Februar, godina Tema: Stabilni sistemi za dojavu požara. SIGURNOST DOO ul. V. Jocića Niš kontakt: 063/ ; 018/

Transcript

1 SISTEMI ZA DOJAVU POŽARA Visoka tehnička škola strukovnih studija u Nišu Februar, godina Tema: Stabilni sistemi za dojavu požara SIGURNOST DOO ul. V. Jocića Niš kontakt: 063/ ; 018/

2 PRAVNI OSNOV - Zakon zaštite od požara (sl.glasnik RS 111/09 ) - Član 42. Pri projektovanju i izgradnji visokih stambenih objekata i objekata javne namene (hoteli, robne kuće, bioskopi, pozorišta, biblioteke, dečje ustanove, škole i visokoškolske ustanove, zdravstvene ustanove, sportske dvorane, koncertne dvorane, stadioni i sl.), kao i u objektima u kojima se čuvaju umetnička dela, obavezna je ugradnja uređaja koji omogućavaju blagovremeno otkrivanje i javljanje požara. U objektima u kojima se odvijaju tehnološki procesi u kojima se proizvode, prerađuju, koriste i skladište zapaljive, eksplozivne i druge opasne materije, u visokim objektima (osim stambenih zgrada), u zgradama arhiva i dokumentacije od posebne vrednosti, u objektima u kojima se obavlja trgovina površine preko 3500 m2, u objektima koji služe za izložbe površine preko 1000 m2, muzejima, bioskopima, pozorištima, aerodromskim zgradama površine preko 1000 m2, pored uređaja iz stava 1. ovog člana, obavezna je i ugradnja uređaja koji omogućavaju blagovremeno gašenje požara (stabilni sistemi za gašenje požara). SIG GURNOST D OO - Član 44. Za izvedene stabilne instalacije namenjene gašenju ili dojavi požara, detekciji zapaljivih gasova i para, kao i za druge zaštitne uređaje, opremu i instalacije koje služe za sprečavanje izbijanja, širenja i gašenje požara, izvođač radova je dužan da pribavi sertifikat od ovlašćenog pravnog lica o ispravnosti tih uređaja, opreme i instalacija i da zapisnik o obavljenom ispitivanju ispravnog funkcionisanja tih uređaja, opreme i instalacija stavi na uvid komisiji nadležnoj za tehnički prijem objekata. Ispravnost instalacija iz stava 1. ovog člana mora se proveravati najmanje dva puta godišnje od strane ovlašćenog pravnog lica, u skladu s tehničkim propisima i uputstvima proizvođača. O obavljenim proverama vodi se evidencija u koju se unose podaci o izvršenoj proveri i stručni nalaz. Zaposleni u ovlašćenom pravnom licu koji obavljaju ispitivanja moraju imati položen stručni ispit. Ministar propisuje posebne tehničke i druge uslove koje mora ispunjavati ovlašćeno pravno lice iz stava 1. ovog člana, kao i program i način polaganja ispita iz stava 4. ovog člana. Ministarstvo daje ovlašćenje pravnom licu za obavljanje poslova iz st. 1. i 2. ovog člana i vodi evidenciju o izdatim ovlašćenjima za obavljanje poslova ispitivanja uređaja instalacija i opreme iz stava 1. ovog člana.

3 PRAVNI OSNOV - Pravilnik o tehničkim normativima za stabilne instalacije za dojavu požara ("Sl. list SRJ", br. 87/93) Ovim pravilnikom ik propisuju se: zahtevi koji moraju biti ispunjeni pri projektovanju i održavanju stabilnih instalacija za dojavu požara, postupak i način označavanja č i obeležavanja uređaja đ i delova sistema za dojavu požara, tehničke mere nadzora stabilnih instalacija za dojavu požara, način rukovanja i održavanja sistema i uređaja, zahtevi za broj i razmeštaj javljača požara, zahtevi za povezivanje stabilne instalacije zadojavu sa tehnološkom i elektrotehničkom opremom, zahtevi za kontrolne knjige pregleda i ispitivanja stabilne instalacije za dojavu požara. SIG GURNOST DOO

