(ΨΥΧ-122) Λεωνίδας Α. Ζαμπετάκης Β.Sc., M.Env.Eng., M.Ind.Eng., D.Eng. Εmail: statisticsuoc@gmail.com Διαλέξεις αναρτημένες στο: ftp://ftp.soc.uoc.gr/psycho/zampetakis/ Διάλεξη 1 Εισαγωγή ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ ΤΜΗΜΑ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ Ρέθυμνο, 20-02-2013
Τις διαλέξεις προσφέρουν οι: ΜΠΑΜΠΗΣ ΑΠΟΣΤΟΛΗΣ ΛΕΩΝΙΔΑΣ Διάλεξη 1/ 2
Σημαντική Υπενθύμιση: Δεν υπάρχουν χαζές ερωτήσεις και δεν θα με προσβάλετε αν διακόπτετε με ρωτήσεις το μάθημα Διάλεξη 1/ 3
Θεματολογία Η σημασία της στατιστικής στην ψυχολογία- Κριτική αξιολόγηση Τι είναι τα στατιστικά μοντέλα (πχ. Μέσος όρος) Πότε είναι καλή η προσαρμογή ενός μοντέλου (πχ Τυπική απόκλιση) Συλλογή Δεδομένων Πληθυσμός και δείγμα. Περιγραφική στατιστικήοργάνωση & παρουσίαση δεδομένων Σχέσεις μεταξύ μεταβλητών- συσχετίσεις γραμμική παλινρόμηση Έλεγχος στατιστικών υποθέσεων Διάφοροι στατιστικοί έλεγχοι Διάλεξη 1/ 4
ΒΙΒΛΙΟ & ΒΟΗΘΗΜΑΤΑ Σημειώσεις του διδάσκοντα διαθέσιμες ftp://ftp.soc.uoc.gr/psycho/zampetakis Διάλεξη 1/ 5
Βαθμολογία: Τελική εξέταση : 100% τελικού βαθμού Θα υπάρχει η δυνατότητα πρόσθετων βαθμών από εθελοντική συμμετοχή σας σε έρευνα Διάλεξη 1/ 6
Διάλεξη 1/ 7
Στο τέλος του μαθήματος θα είστε σε θέση να κατανοήσετε: Διάλεξη 1/ 8
..και θα είστε σε θέση να απαντήσετε σε ερωτήσεις όπως 1. Τι κατανομή ή είναι αυτή του διπλανού σχήματος? 2. Η ερώτηση σε έρευνα: «Τι μάρκα οδοντόπαστας χρησιμοποιείτε?» σε τι τύπο δεδομένων αντιστοιχεί? 3. Σε ποιο σχεδιάγραμμα, η συσχέτιση ανάμεσα στις μεταβλητές είναι μηδέν? 4. Τι σημαίνει η έκφραση: Η συσχέτιση ανάμεσα στο βάρος και το ύψος είναι στατιστικά σημαντική σε επίπεδο στατιστικής σημαντικότητας p<0.05? Διάλεξη 1/ 9
5. Δύο μεταβλητές που συσχετίζονται μεταξύ τους σημαίνει ότι η μία είναι αποτέλεσμα της άλλης? 6. Στο διπλανό σχεδιάγραμμα ποιος είναι ο μέσος όρος των τιμών και ποιος ο διάμεσος? 7. Σε ποιο από τα διπλανά γραφήματα, η τυπική απόκλιση είναι μεγαλύτερη? Διάλεξη 1/ 10
Ποια είναι η ηλικία τους.. Θα σας δείξω 10 φωτογραφίες τυχαίων ατόμων και θα ήθελα σε ομάδες να προσδιορίσετε την ηλικία τους. Κάθε ομάδα θα δώσει μόνο μία εκτίμηση της ηλικίας. Σε ένα φύλλο χαρτί φτιάξτε ένα πίνακα ως εξής: Διάλεξη 1/ 11
(1) (2) Διάλεξη 1/ 12
(3) (4) Διάλεξη 1/ 13
(5) (6) Διάλεξη 1/ 14
(7) (8) Διάλεξη 1/ 15
(9) (10) Διάλεξη 1/ 16
