(گليكوزيلاسيون) احمد موحديان چكيده مقدمه: هدف: نتايج: نتيجهگيري: تلفن: نمابر: (0311) پست الكترونيك:

Transcript

1 فصلنامه گياهان دارويي بررسي اثر آنتياكسيداني گياهان عناب زرشك خرفه و كنگر بر روي سيستمهاي اكسيداتيو: اكسيداسيون سلولهاي كبدي هموليز گلبولهاي قرمز و قندي شدن غيرآنزيمي هموگلوبين احمد موحديان تاريخ دريافت: 89/1/18 چكيده مقدمه: (گليكوزيلاسيون) *2 1 عطار آزاده اشراقي صديقه عسگري غلامعلي نادري اكبر بديعي 1- دانشيار گروه بيوشيمي دانشكده داروسازي دانشگاه علوم پزشكي اصفهان اصفهان 2- دكتراي داروسازي گروه داروسازي باليني دانشكده داروسازي دانشگاه علوم پزشكي اصفهان اصفهان 3- دانشيار گروه فارماكوگنوزي واحد علوم پايه مركز تحقيقات قلب و عروق اصفهان مركز تحقيقات فيزيولوژي كاربردي دانشگاه علوم پزشكي اصفهان اصفهان 4- كارشناسي ارشد گروه بيوشيمي باليني دانشكده داروسازي دانشگاه علوم پزشكي اصفهان اصفهان *آدرس مكاتبه: اصفهان خيابان هزارجريب دانشگاه علوم پزشكي اصفهان دانشكده داروسازي تلفن: نمابر: (0311) پست الكترونيك: eshraghi_a82@yahoo.com تاريخ تصويب: 89/8/11 واكنشهاي اكسيداسيون باعث پيشرفت بيماريهايي نظير آترواسكلروز و ديابت ميشوند. امروزه مشاهده شده است كه آنتياكسيدانها در كاهش اين واكنشهاي اكسيداسيون پيشگيري و درمان بيماريها نقش دارند. هدف: در اين مطالعه اقدام به بررسي اثرات آنتياكسيداني گياهان عناب Lam) (Ziziphus vulgaris زرشك Bunge) (Berberis integerima خرفه L.) (Portulaca oleracea و كنگر L.) (Gundelia tournefortti بر روي سيستمهاي اكسيداتيو هموليز گلبولهاي قرمز گليكوزيلاسيون غير آنزيمي هموگلوبين و اكسيداسيون ليپيدي نمودهايم. روش بررسي: مجاورت AAPH ماركرپراكسيداسيون ليپيدي ابتدا گياهان مورد بررسي تهيه و پس از شناسايي هرباريومي عصارهگيري شد. هپاتوسيتهاي موش تهيه شد و در قرار گرفت و ميزان اندازهگيري شد. SGOT عصارهها بررسي گشت و ميزان درصد مهار اكسيداسيون محاسبه شد. نتايج: آزاد شده از هپاتوسيتها درحضور وغياب عصاره به عنوان يك ميزان گليكوزيلاسيون هموگلوبين و هموليز گلبولهاي قرمز در حضور و غياب در سيستم هموليز گلبولي گياهان مورد بررسي به خوبي هموليز گلبولهاي قرمز را مهار نمودهاند. بيشترين تا ثير بر مهار هموليز گلبول قرمز را گياه عناب داشته است. گليكوزيلاسيون هموگلوبين در حضور گياهان مورد مطالعه به خوبي مهار شده و بيشترين تا ثير بر مهار گليكوزيلاسيون را گياه زرشك و كنگر داشته است. پراكسيداسيون ليپيدي در حضور غلظتهاي مختلف گياه خرفه زرشك و كنگر به خوبي مهار شده است در صورتي كه گياه عناب در اين سيستم بيشترين خاصيت پراكسيداني را داشته است. نتيجهگيري: گياهان مورد مطالعه در بعضي غلظتها به خوبي اثرات آنتياكسيداني نشان دادند بنابراين مطالعه بر روي تاثير اين گياهان بر برخي از بيماريها از جمله ديابت و آترواسكلروز و بيماريهاي كبدي ميتواند حايز اهميت باشد. گل واژگان: آنتياكسيدان خرفه زرشك عناب كنگر سال دهم دوره چهارم شماره چهلم پاييز

2 بررسي اثر آنتياكسيداني... مقدمه آنتياكسيدانها مولكولها يا تركيباتي هستند كه به عنوان از بين برنده راديكالهاي آزاد عمل ميكنند كه اين راديكالها باعث ميشوند تا مولكولها آسيب ببينند يا عملكرد خود را از دست بدهند كه دفاع اوليه در برابر اين تخريبهاي اكسيداتيو بر عهده آنتياكسيدانهاست. [1] خسارتهاي ناشي از واكنشهاي اكسيداتيو به DNA پروتينها و ساير مولكولها ميتواند باعث پيشرفت پيري آترواسكلروز كاتاراكت و تشديد بيماريهايي مثل سرطان [2 3]. شود پراكسيداسيون ليپيدها باعث اختلال در عمل و ساختمان غشاهاي بيولوژيكي شده و آسيبهاي سلولي و بافتي مختلفي را ايجاد ميكند و نقش بسيار مو ثري را در پاتوژنز بسياري از بيماريها از جمله اترواسكلروز ايفا ميكند.