Εργαστήριο Εισαγωγή στο Σχεδιασμό Τεχνολογικών Συστημάτων Τομές & Διαστάσεις

Transcript

1 Εργαστήριο Εισαγωγή στο Σχεδιασμό Τεχνολογικών Συστημάτων Τομές & Διαστάσεις

2 Τομές Οι τομές είναι όψεις στις οποίες έχει γίνει μια νοερή τομή σε ένα επίπεδο κάθετο στο επίπεδο σχεδίασης. Το τμήμα του αντικειμένου από το επίπεδο τομής μέχρι το σχεδιαστή απομακρύνεται και ο σχεδιαστής βλέπει το υπόλοιπο τεμάχιο το οποίο σχεδιάζει κανονικά λαμβάνοντας υπόψη του συγκεκριμένους κανόνες. Η σχεδίαση σε τομή είναι απαραίτητη όταν θέλουμε να αποδώσουμε το εσωτερικό ενός αντικειμένου ή ενός μηχανήματος. Η σχεδίαση σε τομή απλοποιεί και λύνει το θέμα της παρουσίασης ενός αντικειμένου που είναι κοίλο ή/και με πολύπλοκη εσωτερική διαμόρφωση.

3 Διαδικασία Αποτύπωσης της Τομής Τέμνουμε φανταστικά το τεμάχιο με ένα επίπεδο παράλληλο προς το προβολικό επίπεδο. Σε πολύπλοκα κομμάτια γίνονται τομές σε περισσότερα και διαφορετικά επίπεδα. Θεωρούμε αποκρινόμενο το τμήμα που βρίσκεται προς το μέρος του παρατηρητή και σχεδιάζουμε την όψη του υπολοίπου. Διαγραμμίζουμε το σημείο της τομής.

4 Επίπεδα τομών Επιβάλλεται προσοχή στην επιλογή του επιπέδου κατά την οποία θα γίνει η τομή. Το τμήμα που θα απομείνει για σχεδίαση να αποδίδει όσο το δυνατό περισσότερες λεπτομέρειες. Όταν το αντικείμενο έχει επίπεδο συμμετρίας, η τομή προτιμάται να γίνει στο επίπεδο αυτό. Οι ακμές σχεδιάζονται με παχιά συνεχή γραμμή.

5 Επίπεδα τομών Πηγή: Νικόλαος Χ. Ράκας, Τεχνικό Σχέδιο, Εκδόσεις ΖΗΤΑ, 2012

6 Ένδειξη του Επιπέδου Τομής Δύο τμήματα αξονικής γραμμής και δύο ζωηρά βέλη με κεφαλαία γράμματα ή λατινικούς αριθμούς δείχνουν τη θέση του επιπέδου τομής και την κατεύθυνση προβολής του κομματιού. Στο σχέδιο της τομής αναγράφεται η ένδειξη (π.χ. ΤΟΜΗ Α-Α).

7 Διαγράμμιση Τομών Οι επιφάνειες της τομής πάντα διαγραμμίζονται. Οπές ή άλλες λεπτομέρειες που βρίσκονται αμέσως πίσω από το επίπεδο τομής δεν διαγραμμίζονται. Διαγράμμιση με λεπτή συνεχή γραμμή, με κλίση 45 μοιρών. Οι γραμμές της διαγράμμισης ισαπέχουν και η απόστασή τους είναι ανάλογη με το μέγεθος της επιφάνειας του σχεδίου.

8 Διαγράμμιση Τομών Αν οι κύριες γραμμές του σχεδίου είναι υπό κλίση, τότε η διαγράμμιση γίνεται με διαφορετική κλίση των 45 μοιρών και ποτέ κάθετα προς τις πλευρές του σχεδίου. Όταν βασικές ακμές της τομής έχουν και αυτές κλίση 45 0, επιλέγεται διαφορετική κλίση (π.χ ή 90 0 ).

9 Παράδειγμα Κάτοψης σε Τομή

10 Παράδειγμα Τομής Ορθογωνικού Τεμαχίου

11 Διαγράμμιση Τομών Σε πολύ μεγάλες επιφάνειες γίνεται κοντή διαγράμμιση που τονίζει το περίγραμμα της τομής.

12 Διαγράμμιση Τομών Όλες οι επιφάνειες τομών καθώς και οι τοπικές τομές στην ίδια ή σε διαφορετικές όψεις πρέπει να έχουν την ίδια διαγράμμιση.

13 Διαγράμμιση Τομών Όταν είναι αναπόφευκτο μέσα στην ίδια επιφάνεια τομής να υπάρχει διάσταση με αριθμό, τότε διακόπτεται η διαγράμμιση γύρω από τον αριθμό.

14 Διαγράμμιση Τομών Σε περίπτωση τομής δύο ή περισσοτέρων κομματιών που βρίσκονται σε επαφή, οι διαγραμμίσεις έχουν αντίθετες κλίσεις. Σε περίπτωση τριών κομματιών που βρίσκονται σε επαφή, για να αποφεύγεται η σύγχυση γίνεται η διαγράμμιση του ενός από αυτά πυκνότερη.

