Clusters Καιμξςξμίαπ σρςάδεπ σμπλέγμαςα. Μάθημα 2Θ3 69 Μαθηριακέπ Πεοιτέοειεπ

Transcript

1 Clusters Καιμξςξμίαπ σρςάδεπ σμπλέγμαςα Μάθημα 2Θ3 69 Μαθηριακέπ Πεοιτέοειεπ

2 Πεξηερόκελα Έλλνηα Δηάξζξωζε Τππνινγία Πξνγξακκαηηζκόο

3 CLUSTERS Έμμξια A group of the same or similar elements gathered or occurring closely together < < Α group of small firms from similar industries that team up and act as one body < A cluster is a geographic concentration of interconnected businesses, suppliers, and associated institutions in a particular field. Clusters are considered to increase the productivity with which companies can compete, nationally and globally. In urban study, the term agglomeration is used. This term industry cluster, also known as a business cluster, competitive cluster, or Porterian cluster, was introduced and the term cluster popularized by Michael Porter in The Competitive Advantage of Nations (1990). The importance of economic geography, or more correctly geographical economics, was also brought to attention by Paul Krugman in Geography and Trade (1991). <

4 CLUSTERS Δμςξπιρμόπ Location Quotient (LQ) is an indicator used in regional science and regional planning to evaluate economic structure and specialty (Klosterman et. al., 1993) "The LQ is a measure which compares the relative importance (in terms of output or employment) of an industry in a region to its relative importance in the nation (Jensen, et. al., 1979)" so as to evaluate the deviation of region's industry structure from that of the nation. A region showing greater than 1 of LQ for industry j is believed to be producing more than its share of national output in this industry j, and thus is defined as specialized in industry j.

5 CLUSTERS Δμςξπιρμόπ

6 CLUSTERS Διάοθοωρη ΕΙΡΟΕ ππώηερ ύλερ πποϊόνηα επενδύζειρ και ξένερ επενδύζειρ πληθςζμό ρ και επγαζία ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΕ ΤΓΚΕΝΣΡΩΕΙ (CLUSTERS) επισειπήζειρ, κλάδοι οπγανιζμοί έπεςναρ επισειπημαηικέρ ςπηπεζίερ αγοπά επγαζίαρ ςποδομέρ αλςζίδερ παπαγωγήρ και ηοπικά δίκηςα ζςνεπγαζίαρ ΕΚΡΟΕ πποϊόνηα αγοπέρ και ανηαγωνιζμόρ επενδύζειρ πληθςζμόρ και επγαζία ΤΣΗΜΙΚΑ ΑΠΟΣΕΛΕΜΑΣΑ Εξωηεπικέρ οικονομίερ κλίμακαρ και ζηόσος (οθέλη ζηο κόζηορ παπαγωγήρ, ζηο κόζηορ μεηαβιβάζεων, ζηο κόζηορ κςκλοθοπίαρ, ζηην παπαγωγικόηηηα) Ανηαγωνιζηικά πλεονεκηήμαηα (από ηην εξειδίκεςζη, ηην ηοπική ζςνεπγαζία) ύζηημα διοίκηζηρ Επισειπημαηικέρ ζηπαηηγικέρ ζηο πποϊόν, ζηην παπαγωγή, ζηιρ διεπισειπηζιακέρ ζσέζειρ, ζηην απαζσόληζη Δημόζιερ πολιηικέρ ηοπικήρ ανάπηςξηρ, κινήηπων, σωποηαξίαρ, πολεοδομίαρ, ανάπηςξηρ ςποδομών, πεπιβάλλονηορ Ππωηοβοςλίερ για ηην ανάπηςξη

7 CLUSTERS Διάοθοωρη Πηγή:

8 CLUSTERS - ΤΥΠΟΛΟΓΙΑ I. Cluster ρσμξυήπ Οοιζϊμςια Βιξμηυαμικέπ ρσγκεμςοόρειπ ρε πϊλειπ II. Τευμξλξγικέπ ρσμξικίεπ Παοαδξριακξί κλάδξι (Σοίςη Ιςαλία Ποάςξ) Νέξι κλάδξι (Καλιτϊομια Silicon valley, Hollywood) III. Triple helix Cluster καιμξςξμίαπ Cambridge Helsinki IV. Συεδιαρμέμα Σευμξλξγικά πάοκα (ξτία Αμςίπξλιπ, Cambridge) Δκκξλαπςήοια επιυειοήρεχμ Κέμςοα καιμξςξμίαπ + δίκςσα ρσμεογαζϊμεμχμ μξμάδχμ Δημιξσογικήπ ςάνηπ