[3 4] به طور كلي پراكسيداسيون ليپيدها را به عنوان مظهر سميت سلولي ناشي از راديكالهاي آزاد ميدانند.[] همچنين گليكوزيلاسيون نوعي واكنش اكسيداسيون است كه تركيبات آنتياكسيدان ميتوانند آن را مهار كرده يا به طور قابل ملاحظهاي آن را كاهش دهند [6] و لازم به ذكر است كه افزايش مقدار پروتي ينهايي كه به طريق غيرآنزيمي گليكوزيله شدهاند عامل اصلي پاتوژنز در گرفتاريهاي ثانويه ديابت قندي به شمار ميرود و وقوع اين واكنشهاي شيميايي وابسته به گلوكز در ساختمان پروتي ينها موجب تغيير در مورفولوژي و فيزيولوژي آنها شده و از مهمترين علل ابتلاء به بيماري و مرگ و شناخته شدهاست.[7-9] مير ناشي از آن همچنين گلبولهاي قرمز به مقدار زيادي در معرض اكسيژن قرار ميگيرند و سايت مناسبي براي تشكيل راديكالهاي آزاد تحت شرايط پاتولوژيك هستند كه اين باعث تخريب آنها ميشود []. با توجه به اثرات سوء راديكالهاي آزاد و واكنشهاي استرس اكسيداتيو حضور تركيبات آنتياكسيدان استرسهاي اكسيداتيو كه قادرند كنند حفظ بدن را از صدمات ناشي از ضروري به نظر ميرسد. آنتياكسيدانها نقش ويژهاي در پيشگيري و درمان بيماريها ايفا ميكنند [11 12] و تحقيقات نشان داده است كه برخي از گياهان با خواصي چون ميزان اكسيداسيون ليپيدها قادرند اثرات آنتياكسيداني از خود نشان دهند [12]. با توجه به اينكه گزارشي راجع به تاثيرات آنتياكسيداني عناب كنگر خرفه و زرشك بر سيستمهاي اكسيداتيو: هموليز گلبولهاي قرمز گليكوزيلاسيون غيرآنزيمي هموگلوبين و اكسيداسيون ليپيدي موجود نيست مطالعه حاضر طراحي شد تا در صورت مشاهده تاثيرات مطلوب بتوان از اين گياهان جهت جلوگيري از بيماريهاي كبدي ديابت و آترواسكلروز بهره جست. روش بررسي اين مطالعه از نوع تجربي است. گياهان كنگر عناب زرشك و خرفه در تاريخ 84/3/ در استان اصفهان جمعآوري شدند و پس از تهيه نمونه هرباريومي شناسايي شد. سپس عصاره گياهان مربوطه با روش خيساندن تهيه شد. 0 گرم از گياه كنگر [13] و خرفه [16] ساييده شد و 0 ميليليتر الكل 70 درجه به آن اضافه شد و به مدت 72 ساعت در دماي اتاق نگه داشته شد تا عمل خيساندن كامل و تركيبات گياه از آن استخراج شود و سپس توسط كاغذ صافي آن را صاف كرده و در فشار پايين تقطير شد تا حلال خارج شده و عصاره تغليظ شده به دست آمد. سپس با خشك كردن كامل ميليليتر از عصاره در آون در دماي 0 درجه سانتيگراد غلظت آنها و ميزان عصاره دهي آنها به ترتيب (28/7 و (mg/ml 14 و (47/ درصد و 31/2 درصد (w/w تعيين شد. گرم از ميوه زرشك [1] و عناب [14] نيز ساييده شد و در 0 ميليليتر آب جوش به مدت دقيقه جوشانده شد. سپس عصاره آبكي صاف و در بن ماري تغليظ شد و عصاره تغليظ شده به دست آمد. سپس با خشك كردن كامل ميليليتر از عصاره در آون در دماي 0 درجه سانتيگراد غلظت آنها و ميزان عصارهدهي آنها به ترتيب 27) و (mg/ml 20/8 و 8/3) درصد و w/w /8 درصد) تعيين شد. براي بررسي عصاره گياهان بر روي سيستمهاي اكسيداتيو از روشهاي زير استفاده شد: 1) به منظور به دست آوردن هپاتوسيتهاي كبدي پس از بيهوش كردن راتهايي با وزن گرم ترجيحا از جنس نر با كلروفرم ابتدا حفره شكمي باز و رگهاي خوني كبد مسدود شد. سپس با 81 فصلنامه گياهان دارويي سال دهم دوره چهارم شماره مسلسل چهلم پاييز

