και η ευλυγισία. Μαθαίνει να αντιµετωπίζει πρωτόγνωρες ψυχολογικές καταστάσεις όπως ο φόβος που προέρχεται από την κίνησης σε ύψος καθώς και να αντιµετωπίζει καταστάσεις µόνος του (φαινοµενικά διότι πάντα υπάρχει ασφάλεια) Εξασκεί όλο το µυϊκό του σύστηµα σε κινήσεις που δεν είναι συνηθισµένες. Έρχεται σε επαφή µε καταστάσεις που απαιτούν: τόλµη, απόφαση, διακινδύνευση, θάρρος, και µετά γεύεται συναισθήµατα όπως: καταξίωση, αυτοπεποίθηση, πληρότητα, σεβασµό. Μαθαίνει να εµπιστεύεται τους άλλους και να βασίζεται στις υποδείξεις τους. Μαθαίνει να µην εµπιστεύεται µόνον τον εαυτό του, αλλά να βασίζεται και σε εξωγενής παράγοντες όπως ή αντοχή των υλικών (σχοινιά, συνδέσεις, δένδρα) και η αντοχή της κατασκευής (τον κατασκευαστή). Προεργασία ασφάλειας Βρίσκουµε 2 ή 3 σηµεία ασφάλισης, κατά προτίµηση δέντρα. Αν δεν υπάρχουν δέντρα βάζουµε σχισµόκαρφα, καρυδάκια ή φρεντ. Τα ενώνουµε όλα µαζί µε ένα σχοινί µήκους 3-4 µέτρων µε µία εξισούµενη ασφάλεια. Βάζουµε δύο καραµπίνερ ασφαλείας βιδωµένα για να περάσει το σχοινί. Αν δεν έχουµε καραµπίνερ ασφαλείας, βάζουµε δύο απλά, αλλά µε τις πύλες τους εναλλάξ, το ένα να κοιτάει δεξιά, το άλλο αριστερά. Ποτέ δεν βάζουµε ένα µόνο απλό καραµπίνερ. Κίνδυνος - θάνατος!!! Ρυθµίζουµε το µήκος της ασφάλειας ώστε να µην αφήνει το σχοινί να κάνει γωνία και να τρίβεται απάνω στο βράχο 2
Επιλογή του κατάλληλου δένδρου Επιλογή δένδρου Επιλέγουµε ένα δένδρα όσο το δυνατόν πιό γερό και καθαρό από τυχόν σαπίλες. Αν έχει σαπίλες ή ξερά και δεν έχουµε άλλη επιλογή, τότε κατεβαίνουµε µε ραπέλ από πάνω και εντοπίζουµε όσο µπορούµε τις παγίδες Στη βάση στο δένδρο όπου στήνουµε συνήθως το flying fox, να υπάρχει χώρος για να κάθονται µε ασφάλεια ο συνοδός και ο ασκούµενος Ιδανικά θα ήταν αν υπάρχει κοντά νερό και σκιά για το καλοκαίρι. Σηµαντικά σηµεία Το ύψος του να είναι λιγότερο από το µισό του µήκους του σχοινιού που έχουµε και σίγουρα όχι πάνω από 20 µέτρα, για να µπορούµε να ελέγχουµε τον αναρριχητή. Χρησιµοποιούµε πάντα καλά και ελεγµένα σχοινιά. Βάζουµε µία χαµηλή ασφάλεια (δέντρο, σχισµόκαρφο, καρυδάκι ή φρεντ) κοντά στο έδαφος για να δένεται αυτός που θα ασφαλίζει, η οποία θα κρατάει τάση προς τα επάνω Πρόσθετη ασφάλεια για δένδρο που θα δεχθεί µεγάλη καταπόνηση Ασφάλεια Βρίσκουµε 2 σηµεία ασφάλισης, κατά προτίµηση άλλα δέντρα. Αν δεν υπάρχουν κατάλληλα δέντρα βάζουµε σε έναν συµπαγή και µεγάλο βράχο δύο πλακέτες. Ενώνουµε τις ασφάλειες µαζί, µε µία διπλή αλυσίδα και στη µέση δύο µόνιµα µεγάλα ναυτικά κλειδιά για να περνάµε το σχοινί. Ρυθµίζουµε το µήκος της αλυσίδας ώστε να µην αφήνει το σχοινί να κάνει γωνία και να τρίβεται απάνω στο δένδρο. Βάζουµε µία ασφάλεια κοντά στην βάση εκκίνησης για να δένεται αυτός που θα ασφαλίζει, και η οποία θα κρατάει τάση προς τα κάτω. ένουµε πάντα το άτοµο που θα κάνει την πτήση µε το σχοινί απευθείας στο µπωντριέ µε οχτάκοµπο, και ποτέ µέσω καραµπίνερ, έστω κι αν είναι καραµπίνερ ασφαλείας. Αυτός που ασφαλίζει, δένεται µε την υψηλή ασφάλεια ώστε σε περίπτωση πτώσης του πελάτη