ΟΜΑΔΕΣ Φωτογραφία Πραγματική Ηλικία 1η 2η 3η 4η 5η 6η 7η 8η 9η 10η 1 11 2 17 3 20 4 21 5 26 6 30 7 31 8 34 9 35 10 36 Μέσος όρος απόλυτου σφάλματος Αριθμός Ατόμων ομάδας Σύνθεση ομάδας Διάλεξη 1/ 17
Τι είναι Στατιστική; Στατιστική είναι ένας τρόπος με τον οποίο αντλούμε πληροφορίες από δεδομένα. Στατιστική Δεδομένα Πληροφορίες Δεδομένα: Γεγονότα, κυρίως αριθμητικά, συλλεγμένα για αναφορά ή πληροφορία. Πληροφορία: Γνώση αναφερόμενη για κάποιο συγκεκριμένο γεγονός. Στατιστική είναι ένα εργαλείο για να δημιουργήσουμε μία νέα αντίληψη από ένα σύνολο αριθμών. Definitions: Oxford English Dictionary Διάλεξη 1/ 18
Για παράδειγμα. Γνωρίζω ότι οι φοιτητές φοβούνται την στατιστική γιατί θεωρούν ότι είναι δύσκολο μάθημα. Από τις περυσινές βαθμολογίες των φοιτητών μπορούμε να εξάγουμε κάποια πληροφορία? Δεδομένα Λίστα βαθμών από το προηγούμενο έτος 9.5 8.9 7.0 6.5 7.8 5.7 : Στατιστική Π.χ. Μέσος όρος της τάξης, Ποσοστό της τάξης που πήρε άριστα, Ο βαθμός με την μεγαλύτερη συχνότητα, Κατανομή βαθμών, κ.λ.π. Πληροφορίες Νέα πληροφορία σχετικά με το μάθημα της στατιστικής. Διάλεξη 1/ 19
Γενικότερα. Η στατιστική αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα της ερευνητικής διαδικασίας. Παρέχει το μέσο προκειμένου να αποφασίσουμε αν τα νούμερα που έχουμε στη διάθεση μας υποστηρίζουν ή όχι την ερευνητική ερώτηση που έχουμε κάθε φορά. Ερωτήσεις: 1. Τι ισχύει συνήθως?-ποια είναι η τυπική (μέση) κατάσταση? 2. Ποια είναι η ποικιλότητα που υπάρχει? 3. Για ποιον ακριβώς μιλάμε? (Δείγμα) 4. Πόσο σίγουροι είμαστε για αυτό που λέμε? 5. Με τι θα πρέπει να συγκρίνουμε? Διάλεξη 1/ 20
Με απλά λόγια η στατιστική ασχολείται με: Διάλεξη 1/ 21
Διάλεξη 1/ 22
Μήπως πρέπει να γνωρίζω καλά μαθηματικά για να μπορέσω να παρακολουθήσω το μάθημα? Η στατιστική αποτελεί κλάδο των εφαρμοσμένων μαθηματικών. Εντούτοις, για το μάθημα αυτό δεν χρειάζεται κανείς να είναι ειδικός στα μαθηματικά για να μπορέσει να το παρακολουθήσει. Χρειάζεται όμως συνεχή προσπάθεια, λογική και κριτική σκέψη, ώστε να μπορέσει κάποιος να κατανοήσει τα εργαλεία που θα παρουσιαστούν στο πλαίσιο του μαθήματος. Διάλεξη 1/ 23
Στην πραγματικότητα μια είναι η εξίσωση που θα πρέπει να έχετε στο μυαλό σας Βασική μαθηματική εξίσωση: Αποτέλεσμα = (Μοντέλο) + Λάθος Διάλεξη 1/ 24