3 موحديان عطار و همكاران محلول هانك بدون كلسيم به عنوان محلول پرفيوژن خون كبد خارج شد [17] و داخل محلول بافر انكوباسيون (بافر تريس) قرار داده شد [18]. پس از هموژن نمودن هموژن به دست آمده صاف شد و محلول موردنظر به دست آمد. هپاتوسيتهاي جدا شده به مدت 3 دقيقه سانتريفيوژ شد و توسط مقداري محلول انكوباسيون رقيق شد [19]. سپس توسط لام ني وبار تعداد سلولها در سوسپانسيون اوليه شمارش و براساس عدد به دست آمده سوسپانسيون تا حدي كه تعداد سلولهاي زنده در هر ميليليتر 6 1 سلول باشد رقيق شد [20 21]. سوسپانسيون به دست آمده براي انجام آزمايشهاي بعدي روي يخ نگهداري شد. براي اندازهگيري :(SGOT) Serum glutamate oxaloacetate transferase مقدار مشخصي از سلولهاي كبدي انتخاب و در مجاورت (2, 2 Azobis (2-amidino-propane) dihydro AAPH chloride) قرار گرفت و ميزان SGOT آزاد شده از هپاتوسيتها در حضور و غياب عصاره به عنوان يك ماركرپراكسيداسيون ليپيدي در طول موج 340 نانومتر با استفاده از كيت شركت پارس اندازهگيري شد [22]. 2) براي اندازهگيري ميزان مهار گليكوزيلاسيون هموگلوبين به خون تهيه شده از داوطلبان سالم مقداري سرم فيزيولوژي (محلول 0/9 درصد) به حجم تقريبا برابر حجم خون اضافه شد و بعد از سانتريفيوژ شدن به مدت دقيقه فاز بالايي جدا شد و عمل شستشو سه بار تكرار شد [23]. بعد از شستشو جهت هموليز گلبولها و استخراج هموگلوبين به 0/ ميليليتر گلبول شستشو شده 2 ميليليتر بافر فسفات 0/01 مولار با ph=7/4 و 0/2 ميليليتر تتراكلرور كربن افزوده شد و سپس به مدت - 6 دقيقه سانتريفيوژ شد و لايه فوقاني جدا شد و درصد هموگلوبين موجود با دستگاه cell counter اندازهگيري شد [23 24]. به منظور اندازهگيري اثرات عصارهها بر روي مهارگليكوزيلاسيون ابتدا 2 سري لوله به عنوان تست (حاوي عصاره) و لوله (بدون عصاره) انتخاب شد و به تمام لولهها به ميزان مشخصي هموگلوبين گرم درصد محلول گلوكز 2 گرم درصد و جنتامايسين 20 ميليگرم درصد اضافه و به مدت 72 ساعت در دماي اتاق انكوبه شد. هموگلوبين گليكوزيله با تريكلر و استيك اسيد 20 درصد رسوب داده شد و به رسوب تهيه شده 1 ميليليتر بافر فسفات 0/01 مولار با ph=7/4 و 0/ ميليليتر اسيد اگزاليك 0/3 نرمال اضافه شد و به مدت 1 ساعت در بنماري با دماي جوش حرارت داده شد. بعد از سرد شدن 0/ ميليليتر تريكلرواستيك اسيد 40 درصد اضافه و بعد از سانتريفيوژ به 1 ميليليتر از مايع رويي 0/ ميليليتر محلول تيوباربيتوريك اسيد 0/0 مولار اضافه شد و ميزان جذب محلولها در طول موج 443 نانومتر اندازهگيري شد [24]. 3) جهت اندازهگيري ميزان مهار هموليز توسط عصارهها خون تهيه شده از داوطلبان سالم در لولههاي حاوي سيترات جمعآوري شد. سپس محلول رويي كه شامل پلاسما و بافيكوت بودازبخش زيرين كه همان گلبولهاي قرمز است جدا شد و توسط سرم فيزيولوژي 9 در هزار 3 مرتبه شستشو و در آخرين شستشو مايع رويي كاملا خارج شد. سپس سوسپانسيون 20 درصد گلبولي در بافر PBS (سالين فسفات) تهيه شد. جهت انجام آزمايش در هر لوله 0/1 سلسيوس سوسپانسيون حاوي گلبول قرمز و 0/9 سيسي PBS ريخته شد. سپس به لولههاي تست مقادير مشخص شده از عصارهها و به لولههاي به همان مقدار لولهها به مدت انكوبه شدند. PBS اضافه شد. آنگاه 1 دقيقه در بنماري 37 درجه سانتيگراد سپس به تمامي لولهها هم حجم سوسپانسيون گلبولي محلول 0 ميليمولار AAPH اضافه شد و لولهها به مدت 2 ساعت در بنماري 40 درجه سانتيگراد انكوبه شد. سپس به مدت دقيقه سانتريفيوژ شد [2] و جذب محلول رويي جهت تعيين ميزان مهار هموليز در دستگاه اسپكترفتومتر با طول موج 40 نانومتر خوانده شد [26]. آناليز آماري آناليز آماري دادهها توسط نرمافزار SPSS انجام شد. به اين منظور از ANOVA و متعاقبا از Tukey test جهت مشخص نمودن اختلاف بين هر يك از غلظتهاي هر گياه استفاده شد. نتايج در اين مطالعه نشان داده شد كه گياهان خرفه كنگر 11 82