4 FAZE RAZVOJA POŽARA SA ASPEKTA DETEKCIJE Dinamika sagorevanja zavisi od strana požarnog trougla: goriva materija - izvor toplote - kiseonik SIGURNOST DOO Detekcija: energija -> (toplotna, EM zračenje) ili čestice (dim) Pojave koje se detektuju -> DIM, TOPLOTA, PLAMEN

5 JAVLJAČI POŽARA VRSTE I PODELE JAVLJAČA POŽARA SIGURNOST DOO

6 JAVLJAČI POŽARA RUČNI JAVLJAČI POŽARA Od aktiviranja do signalizacije ~ 3 s; Postavljaju se na putevima za evakuaciju, u hodnicima, prolazima, na izlazima, na stepeništima, u blizini aparata za gašenje požara; Na visini od 1,5 m, unutar objekta na rastojanju od 40 m, spolja do 120 m. Tipovi zaštite: IP24, IP55, IP67 I zaštita od predmeta (prašine) P zaštita od vode I (0.. 6) P (0.. 8) Ako sistem za dojavu požara sadrži iručne i automatske javljače požara, ž ručni javljači j treba da se grupišu u posebne, odvojene zone ili u posebne linije dojave. Kod klasičnih (kolektivnih) sistema za dojavu požara nije dozvoljeno kombinovanje ručnih i automatskih javljača u okviru jedne zone dojave.

7 JAVLJAČI POŽARA - JAVLJAČI TOPLOTE PRINCIPI KONSTRUKCIJE JAVLJAČA TOPLOTE Osnovna podela - Javljači fiksne temperature (termostatički, termomaksimalni, eng. fixed heat detector), - Javljači gradijenta temperature (termodiferencijalni, eng. rate-of-rise detector).

8 JAVLJAČI POŽARA - JAVLJAČI TOPLOTE TERMODIFERENCIJALNI JAVLJAČI Najstariji tip (oko 1860.) Granična vrednost po EN C (u praksi 10 C do 35 C iznad ambijentalne temperature). Termomaksimalni javljač sa bimetalom (Invar - kombinacija 36% nikla i 64% gvožđa. FeNi36) Tem mperatura Alarm Vreme Normalno stanje Termomaksimalni javljač sa topivim elementom (Wood-ov element (metal) - legura od 50% bizmuta, 26.7% olova, 13.3% kalaja i 10% kadmijuma. Topi se na temperaturi od 69 do 72 C.) Termomaksimalni javljač sa sondom

9 JAVLJAČI POŽARA - JAVLJAČI TOPLOTE TERMODIFERENCIJALNI JAVLJAČI Detektuju brzinu porasta temperature u Termodiferencijalni pneumatski javljačj vremenu: Te mper ratura Alarm Normalno stanje Vreme Termodiferencijalni javljači sa termistorom Termodiferencijalni javljač sa dijafragmom Tri stepena osetljivosti: 1. klasa: 1 o C/min 2. klasa: 3 o C/min 3. klasa: 5 o C/min NFPA granična vrednost: o F/min (7-8 o C/min)

10 JAVLJAČI POŽARA - JAVLJAČI TOPLOTE Primeri realizacije javljača (detektora) toplote

11 JAVLJAČI POŽARA - JAVLJAČI DIMA Dva principa otkrivanja dima: radioaktivni jonizacioni javljači dima (eng. ionization smoke detector) optički optički javljači dima (eng. photoelectric t smoke detector) t ) Čestice dima neposredno posle generisanja m do0.4 m. Vidljivi dim m iveće. Opseg osetljivosti: za jonizacione javljače j od m i za optičke javljače dimaod m visoka osetljivost visoka osetljivost mala inertnost