Τι είναι τα στατιστικά μοντέλα και γιατί τα χρειαζόμαστε? Στην ψυχολογία και γενικότερα στις κοινωνικές επιστήμες μας ενδιαφέρει να ανακαλύψουμε κάτι για ένα φαινόμενο, το οποίο υποθέτουμε ότι υπάρχει. Κατασκευάζουμε Μοντέλα του φαινόμενου σε μια προσπάθεια μας να ερμηνεύσουμε ή να προβλέψουμε πως το φαινόμενο που μας ενδιαφέρει λειτουργεί κάτω από διαφορετικές συνθήκες. Επιπλέον θέλουμε τα μοντέλα μας να είναι όσο το δυνατόν πιο κοντά στην πραγματικότητα ώστε να είμαστε σίγουροι για τις προβλέψεις μας. Το μοντέλο μας θέλουμε να έχει όσο το δυνατόν καλύτερη προσαρμογή στα δεδομένα τα οποία έχουμε συλλέξει στην προσπάθεια μας να το περιγράψουμε. Διάλεξη 1/ 25
Αναλογία Φαινόμενο Μοντέλο με καλή προσαρμογή Μοντέλο με μέτρια προσαρμογή Μοντέλο με κακή προσαρμογή Διάλεξη 1/ 26
Μοντέλο με πολύ κακή προσαρμογή!!!!! Διάλεξη 1/ 27
Ο μέσος όρος ως παράδειγμα ενός απλού στατιστικού μοντέλου Ο μέσος όρος είναι στην ουσία ένα απλό μοντέλο. Αποτελεί μια σύνοψη των δεδομένων μας. Είναι μια υποθετική τιμή, η οποία μπορεί να υπολογιστεί για κάθε σύνολο δεδομένων αλλά δεν είναι απαραίτητο να υπάρχει στα δεδομένα μας. Για παράδειγμα υποθέστε ότι ρωτάμε 5 φοιτητές να μας πουν τον αριθμό των «κολλητών» που έχουν. Τα δεδομένα μας μπορεί να είναι ως εξής: 1, 2, 3, 3 και 4. Στην περίπτωση αυτή ο Μ.Ο = (1+2+3+3+4)/5 = 2,6 Είναι μάλλον αδύνατο να έχουμε 2,6 φίλους. Επομένως η τιμή του Μ.Ο. είναι μια υποθετική τιμή. Υπό την έννοια αυτή ο Μ.Ο. αποτελεί ένα μοντέλο που κατασκευάσαμε προκειμένου να περιγράψουμε κατά τρόπο συνοπτικό τα δεδομένα μας. Σε επόμενες διαλέξεις θα αναφερθούμε εκτενέστερα στο Μ.Ο. καθώς και στο κατά πόσο το μοντέλο αυτό έχει καλή προσαρμογή στα δεδομένα μας, και πως αυτή μπορεί να προσδιοριστεί. Διάλεξη 1/ 28
Δυο λόγια για την διαδικασία της έρευνας στην ψυχολογία: Ο ρόλος του ψυχολόγου είναι να απαντά σε διάφορα ερωτήματα (π.χ. γιατί ορισμένοι άνθρωποι είναι νευρικοί όταν μιλούν σε άλλους, πως αναπτύσσεται η ανθρώπινη δημιουργικότητα, χρειάζεται η συναισθηματική νοημοσύνη στους ηγέτες;, επηρεάζει η εξωστρέφεια την παραγωγικότητα κτλ). Υπάρχουν 2 μέθοδοι-τρόποι με τους οποίους μπορεί να απαντήσει τις ερωτήσεις αυτές: 1. Μέσω της παρατήρησης (co relational- observational methods) 2. Μέσω πειραμάτων (Experimental methods) ΚΟΙΝΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ Εμπειρικές Μέτρηση Επαναληψιμότητα Αντικειμενικότητα Διάλεξη 1/ 29
Ο Ρόλος των Η/Υ στην στατιστική Στατιστικά πακέτα: Διάλεξη 1/ 30
ΤΕΤΑΡΤΗ: 27-02-2013 Διάλεξη 1/ 31
Διάλεξη 1/ 32