4 بررسي اثر آنتياكسيداني... و زرشك مهاركننده پراكسيداسيون ليپيدهاي ديواره سلولهاي كبدي هستند (جدول شماره 1). مطالعه نتايج ما كه بر روي مهار گليكوزيلاسيون هموگلوبين انجام گرفت نشان داد كه بين ميزان مهار گليكوزيلاسيون هر گياه در غلظتهاي مختلفاش تفاوت معنيداري وجود ندارد (جدول شماره 2). همه گياهان به كار رفته در اين مطالعه اثرات مهاري بر هموليز گلبولهاي قرمز نشان دادند. فقط دو گياه كنگر و خرفه در يكي از غلظتهاي تهيه شده اثرات پراكسيداني نشان دادند (جدول شماره 3 ). جدول شماره 1- ميزان تاثير غلظتهاي مختلف عصاره عناب كنگر خرفه و زرشك بر SGOT آزاد شده طي پراكسيداسيون ليپيدي در ديواره سلولهاي كبدي كاهش توليد SGOT Test AST (U/L) cont AST (U/L) غلظت گياه (%) Mean ± SD Mean ± SD µg/ml 64 22/07±3/ 61/33±4/ 16 2/ 9 24/60±6/ 2 60/±4/ 08 زرشك 34 41/66±/ 68 64/±4/ /94±4/ 46/±2/ 2/ -37 * 62/±9/ 01 4/33±13/ 0 عناب -27 * 30/66±6/ 61 24/±2/ /66±0/ 77 26/66±1/ 24 2/ 4 1/21±/ /66±2/ 16 كنگر -27 * 30/66±6/ 61 24/±2/ /9±2/ 2 19/33±2/ 0 2/ 69/7 4/33±1/ 2 14/33±3/ 0 خرفه 69/2 4/±1/ 13/±1/ هپاتوسيتهاي كبدي انتخاب شد و سپس ميزان SGOT آزاد شده توسط ماده اكسيدكننده AAPH در مجاورت و عدم مجاورت عصاره گياهي در طول موج 340 نانومتر اندازهگيري شد. نتايج به صورت ميانگين ± انحراف معيار مورد تجزيه و تحليل آماري قرار گرفته است. (*: با دو گروه ديگر در هر گياه اختلاف معنيدار دارد >p). 0/1 درصد مهار از رابطه محاسبه شده است. جدول شماره 2- ميزان تاثير غلظتهاي مختلف عصاره عناب كنگر خرفه و زرشك بر قندي شدن غيرآنزيمي هموگلوبين كاهش توليد SGOT Test AST (U/L) cont AST (U/L) غلظت گياه (%) Mean±SD Mean±SD µg/ml 14/70 0/08±0/ 0/068±0/ 0 2/ 13/9 0/06±0/ 6 0/06±0/ خرفه /90 0/07±0/ 0/064±0/ /04 0/112±0/ 1 0/12±0/ 7 2/ 0/77 0/127±0/ 013 0/129±0/ عناب /6 0 /9±0/ 0/122±0/3 33/33 0/144±0/ 037 0/216±0/ 014 2/ 14/09 0/189±0/ 016 / 220±0/ 019 كنگر 17/61 0/173±0/ 0/2±0/ /098±0/ 8 0/129±0/ 2/ 28/3 0/091±0/ 0 0/127±0/ 6 زرشك 22/3 0/097±0/ 0/12±0/ سوسپانسيوني از گلبولهاي قرمز تهيه شد و با استفاده از تتراكلرور كربن عمل ليز گلبولي انجام شد. هموگلوبين آزاد شده با غلظت ثابتي از گلوكز مجاور شد و پس از انكوباسيون در حضور و غياب عصارهها ميزان گليكوزيلاسيون در طول موج 443 نانومتر اندازهگيري شد. نتايج به صورت ميانگين ± انحراف معيار مورد تجزيه و تحليل آماري قرار گرفته است. (*: با دو گروه ديگردرهر گياه اختلاف معنيدار دارد >p). 0/1 درصد مهار از رابطه محاسبه شده است. Mean - Mean نمونه Mean Mean - Mean نمونه Mean 83 فصلنامه گياهان دارويي سال دهم دوره چهارم شماره مسلسل چهلم پاييز 1390

5 موحديان عطار و همكاران جدول شماره 3- ميزان تاثير غلظتهاي مختلف عصاره عناب كنگر خرفه و زرشك بر هموليز ايجاد شده در گلبولهاي قرمز توسط AAPH كاهش توليد SGOT Test AST (U/L) cont AST (U/L) گياه غلظت بحث خرفه عناب كنگر زرشك (%) Mean±SD Mean±SD µg/ml -24 0/703±0/ 028 0/67±0/ /32±0/ 042 0/33±0/ /34±0/ 078 0/40±0/ 032 7/9 / 30±0/ 078 / 440±0/ /02 0/477±0/ 037 0/497±0/ * 0/143±0/ 01 0/436±0/ /328±0/ 017 0/21±0/ * 0/77±0/ 03 0/±0/ / 221±0/ 062 0/04±0/ /323±0/ 04 0/39±0/ /214±0/ 033 0/31±0/ /217±0/ 034 0/387±0/ 01 سوسپانسيوني از گلبول قرمز تهيه شده سپس به آن محلول AAPH به عنوان مادة هموليز كنندة غشاي گلبولهاي قرمز اضافه ميشود و ميزان هموگلوبين آزاد شده در حضور و غياب عصارهها در طول موج 40 نانومتر اندازهگيري شد. نتايج به صورت ميانگين ± انحراف معيار مورد تجزيه و تحليل آماري قرار گرفته است. (*: با دو گروه ديگر در هر گياه اختلاف معنيدار دارد >p) 0/1.