15 Είδη Τομών Η Πλήρης τομή: Το αντικείμενο κόβεται από το επίπεδο τομής σε όλο το μήκος του, κατά το μήκος του άξονα του. Το επίπεδο τομής χωρίζει το εξάρτημα σε δύο μέρη, από τα οποία απομακρύνουμε αυτό που είναι μεταξύ μας και του νοητού επιπέδου τομής. Το κομμάτι που μένει το σχεδιάσουμε σα να είναι σε όψη, με τη διαφορά ότι διαγραμμίζουμε το μέρος εκείνο που το επίπεδο τομής συναντά το υλικό.

16 Είδη Τομών Παρουσιάζεται η πρόοψη, η κάτοψη και η τομή μιας φλάντζας.

17 Είδη Τομών Η Ημιτομή: Γίνεται όταν θέλουμε να δείξουμε σε μια όψη και την εσωτερική και την εξωτερική διαμόρφωση του αντικειμένου, όπως φαίνεται στο σχήμα. Σε αυτό το είδος τομής έχουμε δύο επίπεδα τομής που σχηματίζουν μεταξύ τους ορθή γωνία. Στην ουσία το επίπεδο τομής απομακρύνει μόνο το ένα τέταρτο της γεωμετρίας του τεμαχίου. Η αξονική γραμμή χρησιμοποιείται όχι μόνο για να δηλώσει τη συμμετρία, αλλά και για να διαχωρίσει την τομή από την όψη. Πρέπει να τονιστεί ότι και σε αυτήν την περίπτωση θα πρέπει να αποφεύγεται η αποτύπωση κρυμμένων γραμμών.

18 Είδη Τομών Ημιτομή

19 Για τη σχεδίαση ημιτομής ισχύουν: Είδη Τομών Η διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στο τμήμα σε τομή και στο αντίστοιχο σε όψη γίνεται με αξονική γραμμή. Κατά προτίμηση το τμήμα του αντικειμένου σε τομή παρίσταται στο δεξί ή στο κάτω μέρος ενώ το τμήμα σε όψη στο αριστερό ή πάνω μέρος αντίστοιχα.

20 Είδη Τομών Τομή θραύσης (μερική ή τοπική τομή): Στόχος η σαφής ένδειξη τοπικών λεπτομερειών.

21 Είδη Τομών Σύνθετη τομή ή τομή σε πολλά επίπεδα Πηγή: Νικόλαος Χ. Ράκας, Τεχνικό Σχέδιο, Εκδόσεις ΖΗΤΑ, 2012

22 Είδη Τομών Σύντμηση σε επιμήκη τεμάχια (σπάσιμο)

23 Ειδικές Περιπτώσεις Τομών Περιστροφή του επιπέδου τομής. Είναι απαραίτητο να σημειώνεται με παχιά αξονική γραμμή η πορεία της τομής και η κατεύθυνση της περιστροφής και της όψης.

24 Ειδικές Περιπτώσεις Τομών Τομή σε λεπτά κομμάτια και διατομές. Αντικείμενα μικρούς πάχους δεν διαγραμμίζονται. Αρμός φωτός.

25 Πότε δεν Επιτρέπεται Τομή Τα τυποποιημένα τεμάχια δεν διαγραμμίζονται σε τομή (άξονες, κοχλίες, σφαίρες εδράνων κύλισης, ασφάλειες, σφήνες, ροδέλες, γκρόβερ, κλπ.).

26 Πότε δεν Επιτρέπεται Τομή Οι ενισχυτικές νευρώσεις (νεύρα) σε τομή κατά το επίπεδό τους. Τα νεύρα είναι διαμορφώσεις ενίσχυσης σε ένα εξάρτημα με σκοπό τη μεγαλύτερη αντοχή του σε συνθήκες λειτουργίας.

27 Πότε δεν Επιτρέπεται Τομή Οι ακτίνες ή βραχίονες των τροχαλιών και των τροχών κατά την έννοια του μήκους τους.