να µην τον τραβήξει επάνω, ειδικά αν η διαφορά βάρους µεταξύ των δύο είναι κατά πολύ υπέρ του πελάτη Προφυλάξεις Αποµακρύνουµε από τη βάση του δένδρου όσους πελάτες περιµένουν τη σειρά τους, για τον κίνδυνο χαλαρώµατος της αυτοσυγκέντρωσης. Ελέγχουµε πάντα τα µπωντριέ αν είναι καλά δεµένα πριν την εκκίνηση του αναρριχητή Φαράµε πάντα κράνος στον πελάτη που θα φύγει. Έχουµε πάντα µαζί µας φαρµακείο Νοµοτελειακός κανόνας Σηµείωση: Πριν στείλουµε τον πρώτο πελάτη, κάνουµε εµείς την πρώτη πτήση, αφενός για να δείξουµε τον τρόπο που θα γίνεται η διαδικασία, αφετέρου για να αποδείξουµε την ασφάλεια των όσων έχουµε στήσει 3
Παιγνίδια ανάπτυξης δεξιοτήτων Σχεδιασµός από µία οµάδα φοιτητών / τριών της ειδικότητας, µίας δράσης µε τίτλο «εισαγωγή στην υπαίθρια δραστηριότητα της αναρρίχησης σε βράχο» για την δευτέρα Γυµνασίου ενός σχολείου µε 25 µαθητές. Ποια είναι τα στοιχεία που πρέπει να διδαχθούν; Υπολογισµός εκπαιδευτών που θα χρειασθούν, καθώς και του χρονικού διαστήµατος και των υλικών που θα χρησιµοποιηθούν. Στο ανωτέρω παράδειγµα: Α) αντιµετωπίστε την σθεναρά αντίδραση των συνοδών καθηγητών, και την άρνηση τους να αφήσουν τους µαθητές να συµµετέχουν. Β) αντιµετωπίστε τυχούσα άρνηση ή επιφυλακτικότητα ενός µαθητή να συµµετέχει στην αναρρίχηση. Ως αρχηγός της οµάδος των εκπαιδευτών αναρρίχησης τι θα κάνατε; Τα παιγνίδια µε σχοινιά στα δένδρα µπορούν να χρησιµοποιηθούν ως προάσκηση για άλλες υπαίθριες δραστηριότητες όπως ή αναρρίχηση και το Canyoning. Ηεκµάθηση κίνησης των συµµετεχόντων σε µη συνηθισµένες επιφάνειες µε σχοινιά, όπως λάστιχα, δίκτυα, παλούκια κλπ σε συνδυασµό µε ποικίλα ύψη θα βοηθήσουν τους ασκούµενους να προετοιµασθούν για µελλοντικές προκλήσεις σε άλλο περιβάλλον (άγνωστο περιβάλλον ή µε µεταβαλλόµενες συνθήκες) Σχετική βιβλιογραφία Eric Langmuir (1998). Mountaincraft and Leadership. Mountain Leader Training Boards of Great Britain Σχοινιά και κόµποι.(1993). Νικόλαος. Ηλίας Με το σακίδιο στην πλάτη.(1995).χιού Μακµαννερς 4
Θέµατα για συζήτηση, προβληµατισµό Θεωρείτε ότι η αναρρίχηση στον βράχο έχει διαφορές στα οφέλη των συµµετεχόντων σε σχέση µε την αναρρίχηση σε τεχνητό τοίχο αναρρίχησης; Ποια η θέση στον τοµέα της ασφάλειας ως µελλοντικός εκπαιδευτής αναρρίχησης; Σχέση µεταξύ των επαγγελµατιών «οδηγών βουνού» και των αποφοίτων των ΤΕΦΑΑ µε ειδικότητα ΑΑΧ. Επίλογος Τα παιγνίδια µε σχοινιά στα δένδρα, αποτελούν µία σειρά δοκιµασιών, η προετοιµασία των οποίων απαιτεί από ελάχιστη εµπειρία µέχρι ειδικές γνώσεις για πολύπλοκες ιπτάµενες κατασκευές. Οι απαιτήσεις για τους συµµετέχοντες αρχίζουν από αρκετά εύκολους στόχους στην εκτέλεσή τους, µέχρι την επιστράτευση σύνθετων κινητικών και ψυχολογικών προσόντων. Επίλογος Το ζήτηµα της ασφάλειας είναι ουσιαστικότατο, διότι η ελάχιστη παράλειψη βασικών κανόνων αναρρίχησης ή κατασκευαστικών λαθών, σε συνδυασµό µε το ύψος εκτέλεσης και την επιβάρυνση των υλικών (συνεχής αριθµός ατόµων) µπορεί να δηµιουργήσουν µη αντιµετωπίσιµες καταστάσεις, τραυµατισµούς ίσως και θανάτους. 5