9 Πηγή: D.A. Hart, Innovation clusters: Key concepts CLUSTERS - ΤΥΠΟΛΟΓΙΑ

10 ΤΥΠΟΛΟΓΙΑ I. Clusters ρσμξυήπ Οοιζόμςια clusters Πηγή: Kratke (2006) /gawc/rb/images/rb193f8.jpg&imgrefurl= uk/gawc/rb/rb193.html&usg= I42rpr8YYK5O6WlQFOkcWGqRNr4 =&h=702&w=509&sz=146&hl=el&start=103&um=1&tbnid=x2b4xk M1sa7UPM:&tbnh=140&tbnw=102&prev=/images%3Fq%3Dindustry %2Bagglomeration%26start%3D90%26ndsp%3D18%26um%3D1%26hl %3Del%26rlz%3D1T4GGLJ_enGR301GR302%26sa%3DN

11 Clusters ρε επίπεδξ πεοιτέοειαπ

12 Clusters ρςημ πόλη Industry clusters and sectors Transport Hub Housing Districts Port Area CBD University Campus Science Parks and Incubators

13 Μεραληζκνί θαηλνηνκίαο ζε νξηδόληηα clusters Εμωηεξηθέο νηθνλνκίεο Κνηλέο ππνδνκέο Κνηλνί πόξνη πξώηωλ πιώλ / ελέξγεηαο Κνηλή αγνξά εηδηθεπκέλεο εξγαζίαο Κηλεηηθόηεηα εξγαδνκέλωλ Σρέζεηο κε εξεπλεηηθά ηδξύκαηα θαη παλεπηζηήκηα

14 ΤΥΠΟΛΟΓΙΑ II. Τευμξλξγικέπ ρσμξικίεπ Buyers / catalysers Flexible combinations Nontraded inputs Technological spillovers Specialised firms / Skilled workers Basic elements Specialised firms / skilled workers Buyers / catalysers Structuring elements Flexible combinations Nontraded inputs Technological spillovers

15 ΤΥΠΟΛΟΓΙΑ II. Βιξμηυαμικέπ ρσμξικίεπ

16 II. Τευμξλξγικέπ ρσμξικίεπ Dimension Types Examples Geographic Scope Density Breadth Depth Activity Base Growth Potential Industry Growth / Competitive Position Innovative Capacity Industrial Organization Co-ordinating Mechanisms Localized Dispersed Dense Sparse Broad Narrow Deep Shallow Activity-rich Activity-poor Sunrise/ competitive Sunrise/ uncompetitive Noonday/ competitive Noonday/ uncompetitive Sunset/ competitive Sunset/ uncompetitive High Innovation Low Innovation Core-Ring with coordinating firm Core-Ring with lead firm All Ring, No Core All Core, No Ring Spot markets Short-Term Coalitions Long-Term Relationships Hierarchies Sassuolo ceramic tiles Japan synthetic fabrics New York financial services New Hampshire instrumentation b Osaka electronics Dalton tufted carpets Danish agroindustry Ireland pharmaceuticals Silicon Valley Chihuahua maquilas Los Angeles multimedia Quebec transport equipment Boston minicomputers Boston biotechnology, Milan fashion Singapore electronics Veneto garments Toulouse aircraft Carpi knitwear Prato textiles Hollywood motion pictures Turin factory automation equipment Detroit autos

17 II. Τευμξλξγικέπ ρσμξικίεπ

18 II. Τευμξλξγικέπ ρσμξικίεπ Παλιξί και Νέξι Κλάδξι - Χαοακςηοιρςικά Μεςατξομςιρμϊπ Μαζική Παοαγχγή /Δσέλικςη ενειδίκεσρη Τευμξλξγικέπ ρσμξικίεπ και Δσέλικςη ενειδίκεσρη 1) Ποξγοαμμαςιζϊμεμεπ ςευμξλξγίεπ 2) Δνειδικεσμέμξι εογαζϊμεμξι 3) Customised ποξψϊμςα 4) Μικοέπ ρειοέπ παοαγχγήπ 5) Μικοέπ ρςξυεσμέμεπ αγξοέπ (niche markets) 6) Μικοέπ επιυειοήρειπ 7) Πεοιτεοειακή ξικξμξμική βάρη 8) Δίκςσα ρσμεογαρίαπ επιυειοήρεχμ 9) Αμάθερη σπεογξλαβιόμ απϊ μεγάλεπ επιυειοήρειπ ρε μικοξϋπ παοαγχγξϋπ Βιξμηυαμικέπ ρσμξικίεπ και γεχγοατία ςηπ εσέλικςηπ ενειδίκεσρηπ