درصد مهار از رابطه محاسبه شده است. نتايج به دست آمده از اين مطالعه بر روي كنگر نظريه طب سنتي درباره اثرات محافظتي هپاتوسيت و اثرات مفيد آن در درمان بيماريهاي كبدي را تاييد كرد [27]. در مطالعه ما كنگر در غلظت ميكروگرم بر ميليليتر اثر سمي بر كبد داشت. در مطالعه جمشيدزاده و همكارانش نيزنشان داده شد كه كنگر در غلظتهاي بالا اثرات توكسيسيته روي هپاتوسيتها دارد اما مكانيسم آن هنوز مشخص نيست. همچنين اثرات توكسيسيته كنگر روي هپاتوسيتها در in vitro نسبت به in vivo بيشتر است كه شايد به خاطر محدوديت وارد شدن تركيبات عصاره بر روي هپاتوسيتها در محيط in vivo نسبت به محيط in vitro باشد [28]. برخي از منابع طب سنتي نيز معتقدند كه خواص كنگر با گياه كنگر فرنگي مشابه است كه بسياري از تحقيقات نشان داده است كه كنگر فرنگي با خواص آنتياكسيداني خود باعث ممانعت از اكسيداسيون شده و گياه مناسبي براي تعديل و اصلاح رژيم غذايي است [29]. همچنين كور و همكارانش نشان دادهاند كه عصاره متانولي قسمتهاي هوايي و دانه اين گياه خاصيت آنتياكسيداني قابل توجهي نسبت به آلفا توكوفرول دارد و از ايجاد و پيشرفت بيماريهاي مرتبط با اكسيداسيون جلوگيري ميكند.[30] Mean Mean نمونه Mean همچنين در مطالعه بوزي و همكارانش در سال 1992 و فاضل و همكارانش در سال 1997 و سالر در سال 2 كه بر روي گياه Silibum marianum (هم خانواده كنگر) انجام شد نشان داده است كه اثر هپاتوپروتكتيو اين گياه به خاطر اثر آنتياكسيداني آن ميباشد [31-33]. كه نتايج ما نيز تا ييدكننده اين مطالعات است. بررسي نتايج خرفه بر سيستم اكسيداسيون هپاتوسيت و قندي شدن غيرآنزيمي هموگلوبين و هموليز گلبولهاي قرمز نشان داد كه خرفه از خاصيت آنتياكسيداني خوبي برخوردار است. اثرات آنتياكسيداني خرفه را به اسيدهاي چرب امگا -3 آلفالينولنيك اسيد فلاونوييدها كومارينها آلكالوييدها و مونوترپنها و ماده بتالاين ميتوان نسبت داد كه مادهي بتالاين

6 بررسي اثر آنتياكسيداني... داراي اثرات آنتياكسيداني و ضدآترواسكلروزي است و همچنين با مهار راديكالهاي آزاد مانع بيماريهاي مختلف از جمله بيماريهاي قلبي - عروقي و كبدي ميشود [34-37]. همچنين مطالعات زيادي نشان داده است كه گياه خرفه باعث پيشگيري از استرسهاي اكسيداتيو و پديده پيري در راتهايي شده كه در رژيم غذايي آنها از گياه خرفه استفاده شده است كه در اين مطالعات فعاليت آنزيمهاي سوپراكسيد ديسموتاز و كاتالاز در كبد راتهايي كه خرفه در رژيم غذايي آنها به كار رفته نسبت به گروه بالاتر بوده و اين دلالت بر اثر مهاركنندگي خرفه بر پراكسيداسيون ليپيدها از طريق افزايش اين آنزيمها (محصولات حاصل از پديدة اكسيداسيون را كاهش ميدهند) دارد [38] كه نتايج اين مطالعه با نتيجه حاصل از مطالعه ما مطابقت داشت. مطالعه وانگ و همكارانش نيز در سال 20 نشان داد كه ماده بتاسيانين خرفه اثرات خوبي بر روي كاهش استرسهاي اكسيداتيو دارد [39]. همچنين با توجه به مطالعة ما عناب در سيستم هموليز گلبولهاي قرمز و قندي شدن غيرآنزيمي هموگلوبين اثرات آنتياكسيداني نشان داد. اما در سيستم اكسيداسيون هپاتوسيتها بيشتر اثر پراكسيداني در غلظتهاي بالاتر نشان داد و در غلظت پايين نيز اثر آنتياكسيداني آن چشمگير نيست. نتايج مطالعه زيانچونگ در سال 29 نشان داد كه ziziphus jujujba ميتواند با راديكالهاي آزاد كونژوگه شده و اثرات توكسيك آنها را كاهش دهد و پاسخهاي التهابي كبد (ناشي از (CCl4 راكاهش دهد كه نتيجه ما كه بر روي ziziphus vulgaris بود با نتيجه اين مطالعه مطابقت نداشت [40]. مطالعه شريف و همكارانش در سال 29 نيز تا كيد كرد كه احتمالا عناب داراي اثرات آنتياكسيداني است و استرسهاي اكسيداتيو را ميتواند كاهش دهد [41]. در منبعي نيز ذكر شده كه Zizyphus jujuba داراي اثرات ضدديابت ميباشد [42]. پس با توجه به مطالعهي ما نيز ميتوان احتمال داد كه عناب داراي اثرات آنتياكسيداني به خصوص در دو سيستم هموليز گلبولهاي قرمز و گليكوزيلاسيون غيرآنزيمي باشد. بررسي نتايج ما بر روي زرشك در سيستم اكسيداسيون هپاتوسيت و قندي شدن غيرآنزيمي هموگلوبين و هموليز گلبولهاي قرمز نشان داد كه زرشك از خاصيت آنتياكسيداني خوبي برخوردار است. در يك سري مطالعات انجام شده بر 118 روي زرشك از ماده