12 JAVLJAČI POŽARA - JAVLJAČI DIMA JONIZACIONI JAVLJAČI DIMA Pogodni za čiste č vatre, manje osetljivi na guste dimove Dve elektrode (na 1 cm), izvor α zračenja (0.2 mg Am-241, Pt-239) Proces rekombinacije jona Intenzitet zračenja: 33.3 kbq/0.9 µcu Dve komore (merna i referentna); Posebno osetljiv za brze, otvorene požare neosetljiv na velike čestice dima; Lažne dojave kod prodora čestica prašine ili turbulencije vazduha; Skladišti se po pravilima za radioaktivni otpad;

13 JAVLJAČI POŽARA - JAVLJAČI DIMA OPTIČKI JAVLJAČI DIMA Dva principa otkrivanja dima: slabljenje j protoka svetlosti princip i apsorpcije (eng. light obscuration principle) i ) Intenzitet prelamanja svetlosti princip refleksije (eng. light scattering principle) Javljači dima na principu refleksije Tyndall effect ect (difuzna refleksija e svetlosti u prisustvu čestica dima); Dva-tri bljeska na 2-3 s (potrebna koncentracija dima u trajanju od 5-10 s); Javljači dima na principu p apsorpcije p

14 JAVLJAČI POŽARA - JAVLJAČI DIMA OPTIČKI JAVLJAČI DIMA SIGURNOST DOO Signal javljača dima u funkciji veličina čestica A optički ref., B optički aps., C - jonizacioni Javljač dima za prljave sredine

15 JAVLJAČI POŽARA - JAVLJAČI DIMA LINIJSKI OPTIČKI JAVLJAČI DIMA Linijski javljači j dima (linearni, bim javljači) j - (eng. linear smoke detector) Mogućnost podešavanja alarmnog praga od 25%, 50% i 70% zamračenja IC snopa, ili 25%, 35% i 50%; Kompenzira spore promene signala (1% u odnosu na referentni signal u toku 1h); Udaljenost do 100 m, rastojanje do 7.5 m, na visini do 25 m, minimalno 2.4 m; Pogodan za visoke prostorije;

16 JAVLJAČI POŽARA - JAVLJAČI PLAMENA Najvažnije osobine visoka osetljivost na zračenje plamena velika brzina odziva za otkrivanje požara sa brzim razvojem neosetljivost na zračenja koja ne potiču od požara blokiranje apsorpcije zračenja Spektar zračenja plamena kontinualno zračenje (posledica zagrevanja pri nepotpunom sagorevanju) linearni i spektar (rezultat t hemijskih reakcija u plamenu) pojedinačne linije (rezultat elektronskih prelaza) Principijelna podela javljača na osnovu talasne dužine ultraljubičasti lj ti do 300 nm vidljivi od 300 do 700 nm približno infracrveni od 700 nm do 1.3 μm infracrveni od 1.3 do 10 μm kombinovani Osnovna namena: Otkrivanje požara koji odmah obrazuju otvoreni plamen

17 JAVLJAČI GASA JAVLJAČI UGLJEN MONOKSIDA (CO) Produkt nepotpunog sagorevanja, bez boje i mirisa. Pod odgovarujućim okolnostima nastaje kaoposledica nepotpunog p sagorevanja čvrstih,, tečnih i gasovitih gorivih materijala i mogu da se nagomilaju u stanovima, kućama, hotelskim sobama,... Uticaj CO na organizam zavisi od mnogo faktora: pol, starost, fizička kondicija, postojanje akutnih i hroničnih bolesti, itd. Do fatalnog ishoda dovodi velika doza CO u kratkom vremenskom periodu, ali i mala doza u kombinaciji sa dugim vremenom ekspozicije. Uslovi nastanka CO: - blokirani ili loše projektovani dimovodni kanali i loša ventilacija, - izduvni gasovi automobila, generatora, upotreba roštilja, - u hotelskim sobama: kvar peći, bojlera i sl.