28 Σύνοψη Οι τομές είναι ειδικές όψεις οι οποίες χρησιμοποιούνται για να φανεί το εσωτερικό ενός αντικειμένου. Σχεδιάζονται ακριβώς όπως οι όψεις, με τη διαφορά ότι θεωρείται ότι τα προς σχεδίαση αντικείμενα έχουν τμηθεί με ένα επίπεδο κάθετο στην κατεύθυνση της θέασης. Το τμήμα του αντικειμένου που κόβεται, στη σχεδίαση της τομής, διαγραμμίζεται με λεπτή συνεχή γραμμή. Στις περιπτώσεις που μια τομή κόβει περισσότερα του ενός αντικείμενα, τότε αυτά διαγραμμίζονται με αντίθετη κλίση, ενώ στις περιπτώσεις περισσοτέρων των δύο αντικειμένων μπορεί να διαφοροποιηθεί και η απόσταση ανάμεσα στις γραμμές διαγράμμισης. Τα τυποποιημένα τεμάχια, όπως είναι ο κοχλίας, ο ήλος, η σφήνα κ.λπ., δε διαγραμμίζονται. Επίσης δε διαγραμμίζονται τα νεύρα στα διάφορα εξαρτήματα καθώς και γενικά τα κυλινδρικά και επίπεδα τεμάχια που έχουν μεγάλη επιφάνεια παρά μόνο σε τομές που γίνονται εγκάρσια σε αυτά. Οι τομές χρησιμοποιούνται και για απλοποιημένες παραστάσεις όπως για παράδειγμα στις φλάντζες. Τομές μπορούν να πραγματοποιούνται σε πολλά επίπεδα ταυτόχρονα. Σε αυτές τις περιπτώσεις η πορεία της τομής ορίζεται με την παχιά αξονική γραμμή, ενώ ονομάζονται με κεφαλαία γράμματα σε αλφαβητική σειρά, η αρχή, το τέλος και οι αλλαγές κατεύθυνσης της πορείας τομής. Τομές συμμετρικών τεμαχίων, ιδιαίτερα των εκ περιστροφής αντικειμένων, μπορούν να σχεδιαστούν κατά το μισό σαν όψη και το άλλο μισό σαν τομή, ώστε να παρέχονται με μία όψη όσο το δυνατόν περισσότερες πληροφορίες. Με την παράσταση αυτή, που λέγεται ημιτομή, παρουσιάζονται οι εσωτερικές διαμορφώσεις αλλά και η εξωτερική όψη του τεμαχίου. Πηγή: Αντωνιάδης Α. Θ., Μηχανολογικό Σχέδιο, Εκδόσεις Τζιόλα, 2 η Έκδοση, 2014

29 Παράδειγμα 1 Δίνεται το εξάρτημα. Ζητούνται: Να σχεδιαστούν η πρόοψη, (κατά τη διεύθυνση του βέλους Χ), η κάτοψη, η πλάγια όψη από τα αριστερά. Να τοποθετηθούν οι διαστάσεις (κλίμακα 1:1) Πορεία Εργασίας 1)Επιλέγουμε χαρτί σχεδίασης Α3 (297 Χ 420) και σχεδιάζουμε περιθώριο και υπόμνημα. 2)Μετρούμε και χαράζουμε τις βασικές διαστάσεις (μήκος, πλάτος, ύψος) στην πρόοψη κάτοψη και πλάγια. Τοποθετούμε τις αξονικές. 3)Ολοκληρώνουμε την σχεδίαση των όψεων. 4)Σβήνουμε τις βοηθητικές γραμμές και καθαρίζουμε το σχέδιο. 5)Τοποθετούμε τις διαστάσεις προσέχοντας τα πάχη των γραμμών.

30 Παράδειγμα 2 Δίνεται το μηχανολογικό εξάρτημα. Ζητούνται να σχεδιαστούν α) η πρόοψη κατά το βέλος Χ σε τομή ΑΑ, β) η κάτοψη, γ) η πλάγια όψη από τα αριστερά σε τομή ΒΒ. Κλίμακα 1:1 Πορεία Εργασίας 1) Επιλέγουμε χαρτί σχεδίασης και σχεδιάζουμε περιθώριο και υπόμνημα. 2) Σχεδιάζουμε πρώτα την κάτοψη επειδή είναι η μόνη όψη η οποία δεν μας ζητείται σε τομή. 3) Για τον σχεδιασμό της πρόοψης αποκόπτουμε νοητά το έμπροσθεν ήμισυ τμήμα του εξαρτήματος και αποτυπώνουμε το όπισθεν ήμισυ. 4) Στα μέρη της τομής που υπάρχει υλικό διαγραμμίζουμε (με κλίση 45º και λεπτή γραμμή). 5) Όμοια χαράσσουμε και την πλάγια όψη. 6) Τοποθετούμε διαστάσεις. 7) Τοποθετούμε γράμματα στις αξονικές των τομών και τις λέξεις ΤΟΜΗ ΑΑ ΤΟΜΗ ΒΒ.

31 Παράδειγμα 3 Δίνεται το μηχανολογικό εξάρτημα. Ζητούνται να σχεδιαστούν η πρόοψη κατά το βέλος Χ, η κάτοψη και η πλάγια όψη από τα αριστερά σε τομή κατά τον άξονα συμμετρίας. Κλίμακα 1:1 Πορεία Εργασίας 1) Επιλέγουμε χαρτί σχεδίασης και σχεδιάζουμε περιθώριο και υπόμνημα. 2) Σχεδιάζουμε την πρόοψη και την κάτοψη. 3) Για τον σχεδιασμό της πλάγια όψης αποκόπτουμε νοητά το αριστερό ήμισυ τμήμα του εξαρτήματός μας και αποτυπώνουμε το δεξί ήμισυ τμήμα. 4) Διαγράμμιση όπου υπάρχει υλικό. 5) Τοποθετούμε διαστάσεις και την λέξη ΤΟΜΗ ΑΑ.