بربامين موجود در زرشك به عنوان ضدالتهاب و آنتياكسيدان ياد شده است [43]. همچنين نشان داده شده كه اثرات آنتياكسيداني زرشك روي هپاتوسيتها شبيه سيليمارين ميباشد كه سيليمارين به عنوان ماده محافظت كننده از سلولهاي كبدي شناخته شده است [44]. در مطالعه ديگري فعاليت آنزيمهاي سوپراكسيد ديسموتاز آنتياكسيدان مانند كاتالازو در كبد راتهايي كه گياه زرشك در رژيم غذايي آنها به كار رفته بود نسبت به گروه بالاتر بود و اين دلالت بر اثر مهاركنندگي زرشك بر پراكسيداسيون ليپيدها از طريق افزايش آنزيمهاي آنتياكسيدان دارد [4]. در مطالعهاي در سال 29 نيز نشان داده شده است كه گياه زرشك اثرات مفيدي بر روي كبد راتهاي مبتلا به ديابت دارد و احتمالا براي پيشگيري از عوارض ناشي از ديابت موثر است و باعث تنظيم هموستاز قند از طريق كاهش توليد قند و كاهش استرسهاي اكسيداتيو ميشود [46] كه نتايج ما با نتايج اين مطالعه نيز موافق است. همچنين در مطالعه لي و همكارانش در سال 26 نشان داده شده است كه بربرين موجود در زرشك ميتواند ليپوژنز را كاهش دهد و اثرات مهاري بر روي ليپيد پراكسيداسيون دارد [47] كه نتايج ما با نتايج اين مطالعه نيز مطابقت دارد. بنابراين ميتوان نتيجه گرفت كه به احتمال زياد ميتوان از زرشك به عنوان آنتياكسيدان مكمل جهت بيماريهاي از جمله ديابت و بيماري كبدي و آترواسكلروزيس به عنوان پيشگيري كننده يا براي درمان استفاده نمود. نتايج مطالعه ما نشان ميدهد كه گياهان مورد مطالعه در بعضي غلظتها به خوبي اثرات آنتياكسيداني نشان دادند و در بعضي غلظتها اثرات پراكسيداني نشان دادند كه با توجه به مطالعات Thomas و Neuzil كه نشان دادهاند كه ويتامين E در بعضي غلظتها اثرات آنتياكسيداني و در غلظتهاي ديگر اثرات پراكسيداني دارد به نظر قابل توجيه ميتواند باشد [49 48]. بنابراين مطالعه بر روي تاثير اين گياهان بر برخي از بيماريها از جمله ديابت و آترواسكلروز ميتواند حايز اهميت باشد. 8 فصلنامه گياهان دارويي سال دهم دوره چهارم شماره مسلسل چهلم پاييز 1390

7 موحديان عطار و همكاران همچنين پيشنهاد ميشود كه با توجه به اثرات آنتياكسيداني موجود در عصارههاي زرشك كنگر عناب و خرفه بررسي دقيقتر و اختصاصيتر بر روي اجزاء تشكيل دهنده اين گياهان انجام شود و در مطالعات آينده مهمترين اجزاي تشكيل دهندهي اين گياهان و غلظتي كه در آن خاصيت آنتياكسيداني دارند به صورت مجزا تحت بررسي قرار گيرد و ميزان خاصيت آنتياكسيداني آنها درinvivo نيز تعيين شود. 1. Valko M, Rhodes CJ, Moncol J, Izakovic M, Mazur M. Free radicals, metals and antioxidants in oxidative stress-induced cancer. Chem. Biol. Interact. 26; 160: Valko M, Izakovic M, Mazur M, Rhodes CJ, Telser J. Role of oxygen radicals in DNA damage and cancer incidence. Mol. Cell. Biochem. 24; 266: Valko M, Leibfritz D, Moncol J, Cronin MT, Mazur M, Telser J. Free radicals and antioxidants in normal physiological functions and human disease. Int. J. Biochem. Cell Biol. 27; 39: Djordjević VB, Zvezdanović L, Cosić V. Oxidative stress in human diseases. Srp. Arh. Celok Lek. 28; 136: Kondo T, Hirose M, Kageyama K. Roles of Oxidative Stress and Redox Regulation in Atherosclerosis. J. Atheroscler Thromb. 