19 ΙΙ. Τευμξλξγικέπ ρσμξικίεπ Μηυαμιρμξί καιμξςξμίαπ Becattini: Τρεις μηχανισμοί καινοτομίας Ο ποόςξπ ατξοά ρςημ ρσγκέμςοχρη ρςη βιξμηυαμική ρσμξικία πξλλόμ και διατξοεςικόμ ικαμξςήςχμ, πξσ καλϋπςξσμ πεδία παοαγχγήπ και γμόρηπ. Ο δεϋςεοξπ παοάγξμςαπ ατξοά ρςη δσμαςϊςηςα εμαλλακςικόμ ρσμεογαριόμ μεςανϋ ςχμ επιμέοξσπ παοαγχγικόμ εμξςήςχμ ςηπ ρσμξικίαπ. Οι εμαλλακςικξί ρσμδσαρμξί είμαι ρσμθήκη καιμξςξμίαπ, καθόπ πξλλά μέα ποξψϊμςα ποξκϋπςξσμ απϊ ςξμ εσοημαςικϊ ςοϊπξ πξσ ρσμδσάρθηκαμ ποξηγξϋμεμεπ πξιϊςηςεπ. Για μα σπάουει δσμαςϊςηςα εμαλλακςικόμ ρσμδσαρμόμ απαιςείςαι έμαπ ελάυιρςξπ αοιθμϊπ παοαγχγικόμ μξμάδχμ ρε κάθε ρσμξικία. ε ξοιρμέμεπ μεςοήρειπ, η παοξσρία 100 παοαγχγικόμ μξμάδχμ θεχοήθηκε χπ καςότλι για ςξμ ξοιρμϊ μιαπ ρσμξικίαπ. Ο ςοίςξπ παοάγξμςαπ ατξοά ρςημ παοξσρία καςαλσςόμ, πξσ διεσκξλϋμξσμ ςξσπ ρσμδσαρμξϋπ μεςανϋ ςχμ πξλλόμ και διατξοεςικόμ ικαμξςήςχμ και μξμάδχμ παοαγχγήπ. Η λειςξσογία ςξσ καςαλϋςη, ρςξ Ποάςξ για παοάδειγμα, εναρταλίζεςαι απϊ ςξσπ impannatore, πξσ αμαδιξογαμόμξσμ ρσμευόπ ςιπ παοαγχγικέπ διαδικαρίεπ ςηπ ρσμξικίαπ ρε ρυέρη με ςιπ παοαγγελίεπ.

20 Τευμξλξγικέπ ρσμξικίεπ Μηυαμιρμξί καιμξςξμίαπ Δϋξ μξοτέπ ρσμεογαρίαπ μεςανϋ ςξπικόμ παοαγχγόμ Παοξυή ρσλλξγικόμ αγαθόμ και σπηοεριόμ, ϊπχπ εκπαίδεσρη, επιμϊοτχρη, έοεσμα και αμάπςσνη Αμξιβαιϊςηςα ρςη ςευμική πληοξτξοία, απϊοοιφη αμςαγχμιρμξϋ μιρθόμ, επιλξγή σπεογξλάβχμ. Storper Μη εμπξοεϋριμεπ αμςαλλαγέπ Δμπιρςξρϋμη Κξιμχμικϊ κετάλαιξ

21 ΤΥΠΟΛΟΓΙΑ III. Triple helix clusters καιμξςόμα clusters The model denotes the university-industry-government relationship as a complex of interdependent 21 institutional spheres, which overlap and complement each other along the process of innovation.