32 Παράδειγμα Σχεδίασης Τομής Πηγή: Νικόλαος Χ. Ράκας, Τεχνικό Σχέδιο, Εκδόσεις ΖΗΤΑ, 2012

33 Διαστασιολόγηση Μια από τις σημαντικότερες εργασίες του σχεδιαστή, αλλά και η πιο δύσκολη και υπεύθυνη, είναι η σωστή τοποθέτηση διαστάσεων στο σχέδιο. Είναι απαραίτητο συμπλήρωμα κάθε σχεδίου, και συνήθως αποτελεί το τελευταίο βήμα. Οι διαστάσεις που τοποθετούμε πρέπει να είναι εκείνες που χρειάζονται για την κατασκευή και την επεξεργασία του αντικειμένου που παριστάνει, χωρίς να χρειάζεται να δοθεί καμία άλλη πληροφορία. Είναι λοιπόν αναγκαίο, προτού να τοποθετηθούν οι διαστάσεις, να μελετηθεί ποιες είναι απαραίτητες για την κατασκευή και την λειτουργία του αντικειμένου που σχεδιάζουμε. Κατά την τοποθέτηση των διαστάσεων γεννιούνται τα εξής τρία ερωτήματα: 1. Πόσες διαστάσεις πρέπει να τοποθετήσω; 2. Που θα τις τοποθετήσω; 3. Πως θα τις τοποθετήσω; Γενική επιδίωξη σ ενα σχέδιο είναι ότι οι διαστάσεις που θα καταχωρηθούν πρέπει να εξυπηρετούν τις παρακάτω τρεις βασικές ανάγκες: Τη λειτουργικότητα. Δηλαδή να υλοποιούν τα κύρια σημεία, του βασικού σκοπού για τον οποίο το κομμάτι κατασκευάζεται (π.χ. στο έδρανο η διάμετρος της οπής Φ40 για τον άξονα και το ύψος του άξονα 50mm από την επιφάνεια έδρασης). Την κατασκευαστική του διαμόρφωση και κατεργασία του στις εργαλειομηχανές συμπεριλαμβανομένων και των λεπτομερειών. Τον ποιοτικό έλεγχο κατά ή και στο τέλος της παραγωγικής διαδικασίας.

34 Στοιχεία & Τρόπος Αναγραφής Διαστάσεων Κάθε διάσταση στο μηχανολογικό σχέδιο αποτελείται από τέσσερα διαφορετικά στοιχεία όπως προβλέπονται από τον ισχύοντα πλέον κανονισμό ISO του 2004: Βοηθητική γραμμή διάστασης: Σχεδιάζεται με λεπτή συνεχή γραμμή (ISO ). Ξεκινά από το περίγραμμα και προεκτείνεται 2mm πέρα από τις γραμμές διάστασης. Κατά κανόνα οι βοηθητικές γραμμές είναι παράλληλες μεταξύ τους και κάθετες στις γραμμές διάστασης. Γραμμή διάστασης: Σχεδιάζεται με λεπτή συνεχή γραμμή (ISO ) ανάμεσα σε δύο βοηθητικές γραμμές διάστασης. Απέχει αρχικά 10mm από το περίγραμμα ενώ επόμενες παράλληλες γραμμές διάστασης απέχουν μεταξύ τους 7mm. Η γραμμή διάστασης μπορεί να σχεδιαστεί και ανάμεσα στα περιγράμματα του αντικειμένου ενώ, εκτός από ευθεία γραμμή, μπορεί να είναι τόξο για την καταχώρηση γωνίας ή μήκους τόξου. Αριθμοί Διατάσεων: Τοποθετούνται στη μέση και λίγο πάνω από τη γραμμή διάστασης και προτείνεται να ανήκουν στην κάθετη γραφή (ISO ). Το ύψος γραφής εξαρτάται από την ομάδα γραμμών και τον τύπο γραφής. Π.χ., για την ομάδα γραμμών 0.5, το πάχος γραφής είναι 0.25mm και άρα το ύψος του γράμματος είναι 2.5mm. Οι αριθμοί διαστάσεων στα μηχανολογικά σχέδια τοποθετούνται έτσι ώστε να ταιριάζουν με την ανάγνωση του υπομνήματος. Βάσει του κανόνα αυτού, όλες οι διαστάσεις και τα υπόλοιπα τυχόν σύμβολα ή κείμενα πρέπει να καταχωρούνται ώστε να διαβάζονται από αριστερά προς τα δεξιά και από κάτω προς τα πάνω, χωρίς να χρειάζεται να περιστραφεί το σχέδιο.

35 Στοιχεία & Τρόπος Αναγραφής Διαστάσεων

36 Παραδείγματα Τοποθέτησης Διαστάσεων Πηγή: Νικόλαος Χ. Ράκας, Τεχνικό Σχέδιο, Εκδόσεις ΖΗΤΑ, 2012

37 Στοιχεία & Τρόπος Αναγραφής Διαστάσεων Όριο διάστασης: Το όριο διάστασης είναι ένα βέλος. Βάσει του νέου κανονισμού ISO του 2004 το βέλος έχει μήκος όσο το ύψος γραφής και γωνία αιχμής Παραδείγματα τοποθέτησης ορίων σχεδίασης

38 Στοιχεία & Τρόπος Αναγραφής Διαστάσεων

39 Σειρά Σχεδίασης & Τρόπος Τοποθέτησης Διαστάσεων Σειρά σχεδίασης διαστάσεων: Τρόποι τοποθέτησης διαστάσεων:

40 Τοποθέτηση & Φορά Αριθμών Ο αριθμός μπαίνει πάνω από τη γραμμή (σε απόσταση 1mm) και όσον το δυνατόν στο μέσο της. Δεν κόβει τη γραμμή. Ο αριθμός έχει πάντα τη διεύθυνση της γραμμής. Αν η γραμμή είναι κατακόρυφη ή διαγώνια ο αριθμός γράφεται επίσης κατακόρυφα ή διαγώνια. Η φορά του αριθμού όταν γράφεται κατακόρυφα (ή διαγώνια) είναι από κάτω προς τα πάνω. Όλες οι διαστάσεις πρέπει να μπορούν να διαβαστούν χωρίς να χρειαστεί να περιστρέψουμε το χαρτί.