29; 16: Beránek M, Nováková D, Rozsíval P, Drsata J, Palicka V. Glycation and advanced glycation endproducts in laboratory experiments in vivo and in vitro. Acta Medica 26; 49: Gillery P. Advanced glycation end products (AGEs), free radicals and diabetes. J. Soc. Biol. 21; 19: Yamagishi S, Matsui T, Nakamura K. Blockade of the advanced glycation end products (AGEs) and their receptor (RAGE) system is a possible mechanism for sustained beneficial effects of multifactorial intervention on mortality in type 2 منابع diabetes. Med. Hypotheses 28; 71: Gillery P. Oxidative stress and protein glycation in diabetes mellitus. Ann Biol. Clin. 26; 64: Van den Berg JJ, Op den Kamp JA, Lubin BH, Roelofsen B, Kuypers FA. Kinetics and site specificity of hydroperoxide-induced oxidative damage in red blood cells. Free Radic. Biol. Med. 1992; 12: Bjelakovic G, Nikolova D, Gluud LL, Simonetti RG, Gluud C. Mortality in randomized trials of antioxidant supplements for primary and secondary prevention: systematic review and metaanalysis. JAMA. 27; 297: Peng J, Gones GL, Watson K. Stress protein as biomarkers of oxidative stress: Effects of antioxidant supplement. Free Radic. Biol. Med. 20; 28: Akram J, Fereidooni F, Salehi Z, Niknahad H. Hepatoprotective activity of Gundelia tourenfortii. J. Ethnopharmacol. 2; 1: Wang W, Chen WW. Antioxidant activity studies on the meaning of same original of herbal drug and food. Zhong Xi Yi Jie He Za Zhi. 1991; 11: Fatehi M, Tarek M.Saleh, Fatehi Z, Farrokhfal KH, Jafarzadeh M, Davodi S. A Pharmacological study on Berberis vulgaris fruit extract. J. Ethnopharmacol. 2; 2: Souri E, Farsaam H, Hasani M, Azimi Kheirabaadi Z. evaluation of antioxidant effect of 2 seeds in Iran. Med. Plant 23;

8 بررسي اثر آنتياكسيداني Buege JA, Aust SD. Microsomal lipid peroxidation. Methods in Enzymology 1978; 2: Stacey NH, Kappus H. Cellular toxicity and lipid peroxidation in response to mercury. Toxicol. Appl. Pharmacol. 1982; 63: Suzangor M, Dickson A. Biochemical Studies on cells isolated from adult rat liver. Exp-cell Res. 1970; 63: Kreamer BL. Use of alow speed, idensity percoll centrifugation method to increase the viability the viability of isolated rat hepatocyte preparation. In vitro Cellular Develop. Biol. 1986; 22: Look JA, Mitchell JB. Viability measurment in mammalian cell system. Anal. Biochem. 1989; 179: Yoyeux M. Tert butyl Hydroperoxide induced injury in isolated rat hepatocyte: A Model for studing anti-hepatotoxic crude Drugs. Planta Medica 1990; 6: Vankampen E. J, Zijistra W. G. Determination of Hemoglobin and its Drivatives. Adv. Clin. Chem. 196; 8: Asgari S, Naderi GH, Sarrafzadegan N, Vakili R. The inhibitory effects of flavonoids on in vitro protein glycosylation. J. Herb. Pharmacother. 2; 2: Koga T, Moro K, Terao Y. Protective effect of vitamin E analog phosphatidylchromanol, aginst oxidative hemolysis of human erythrocytes. Lipid. 1998; 3: MA Sayuki M, Hiroshti T, Makoto M, Yorihiro Y,Etsuo N. Free radical chain oxidation of red blood cells by molecular oxygen and its inhibition by α -tochopherol. Arch. Biochem. Biophys. 1987; 28: Halabi S, Battah AA, Aburjai T, Hudaib M. Phytochemical and Antiplatelet investigation of Gundelia tournifortti. Pharm. Biol. 2; 43: Akram J, Fereidooni F, Salehi Z, Niknahad H. Hepatoprotective activity of Gundelia tourenfortii. J. Ethnopharmacol. 