18 VIŠESENZORSKI (VIŠEKRITERIJUMSKI) JAVLJAČI POŽARA SIGURNOST DOO Primer višesenzorskog javljača požara -> (toplota + dim + IC zračenje + CO)

19 ORGANIZACIJA SISTEMA ZA DOJAVU POŽARA PODELA SISTEMA ZA DOJAVU POŽARA Osnovna klasifikacija sistema za otkrivanje i dojavu požara se zasniva na upotrebljenoj tehnologiji, odn. načinu realizacije u skladu sa primenjenom tehnologijom. Osnovni kriterijum za podelu -> adresibilnost uređaja. Dva tipa sistema za dojavu požara u skladu sa primenjenom tehnologijom: klasični (kolektivni, konvencionalni) sistemi adresibilni sistemi

20 ORGANIZACIJA SISTEMA ZA DOJAVU POŽARA PODELA SISTEMA ZA DOJAVU POŽARA -klasični (kolektivni, konvencionalni, zonski) sistemi SIGURNOST DOO - adresibilni sistemi

21 ORGANIZACIJA SISTEMA ZA DOJAVU POŽARA ORGANIZACIJA ALARMIRANJA Zona dojave požara ili požarna zona je prostor koji pokriva jedan ili više javljača požara i predstavlja najbližu odrednicu za lokalizaciju požara. Kod adresibilnih sistema za dojavu požara lokalizacija mesta izbijanja požara je na nivou adrese javljača. Stanja zone dojave požara ili adresibilnog javljača u petlji: normalno alarm kvar zone prekid zone ili kratak spoj zone Javljači u jednoj zoni mogu da budu ili automatski ili Javljači u jednoj zoni mogu da budu ili automatski ili ručni. Automatske zone dojave mogu da sadrže različite tipove automatskih javljača požara.

22 ORGANIZACIJA SISTEMA ZA DOJAVU POŽARA ORGANIZACIJA ALARMIRANJA Pouzdanost alarmiranja: ZAVISI OD VREMENSKIH KAŠNJENJA Vreme potvrde alarma ( potvrda prisustva ); Vreme provere alarma ( vreme izviđanja ). Pouzdanost alarmiranja: DVOZONSKA ZAVISNOST (udvojene zone )

23 CENTRALA ZA DOJAVU POŽARA ULOGA CENTRALE, OSNOVNE FUNKCIJE CENTRALE Uloga centrale za dojavu požara neprekidna kontrola rada svih podsistema u okviru sistema za dojavu požara, prihvatanje podataka od javljača i svih ostalih periferijskih uređaja uključivanje zvučne i svetlosne signalizacije u slučaju alarma prenosi informacija višem hijerarhijskom nivou i realizacija izvršnih funkcija Osnovne funkcije centrale za dojavu požara samodijagnostika svih ključnih funkcija same centrale vizuelna i zvučna signalizacija rukovanje podsistemima koje centrala pokriva (zadavanje parametara, uklj./isklj. zona, potvrda i resetovanje alarma itd.) odlučivanje o alarmnim kriterijumima i preduzimanje izvršnih funkcija arhiviranje događaja u sistemu: nastanak alarma, reset alarmnog stanja, kvar na liniji i ponovno uključenje zone, podešavanje realnog vremena, promena zavisnosti izlaza od ulaza, itd.

24 ORGANIZACIJA SISTEMA ZA DOJAVU POŽARA IZBOR I POSTAVLJANJE JAVLJAČA POŽARA -FAKTORI Kriterijum Mogući slučajevi Tip mogućeg požara Visina prostorije Ambijentalni iuslovi Ometajući faktori - prašina; - tinjajući požar sa razvojem dima; - otvoreni požar bez razvoja dima; - otvoreni požar sa česticama. i - ograničenja za javljače dimaitoplote -toplota; -vlaga; - strujanje vazduha... -dim; - elektromagnetna zračenja... zaštita ljudi ili imovine, materijali koji mogu da se nađu đ u objektu i njihove karakteristikekt tik u odnosu na vatru, procesi i delatnosti koje se odvijaju u objektu, namena objekta.