41 Στοιχεία & Τρόπος Αναγραφής Διαστάσεων Πρέπει να αποφεύγεται κατά το δυνατόν η χάραξη γραμμών διαστάσεων μέσα στο περίγραμμα του αντικειμένου. Η διάσταση παραπέμπεται προς τα έξω με βοηθητικές γραμμές διάστασης.

42 Στοιχεία & Τρόπος Αναγραφής Διαστάσεων Δεν χρησιμοποιούμε τις ακμές του αντικειμένου σαν βοηθητικές γραμμές.

43 Στοιχεία & Τρόπος Αναγραφής Διαστάσεων Καμία γραμμή δεν πρέπει να τέμνεται με άλλη.

44 Τρόπος Τοποθέτησης Διαστάσεων Απαγόρευση τμήσης γραμμών διάστασης με βοηθητικές γραμμές διάστασης: Διακοπή βοηθητικών γραμμών διάστασης και άξονα συμμετρίας:

45 Τρόπος Τοποθέτησης Διαστάσεων Διακοπή αξονικών γραμμών για τοποθέτηση διαστάσεων.

46 Στοιχεία & Τρόπος Αναγραφής Διαστάσεων Η τοποθέτηση αλυσιδωτών διαστάσεων, η μια δίπλα στην άλλη εν σειρά, δεν ενδείκνυται διότι και πρόσθετοι υπολογισμοί από τον τεχνίτη κατασκευαστή απαιτούνται και υπάρχει κίνδυνος πολλαπλασιασμού ενός σφάλματος.

47 Στοιχεία & Τρόπος Αναγραφής Διαστάσεων Πηγή: Νικόλαος Χ. Ράκας, Τεχνικό Σχέδιο, Εκδόσεις ΖΗΤΑ, 2012

48 Στοιχεία & Τρόπος Αναγραφής Διαστάσεων Απαγορεύεται η αναγραφή διαστάσεων μέσα σε διαγραμμισμένο, λόγω τομής, τμήμα της όψης. Στην ανάγκη σβήνεται ένα μέρος της διαγραμμισμένης επιφάνειας για να γραφεί η διάσταση. Πηγή: Νικόλαος Χ. Ράκας, Τεχνικό Σχέδιο, Εκδόσεις ΖΗΤΑ, 2012

49 Στοιχεία & Τρόπος Αναγραφής Διαστάσεων Σε μη ορατές ακμές δεν επιτρέπεται η αναγραφή διαστάσεων.

50 Στοιχεία & Τρόπος Αναγραφής Διαστάσεων Το σύμβολο φ χρησιμοποιείται για να δείξουμε ότι η διάσταση αναφέρεται σε διάμετρο. Το σύμβολο αυτό μπορεί να αποφεύγεται όταν η όψη του αντικειμένου καθιστά σαφές ότι πρόκειται περί κυκλικής διατομής. Για τους κύκλους η ουσιαστικότερη διάσταση είναι η διάμετρος (φ20) και όχι η ακτίνα (R10), καθ' όσον ο κατασκευαστής θα χρησιμοποιήσει την διάμετρο, είτε για να κατασκευάσει έναν κύκλο στον τόρνο είτε μια οπή στο τρυπάνι.

51 Στοιχεία & Τρόπος Αναγραφής Διαστάσεων Λανθασμένη και ορθή γραφή διαμέτρου κύκλου Πηγή: Νικόλαος Χ. Ράκας, Τεχνικό Σχέδιο, Εκδόσεις ΖΗΤΑ, 2012

52 Στοιχεία & Τρόπος Αναγραφής Διαστάσεων Οι ακτίνες χρησιμεύουν για τον καθορισμό ενός στρογγυλεύματος, το οποίο ορίζεται από ένα τόξο περιφέρειας. Μπροστά από κάθε αριθμό που χαρακτηρίζει ακτίνα τίθεται πάντοτε το γράμμα R. Οι γραμμές διάστασης για ακτίνες έχουν μόνο ένα βέλος που καταλήγει στο τόξο. Το βέλος τοποθετείται εξωτερικά, όταν δεν υπάρχει αρκετός χώρος. Σε κάθε περίπτωση η γραμμή διάστασης κατευθύνεται προς το κέντρο του τόξου. Το κέντρο αυτό επισημαίνεται με την τομή δύο καθέτων αξονικών γραμμών όταν κρίνεται απαραίτητη η επισήμανση του.

53 Στοιχεία & Τρόπος Αναγραφής Διαστάσεων Σε περιπτώσεις ημιτομών υπάρχει μόνο ένα βέλος και γραμμή διάστασης προεκτείνεται λίγο πιο πέρα από την αξονική. Οι διαστάσεις σφαιρικών μορφών τοποθετούνται με τη χρήση του συμβόλου SΦ εάν πρόκειται για διάμετρο ή το σύμβολο SR εάν πρόκειται για διάσταση ακτίνας.

54 Στοιχεία & Τρόπος Αναγραφής Διαστάσεων Σε ιδιαίτερες περιπτώσεις επιτρέπεται να είναι η βοηθητικές γραμμές διάστασης σε γωνία περίπου 60 προς την κύρια γραμμή διάστασης. Αν μια διατομή είναι τετραγωνική και από την εικόνα δεν φαίνεται αυτό, τότε βάζουμε το σύμβολο μπροστά από τον αριθμό. Το μέγεθος του είναι ίδιο με τα μικρά γράμματα. Προτιμότερο είναι να δίνονται οι διαστάσεις.

55 Στοιχεία & Τρόπος Αναγραφής Διαστάσεων Διαστάσεις για ιδιαίτερες μορφές μπορούν να τοποθετηθούν όπως στο σχήμα. Για μήκος τόξου ή γωνία, η γραμμή διάστασης είναι ομόκεντρο τόξο. Διάσταση μήκους χορδής

56 Στοιχεία & Τρόπος Αναγραφής Διαστάσεων Παραδείγματα τοποθέτησης διαστάσεων γωνιών

57 Στοιχεία & Τρόπος Αναγραφής Διαστάσεων Γραμμές παραπομπής: οι γραμμές παραπομπής πρέπει να γράφονται έξω από το περίγραμμα της όψης με κεκλιμένη γραμμή με κλίση 60 0 ως προς την κύρια γραμμή διάστασης. Η γραμμή παραπομπής τελειώνει: Σε βέλος, αν αναφέρεται σε ακμή σχεδίου. Σε τελεία, να αναφέρεται σε επιφάνεια Χωρίς σύμβολο, για τις υπόλοιπες περιπτώσεις.

58 Συνήθη Λάθη στην Τοποθέτηση Διαστάσεων

59 Συνήθη Λάθη στην Τοποθέτηση Διαστάσεων

60 Κλίση Κλίση μιας ευθείας γραμμής είναι ο λόγος της διαφοράς των καθέτων δύο σημείων της γραμμής από μια γραμμή βάσης ως προς την απόσταση τους. Γράφεται πάνω από την κεκλιμένη πλευρά και συνοδεύεται από την ένδειξη 1:y = ή την αντίστοιχη τιμή α%. Στο μηχανολογικό σχέδιο η κλίση μιας επιφάνειας μπορεί να δοθεί με τρεις τρόπους: ως λόγος, ως ποσοστό ή ως γωνία κλίσης. Στις πρώτες δύο περιπτώσεις χρησιμοποιείται ως σύμβολο της κλίσης ένα μικρό ορθογώνιο τρίγωνο στα αριστερά της διάστασης. Το τρίγωνο έχει κατεύθυνση αντίστοιχη με την κλίση της επιφάνειας και συνοδεύεται από τον αντίστοιχο αριθμό διάστασης. Στην 3 η περίπτωση, η κλίση δίνεται απλά με τη διάσταση της γωνίας. Και στις τρεις περιπτώσεις δίνονται προαιρετικά βοηθητικές διαστάσεις μέσα σε παρένθεση ώστε να είναι πιο εύκολη η κατεργασία του αντικειμένου.

61 Γενικές Οδηγίες για την Τοποθέτηση των Διαστάσεων Οι διαστάσεις πρέπει να τοποθετούνται σε εκείνη την όψη ή όψη σε τομή, όπου το χαρακτηριστικό (μήκος, γωνία, ακτίνα, κ.λπ.) στο οποίο αναφέρονται, εμφανίζεται πιο καθαρά. Δεν δίνω διαστάσεις σε μη ορατές ακμές. Κάθε διάσταση να τοποθετείται μια μόνο φορά στο σχέδιο. Η τοποθέτηση της ίδιας διάστασης δεύτερη ή και περισσότερες φορές αποτελεί σοβαρό σχεδιαστικό λάθος μια και δημιουργεί κίνδυνο, είτε λάθους αναγραφής της, είτε παρανόησης από τον κατασκευαστή. Πλεονάζουσες διαστάσεις, δηλαδή διαστάσεις που προκύπτουν από άλλες διαστάσεις, δεν επιτρέπεται να τοποθετούνται γιατί μπορεί να προκαλέσουν σύγχυση. Δεν υπάρχει κάποιος γενικός κανόνας όσον αφορά την προτίμηση της όψης την οποία πρέπει να τοποθετηθεί κάποια διάσταση, εφόσον το χαρακτηριστικό για το οποίο τοποθετείται η διάσταση εμφανίζεται καθαρά σε περισσότερες από μια όψεις. Σε αυτήν την περίπτωση, μοναδικό κριτήριο αποτελεί η γενικά ισορροπημένη παρουσία του σχεδίου, με τις διαστάσεις κατανεμημένες στις όψεις και όχι όλες τις διαστάσεις σε μια όψη. Όταν δεν απαγορεύεται από άλλον κανόνα, θα πρέπει να τοποθετούνται οι βασικές διαστάσεις ενός εξαρτήματος, δηλαδή θα πρέπει να φαίνεται καθαρά στο σχέδιο το μήκος, το πλάτος και το ύψος του σχεδιαζόμενου εξαρτήματος, ώστε με μια ματιά ο κατασκευαστής να εκτιμά τις διαστάσεις του αρχικού τεμαχίου από το οποίο θα κατασκευάσει το εξάρτημα. Οι διαστάσεις θα πρέπει να τοποθετούνται με τέτοιο τρόπο έτσι ώστε να μπορεί ο αναγνώστης του σχεδίου να τις διαβάζει χωρίς να χρειάζεται να περιστρέψει το σχέδιο. Καμία γραμμή, από τις κύριες γραμμές των όψεων του σχεδίου ή αξονική γραμμή, δεν πρέπει να χρησιμοποιείται ως κύρια γραμμή διάστασης. Οι διαστάσεις στο Μηχανολογικό Σχέδιο δίνονται σχεδόν πάντα σε χιλιοστά (mm). Σε περίπτωση που επιλέγεται μια διαφορετική μονάδα μέτρησης, το σύμβολο της (cm, m, κ.λπ.) τοποθετείται δίπλα στον αριθμό της διάστασης. Επισημαίνεται, ότι στην περίπτωση που το αντικείμενο έχει σχεδιαστεί υπό κλίμακα, οι διαστάσεις που αναγράφονται στο σχέδιο είναι οι πραγματικές. Πηγή: Αντωνιάδης Πολυτεχνική Α. Θ., Μηχανολογικό Σχολή Σχέδιο, Εκδόσεις Τζίολα, 2 η Έκδοση, 2014

62 Παράδειγμα Δίνεται το εξάρτημα. Ζητούνται: Να σχεδιαστούν η πρόοψη, η κάτοψη, η πλάγια όψη από τα αριστερά. Να τοποθετηθούν οι διαστάσεις (κλίμακα 1:1) Πορεία Εργασίας 1)Επιλέγουμε χαρτί σχεδίασης Α3 (297 Χ 420) και σχεδιάζουμε περιθώριο και υπόμνημα. 2)Μετρούμε και χαράζουμε τις βασικές διαστάσεις (μήκος, πλάτος, ύψος) στην πρόοψη κάτοψη και πλάγια. Τοποθετούμε τις μη ορατές ακμές, τις αξονικές γραμμές. 3)Ολοκληρώνουμε την σχεδίαση των όψεων. 4)Σβήνουμε τις βοηθητικές γραμμές και καθαρίζουμε το σχέδιο. 5)Τοποθετούμε τις διαστάσεις προσέχοντας τα πάχη των γραμμών.

63 Ανοχές Ανοχή διάστασης είναι η διαφορά ανάμεσα στη μέγιστη και την ελάχιστη επιτρεπόμενη διάσταση κατά την κατασκευή ενός εξαρτήματος και παίρνει τιμές μερικών μικρών (μ). Πηγή: Αριστομένης Θ. Αντωνιάδης, Μηχανολογικό Σχέδιο, 2 η Έκδοση 2014

64 Αναγραφή Ανοχών Διάστασης Βασικοί κανόνες τοποθέτησης ανοχών σε διαστάσεις (όπως προβλέπεται στο ISO 406 του 1987): Γενικά μια διάσταση που περιλαμβάνει ανοχή πρέπει να καταχωρείται με κατάλληλη σειρά, πρώτα η βασική διάσταση ακολουθούμενη από το σύμβολο της ανοχής (περίπτωση 1) ή πρώτα η βασική διάσταση ακολουθούμενη από τις οριακές τιμές της ανοχής (περίπτωση 4). Εάν, συμπληρωματικά με το σύμβολο της ανοχής είναι απαραίτητο να δοθούν και οι οριακές τιμές της, τότε αυτές τοποθετούνται μέσα σε παρένθεση (περίπτωση 2). Το ίδιο συμβαίνει εάν αντί των οριακών τιμών της ανοχής χρειάζεται να δοθούν οι οριακές τιμές της διάστασης (περίπτωση 3). Στην περίπτωση που ένα από τα δύο όρια είναι ίσιο με το μηδέν, στην κατάλληλη θέση τοποθετείται το ψηφίο 0 (περίπτωση 5). Όταν η ανοχή είναι συμμετρική γύρω από τη βασική διάσταση, τότε οι οριακές τιμές της ανοχής μπορούν να τοποθετηθούν σε μια σειρά με τη χρήση του συμβόλου ακολουθούμενο από την τιμή του ορίου (περίπτωση 6). Αντί της βασικής διάστασης μπορεί να τοποθετηθούν το κάτω και το πάνω όριο της διάστασης, όπως στην περίπτωση 7 του σχήματος. Αν η διάσταση πρέπει να περιοριστεί σε μία κατεύθυνση αυτό μπορεί να καταχωρηθεί με τη χρήση του συμβόλου «min» ή «max» (περίπτωση 8). Πηγή: Αριστομένης Θ. Αντωνιάδης, Μηχανολογικό Σχέδιο, 2 η Έκδοση 2014

65 Αναγραφή Ανοχών Διάστασης Βασική κανόνες καταχώρησης ανοχών σε συναρμολογημένα εξαρτήματα: Το σύμβολο ανοχής για την οπή τοποθετείται πριν από το αντίστοιχο σύμβολο του άξονα (περίπτωση 1) ή από πάνω του (περίπτωση 2). Εάν, συμπληρωματικά με το συμβολισμό της ανοχής είναι απαραίτητο να δοθούν και οι οριακές τιμές της, τότε αυτές τοποθετούνται μέσα σε παρένθεση (περίπτωση 3). Πριν από τη διάσταση μπορεί να τοποθετείται η ονομασία (περίπτωση 4) ή ο χαρακτηριστικός αριθμός (περίπτωση 5) του αντικειμένου για το οποίο καταχωρείται η ανοχή. Πηγή: Αριστομένης Θ. Αντωνιάδης, Μηχανολογικό Σχέδιο, 2 η Έκδοση 2014

66 Αναγραφή Ανοχών Διάστασης Οι κανόνες που αναφέρθηκαν για την καταχώρηση των γραμμικών διαστάσεων ισχύουν και για διαστάσεις γωνιών με μόνη διαφορά ότι θα πρέπει σε αυτές να αναφέρονται οι μονάδες μέτρησης των γωνιών αυτών. Πηγή: Αριστομένης Θ. Αντωνιάδης, Μηχανολογικό Σχέδιο, 2 η Έκδοση 2014

67 Ανοχές Μορφής και Θέσης Ανοχές μορφής: Οι ανοχές μορφής καθορίζουν την ακρίβεια κατασκευής μιας συγκεκριμένης γεωμετρικής μορφής, ορίζονται οριακή τιμή ελέγχου σύμφωνα με την οποία το εξάρτημα το οποίο περιλαμβάνει αυτή τη γεωμετρική μορφή γίνεται αποδεκτό ή όχι. Ουσιαστικά οι ανοχές μορφής ορίζουν τις επιτρεπόμενες αποκλίσεις μιας διαμόρφωσης από την τέλεια γεωμετρική της μορφή. Είδη ανοχών μορφής: Πηγή: Αριστομένης Θ. Αντωνιάδης, Μηχανολογικό Σχέδιο, 2 η Έκδοση 2014

68 Ανοχές Μορφής και Θέσης Ανοχές θέσης: καθορίζουν την ακρίβεια κατασκευής σύμφωνα με την οποία δεν πρέπει να αποκλίνει μια γεωμετρική θέση από μια τιμή ελέγχου. Αφορά πάντα δύο γεωμετρικά στοιχεία που μπορεί να είναι γραμμές, άξονες συμμετρίας ή επιφάνειες, για τα οποία η προκαθορισμένη σχετική τους θέση δεν πρέπει να αποκλίνει πολύ από την προβλεπόμενη ιδανική γεωμετρική θέση. Έτσι, στην περίπτωση των ανοχών αυτών, το ένα από τα δύο γεωμετρικά στοιχεία είναι το στοιχείο αναφοράς σύμφωνα με το οποίο προσδιορίζεται η προαναφερόμενη ιδανική γεωμετρική θέση. Είδη Ανοχών Θέσης Πηγή: Αριστομένης Θ. Αντωνιάδης, Μηχανολογικό Σχέδιο, 2 η Έκδοση 2014

69 Καταχώρηση ανοχών μορφής και θέσης Ανοχές Μορφής και Θέσης Περιεχόμενα συμβόλων καταχώρησης ανοχών μορφής και θέσης Διαστάσεις συμβόλου ανοχής μορφής και θέσης Πηγή: Αριστομένης Θ. Αντωνιάδης, Μηχανολογικό Σχέδιο, 2 η Έκδοση 2014

70 Παράδειγμα Ανοχών Παράδειγμα σχεδίου με τοποθετημένες ανοχές διαστάσεων καθώς και ανοχές μορφής και θέσης Πηγή: Αριστομένης Θ. Αντωνιάδης, Μηχανολογικό Σχέδιο, 2 η Έκδοση 2014

71 Βιβλιογραφία 1. Παπαδανιήλ, Ε.Δ. και Σφαντζικόπουλος, Μ.Μ., Μηχανολογικό Σχέδιο, Τμήμα Μηχανολόγων Μηχανικών, ΕΜΠ, Παρίκου, Γ.Ι., Παρίκου, Ν. Ι., Μηχανολογικό Σχέδιο, Θεωρία & Ασκήσεις, 6 η Έκδοση, Εκδόσεις ΙΩΝ, Ζωγόπουλος, Ευστάθιος ΑΘ., Μηχανολογικό Σχέδιο, Ασκήσεις & Εφαρμογές, Εκδόσεις Κλειδάριθμος, Βούλγαρης, Μελέτιος Δ., Μηχανολογικό Σχέδιο, Εκδόσεις Σύγχρονη Εκδοτική Ε.Π.Ε., Αντωνιάδης Α. Θ., Μηχανολογικό Σχέδιο, 2 η έκδοση, Ράκας Ν. Χ., Τεχνικό Σχέδιο, Εκδόσεις ΖΗΤΑ, 2012.