22 ΤΥΠΟΛΟΓΙΑ III. Triple helix clusters The Networked Economy Public Sector National/Regional Administration Big Firms Value Chain Clusters Mentoring Schemes... Innovation Support Schemes Business Innovation Centres Business Consultants: Services Innovation Management Techniques Technology Audits Technology Foresights Enterprise SME Graduate Placement Schemes University-Enterprise Cooperation... Intermediaries Universities Technology Centres Technology Transfer Projects R&D Valorisation EEE Enterprise SME Cluster Policy Business Forums Seed Capital venture Capital Business Angels Finance- Banks Πεγή: Landabaso, 1999

23 III. Triple helix clusters Μηυαμιρμξί καιμξςξμίαπ Σπιινγηθή κάζεζε: Spillover γλώζεωλ Spin-off από εξεπλεηηθά θέληξα Κηλεηηθόηεηα εξγαδνκέλωλ κεηαμύ νξγαληζκώλ / επηρεηξήζεωλ Δηα-επηρεηξεζηαθέο ζρέζεηο ζπλεξγαζίαο η

24 ΤΥΠΟΛΟΓΙΑ - IV. Συεδιαρμέμα clusters Α. Τευμξλξγικά πάοκα Ο μηυαμιρμϊπ ςχμ clusters είμαι αμαδσόμεμξπ. Βαρίζεςαι ρςξσπ ρσμδσαρμξϋπ μεςανϋ πξλλόμ ρσμςελερςόμ ςξσ ρσρςήμαςξπ. Η πξλσπλξκϊςηςα ςχμ ρσμδσαρμόμ δσρυεοαίμει ςημ μξμςελξπξίηρη και ποξγοαμμαςιρμϊ. Η πληριέρςεοη ποξραομξγή ςξσ μξμςέλξσ είμαι ασςή ςξσ ςευμξλξγικξϋ / επιρςημξμικξϋ πάοκξσ Σέρρεοα βαρικά ρςξιυεία Σέρρεοιπ ςϋπξι ρυέρεχμ ςευμξλξγικήπ αμάπςσνηπ / καιμξςξμίαπ (A) R&D Units (B) Technology Transfer Organisations Technological valorisation of property Tech Transfer New round of investment ΗΠΑ 500 ΔΤΡΩΠΗ 400 ΚΙΝΑ 120 ΙΑΠΩΝΙΑ 120 ΑΙΑ 40 ΑΛΛΔ ΠΔΡΙΟΧΔ 60 ΤΝΟΛΟ 1200 Tech Transfer Technology diffusion (D) Space, Property, infrastructure (C) Innovative Firms Spin-offs Attraction of firms

25 ΤΥΠΟΛΟΓΙΑ - IV. Συεδιαρμέμα clusters Α. Τευμξλξγικά πάοκα A: Δπιρςημξμικά και ςευμξλξγικά πάοκα Η ςευμξλξγική καιμξςξμία ρςα ςευμξλξγικά πάοκα ρςηοίζεςαι ρε 4 μηυαμιρμξϋπ ρσμεογαρίαπ: 1. σμεογαρία παμεπιρςημίχμ και επιυειοήρεχμ, ρυεςικά με ςη υοήρη ςχμ εοεσμηςικόμ σπξδξμόμ ςχμ παμεπιρςημίχμ, ςημ κιμηςικϊςηςα ςξσ ποξρχπικξϋ, και ςημ πληοξτϊοηρη, 2. Δικςϋχρη ςχμ επιυειοήρεχμ, και ρςημ αμάπςσνη ρςοαςηγικόμ ρσμτχμιόμ και ρσμεογαριόμ ποξμηθεσςή-παοαγχγξϋ, 3. Χοημαςξδϊςηρη και σπξρςήοινη ςχμ spin-offs για ςη δημιξσογία μέχμ επιυειοήρεχμ ςευμξλξγίαπ, 4. Ποξρέλκσρη καιμξςϊμχμ ξογαμιρμόμ και επιυειοήρεχμ, ρςη διάυσρη και διάδξρη έοεσμαπ και ςευμξλξγίαπ.

26 ΤΥΠΟΛΟΓΙΑ - IV. Συεδιαρμέμα clusters Α. Τευμξλξγικά πάοκα

27 Science Park West Avenue, Hong Kong Science Park, N.T. Hong Kong

28 Δοαρςηοιόςηςα Απξςελέρμαςα- Μέςοηρη (τσρικϊ / ξικξμξμικϊ μέγεθξπ) Α. Αμάπςσνη έοεσμαπ Αοιθμϊπ ποξγοαμμάςχμ. Έρξδα απϊ εοεσμηςικά έογα. Έρξδα αμά πηγή υοημαςξδϊςηρηπ. Αοιθμϊπ εοεσμηςόμ. Αοιθμϊπ δημξριεϋρεχμ. Παςέμςεπ. Β. Μεςατξοά ςευμξλξγίαπ Αοιθμϊπ ποξψϊμςχμ έοεσμαπ ποξπ εκμεςάλλεσρη. Αοιθμϊπ ρσμβξλαίχμ μεςατξοάπ ςευμξλξγίαπ. Αοιθμϊπ ρσμβξλαίχμ παοξυήπ σπηοεριόμ. Αοιθμϊπ πελαςόμ ςξσ ΚΜΣ. Αοιθμϊπ ποξγοαμμάςχμ αμάπςσνηπ καιμξςξμίαπ. Κϋκλξπ εογαριόμ απϊ μεςατξοά ςευμξλξγίαπ και παοξυή ρσμβξσλεσςικόμ σπηοεριόμ. Σςοαςηγική 1. Σςοαςηγική έοεσμαπ Σξμείπ έοεσμαπ Αγξοά έοεσμαπ Διαυείοιρη αμθοόπχμ Ποξρέλκσρη εοεσμηςόμ 2. Σςοαςηγική μεςατξοάπ ςευμξλξγίαπ Training Brokerage Consulting Πόληρη ποξψϊμςχμ έοεσμαπ C. Αμάπςσνη καιμξςξμίαπ Νέα ποξψϊμςα, μέεπ μέθξδξι παοαγχγήπ, μέεπ αγξοέπ, 3. Σςοαςηγική καιμξςξμίαπ ρσμεογαρίεπ αμάπςσνη μέχμ ποξψϊμςχμ D. Δημιξσογία spin-offs Δπιυειοήρειπ για ανιξπξίηρη απξςελερμάςχμ έοεσμαπ Αοιθμϊπ spin-offs. Θέρειπ εογαρίαπ spin-offs. Κϋκλξπ εογαριόμ και κέοδη απϊ ρσμμεςξυή ρε spin-offs. 4. Σςοαςηγική spin-offs Functional Incubators Δμίρυσρη spin-offs E. Ποξρέλκσρη επιυειοήρεωμ Αοιθμϊπ επιυειοήρεχμ πξσ έυξσμ εγκαςαρςαθεί ρςξ Π. Καςηγξοίεπ εγκαςάρςαρηπ (εμξίκιξ γηπ, εμξίκιξ κςίρμαςξπ, θεομξκξιςίδα). Δπιτάμεια εγκαςαρςημέμχμ επιυειοήρεχμ. Ποϊρξδξι απϊ εμξικίαρη F Τευμξλξγική γαιξποόρξδξπ Αϋνηρη ανίαπ γηπ λϊγχ επχμσμίαπ και ςευμξλξγικήπ ρσγκέμςοχρηπ F. Δπέμδσρη ερόδωμ από Νέεπ επεμδϋρειπ ρε ςευμξλξγικϊ ενξπλιρμϊ. Νέα Α-Β-C-D ρε ςευμξλξγία, εογαρςήοια. Νέεπ μξμάδεπ έοεσμαπ. Νέεπ σπξδξμέπ, σπηοερίεπ, σπξδξμέπ μεςατξοάπ ςευμξλξγίαπ, incubators. 5. Σςοαςηγική ποξρέλκσρηπ Ποξβξλή Ποξόθηρη ακίμηςηπ Νέξι υόοξι 6. Σςοαςηγική ποξβξλήπ ςξσ πάοκξσ 7. Σςοαςηγική cluster σμέογιεπ Αμαςοξτξδϊςηρη

29 ΤΥΠΟΛΟΓΙΑ - IV. Συεδιαρμέμα clusters Β: Δκκξλαπςήοια B. Δκκξλαπςήοια Μξμάδεπ σπξρςήοινηπ / γέμμηρηπ επιυειοήρεχμ έμςαρηπ γμόρεχμ Μέγεθξπ: επιυειοήρειπ / ς.μ. Οι έμξικξι ακξλξσθξϋμ έμα μξμςέλξ χοίμαμρηπ Ποξρτέοξσμ 3 καςηγξοίεπ σπηοεριόμ Χόοξ ρςέγαρηπ και σπξδξμέπ Χοημαςξδϊςηρη εκκίμηρηπ / κετάλαιξ κιμδϋμξσ Τπηοερίεπ καιμξςξμίαπ

30 ΤΥΠΟΛΟΓΙΑ - IV. Συεδιαρμέμα clusters Β: Δκκξλαπςήοια Θεπμοκοιηίδα Επισειπήζεων - Θ ε ρ μ ο κ ο ι η ί δ α Ε π ι χ ε ι ρ ή ζ ε ω ν Λειηοςπγία Λ ε ι η ο υ ρ γ ί α?? Τποβοήθηζη Αποδοσή Αξιολόγηζη Τπηπεζίερ EXIT

31 ΤΥΠΟΛΟΓΙΑ - IV. Άσλα clusters C: Κέμςοα Καιμξςξμίαπ + Δίκςσα διάρπαοςωμ μξμάδωμ Μικοέπ μξμάδεπ: ς.μ άςξμα ποξρχπικϊ Παοξυή σπηοεριόμ καιμξςξμίαπ Δίκςσα ςευμξλξγίαπ επιυειοημαςικϊςηςαπ R&D INNOVATION FINANCE TECH TRANSFER PRODUCT INNOVATION PROCESS INNOVATION 1. Audit 2. Benchmarking 3. Market and technology search 4. Business intelligence 5. Foresight 6. Business plan 7. Technology / product assessment 8. Incubators / spin-off management 9. Training 10. E-learning 11. Technology brokering / matching 12. Technology clinics 13. Licensing / patents / IPR management 14. New product development 15. Creativity development 16. Value analysis 17. Product design / CAD / Rendering 18. Prototyping 19. Quality 20. Marketing 21. Product cycle management 22. IT / Automation 23. Re-engineering 24. e-business 25. ERP / supply chain optimisation 26. Outsourcing 27. Energy management / saving

32

33 ΤΥΠΟΛΟΓΙΑ - IV. Συεδιαρμέμα clusters D: Δημιξσογικήπ ςάνηπ

34 Σςοαςηγικόπ ποξγοαμμαςιρμόπ Σςόυξι δημιξσογίαπ Για ςξ cluster Καιμξςξμία και αμάπςσνη εταομξρμέμχμ γμόρεχμ ρε ρσμεογαρία Οικξμξμίεπ ρςϊυξσ και μεγέθξσπ Ποϊρβαρη ρε διεθμείπ αγξοέπ Για ςημ πεοιξυή Spillover γμόρεχμ Ρηςή και μη-οηςή γμόρη Καιμξςξμία και μηοηςή γμόρη Χχοική ρσγκέμςοχρη χπ ποξωπϊθερη μεςάδξρηπ μη-οηςήπ γμόρηπ

35 CLUSTERS Πξλλαπλαριαρςικά απξςελέρμαςα

36 CLUSTERS Σσρςημικά απξςελέρμαςα Αμςαγωμιρςικό πλεξμέκςημα Εμωηεξηθέο νηθνλνκίεο / νηθνλνκίεο ζηόρνπ / πιενλεθηήκαηα εμεηδίθεπζεο (Scott) Δηθηύωζε κεηαμύ επηρεηξήζεωλ θαη ΑΕΙ Μεηαβιεηνί ζπλδπαζκνί -εμεηδηθεύζεηο (Becattini) Δηακεζνιάβεζε (Becattini) Με εκπνξεύζηκεο αληαιιαγέο (Storper) Σπιινγηθή κάζεζε (spillover, interfirm relations, labor mobility) (Lawson, Keeble)

37 Σςοαςηγικόπ Ποξγοαμμαςιρμόπ Multi-cluster πεοιξυέπ Πεοιτεοειακά ρσρςήμαςα Medicon Valley covers the Greater Copenhagen area in Denmark and the Skåne region of Southern Sweden: one of the strongest pharmaceutical and biotechnological regions in Europe Montpellier: Four clusters: Agro food, Pharmaceutical, Media, Automation + Housing + Leisure

38

39 Σςοαςηγικόπ Ποξγοαμμαςιρμόπ Αμαδσόμεμξ ταιμόμεμξ Δμδξγεμήπ δσμαμική Αγξοά και κοάςξπ Σξπικά και παγκϊρμια δίκςσα Σξπικά δίκςσα ρσμεογαρίαπ και κλαδική μεςαβξλή ςχμ clusters Ποξγοαμμαςιρμόπ Δτικςϊπ? ε στιρςάμεμα? ε μέα? Planning ή management? Γέμμηρη μέχμ clusters μέρχ πξλεξδξμικξϋ ποξγοαμμαςιρμξϋ?

40