2; 1: Adzet T, Camarasa J, Laguna JC. Hepatoprotective activity of polyphenolic compounds form cynara scolymus against ccl4 toxicity in isolated rat hepatocytes. Nat Prod. 1987; 0: Coruh N, Sagdicoglu A. G, Ozgokce F, Iscan M. Antioxidant capacities of Gundelia tournefortii L. extracts and inhibition on glutathione-stransferase activity. Food Chem. 27; 0: Bosiso E, Benelli C, Pirola O. Effect of flavonolignans of Silibum marianum L. on lipid peroxidation in rat liver microsomes and freshly isolated hepatocytes. Pharmacol. Res. 1992; 2: Gebhardt R, Fausel M. Antioxidant and hepatoprotective effect of artichoke extracts and constituent in cultured rat hepatocyte. Toxicol In vitro 1997; 11: Saller R, Meier R, Brignoli R. The use of Silymarin in the treatment of liver diseases. Drugs 21; 61: Simopoulos AP, Norman H, Gillapsy J, Duke J. Common Purslane: a Source of omga-3 fatty acids and Antioxidants. J. Am. Coll. Nutr. 1992; 11: Palaniswamay UR, Mc Avoy R, Bible B. Stage of harvest and polyunsaturated essential fatty acid concentrations in purslane leaves. J. Agric Food Chem. 21; 49: Mohamad AI, Hussein AS. Chemical composition of purslane plant. Food. Hum. Nutr. 1994; 4: Lan xiang, Dongmin xing, Wei wang, Rufeng wang, Yi Ding, Lijun DU. Alkaloids from portulaca oleracea L. Phytocehem. 2; 66: Ling C. Effects of purslane herb on stress ability of aging mice induced by D-galactose. Zhong Xi, Yi, Jie, He, Xue Bao. 24; 2: Wang CQ, Yang GO. Betacyaninsfrom Portulacaoleracea L. amelioratecognitiondeficitsand attenuateoxidativedamageinducedbyd- 87 فصلنامه گياهان دارويي سال دهم دوره چهارم شماره مسلسل چهلم پاييز 1390

9 موحديان عطار و همكاران galactoseinthebrainsof senescentmice. Phytomed. 20; 17: Xiangchun S, Yuping T, Ruihui Y, Li Y, Taihui F, Jin-ao D. The protective effect of Zizyphus jujube fruit on carbon tetrachlorideinduced hepatic injury in mice by anti-oxidative activities. Ethnopharmacol. 29; 122: Sharif MAR, Vivek KB, Sun Chul K. Antioxidant and antilisterial effect of seed essential oil and organic extracts from Zizyphus jujube. Food and Chemical Toxicol. 29; 47: Ambasta SP. Useful Plants of India. Publications and Information Directorate. CSIR. New Delhi, India. 1986, pp: JU SH, Li XY, Zhano BL. Scavenging effect of berbamine on active oxygen radicals in phorbol esterstimulated human polymorphonuclear leukocytes. Biochem. Pharmacol. 1990; 39: Tsai PL, Tsai TH. Hepatobiliary excertion of berberin. Drug Metab Dispos. 24; 32: Kanda samy M, Veerendar channabasappa Y, Bhim charan M, Tapankumar M. Hepatoprotective and Antioxidant Role of berberis tinctoria Lesch Leaves on paracetamol Induced Hepatic Damage in Rats. Pharmacol. Ther. 2; 4: Singh J, Kakkar P. Antihyperglycemic and antioxidant effect of Berberis aristata root extract and its role in regulating carbohydrate metabolism in diabetic rats. Ethnopharmacol. 29; 123: Lee YS, Kim WS, Kim KH, Yoon MJ, Cho HJ, Shen Y, Ye JM, Lee CH, Oh WK, Kim CT. Berberine, A Natural Plant Product, Activates AMP-activated protein kinase with beneficial metabolic effects in diabetic and insulin-resistant states. Diabetes 26; : Machlin LJ, Bandich A. Free radical tissue damage. Protective role of antioxidant nutrients. Faseb. 1987; 1: Mohr D, Bowry VW, Stocker R. Dietary supplementation with co Q results in increased level of ubiquinol--within circulating lipoproteins and increased resistance of human LDL. Biochem. Biophys. Acta. 1992; 1: