Υνξνύ ζηελ Ηζνξξνπία Ζιηθησκέλσλ Αηόκσλ

Transcript

1 1 ΑΡΗΣΟΣΔΛΔΗΟ ΠΑΝΔΠΗΣΖΜΗΟ ΘΔΑΛΟΝΗΚΖ ΣΜΖΜΑ ΔΠΗΣΖΜΖ ΦΤΗΚΖ ΑΓΧΓΖ ΚΑΗ ΑΘΛΖΣΗΜΟΤ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΔΣΑΠΣΤΥΗΑΚΧΝ ΠΟΤΓΧΝ «ΦΤΗΚΖ ΓΡΑΣΖΡΗΟΣΖΣΑ ΚΑΗ ΠΟΗΟΣΖΣΑ ΕΧΖ» ΠΡΟΣΑΖ ΜΔΣΑΠΣΤΥΗΑΚΖ ΓΗΑΣΡΗΒΖ πγθξηηηθή Μειέηε ηεο Δπίδξαζεο Πξνγξακκάησλ Pilates θαη Λαηηλνγελνύο Υνξνύ ζηελ Ηζνξξνπία Ζιηθησκέλσλ Αηόκσλ Γεκεηξίνπ Άλλα-Μαξία Α.Μ: 168 Θεζζαινλίθε 2013

2 2 πγθξηηηθή Μειέηε ηεο Δπίδξαζεο Πξνγξακκάησλ Pilates θαη Λαηηλνγελνύο Υνξνύ ζηελ Ηζνξξνπία Ζιηθησκέλσλ Αηόκσλ ηεο Γεκεηξίνπ Άλλα-Μαξίαο Mεηαπηπρηαθή δηαηξηβή πνπ ππνβάιιεηαη ζην θαζεγεηηθό ζώκα γηα ηε νινθιήξσζε ησλ απαηηήζεσλ γηα ηελ απόθηεζε ηνπ κεηαπηπρηαθνύ ηίηινπ ηνπ Σκήκαηνο Δπηζηήκεο Φπζηθήο Αγσγήο θαη Αζιεηηζκνύ ηνπ Αξηζηνηέιεηνπ Παλεπηζηεκίνπ Θεζζαινλίθεο. Σξηκειήο ζπκβνπιεπηηθή επηηξνπή: 1 ε Δπηβιέπνπζα: Υαηδεηάθε Βαζηιεία, Αλαπιεξώηξηα Καζεγήηξηα, Σ.Δ.Φ.Α.Α. Α.Π.Θ. 2 νο Δπηβιέπσλ: Αιεμαλδξήο Κσλζηαληίλνο, Δπίθνπξνο θαζεγεηήο Σ.Δ.Φ.Α.Α. Α.Π.Θ. 3 νο Δπηβιέπσλ: Γξνύηνο Γεώξγηνο, Καζεγεηήο, Σ.Δ.Φ.Α.Α. Α.Π.Θ.

3 3 ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΑ ΚΔΦΑΛΑΗΟ Δηζαγσγή θνπόο ηεο έξεπλαο εκαζία ηεο έξεπλαο Δξεπλεηηθέο ππνζέζεηο ηαηηζηηθέο ππνζέζεηο Οξηνζέηεζε ηεο έξεπλαο Πεξηνξηζκνί ηεο έξεπλαο Λεηηνπξγηθνί Οξηζκνί 28 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2 Αλαζθόπεζε βηβιηνγξαθίαο Μεραληζκνί ειέγρνπ ηεο ηζνξξνπίαο Δπηπηώζεηο ηεο γήξαλζεο ζηα αηζζεηηθά θαη ζην κπνζθειεηηθό ζύζηεκα θαη ε 32 επίδξαζε ηνπο ζηνλ έιεγρν ηεο ηζνξξνπίαο Όξαζε Κηλαίζζεζε-ηδηνδεθηηθόηεηα Μπνζθειεηηθό ζύζηεκα Πξνγξάκκαηα άζθεζεο ζε ειηθησκέλα άηνκα Πξνγξάκκαηα κπτθήο ελδπλάκσζεο Πξνγξάκκαηα βειηίσζεο ηεο ηζνξξνπίαο κε ρξήζε αλαηξνθνδόηεζεο Δλαιιαθηηθνί ηξόπνη άζθεζεο γηα ηελ βειηίσζε ηεο ηζνξξνπίαο 41 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3 Μεζνδνινγία ηεο έξεπλαο Γείγκα Πεξηγξαθή νξγάλσλ Μέηξεζεο Γπλακνδάπεδν Ζιεθηξνκαγλεηηθό ζύζηεκα θαηαγξαθήο ζέζεο 49

4 Κιίκαθα αμηνιόγεζεο ηεο ζηαηηθήο θαη δπλακηθήο ηζνξξνπίαο Κιίκαθα αμηνιόγεζεο θίλεηξσλ θαη πξνζδνθηώλ ζπκκεηνρήο ζηελ άζθεζε Πεηξακαηηθή πξσηόθνιιν Πξσηόθνιιν άζθεζεο Πξσηόθνιιν αμηνιόγεζεο πιινγή θαη αλάιπζε δεδνκέλσλ Πεηξακαηηθόο ρεδηαζκόο Καη ηαηηζηηθή Αλάιπζε 55 ΚΔΦΑΛΑΗΟ4 Απνηειέζκαηα ηαηηθή ηζνξξνπία Γηπνδηθή ηάζε Μάηηα Αλνηρηά Γηπνδηθή ηάζε Μάηηα Κιεηζηά Μνλνπνδηθή ηάζε (ηάζε «Πειαξγόο») Γπλακηθή Ηζνξξνπία Με θαζνδεγνύκελε (ρσξίο κεηξνλόκν) πεξηνδηθή ηαιάλησζε ζην νβειηαίν 70 επίπεδν Καζνδεγνύκελε (κε κεηξνλόκν) πεξηνδηθή ηαιάλησζε ζην νβειηαίν επίπεδν Αμηνιόγεζε κε ην ηεζη πεδίνπ MINI-BESTest of BALANCE (Balance 75 Evaluation System s Test). 4.4 Κίλεηξα ζπκκεηνρήο ησλ ειηθησκέλσλ ζηα δπν πξνγξάκκαηα άζθεζεο, Υνξόο 76 θαη κέζνδνο Pilates. ΚΔΦΑΛΑΗΟ5 πδήηεζε-πκπεξάζκαηα Τπόζεζε 1ε: Σα πξνγξάκκαηα άζθεζεο (Λαηηλνγελνύο ρνξνύ θαη κέζνδνο 82 Pilates) είραλ ζεηηθή επίδξαζε ζηελ ζηαηηθή ηζνξξνπία. 5.2 Τπόζεζε 2ε:Σα πξνγξάκκαηα άζθεζεο κε Λαηηλνγελνύο Υνξό (ΠΥ) θαη 85 κέζνδνο Pilates (MP) έρνπλ ζεηηθή επίδξαζε ζηελ δπλακηθή ηζνξξνπία. 5.3 Τπόζεζε3ε: Σα δύν πξνγξάκκαηα άζθεζεο (ΠΥ θαη ΜΡ) ζα έρνπλ δηαθνξεηηθή 87 επίδξαζε ζηελ ζηαηηθή θαη ηελ δπλακηθή ηζνξξνπία ησλ ειηθησκέλσλ αηόκσλ πνπ

5 5 ζπκκεηέρνπλ ζε απηά. 5.4 Τπόζεζε4 ε : Σα θίλεηξα ζπκκεηνρήο ησλ ειηθησκέλσλ ζηα δύν πξνγξάκκαηα 89 άζθεζεο είλαη δηαθνξνπνηεκέλα έηζη όπσο απηά αμηνινγνύληαη κε ηελ θιίκαθα αμηνιόγεζεο ησλ θίλεηξσλ ζπκκεηνρήο ζε άζθεζε (R.E.P), Recreation Experience Preference Scales (Driver et al., 1996). 5.5 πκπεξάζκαηα-πξνηάζεηο γηα κειινληηθή έξεπλα 91 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ 92 ΠΑΡΑΡΣΖΜΑΑ 101 ΠΑΡΑΡΣΖΜΑΒ 102 ΠΑΡΑΡΣΖΜΑΓ 104 ΠΑΡΑΡΣΖΜΑΓ 106 ΠΑΡΑΡΣΖΜΑΔ 108

6 6 ΔΤΡΔΣΖΡΗΟ ΠΗΝΑΚΧΝ Πίλαθαο 4.1: Δύξνο (Δ) θαη Σππηθή Απόθιηζε (ΣΑ) ηεο κεηαηόπηζεο ηνπ Κέληξνπ Πίεζεο (ΚΠ) ζηνλ πξνζζνπίζζην (x) θαη κεησπηαίν (y) άμνλα θαηά ηελ Γηπνδηθή ζηάζε κε κάηηα αλνηθηά. Μέζνο όξνο θαη ηππηθή απόθιηζε (ζε παξέλζεζε) γηα ηελ θάζε νκάδα πξηλ θαη κεηά ηελ εθαξκνγή ηνπ πξνγξάκκαηνο άζθεζεο Πίλαθαο 4.2: Δύξνο (Δ) θαη Σππηθή Απόθιηζε (ΣΑ) ηεο κεηαηόπηζεο ηνπ Κέληξνπ Πίεζεο (ΚΠ) ζηνλ πξνζζνπίζζην (x) θαη κεησπηαίν (y) άμνλα θαηά ηελ δηπνδηθή ζηάζε κε κάηηα θιεηζηά. Μέζνο όξνο θαη ηππηθή απόθιηζε (ζε παξέλζεζε) γηα ηελ θάζε νκάδα πξηλ θαη κεηά ηελ εθαξκνγή ηνπ πξνγξάκκαηνο άζθεζεο. Πίλαθαο 4.3: Δύξνο (Δ) θαη Σππηθή Απόθιηζε (ΣΑ) ηεο κεηαηόπηζεο ηνπ Κέληξνπ Πίεζεο (ΚΠ) ζην κεησπηαίν (y) θαη πξνζζνπίζζην (x) επίπεδν πξηλ θαη κεηά ην πξόγξακκα άζθεζεο. Μέζνη όξνη θαη ηππηθέο απνθιίζεηο (ζε παξέλζεζε) γηα θάζε νκάδα ζηε ηάζε Πειαξγόο. Πίλαθαο 4.4: Δύξνο (Δ) θαη Σππηθή Απόθιηζε (ΣΑ) ηεο γσληαθήο κεηαηόπηζεο ηνπ θνξκνύ (Α7) ζην πξνζζνπίζζην (x) θαη ζην κεησπηαίν (y) επίπεδν πξηλ θαη κεηά ην πξόγξακκα άζθεζεο. Μέζνη όξνη θαη ηππηθέο απνθιίζεηο (ζε παξέλζεζε) γηα θάζε νκάδα ζηε ηάζε Πειαξγόο Πίλαθαο 4.5: Μέζν Δύξνο (ΜΔ) θαη Σππηθή Απόθιηζε (ΣΑ) ησλ ηαιαληώζεσλ ηνπ ΚΠ θαη ηνπ θνξκνύ (Α7), πξηλ θαη κεηά ην πξόγξακκα άζθεζεο, θαηά ηελ άζθεζε ησλ κε θαζνδεγνύκελσλ (ρσξίο κεηξνλόκν) πεξηνδηθώλ ηαιαληώζεσλ. Μέζνη όξνη θαη ηππηθέο απνθιίζεηο (ζε παξέλζεζε) γηα θάζε νκάδα.. Πίλαθαο 4.6: Μέζν Δύξνο (ΜΔ) θαη Σππηθή Απόθιηζε (ΣΑ) ησλ ηαιαληώζεσλ ηνπ ΚΠ θαη ησλ ηαιαληώζεσλ ηνπ θνξκνύ (Α7) θαηά ηελ πεξηνδηθή ηαιάλησζε θαζνδεγνύκελε από κεηξνλόκν πξηλ θαη κεηά ην πξόγξακκα άζθεζεο. Μέζνη όξνη θαη ηππηθέο απνθιίζεηο (ζε παξέλζεζε) γηα θάζε νκάδα. Πίλαθαο 4.7:. Μέζνη όξνη (ΜΟ) θαη ηππηθέο απνθιίζεηο (ζε παξέλζεζε) ησλ δεηθηώλ αμηνιόγεζεο ηζνξξνπίαο (MINI- BESTest ) γηα ηελ Οκάδα Διέγρνπ (ΟΔ),Οκάδα Υνξνύ (ΟΥ) θαη ηελ Οκάδα Pilates (OP) πξηλ θαη κεηά ηελ εθαξκνγή ησλ πξνγξακκάησλ άζθεζεο

7 7 Πίλαθαο 4.8: Μέζνη όξνη θαη ηππηθέο απνθιίζεηο(ζε παξέλζεζε),ησλ δεηθηώλ αμηνιόγεζεο ησλ θίλεηξσλ ζπκκεηνρήο (R.E.P.), γηα ηελ Οκάδα Υνξνύ (ΟΥ) θαη ηελ ΟκάδαPilates (OP) πξηλ θαη κεηά ηελ εθαξκνγή ησλ πξνγξακκάησλ άζθεζεο 79

8 8 ΔΤΡΔΣΖΡΗΟ ΥΖΜΑΣΧΝ ρήκα 4.1: Δύξνο ηεο πεξηζηξνθήο ηνπ θνξκνύ ( o ) ζην πξόζζην-νπίζζην (x) επίπεδν πξηλ θαη κεηά ην πξόγξακκα άζθεζεο γηα θάζε νκάδα ζηε Γηπνδηθή ζηάζε κε κάηηα αλνηρηά ρήκα 4.2: Δύξνο (Δ) ηνπ Κέληξνπ Πίεζεο (ΚΠ) ζην πξνζζην/πίζζην (x) επίπεδν θαηά ηελ άζθεζε ηε Γηπνδηθήο ζηάζεο κε θιεηζηά κάηηα πξηλ θαη κεηά ην πξόγξακκα παξέκβαζεο ρήκα 4.3: Δύξνο ηεο γσληαθήο κεηαηόπηζεο ηνπ θνξκνύ ( o ) ζην πξνζζην-πίζζην (x) θαη κεησπηαίν (y) επίπεδν πξηλ θαη κεηά ην πξόγξακκα άζθεζεο γηα θάζε νκάδα ζηε Γηπνδηθή ζηάζε κε κάηηα θιεηζηά ρήκα 4.4: Δύξνο (Δ) θαη Σππηθή Απόθιηζε (ΣΑ) ηεο γσληαθήο κεηαηόπηζεο ηνπ θνξκνύ (Α7) ζην πξνζζνπίζζην (x) θαη ζην κεησπηαίν (y) επίπεδν πξηλ θαη κεηά ην πξόγξακκα άζθεζεο. Μέζνη όξνη θαη ηππηθέο απνθιίζεηο (ζε παξέλζεζε) γηα θάζε νκάδα ζηε ηάζε Πειαξγόο ρήκα 4.5:. Σππηθή απόθιηζε ησλ ηαιαληώζεσλ ηνπ Κ.Π (εθ.) πξηλ θαη κεηά ην πξόγξακκα άζθεζεο ζηελ δνθηκαζία θαζνδεγνύκελεο πεξηνδηθήο ηαιάλησζεο κε κεηξνλόκν. ρήκα4.6: Μέζν εύξνο γσληαθήο κεηαηόπηζε ηνπ θνξκνύ A7 (κνίξεο) πξηλ θαη κεηά ην πξόγξακκα άζθεζεο ζηελ δνθηκαζία θαζνδεγνύκελεο πεξηνδηθήο ηαιάλησζεο κε κεηξνλόκν

9 9 ΔΤΥΑΡΗΣΗΔ Θα ήζεια λα εθθξάζσ ηηο επραξηζηίεο κνπ όινπο όζνπο ζηάζεθαλ δίπια κνπ θαη κε ππνκνλή κε βνήζεζαλ γηα ηελ νινθιήξσζε απηήο ηεο κειέηεο. Ηδηαίηεξα ζα ήζεια λα επραξηζηήζσ ηελ θαζεγήηξηα κνπ θα.υαηδεηάθε Βαζηιεία ρσξίο ηελ βνήζεηα ηεο νπνίαο ε νινθιήξσζε απηήο ηεο κειέηεο δελ ζα ήηαλ εθηθηή. Παξάιιεια ζα πξέπεη λα επραξηζηήζσ ηα κέιε ηεο ηξηκεινύο ζπκβνπιεπηηθήο επηηξνπήο θ Αιεμαλδξή Κσλζηαληίλν θαη θ. Γξνύην Γεώξγην γηα ηελ βνήζεηα ηνπο. Γελ ζα πξέπεη λα παξαιείςσ λα επραξηζηήζσ ηνλ νθηαλίδε Γεώξγην γηα ηελ πνιύηηκε βνήζεηά ηνπ ζηε ζπιινγή, θαηαγξαθή θαη αλάιπζε ησλ δεδνκέλσλ. Δπίζεο ζα ήζεια λα επραξηζηήζσ ηνλ θ. Γαιαδνύια Υξήζην γηα ηελ ζεκαληηθή βνήζεηα ηνπ. Σέινο, ζα ήζεια λα επραξηζηήζσ ηνλ ζύδπγν θαη ηα παηδηά κνπ γηα ηελ εζηθή ζηήξημε πνπ κνπ παξείραλ θαηά ηελ δηάξθεηα ησλ ζπνπδώλ κνπ.

10 10 ΠΔΡΗΛΖΦΖ Οη πηώζεηο θαη ηα αηπρήκαηα πνπ ζπκβαίλνπλ ζε ειηθησκέλα άηνκα ιόγσ ηεο απώιεηαο ηεο ηζνξξνπίαο απνηεινύλ έλα ζνβαξό, παγθόζκην, θνηλσληθν-νηθνλνκηθό πξόβιεκα πνπ δηαξθώο δηνγθώλεηαη. Πξόζθαηεο κειέηεο δείρλνπλ ηε ζεκαζία ηεο θπζηθήο άζθεζεο σο κέζν επηβξάδπλζεο ηεο δηαδηθαζίαο ηνπ θπζηθνύ εθθπιηζκνύ ιόγσ γήξαλζεο θαη εκπινπηηζκνύ ηεο πνηόηεηαο δσήο. Έλαο λένο θαη ελαιιαθηηθόο ηξόπνο εμάζθεζεο γηα ηελ βειηίσζε ηεο ηζνξξνπίαο κπνξεί λα είλαη ην Pilates θαη ν ρνξόο. θνπόο ηεο παξνύζαο έξεπλαο ήηαλ λα ζπγθξίλεη ηελ επίδξαζε δπν δηαθνξεηηθώλ πξνγξακκάησλ άζθεζεο, άζθεζε κε ηελ κέζνδν Pilates θαη εθκάζεζε ιαηηλνγελνύο ρνξνύ ζε παξάγνληεο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ ζηαηηθή θαη δπλακηθή ηζνξξνπία ειηθησκέλσλ αηόκσλ θαη ηα θίλεηξα ζπκκεηνρήο ζηελ άζθεζε. ηελ έξεπλα ζπκκεηείραλ εζεινληηθά 32 ειηθησκέλνη νη (άλσ ησλ 65 εηώλ) νη νπνίνη επηιέρζεθαλ ηπραία από ηα Κ.Α.Π.Ζ. (Κέληξν Αλνηρηήο Πξνζηαζίαο Ζιηθησκέλσλ) ησλ δηαθόξσλ δηακεξηζκάησλ ηνπ Γήκνπ Θεζζαινλίθεο. Οη ζπκκεηέρνληεο ρσξίζηεθαλ κε ηπραία επηινγή ζε ηξεηο νκάδεο, ηελ νκάδα Pilates, [(OP) n=12 (4 άλδξεο θαη 8 γπλαίθεο κ.ν ειηθίαο: 70,76 ± 5,42 έηε)], ηελ Οκάδα Λαηηλνγελνύο ρνξνύ[(ου) n=12 (3 άλδξεο θαη 9 γπλαίθεο, κ.ν ειηθίαο: 70,59 ± 5,78 έηε)] θαη ηελ Οκάδα Διέγρνπ [(ΟΔ.) n=12 (3 άλδξεο θαη 9 γπλαίθεο κ.ν ειηθίαο: 70,37 ± 5,97 έηε)] ε νπνία ζπκκεηείρε ζηελ αξρηθή θαη ηειηθή αμηνιόγεζε ηεο ηζνξξνπίαο ρσξίο λα ζπκκεηάζρεη ζην πξόγξακκα άζθεζεο. Σν πξόγξακκα άζθεζεο γηα ηηο νκάδεο ΟP θαη ΟΥ πεξηειάκβαλε 24 ζπλεδξίεο ησλ 60 ιεπηώλ (2 θνξέο/εβδνκάδα) θαη δηήξθεζε 12 εβδνκάδεο. Γηα ηελ αμηνιόγεζε ηεο ζηαηηθήο θαη δπλακηθήο ηζνξξνπίαο νη ζπκκεηέρνληεο εθηέιεζαλ α) Γηπνδηθή ζηάζε κε αλνηρηά θαη κε θιεηζηά κάηηα (60s) β) ζηήξημε ζην έλα πόδη (20s.) θαη γ) επαλαιακβαλόκελεο ηαιαληώζεηο ηνπ θνξκνύ ζην

11 11 νβειηαίν επίπεδν (60s) κε θαη ρσξίο ηελ θαζνδήγεζε κεηξνλόκνπ (0.3 Ζz). Γηα ηελ αμηνιόγεζε ησλ Κίλεηξσλ πκκεηνρήο ρξεζηκνπνηήζεθε ε θιίκαθα Recreation Experience Preference (REP) (Driver et al., 1983). Ζ αλάιπζε ησλ απνηειεζκάησλ έδεημε όηη σο απνηέιεζκα ηεο εμάζθεζεο α) κεηώζεθε ζεκαληηθά ην εύξνο κεηαηόπηζεο ηνπ Κέληξνπ Πίεζεο θαη ζηνπο δύν άμνλεο θαηά ηελ ζηήξημε ζην έλα πόδη θαη γηα ηηο δύν νκάδεο άζθεζεο, β) απμήζεθε ζεκαληηθά ην εύξνο ηαιάλησζεο ηνπ θνξκνύ θαηά ηηο πεξηνδηθέο ηαιαληώζεηο κε ηελ θαζνδήγεζε κεηξνλόκνπ θαη γηα ηηο δύν νκάδεο άζθεζεο β) κεηώζεθε ε ηππηθή απόθιηζε ηεο κεηαηόπηζεο ηνπ Κέληξνπ Πίεζεο θαηά ηελ εθηέιεζε ησλ ξπζκηθώλ ηαιαληώζεσλ ζηελ ΟΥ. ηελ αξρηθή κέηξεζε, ε ΟΥ είρε πςειόηεξα θίλεηξα ζπκκεηνρήο ελώ απηά βειηηώζεθαλ κέζσ ηεο άζθεζεο θαη ζηηο δύν νκάδεο. πκπεξαζκαηηθά, ηα δύν πξνγξάκκαηα άζθεζεο είραλ ζεηηθή επίδξαζε ζε παξάγνληεο πνπ επεξεάδνπλ ηε ζηαηηθή θαη δπλακηθή ηζνξξνπία, ειηθησκέλσλ αηόκσλ. Παξά ην γεγνλόο όηη θαηαγξάθεθαλ θάπνηεο δηαθνξέο ζε ζπγθεθξηκέλνπο δείθηεο ηζνξξνπίαο αλάκεζα ζηα δύν πξνγξάκκαηα άζθεζεο, σζηόζν απηέο νη δηαθνξέο δελ νδεγνύλ ζην ζπκπέξαζκα όηη ηα ζπγθεθξηκέλα πξνγξάκκαηα επηδξνύλ δηαθνξεηηθά ζηελ ηζνξξνπία ησλ ειηθησκέλσλ. Λέμεηο θιεηδηά: Γήξαλζε, ηζνξξνπία, ρνξόο, άζθεζε,

12 12 ABSTRACT Fall related accidents due to loss of balance in the elderly are a serious socioeconomic problem. Recent studies indicate the importance of physical activity as a means of slowing down the process of natural degeneration due to aging and enriching the quality of life. Pilates exercise and dance may offer new alternative ways for improving balance in the elderly. The present study was designed to compare the effect of two different exercise programs, exercise with Pilates and Latin dance, on elderly s static and dynamic balance. Thirty two elderly volunteers (over 65 years) were randomly recruited from the KAPI (Open Care Center) centers of the Municipality of Thessaloniki. The subjects were divided randomly into three groups, group of Pilates,[( n = 12 (4 males and 8 females mean age: 70,76 ± 5.42 years)], group of Latin dance [( n = 12 (3 males and 9 females, mean age: 70,59 ± 5,78 years)],and a control group [( n = 12 (3 males and 9 females, mean age: 70,37 ± 5,97 years)] who participated in the initial and final assessment of the balance without participating in the exercise program. Participants of the 2 exercise groups attended 24 sessions (2 times / week) of exercise (60 min) over a period of 12 weeks. Static and dynamic balance was assessed pre and post intervention with the following tasks: a) Tandem stance with open and closed eyes (60s), b) one leg stance (20s) and c) periodic sway in the sagittal place (60s) with and without the guidance of a metronome (0.3 Hz). In addition motivation to participate in the programs was assessed with the Recreation Experience Preference (REP) scale (Driver, 1983). Analysis revealed a) a significant reduction in the maximum CoP displacement in both axes during one-leg stance for both exercise groups, b) a significant increase in the amplitude of trunk oscillation during the sway task for both groups and c) a significant reduction in the standard deviation of the

13 13 CoP displacement during the sway task only for the dance group. At baseline the dance group showed higher motivation to participate than the Pilates group though motivation to participate significantly increased as a result of the intervention in both groups. In conclusion, both exercise programs significantly improved the static and dynamic balance of the elderly participating in the programs. Even if there were differences in specific balance indices between the two programs, these differences are not sufficient to conclude a differential effect of training between the two types of exercise on elderly s balance. Key Words: Aging, balance, dance, training

14 14 ΚΔΦΑΛΑΗΟ Δηζαγσγή Ζ αύμεζε ηνπ πξνζδόθηκνπ ρξόλνπ δσήο ησλ αλζξώπσλ θαηά ηηο ηειεπηαίεο δεθαεηίεο ( 80 ρξόληα), (Senin et al., 2001), ε ζπλερόκελε αύμεζε ηνπ πνζνζηνύ ησλ ειηθησκέλσλ ζηηο αλαπηπγκέλεο ρώξεο θαζώο επίζεο θαη ε αλάγθε γηα ηελ εμαζθάιηζε ηεο θαιήο πγείαο θαη ιεηηνπξγηθόηεηαο ηνπ πιεζπζκνύ ησλ ειηθησκέλσλ, επέβαιε ηελ εμεηδηθεπκέλε κειέηε ησλ εθθπιηζηηθώλ αιιαγώλ πνπ ζπκβαίλνπλ κε ην γήξαο θαη επεξεάδνπλ ηνλ έιεγρν ηεο θίλεζεο θαζώο πνιιώλ θηλεηηθώλ θαη ςπρνινγηθώλ παξακέηξσλ πνπ ζπλδένληαη κε ην γήξαο. Μία θηλεηηθή παξάκεηξνο πνπ κειεηάηαη αξθεηά ηα ηειεπηαία ρξόληα είλαη απηή ηεο ηζνξξνπίαο θαη ηνπ θαηλνκέλνπ ησλ πηώζεσλ πνπ βηώλνπλ πνιύ ζπρλά νη ειηθησκέλνη. Ο έιεγρνο ηεο ζέζεο ηνπ ζώκαηνο θαη ε εμαζθάιηζε ηεο ηζνξξνπίαο θαηά ηε ζηάζε ή ηελ εθηέιεζε δπλακηθώλ δεμηνηήησλ απνηεινύλ ζεκαληηθέο ιεηηνπξγηθέο ηθαλόηεηεο ηνπ αλζξώπνπ. Με ηελ γήξαλζε παξαηεξνύληαη ιεηηνπξγηθέο αιιαγέο ζηα ζπζηήκαηα πνπ ζπκκεηέρνπλ ζηνλ έιεγρν ηεο ηζνξξνπίαο όπσο ην Αηζζεηεξηαθό, ην Κεληξηθό Νεπξηθό ύζηεκα (ΚΝ) θαη ην Μπνζθειεηηθό ύζηεκα (Mbourou, Lajoie, Teasdale, 2003), κε άκεζε ζπλέπεηα ηελ αύμεζε ηνπ θηλδύλνπ πηώζεο. Σν 30% ησλ αηόκσλ πάλσ από ηα 65 πέθηνπλ ηνπιάρηζηνλ κία θνξά ην ρξόλν θαη πεξίπνπ νη κηζνί από απηνύο έρνπλ πέζεη θαη επαλάιεςε (Center for Disease Control and Prevention 2005). Έλα κεγάιν πνζνζηό από απηνύο πθίζηαληαη ζνβαξνύο ηξαπκαηηζκνύο, όπσο θάηαγκα ηζρίνπ θαη θξαληνεγθεθαιηθέο θαθώζεηο.

15 15 Οη πηώζεηο απνηεινύλ έλα θύξην πξόβιεκα γηα ηνπο ειηθησκέλνπο ελώ νη πεξηζζόηεξεο ζπκβαίλνπλ θαηά ηε βάδηζε θαη κπνξεί λα νθείινληαη ζε απόηνκεο ή ζειεκέλεο θηλήζεηο ή δηαηαξαρέο πνπ πξνέξρνληαη από ην εμσηεξηθό πεξηβάιινλ (π.ρ. θίλδπλνο παξαπαηήκαηνο) (Woolacott et al., 1993). Οη γπλαίθεο έρνπλ αλαινγηθά, πςειόηεξα πνζνζηά εκθάληζεο πηώζεο (Wild et al., 1980) θαη ην θαηλόκελν γίλεηαη πην έληνλν όζν απμάλεη ε ειηθία (Lach, 1991). Οη ειηθησκέλνη εκθαλίδνπλ πνιιέο θνξέο δπζθνιίεο θαη απμεκέλν θίλδπλν πηώζεο όηαλ εθηεινύλ θαζεκεξηλέο δξαζηεξηόηεηεο πνπ απαηηνύλ δπλακηθό έιεγρν ηεο ζηάζεο ηνπ ζώκαηνο (Tinetti et al., 1988). Ο θόβνο λέαο πηώζεο, πνπ απνθαιείηαη ε κεηά ηελ πηώζε αγρώδεο δηαηαξαρή, απνηειεί έλα λέν αλαγλσξίζηκν θιηληθό ζύλδξνκν ηεο 3 εο ειηθίαο (Tinetti et al., 2003). Ο ζπλδπαζκόο ςπρνινγηθώλ θαη ζσκαηηθώλ δηαηαξαρώλ πνπ πξνθαινύληαη από ηηο πηώζεηο έρνπλ σο απνηέιεζκα ηνλ πεξηνξηζκό ηεο απηνλνκίαο ησλ ειηθησκέλσλ, ηε ζπλδξνκή από κόληκεο νηθηαθέο βνεζνύο, ηε κεηαθίλεζή ηνπο ζε νίθνπο επγεξίαο, ην ζάλαην αιιά θαη κηα ζεκαληηθή αύμεζε ρξήζεο ησλ ππεξεζηώλ πγείαο θαη ζπλνδό αύμεζεο ηνπ θόζηνπο πεξίζαιςεο (Tinetti et al., 1997). ε κηα πξόζθαηε κειέηε ην 50% ησλ ειηθησκέλσλ (70-85 εηώλ) πνπ είραλ πέζεη, αλέθεξαλ όηη θνβνύληαη κηα ελδερόκελε πηώζε. Δπηπιένλ ην 60% από απηνύο δήισζαλ όηη πεξηόξηζαλ ηελ θηλεηηθόηεηά ηνπο γηα ηελ απνθπγή κειινληηθώλ πηώζεσλ, ελώ 15% εμ απηώλ πεξηόξηζαλ ηελ θηλεηηθόηεηά ηνπο ζε ζεκαληηθό βαζκό (Berry et al., 2007). Ζ απνθαηάζηαζε από ηελ πηώζε, είλαη ζπλήζσο πνιύπινθε ιόγν ηεο θαθήο πνηόηεηαο ηεο δσήο. Μπνξεί λα πξνθαιέζεη, πεξηνξηζκέλε θηλεηηθόηεηα, ιεηηνπξγηθό καξαζκό απμάλνληαο ηνλ θίλδπλν γηα εηζαγσγή ζε εηδηθό ζεξαπεπηήξην (Rubenstein & Josephson, 2002; Tinetti et al., 2003). Απηόο ν ιεηηνπξγηθόο καξαζκόο, κέζν ηνπ θόβνπ

16 16 γηα πηώζε, κπνξεί λα νδεγήζεη ζε ζύλδξνκν άγρνπο γηα πηώζε, κε απνηέιεζκα ηελ θαηάζιηςε, ηε δεκηνπξγία αηζζεκάησλ έιιεηςεο πξνζηαζίαο θαη ηελ θνηλσληθή απνκόλσζε. Οη πηώζεηο ζηνπο ειηθησκέλνπο ζπάληα νθείινληαη ζε κία κνλαδηθή αηηία, αιιά ζπλήζσο επέξρνληαη από ην ζπλδπαζκό ηεο απνξύζκηζεο (γήξαλζεο) ηνπ θπζηνινγηθνύ νκνηνζηαηηθνύ κεραληζκνύ ηεο δηαηήξεζεο ηεο όξζηαο ζέζεο κε αηπρήκαηα (γιίζηξεκα, πξόζθξνπζε ζε αληηθείκελα, απώιεηα ηζνξξνπίαο) ή ππνθείκελα λνζήκαηα (ινηκώμεηο, αξξπζκίεο θαη άιια) (Ganz et al., 2007). Οη παξάγνληεο θηλδύλνπ ησλ πηώζεσλ ρσξίδνληαη ζε ελδνγελείο θαη εμσγελείο, αιιά ζπρλά νη πηώζεηο νθείινληαη ζε ζπλδπαζκό θαη ησλ δύν. πρλόηεξνη ελδνγελείο παξάγνληεο θηλδύλνπ είλαη νη ζρεηηδόκελνη κε ηε δηαηήξεζε ηεο όξζηαο ζέζεο, ην ηζηνξηθό πηώζεσλ, ε νξζνζηαηηθή ππόηαζε, ηα ρξόληα λνζήκαηα θαη ε γεξνληηθή άλνηα. Ζ δηαηήξεζε ηεο όξζηαο ζέζεο εμαξηάηαη από ηελ επαξθή πιεξνθόξεζε ηνπ εγθεθάινπ κέζσ ησλ αηζζεηηθώλ ζπζηεκάησλ θαη από ηελ ελεξγνπνίεζε ηνπ κπτθνύ ζπζηήκαηνο. ηνπο ειηθησκέλνπο παξαηεξείηαη κείσζε ηεο νπηηθήο νμύηεηαο, ηεο αληίιεςεο ηνπ βάζνπο θαη ηεο πξνζαξκνγήο ζην ζθνηάδη (Tinetti et al., 1997). Ζ ηδηνδεθηηθόηεηα ησλ άθξσλ βαζκηαία ράλεηαη θαη ε ιεηηνπξγία ηνπ αηζνπζαίνπ ζπζηήκαηνο πξνζβάιιεηαη ιόγσ ηεο κείσζεο ησλ ηξηρσηώλ θπηηάξσλ ηνπ ιαβπξίλζνπ θαη ησλ θπηηάξσλ ηνπ αηζνπζαίνπ γαγγιίνπ. Απηή ε κείσζε πξνθαιεί πεξαηηέξσ απώιεηα ηνπ ειέγρνπ ηεο όξζηαο ζέζεο (Tinetti et al., 1997). Οη νξγαληθέο αιιαγέο πνπ παξαηεξνύληαη ζηα ιεηηνπξγηθά ζπζηήκαηα ηνπ νξγαληζκνύ, σο απόξξνηα ηεο γήξαλζεο, έρνπλ σο απνηέιεζκα λα δηαθνξνπνηείηαη ε ηζνξξνπία κεηαμύ ελήιηθσλ θαη ειηθησκέλσλ (Streepey & Angulo-Kinzler, 2002). Γηα ηελ

17 17 επίηεπμε ηεο ηειεπηαίαο ην θηλεηηθό ζύζηεκα ρξεζηκνπνηεί ηξεηο δηαθνξεηηθέο ζηξαηεγηθέο, νη νπνίεο αλαθέξνληαη ζηνλ ηξόπν αλάπηπμεο ησλ κπτθώλ ζπλεξγηώλ. Απηέο είλαη ε ζηξαηεγηθή ηεο πνδνθλεκηθήο, ηνπ ηζρίνπ θαη ε ζηξαηεγηθή ηνπ βεκαηηζκνύ (Horak & Nashner, 1986). Ζ πξώηε εθδειώλεηαη ζε δηαηαξαρέο κηθξήο έληαζεο ελώ απηή ηνπ ηζρίνπ ζε εξεζίζκαηα κεγαιύηεξεο έληαζεο. Ζ ζηξαηεγηθή ηνπ βεκαηηζκνύ εθδειώλεηαη όηαλ ε δηαηαξαρή είλαη ηόζν κεγάιε ώζηε, ε θάζεηε πξνβνιή ηνπ Κ.Β. ηνπ αηόκνπ θηλείηαη έμσ από ηα όξηα ηεο βάζεο ζηήξημήο ηνπ, κε απνηέιεζκα λα ππάξρεη θίλδπλνο πηώζεο. Ο ηξόπνο πνπ ρξεζηκνπνηνύληαη νη ζηξαηεγηθέο ηζνξξνπίαο δηαθνξνπνηείηαη κε ηελ γήξαλζε. Γηα ηελ δηαηήξεζε ηεο δπλακηθήο ηζνξξνπίαο, νη λένη ζηεξίδνληαη πεξηζζόηεξν ζηε ζηξαηεγηθή ηεο πνδνθλεκηθήο, ελώ νη ειηθησκέλνη ζηε ζηξαηεγηθή ηνπ ηζρίνπ (Woollacott & Zederbauer-Hylton, 1989; Okaba et al., 2001). ε ζπλζήθεο ζηαηηθήο ηζνξξνπίαο, όηαλ κεηώλεηαη ε βάζε ζηήξημεο, νη ειηθησκέλνη εκθαλίδνπλ απμεκέλε ηαιάλησζε θαη ρξεζηκνπνηνύλ ηε ζηξαηεγηθή ηνπ ηζρίνπ θαζώο θαη ηε κηθηή ζηξαηεγηθή γηα λα δηαηεξήζνπλ ηελ ηζνξξνπία ηνπο (Amiridis et al., 2003; Hatzitaki et al., 2005). Σα ηειεπηαία ρξόληα, όιν θαη πεξηζζόηεξεο κειέηεο δείρλνπλ ηε ζεκαζία ηεο θπζηθήο άζθεζεο σο κέζν επηβξάδπλζεο ηεο δηαδηθαζίαο ηνπ θπζηθνύ εθθπιηζκνύ ιόγσ γήξαλζεο. Ζ ζσκαηηθή δξαζηεξηόηεηα, θαη θπξίσο ε βειηίσζε ηεο δύλακεο, έρεη βξεζεί λα είλαη απνηειεζκαηηθή ζηελ κείσζε ησλ πηώζεσλ (Gillespie et al., 2003), αιιά απαηηείηαη πεξαηηέξσ έξεπλα γηα λα δηαπηζησζεί εάλ απηέο νη επηδξάζεηο κπνξνύλ λα δηαηεξεζνύλ. Ζ βειηίσζε ηνπ ρξόλνπ αληίδξαζεο κπνξεί λα κεηώζεη απνηειεζκαηηθά ηνλ θίλδπλν ησλ πηώζεσλ (Hatzitaki et al., 2009).

18 18 Ο ζπλδπαζκόο αεξόβηαο άζθεζεο θαη άζθεζεο κε αληηζηάζεηο βειηηώλεη ηε κέζε θαη κέγηζηε δύλακε θαη ηε κπτθή αληνρή (Morse et all 2005). Πξνπόλεζε δύλακεο ππνκέγηζηεο έληαζεο θαη δηάξθεηαο δύν ρξόλσλ ζε ειηθησκέλεο γπλαίθεο είρε σο απνηέιεζκα ηελ αύμεζε ηεο δύλακεο θαηά κέζν όξν 80% ε νπνία κεηώζεθε κόιηο 8% κεηά από έλα ρξόλν κε επηηεξνύκελεο πξνπόλεζεο ρσξίο αύμεζε ηεο έληαζεο (Porter et al., 2002). Δπίζεο, ζεκαληηθή ειάηησζε ηνπ αξηζκνύ ησλ πηώζεσλ παξαηεξήζεθε ζε νκάδεο ειηθησκέλσλ πνπ έθαλαλ πξνπόλεζε: 1) δύλακεο θαη επθακςίαο θαη 2) δύλακεο θαη αληνρήο (Further et al., 1997). Αληίζεηα πνιινί εξεπλεηέο ππνζηεξίδνπλ ηελ άπνςε όηη ηα γεληθεπκέλα πξνγξάκκαηα κπτθήο ελδπλάκσζεο θαη βειηίσζεο ηεο επθακςίαο δελ είλαη απνηειεζκαηηθά ζηελ αληηκεηώπηζε ησλ πξνβιεκάησλ πνπ ζρεηίδνληαη κε ηνλ έιεγρν ηεο ηζνξξνπίαο (Spirduso & Cronin, 2001). Δπηπξόζζεηα αλ θαη ηα νθέιε ηεο αεξνβηθήο άζθεζεο γηα ηνλ πεξηνξηζκό ηεο απώιεηαο ηεο αεξόβηαο ηθαλόηεηαο θαη ζηε κείσζε ηεο ππέξηαζεο θαη ησλ θαξδηαγγεηαθώλ λνζεκάησλ είλαη απνδεθηά εληνύηνηο έξεπλεο ππνζηεξίδνπλ όηη απηή ε κνξθή άζθεζεο δελ είλαη απνηειεζκαηηθή ζηελ πξόιεςε ηεο απώιεηαο ηεο κπτθήο δύλακεο κε ηε γήξαλζε. (Harridge et al., 1997). Δλδηαθέξνλ παξνπζηάδνπλ νη έξεπλεο πνπ ππνζηεξίδνπλ όηη νη αζθήζεηο δύλακεο (εθηάζεηο γόλαηνο ζε δπλακόκεηξν) δελ κεηώλνπλ ηνλ θίλδπλν ησλ πηώζεσλ ζε ειηθησκέλα άηνκα (Carter et al., 2001). Δπίζεο, δε παξαηεξήζεθε δηαθνξά ζηελ ζπρλόηεηα ησλ πηώζεσλ ύζηεξα από ηελ εθαξκνγή πξνγξάκκαηνο ην νπνίν πεξηειάκβαλε αζθήζεηο βειηίσζεο ηεο δύλακεο θαη επθακςίαο θαη πξνπόλεζεο ηζνξξνπίαο (Mulrow et al., 1994). Ζ αζπκθσλία πνπ ππάξρεη κεηαμύ ησλ απνηειεζκάησλ ησλ δηάθνξσλ εξεπλώλ κπνξεί λα νθείιεηαη ζηνλ δηαθνξεηηθό ζρεδηαζκό ή ηελ δηάξθεηα ησλ πξνγξακκάησλ άζθεζεο. Δπηπιένλ, ηα γεληθεπκέλα

19 19 πξνγξάκκαηα κπτθήο ελδπλάκσζεο δελ ζηνρεύνπλ εμεηδηθεπκέλα ζηελ βειηίσζε ησλ κεραληζκώλ εθείλσλ πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ ηζνξξνπία. Γηα ηελ δηαηήξεζε ηεο ηζνξξνπίαο είλαη απαξαίηεηε ε ζπκκεηνρή θαη επνκέλσο ε θαιή ιεηηνπξγία θαη άιισλ νξγαληθώλ ζπζηεκάησλ όπσο ην αηζζεηεξηαθό-αληηιεπηηθό θαη ην Κεληξηθό Νεπξηθό ύζηεκα. Δπνκέλσο, πξνγξάκκαηα εμάζθεζεο γηα ηελ βειηίσζε ηεο ηζνξξνπίαο ζα πξέπεη λα επηδξνύλ ζπζηεκαηηθά θαη ζηνρεπόκελα ζε όια ηα αηζζεηεξηαθά θαη θηλεηηθά ζπζηήκαηα πνπ ζπκκεηέρνπλ ζηνλ έιεγρν ηεο ηζνξξνπίαο. Δπηπιένλ, ε ζσκαηηθή θαηαπόλεζε πνπ επηθέξεη ε πξνπόλεζε κε βάξε, αιιά θπξίσο ε δηάξθεηα πνπ ζα πξέπεη λα έρεη ε άζθεζε γηα λα επηθέξεη ην επηζπκεηό απνηέιεζκα, είλαη αλαζηαιηηθνί παξάγνληεο ζπκκεηνρήο ζε απηό (Ryan et al., 1995). Σα ηειεπηαία ρξόληα αξθεηέο είλαη νη έξεπλεο πνπ ρξεζηκνπνηνύλ λέεο, ελαιιαθηηθέο κεζόδνπο άζθεζεο, κε ζθνπό ηελ βειηίσζε ηεο ηζνξξνπίαο θαη ηελ κείσζε ηνπ θηλδύλνπ ησλ πηώζεσλ ζε ειηθησκέλα άηνκα. Μία από απηέο είλαη θαη ε πξνπόλεζε κέζσ ηεο πνιεκηθήο ηέρλεο Tai Chi. Πην ζπγθεθξηκέλα, εξεπλεηηθά δεδνκέλα δείρλνπλ όηη ειηθησκέλνη αζθνύκελνη ηνπ Tai Chi έδεημαλ: 1) αύμεζε ηεο απηόαπνηειεζκαηηθόηεηαο θαη ηεο θπζηθήο ιεηηνπξγηθόηεηαο, 2) κείσζε ηεο ζπρλόηεηαο ησλ πηώζεσλ εληόο θαη εθηόο ζπηηηνύ, (JX Li et al, 2001), ζε κεξηθέο κειέηεο αλαθέξζεθε κείσζε ησλ πηώζεσλ κέρξη 48% ζε ειηθησκέλα άηνκα (Wolf et al, 2001), 3) αύμεζε ηεο κηθξνθπθινθνξηαθήο ιεηηνπξγίαο θαηά ηε δηάξθεηα ηεο άζθεζεο (Wang et al, 2001), 4) βειηίσζε θαηά 65% ζηηο ιεηηνπξγίεο πνπ απαηηνύληαη ζηελ θαζεκεξηλή δξαζηεξηόηεηα ησλ ειηθησκέλσλ όπσο ην πεξπάηεκα ε αλύςσζε από ηελ θαξέθια θαη ην ηξέμηκν, 5) βειηίσζε ηεο θαξδηναλαπλεπζηηθήο θαη γλσζηηθήο ιεηηνπξγίαο (Wong et al., 2001) θαη

20 20 ηέινο αύμεζε ηεο αεξόβηαο ηθαλόηεηαο, ηεο δύλακεο ησλ εθηείλνλησλ θαη θακπηήξσλ κπώλ ηνπ γνλάηνπ, θαη ηεο κπτθήο αληνρήο (Lan et al., 2000). Πνιιέο είλαη νη κειέηεο πνπ ρξεζηκνπνίεζαλ ηελ νπηηθή αλαηξνθνδόηεζε σο κέζν άζθεζεο γηα ηελ βειηίσζε ηεο ηζνξξνπίαο. ε έξεπλα πνπ έγηλε ζε ειηθησκέλεο γπλαίθεο, πξόγξακκα εμάζθεζεο ηεζζάξσλ εβδνκάδσλ κε ηε ρξήζε νπηηθήο αλαηξνθνδόηεζεο, ν ρξόλνο εθηέιεζεο (αληίδξαζεο) ζηηο δνθηκαζίεο ηεο δπλακηθήο ηζνξξνπίαο θαζώο θαη η απνηειέζκαηα ηνπ ηεζη πεδίνπ Berg Balance Scale, έδεημαλ ζηαηηζηηθά ζεκαληηθή βειηίσζε ζηελ νκάδα άζθεζεο (Sihvonena et al, 2004). Ζ ζπζηεκαηηθή άζθεζε κε ηελ ρξήζε νπηηθήο αλαηξνθνδόηεζεο έρεη ζεηηθή επίδξαζε ζηελ βειηίσζε ηεο ηθαλόηεηαο απνθπγήο θηλνπκέλσλ εκπνδίσλ ζε ειηθησκέλεο γπλαίθεο (Ζatzitaki et al., 2009). Δπηπξόζζεηα πξόζθαηεο έξεπλεο έδεημαλ όηη, α) ε νπηηθή αλαηξνθνδόηεζε απμάλεη ηελ ηαρύηεηα επεμεξγαζίαο πιεξνθνξηώλ ζην νπηηθό ζύζηεκα πνπ είλαη ππεύζπλν γηα ηνλ πξαγκαηηθό ρξόλν αληίδξαζεο θαηά ηελ θαζνδεγνύκελε θίλεζε κε νπηηθό εξέζηζκα (Milner & Goodale, 2008) θαη β) ε εθαξκνγή ελόο παξεκβαηηθνύ πξνγξάκκαηνο κε αζθήζεηο επθηλεζίαο ζε ζπλδπαζκό κε νπηηθή αλαηξνθνδόηεζε είλαη πην απνηειεζκαηηθό ζηελ βειηίσζε ηεο ηζνξξνπίαο ζηνπο ειηθησκέλνπο, από ην ίδην πξόγξακκα ρσξίο νπηηθή αλαηξνθνδόηεζε ( Reed-Jones et al., 2011). Ζ κέζνδνο Pilates, πνπ αξρηθά αλαπηύρζεθε από ηνλ Joseph Pilates, κεηά ηνλ Παγθόζκην Πόιεκν, πεξηγξάθεηαη από ηνπο εηδηθνύο σο κηα κνλαδηθή κέζνδν ηεο θπζηθήο δξαζηεξηόηεηαο πνπ ρξεζηκνπνηεί έλα ζπλδπαζκό ηεο ελδπλάκσζεο θαη δηάηαζεο ησλ κπώλ κε ηελ αλαπλνή γηα ηελ αλάπηπμε κπώλ ηνπ θνξκνύ θαη ηελ βειηίσζε ηεο ηζνξξνπίαο ( Smith & Smith, 2005; Bernardo, 2007; Cozen, 2000 Kloubec, 2005;

21 21 Smith & Smith, 2004; Latey, 2001). Ο J. Pilates ραξαθηήξηδε ηε κέζνδό ηνπ. «Ήπηα γηα εγθύνπο, αζθαιή γηα ηνπο ππεξήιηθεο, δπλακηθή γηα ηνπο αζιεηέο θαη ηνπο ρνξεπηέο». Παξά ην γεγνλόο όηη πξόζθαηεο κειέηεο (Caldwell, Adams, Harrison, Triplett, 2009; Johnson, Larsen, Ozawa, Wilson, 2007), αλέθεξαλ όηη νη αζθήζεηο Pilates είλαη θαηάιιειεο γηα θάζε ειηθία, θάζε ζώκα θαη γηα όιεο ηηο δπλαηόηεηεο θπζηθήο θαηάζηαζεο ιόγσ ηεο δπλαηόηεηαο ηξνπνπνίεζεο ησλ θηλήζεσλ (Kaesler, Mellifont, Kelly, Taaffe, 2007; Kloubec, 2005 Segal, Hein, Basford, 2005), νη πεηξακαηηθέο πξνζπάζεηεο, εμαθνινπζνύλ λα είλαη πεξηνξηζκέλεο θαη δελ επηηξέπνπλ ζηνπο εξεπλεηέο λα δηακνξθώζνπλ ζαθή ζπκπεξάζκαηα ζρεηηθά κε ηελ απνηειεζκαηηθόηεηα ησλ αζθήζεσλ Pilates γηα ηε βειηίσζε ηεο θπζηθήο ιεηηνπξγίαο ζε ειηθησκέλνπο. Ζ άζθεζε Pilates είρε επεξγεηηθά απνηειέζκαηα ζε γπλαίθεο κέζεο ειηθίαο κε κπνζθειεηηθό πόλν ιόγσ πξνβιεκάησλ ζηε ζπνλδπιηθή ζηήιε (Souza & Vieira, 2006). Δπίζεο ε ίδηα κνξθή άζθεζεο δηάξθεηαο 8 εβδνκάδσλ είρε ζεηηθά απνηειέζκαηα ζε δηάθνξνπο δείθηεο θπζηθήο θαηάζηαζεο ζε ελήιηθεο ρσξίο πξνεγνύκελε εκπεηξία κε απηή ηελ κνξθή άζθεζεο (Rogers & Gibson, 2009). Δπηπιένλ, νη Smith θαη Smith (2005) αλέθεξαλ όηη ην Pilates κπνξεί λα βειηηώζεη ηελ ηδηνδεθηηθόηεηα, ηελ ηζνξξνπία θαη ζπληνληζκό. Ζ άζθεζε Pilates κε πξνζαξκνζκέλεο ηερληθέο ηζνξξνπίαο είρε ζεηηθά απνηειέζκαηα ζηελ βειηίσζε ηεο ηζνξξνπίαο θαη ηεο ζηάζεο ηνπ ζώκαηνο ζε πγηείο ελήιηθεο (Johnson et al., 2007) αιιά θαη ζε ειηθησκέλα άηνκα (Hall et al., 1999). Δπίζεο, ππάξρνπλ κειέηεο πνπ επηζεκάλνπλ βειηίσζε ηεο θηλεηηθήο ιεηηνπξγίαο κε πξνζαξκνζκέλα πξνγξάκκαηα Pilates (Bernardo, 2007; Cozen, 2000; Kloubec, 2005; Smith & Smith, 2005). H άζθεζε κε ηελ κέζνδν Pilates κπνξεί λα κεηώζεη ηνλ θίλδπλν ηεο πηώζεο θαη λα βειηηώζεη ηελ ηζνξξνπία (Ġrez et al., 2009). Παξόια απηά, ππάξρεη αλάγθε γηα επηπιένλ δηεξεύλεζε

22 22 ησλ θαηαιιειόηεξσλ πξνγξακκάησλ άζθεζεο κε ηελ κέζνδν Pilates θαη ηελ εθηίκεζε ηεο απνηειεζκαηηθόηεηαο ηνπο ζηελ βειηίσζε ηεο ηζνξξνπίαο ησλ ειηθησκέλσλ αηόκσλ. Μία άιιε ελαιιαθηηθή κνξθή άζθεζεο πνιύ δηαδεδνκέλε είλαη ν ρνξόο. Ο ρνξόο απνηειεί δξαζηεξηόηεηα ζσκαηηθή θαη ςπρηθή, αηνκηθή θαη ζπιινγηθή πνπ αληηπξνζσπεύεη άζιεζε θαη ηέρλε, ςπραγσγία θαη πλεπκαηηθή άζθεζε (Schott Billmann, 1997). Ο ρνξόο σο θπζηθή δξαζηεξηόηεηα, πεξηέρεη ζηνηρεία, όπσο ε κνπζηθή, ν ξπζκόο θαη ε θίλεζε, πνπ ζπκπιεξώλνπλ ην έλα ην άιιν θαη απνηεινύλ καδί έλα άξξεθην θαη κνλαδηθό ζύλνιν. Γηα ηνπο πεξηζζόηεξνπο ειηθησκέλνπο, ν ρνξόο είλαη πξάγκαηη κηα επράξηζηε δξαζηεξηόηεηα: είλαη άζθεζε, ηθαλόηεηα, ζπληξνθηθόηεηα θαη κηα ξνκαληηθή ερώ από ηα λεαληθά ρξόληα (Thompson, Itzin, & Abendstern, 1990). Άιισζηε ν ρνξόο είλαη κηα ηδηαίηεξα δεκνθηιήο δξαζηεξηόηεηα γηα ηα άηνκα ηξίηεο ειηθίαο, θαζώο δελ είλαη κόλν κηα επράξηζηε θπζηθή εκπεηξία, αιιά παξάιιεια παξέρεη πνιιά ζεκαληηθά νθέιε θαη επθαηξίεο θνηλσληθνπνίεζεο γηα ηα ειηθησκέλα άηνκα (Cooper Thomas, 2002). Οη πεξηζζόηεξεο κειέηεο πνπ ρξεζηκνπνίεζαλ ηνλ ρνξό σο παξέκβαζε ζε ειηθησκέλνπο επηθεληξώζεθαλ ζηε βειηίσζε ησλ θαξδηαγγεηαθώλ παξακέηξσλ, ηελ βειηίσζε ηεο κπτθήο δύλακεο, ηεο ζηάζεο ηνπ ζώκαηνο θαη ηεο ηζνξξνπίαο (Shigematsu et al., 2002; Federici et al., 2005; Hui et al., 2008; Kreutz, 2008; Zhang et al., 2008; Sofianidis et al., 2009), θαη ιηγόηεξεο κειέηεο πνπ εμέηαζαλ ηελ επίδξαζε ηνπ ζηηο γλσζηηθέο ηθαλόηεηεο (Verghese, 2006; Alpert et al, 2009). Ο ρνξόο έρεη θαζηεξσζεί σο έλα ζεξαπεπηηθό εξγαιείν γηα ηε ζεξαπεία ηεο λόζνπ ηνπ Parkinson (Fallik, 2007; Hackney,Earhart, 2009), ηελ άλνηα (Bengtsson, Ekman, 2002; Hokkanen et al., 2008), ππέξβαξα παηδηά (Murphy et al., 2009) θαη εθαξκόδεηαη ζε αζζελείο κε ζνβαξέο ςπρηθέο αζζέλεηεο (Hackney, Earhart, 2010). ε κηα ζπγθξηηηθή κειέηε αλάκεζα ζε ρνξό Tango θαη βάδηζκα

23 23 ε McKinley θαη νη ζπλεξγάηεο ηεο (2005) αλέθεξαλ θαιύηεξα απνηειέζκαηα ζηελ βειηίσζε ηεο ηζνξξνπίαο ζε ειηθησκέλα άηνκα πνπ αθνινύζεζαλ καζήκαηα εθκάζεζεο ρνξνύ Tango από ηα άηνκα πνπ εθηέιεζαλ πξόγξακκα βάδελ. Δπηπιένλ, νη ειηθησκέλνη πνπ ζπκκεηείραλ ζην ρνξό είραλ απμεκέλα θίλεηξα γηα ζπκκεηνρή ζηελ άζθεζε, θαη έδεημαλ βειηησκέλε ηζνξξνπία θαη ιεηηνπξγηθή θηλεηηθόηεηα (Frederici et al., 2005; Eyigor et al., 2008). 1.2 θνπόο ηεο έξεπλάο Ζ παξνύζα έξεπλα έρεη ζθνπό λα ζπγθξίλεη ηελ επίδξαζε δπν δηαθνξεηηθώλ πξνγξακκάησλ άζθεζεο, άζθεζε κε ηελ κέζνδν. Pilates θαη εθκάζεζε ιαηηλνγελνύο ρνξνύ ζε παξάγνληεο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ ηζνξξνπία θαη ηα θίλεηξα ζπκκεηνρήο ζηελ άζθεζε πγηώλ ειηθησκέλσλ αηόκσλ. Πην ζπγθεθξηκέλα ε έξεπλα ζρεδηάζηεθε γηα λα ζπγθξίλεη ηελ επίδξαζε ελόο πξνγξάκκαηνο εθκάζεζεο Pilates θη ελόο πξνγξάκκαηνο ιαηηλνγελή ρνξνύ ζηε: α) ζηαηηθή θαη δπλακηθή ηζνξξνπία ησλ πγεηώλ ειηθησκέλσλ αηόκσλ πνπ ζα ζπκκεηέρνπλ ζηα δύν πξνγξάκκαηα. β) ζηα θίλεηξα γηα ζπκκεηνρή ζε άζθεζε ησλ αηόκσλ πνπ ζα ζπκκεηέρνπλ ζηα δύν πξνγξάκκαηα.

24 εκαζία ηεο έξεπλαο Αλ θαη ππάξρνπλ έξεπλεο ζηελ βηβιηνγξαθία πνπ επηβεβαηώλνπλ ηελ ζεηηθή επίδξαζε ηεο κεζόδνπ άζθεζεο Pilates θαη ηνπ ρνξνύ ζηελ ελδπλάκσζε, ζηελ επιπγηζία, θαη ζηελ ηζνξξνπία, εληνύηνηο ππάξρεη έλα θελό ζηελ βηβιηνγξαθία όζσλ αθνξά ε ζπγθξηηηθέο κειέηεο αλάκεζα ζηα δύν είδε άζθεζεο. Αλακέλεηαη όηη ε παξνύζα έξεπλα ζα αλαδείμεη πνην από ηα δύν πξνγξάκκαηα άζθεζεο είλαη θαηαιιειόηεξν γηα ηελ βειηίσζε ηεο ηζνξξνπίαο ζε ειηθησκέλα άηνκα. Δπίζεο ζα αλαδείμεη πνηα είλαη ηα θίλεηξα γηα ζπκκεηνρή ζε απηά, έρνληαο ππόςε ηα επεξγεηηθά νθέιε θαη ησλ δύν κεζόδσλ άζθεζεο. Ο ρνξόο απνηειεί κία κνπζηθν-θηλεηηθή δεμηόηεηα ε νπνία απαηηεί ηνλ ζπληνληζκό ησλ θηλήζεσλ ηνπ ζώκαηνο κε ξπζκηθά ερεηηθά εξεζίζκαηα (ξπζκόο). Δπνκέλσο, αλαπηύζζεη ηελ ηθαλόηεηα πξνζαξκνγήο ηεο θίλεζεο ζηνλ ρξόλν, αλαπόζπαζην ζηνηρείν ηεο ηθαλόηεηαο δπλακηθήο ηζνξξνπίαο. Δπίζεο, ν ρνξόο εληζρύεη ην αίζζεκα ηθαλνπνίεζεο θαη δηαζθέδαζεο πνπ ιακβάλνπλ νη ζπκκεηέρνληεο θαηά ηελ άζθεζε ελώ ν ιαηηλνγελήο ρνξόο ηδηαίηεξα επηηξέπεη ηελ βειηίσζε θνηλσληθόηεηαο θαη αληαιιαγή εκπεηξηώλ θαη γλώζεσλ. Ζ κέζνδνο άζθεζεο Pilates ζπλδπάδεη ελδπλάκσζε θαη επεμία κε ηελ εθαξκνγή ηεο ζσζηήο αλαπλνήο ζηελ δηάξθεηα ηεο άζθεζεο, εληζρύεη ηνλ έιεγρν ηνπ ζώκαηνο κε ηελ εθαξκνγή ηεο ζσζηήο ελεξγνπνίεζεο ησλ κπώλ ηεο θνηιηαθήο ρώξαο (power-house), βειηηώλεη ηελ ηζνξξνπία κε ηελ εθαξκνγή ησλ αζθήζεσλ κε εηδηθά όξγαλα (Power-ball, θπιίλδξνπο, ιάζηηρα.). Σα ζπκπεξάζκαηα πνπ ζα πξνθύςνπλ από ηελ παξνύζα εξγαζία ζα ζπκβάινπλ ζηελ παξαγσγή λέαο γλώζεο θαη ηελ δηεξεύλεζε λέσλ ελαιιαθηηθώλ θαη

25 25 πην ειθπζηηθώλ κνξθώλ άζθεζεο γηα ηε βειηίσζε ηεο ηζνξξνπίαο ζε ειηθησκέλα άηνκα θαη πηζαλά ηελ αληηκεηώπηζε ηνπ πξνβιήκαηνο ησλ πηώζεσλ. 1.4 Δξεπλεηηθέο ππνζέζεηο 1) Οη ειηθησκέλνη πνπ ζπκκεηέρνπλ ζηα δύν πξνγξάκκαηα άζθεζεο (Pilates θαη Υνξόο) ζα βειηηώζνπλ ηελ ζηαηηθή θαη δπλακηθή ηζνξξνπία ζπγθξηηηθά κε ηνπο ζπκκεηέρνληεο ηεο Οκάδαο Διέγρνπ. 2) Σα δύν πξνγξάκκαηα άζθεζεο (Pilates θαη Υνξόο) ζα έρνπλ δηαθνξεηηθή επίδξαζε ζηελ ζηαηηθή θαη ηελ δπλακηθή ηζνξξνπία ησλ ειηθησκέλσλ αηόκσλ πνπ ζπκκεηέρνπλ ζε απηά. 3) Σα θίλεηξα ζπκκεηνρήο ησλ ειηθησκέλσλ έηζη όπσο απηά αμηνινγνύληαη κε ηελ θιίκαθα αμηνιόγεζεο ησλ θίλεηξσλ ζπκκεηνρήο ζε άζθεζε (R.E.P. Recreation Experience Preference Scales) (Driver et al., 1996), ζα δηαθέξνπλ αλάκεζα ζηα δύν πξνγξάκκαηα άζθεζεο ζα είλαη δηαθνξνπνηεκέλα. 1.5 ηαηηζηηθέο (Μεδεληθέο) Τπνζέζεηο 1) Γελ ππάξρεη ζηαηηζηηθά ζεκαληηθή αιιειεπίδξαζε κεηαμύ νκάδαο άζθεζεο (Οκάδα Pilates, Οκάδα Υνξνύ, Οκάδα Διέγρνπ) θαη ρξόλνπ κέηξεζεο (Αξρηθή, Σειηθή) ζηηο παξακέηξνπο αμηνιόγεζεο ηεο ζηαηηθήο ηζνξξνπίαο (κέγηζηε θαη Σππηθή Απόθιηζε ηεο γξακκηθήο κεηαηόπηζεο ηνπ Κέληξνπ Πίεζεο (ΚΠ), κέγηζηε θαη Σππηθή Απόθιηζε ηεο γσληαθήο κεηαηόπηζεο ηνπ θνξκνύ) θαηά ηελ εθηέιεζε ησλ αζθήζεσλ ζηαηηθήο ηζνξξνπίαο ( Γηπνδηθή ζηάζε, ζηάζε «Πειαξγόο»).

26 26 2) Γελ ππάξρεη ζηαηηζηηθά ζεκαληηθή αιιειεπίδξαζε κεηαμύ νκάδαο άζθεζεο (Οκάδα Υνξνύ, Οκάδαο Pilates, Οκάδα Διέγρνπ) θαη ρξόλνπ κέηξεζεο (Αξρηθή, Σειηθή) ζηηο παξακέηξνπο αμηνιόγεζεο ηεο δπλακηθήο ηζνξξνπίαο (κέγηζην εύξνο θαη Σππηθή Απόθιηζε ηεο ηαιάλησζεο ηνπ ΚΠ θαη ηνπ θνξκνύ) θαηά ηελ εθηέιεζε ησλ αζθήζεσλ δπλακηθήο ηζνξξνπίαο (ξπζκηθή ηαιάλησζε κπξνο-πίζσ κε θαη ρσξίο θαζνδεγεηηθό εξέζηζκα). 3) Γελ ππάξρεη ζηαηηζηηθά ζεκαληηθή αιιειεπίδξαζε κεηαμύ νκάδαο άζθεζεο (Οκάδα Pilates, Οκάδα Υνξνύ, Οκάδα Διέγρνπ) θαη ρξόλνπ κέηξεζεο (Αξρηθή, Σειηθή) ζηνλ δείθηε αμηνιόγεζεο ηεο ηζνξξνπίαο πνπ πξνθύπηεη από ην ηεζη πεδίνπ MINI-BESTest of BALANCE - Balance Evaluation System s Test ( Franchignoni et al., 2009). 4) Γελ ππάξρεη ζηαηηζηηθά ζεκαληηθή δηαθνξά κεηαμύ ησλ δύν νκάδσλ άζθεζεο. (Οκάδα Pilates,Οκάδα Υνξνύ) ζηνλ δείθηε αμηνιόγεζεο ησλ θίλεηξσλ ζπκκεηνρήο ζηελ άζθεζε R.E.P. Recreation Experience Preference Scales, (Driver et al., 1996). 1.6 Οξηνζέηεζε ηεο Έξεπλαο 1) Ζ ζηαηηθή θαη δπλακηθή ηζνξξνπία αμηνινγήζεθε ζην νξζνθαλνληθό (θαξηεζηαλό) ζύζηεκα αμόλσλ κε ηελ ρξήζε δηπινύ δπλακνδάπεδνπ. 2) Ζ αμηνιόγεζε ηεο ηαιάλησζεο ηνπ θνξκνύ έγηλε κε ηελ ηνπνζέηεζε ειεθηξνκαγλεηηθνύ αηζζεηήξα ζηνλ έβδνκν απρεληθό ζπόλδπιν (Α7). 3) Ζ επίδξαζε ησλ δύν πξνγξακκάησλ (Pilates θαη εθκάζεζεο ιαηηλνγελή ρνξνύ αμηνινγήζεθε κε αξρηθή θαη ηειηθή κέηξεζε (3 κήλεο κεηά). Ζ ζπλνιηθή δηάξθεηα ησλ πξνγξακκάησλ είλαη ηξεηο κήλεο.

27 27 4) Οη ρνξνί πνπ επηιέρζεθαλ ήηαλ ζπγθεθξηκέλνη, ρακειήο εληάζεσο, ελδεηθηηθνί ηεο ειηθίαο θαη ησλ θπζηθώλ ηθαλνηήησλ ηνπ δείγκαηνο. 5) Οη αζθήζεηο ηεο κεζόδνπ Pilates πνπ επηιέρζεθαλ ήηαλ ελδεηθηηθνί ηεο ειηθίαο θαη ησλ θπζηθώλ ηθαλνηήησλ ηνπ δείγκαηνο, εμεηδηθεπκέλεο ζηελ βειηίσζε ηνπ ειέγρνπ ηεο ζηάζεο ηνπ ζώκαηνο, ηεο δύλακεο ηεο πνδνθλεκηθήο άξζξσζεο θαη ηεο ηζνξξνπίαο ζε ζπλζήθεο θαζεκεξηλώλ πξνθιήζεσλ. 1.7 Πεξηνξηζκνί ηεο έξεπλαο Οη ζπκκεηέρνληεο επηιέρζεθαλ ηπραία από ηα Κέληξα Αλνηρηήο Πξνζηαζίαο Ζιηθησκέλσλ ( Κ.Α.Π.Ζ) ηνπ δήκνπ Θεζζαινλίθεο. Δπνκέλσο δελ απνηεινύλ ηελ πην αληηπξνζσπεπηηθή νκάδα ειηθησκέλσλ γηαηί έρνπλ απμεκέλε θπζηθή δξαζηεξηόηεηα θαη ζπκκέηνρή ζε δξαζηεξηόηεηεο ηνπ Κ.Α.Π.Ζ. Ο αξηζκόο ησλ αζθνύκελσλ πνπ ζπκκεηείραλ ζηα πξνγξάκκαηα άζθεζεο Pilates θαη εθκάζεζεο ιαηηλνγελνύο ρνξνύ είλαη αξθεηά κηθξόο (12).

28 Λεηηνπξγηθνί νξηζκνί 1) Ηζνξξνπία είλαη ε ηθαλόηεηα δηαηήξεζεο ηνπ Κέληξνπ Βάξνπο (ΚΒ) ηνπ ζώκαηνο κέζα ζηα όξηα ηεο βάζεο ζηήξημεο θαηά ηελ εθαξκνγή εζσηεξηθά ή εμσηεξηθά πξνθαινύκελσλ απνζηαζεξνπνηεηηθώλ εξεζηζκάησλ (Balasubramaniam & Wing, 2002). 2) ηαηηθή ηζνξξνπία είλαη ε ηθαλόηεηα δηαηήξεζεο ηεο ζσζηήο ζηάζεο ηνπ ζώκαηνο όηαλ ην ΚΒ ηνπ ζώκαηνο δελ κεηαηνπίδεηαη ζην ρώξν. 3) Γπλακηθή ηζνξξνπία είλαη ε ηθαλόηεηα δηαηήξεζεο ηεο ζσζηήο ζέζεο ηνπ ζώκαηνο θαηά ηε δηάξθεηα κεηαθίλεζεο ηνπ ΚΒ ηνπ ζώκαηνο ζε όια ηα επίπεδα θαη πξνο όιεο ηηο θαηεπζύλζεηο. 4) Κέληξν Πίεζεο (ΚΠ) είλαη ην ζεκείν ζην επίπεδν ηεο βάζεο ζηήξημεο όπνπ ελεξγεί ε ζπληζηακέλε όισλ ησλ δπλάκεσλ αληίδξαζεο ηνπ εδάθνπο θαηά ηε δηάξθεηα ηεο ζηάζεο ή ηεο κεηαθίλεζεο. Αμηνινγείηαη κε ηε ρξήζε πιαηθόξκαο θαηαγξαθήο ηεο δύλακεο αληίδξαζεο. 5) Ζιεθηξνκαγλεηηθόο αηζζεηήξαο (δέθηεο) θαηαγξαθήο ζέζεο: ζπζθεπή ιήςεο ειεθηξνκαγλεηηθώλ ζεκάησλ από έλα πνκπό ηα νπνία νξίδνπλ ηε ρσξηθή ζέζε ηνπ δέθηε ζε έμη βαζκνύο ειεπζεξίαο (ηξεηο άμνλεο επζύγξακκεο θίλεζεο θαη ηξεηο άμνλεο πεξηζηξνθηθήο θίλεζεο).

29 29 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2 Αλαζθνπεθή- Βηβιηνγξαθίαο Σα πξνβιήκαηα ησλ αηόκσλ κεγάιεο ειηθίαο πξνζειθύνπλ όιν θαη ζπρλόηεξα ην ελδηαθέξνλ δηαθόξσλ επηζηεκνληθώλ νκάδσλ. Παγθνζκίσο, έλα από ηα ζπρλόηεξα πξνβιήκαηα ησλ αηόκσλ ηεο ηξίηεο ειηθίαο είλαη νη πηώζεηο. Έξεπλεο έρνπλ δείμεη όηη 1 ζηνπο 3 ειηθησκέλνπο άλσ ησλ 65 εηώλ πέθηεη, ηνπιάρηζηνλ, κία θνξά θάζε ρξόλν (Stevens, Olson, 2000; Cummings, Nevitt, 1994; Verma, Pickett, 2001; Satin, Lambert, Huber et al., 1990). Απηό ην γεγνλόο πξνζέιθπζε ην ελδηαθέξνλ ησλ δηαθόξσλ επηζηεκνληθώλ νκάδσλ, είηε απηέο έθαλαλ επηδεκηνινγηθή είηε εξεπλεηηθή θαηαγξαθή ησλ πηώζεσλ (Masud, Morris, 2001). ην θεθάιαην ηεο αλαζθόπεζεο παξνπζηάδνληαη πξνεγνύκελεο έξεπλεο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηεο εξεπλεηηθέο ππνζέζεηο ηεο παξνύζαο εξγαζίαο θαη ρσξίδνληαη ζε ηξεηο βαζηθέο ελόηεηεο. Ζ πξώηε ελόηεηα αλαθέξεηαη ζηνπο κεραληζκνύο ειέγρνπ θαη ηηο ζηξαηεγηθέο ηζνξξνπίαο. Ζ δεύηεξε πεξηιακβάλεη αλαθνξέο ζηηο επηπηώζεηο ηεο γήξαλζεο ζηα αληηιεπηηθά ζπζηήκαηα (όξαζε, θηλαίζζεζε-ηδηνδεθηηθόηεηα), ζην κπνζθειεηηθό ζύζηεκα, θαη ζηελ επίδξαζε ηνπο ζηνλ έιεγρν ηεο ηζνξξνπίαο. ηελ ηξίηε ελόηεηα γίλεηαη κηα πξνζπάζεηα αμηνιόγεζεο ησλ δηαθόξσλ κνξθώλ άζθεζεο θαη ηεο επίδξαζεο απηώλ ζηελ επηβξάδπλζε ησλ αιιαγώλ ζηα νξγαληθά ζπζηήκαηα ιόγσ ειηθίαο θαη ζηελ βειηίσζε ησλ ζηξαηεγηθώλ ηεο ηζνξξνπίαο. 2.1 Μεραληζκνί ειέγρνπ ηεο ηζνξξνπίαο Ζ δηαηήξεζε ηεο ηζνξξνπίαο γίλεηαη από κεραληζκνύο αλαηξνθνδόηεζεο ή πξόβιεςεο θαη εκπεξηέρεη ηνλ έιεγρν ηνπ Κέληξνπ Μάδαο (ΚΜ) (ζέζε θαη ηαρύηεηα)

30 30 εληόο ησλ αιιαγώλ θαη ησλ κεηαθηλήζεσλ ηεο Βάζεο ηήξημεο (Β) (Patla, 2003). Ο κεραληζκόο ηεο αλαηξνθνδόηεζεο (αληίδξαζεο) βαζίδεηαη ζηνλ αηζζεηεξηαθό εληνπηζκό ησλ απξνζδόθεησλ δηαηαξαρώλ ηεο δπλακηθήο ε ζηαηηθήο ηζνξξνπίαο. Ο έιεγρνο κέζσ ηεο αλαηξνθνδόηεζεο ζηεξίδεηαη ζηελ αλαγλώξηζε ησλ δηαηαξαρώλ κέζν ησλ αηζζεηεξηαθώλ ππνδνρέσλ, θύξηα, ηεο όξαζεο θαη ηεο ηδηνδεθηηθόηεηαο. Ο έιεγρνο κέζσ ηεο πξόβιεςεο βαζίδεηαη ζηελ εθηίκεζε ησλ αλακελόκελσλ δηαηαξαρώλ κε βάζε ηελ πξνεγνύκελε εκπεηξία πνπ δεκηνπξγνύληαη από θηλήζεηο πνπ βξίζθνληαη ζε εμέιημε ή από άιιεο ηαπηόρξνλεο θηλήζεηο κειώλ ηνπ ζώκαηνο. Έρεη βξεζεί επίζεο όηη ην θιεηζηόθύθισκα ειέγρνπ ηεο ηζνξξνπίαο (δειαδή ν κεραληζκόο ηεο αλαηξνθνδόηεζεο) είλαη πεξηζζόηεξν ζηαζεξό ζηνπο ειηθησκέλνπο (Inglin & Woollacott, 1988; Stelmach et al., 1990). Οη ειηθησκέλνη ρξεηάδνληαη πεξηζζόηεξν ρξόλν γηα ηνλ έιεγρν ηεο ηζνξξνπίαο κέζν ηνπ κεραληζκνύ ηεο αλαηξνθνδόηεζεο (θιεηζηνύ θπθιώκαηνο) (Collins et al., 1995). Σν αλζξώπηλν ζώκα αληηδξά ζε εμσηεξηθά ή εζσηεξηθά πξνθαινύκελα απνζηαζεξνπνηεηηθά εξεζίζκαηα ρξεζηκνπνηώληαο ηξεηο ζηξαηεγηθέο εμηζνξξόπεζεο νη νπνίεο ζθνπό έρνπλ ηελ δηαηήξεζε ηνπ ΚΒ κέζα ζηα όξηα ζηαζεξόηεηαο ρσξίο ηα πέικαηα λα ράζνπλ ηελ επαθή κε ηελ επηθάλεηα ζηήξημεο ή ρσξίο λα αιιάμνπλ ζέζε. Ζ ζηξαηεγηθή ηεο πνδνθλεκηθήο επαλαθέξεη ην ΚΒ ηνπ ζώκαηνο κέζα ζηα όξηα ηεο βάζεο ζηήξημεο παξάγνληαο κηα ξνπή ζηξέςεο γύξσ από ηελ πνδνθλεκηθή άξζξσζε (Nashner & McCollum, 1985; Horak & Nashner, 1986). Μηα απόηνκε θίλεζε ηνπ θνξκνύ γύξσ από ηηο αξζξώζεηο ηνπ ηζρίνπ ζπλνδεύεηαη από κηθξόηεξεο αληίζεηεο ζηξνθέο γύξσ από ηα ζθπξά θαη απηό αλαθέξεηαη σο ζηξαηεγηθή ηνπ ηζρίνπ, θαη δεκηνπξγεί κηα αληηζηαζκηζηηθή ξνπή γύξσ από ην ηζρίν ε νπνία επίζεο επαλαθέξεη ην ΚΒ ηνπ ζώκαηνο κέζα ζηα όξηα ζηαζεξόηεηαο πνπ νξίδνληαη από ηε βάζε ζηήξημεο (Nashner & McCollum, 1985; Duncan et al., 1990). Ζ ζηξαηεγηθή

31 31 ηνπ βεκαηηζκνύ είλαη ε ηξίηε ζηξαηεγηθή ε νπνία ρξεζηκνπνηείηαη γηα λα απνθεπρζεί κηα πηώζε ζηελ πεξίπησζε πνπ ην ΚΒ απνκαθξπλζεί πέξα ηεο πεξηκέηξνπ ησλ νξίσλ ζηαζεξόηεηαο, δεκηνπξγώληαο λέα βάζε ζηήξημεο θάησ από ην ΚΒ. Ζ επηινγή ηεο ζηξαηεγηθήο ηεο πνδνθλεκηθήο, ηνπ ηζρίνπ ή ηνπ βεκαηηζκνύ εμαξηάηαη από ηε δηάηαμε θαη ην κέγεζνο ηεο βάζεο ζηήξημεο, ηε ζέζε ηνπ ΚΒ ζε ζρέζε κε ηελ πεξίκεηξν ησλ νξίσλ ζηαζεξόηεηαο θαη ηελ ηαρύηεηα ηεο επηζπκεηήο θίλεζεο ηνπ ΚΒ. Ζ ζηξαηεγηθή ηεο πνδνθλεκηθήο είλαη πην απνηειεζκαηηθή όηαλ νη θηλήζεηο ηνπ ΚΒ ηνπ ζώκαηνο είλαη αξγέο θαη κέζα ζηελ πεξίκεηξν ησλ νξίσλ ζηαζεξόηεηαο θαζώο θαη όηαλ ε βάζε ζηήξημεο είλαη επαξθώο ζηαζεξή θαη κεγάιε ώζηε λα ππνζηεξίμεη ηελ αλάπηπμε ηεο ξνπήο, γύξν από ηελ πνδνθλεκηθή άξζξσζε. Γηα απόηνκεο θηλήζεηο ηνπ ΚΒ, γηα θηλήζεηο θνληά ζηελ πεξίκεηξν ησλ νξίσλ ζηαζεξόηεηαο ή όηαλ ε βάζε ζηήξημεο ζηελεύεη, ε ζηξαηεγηθή ηνπ ηζρίνπ είλαη πην απνηειεζκαηηθή. Παξόια απηά, επεηδή ε ζηξαηεγηθή ηνπ ηζρίνπ ζηεξίδεηαη ζε πξνζσξηλέο δπλάκεηο αδξάλεηαο πνπ δεκηνπξγνύληαη από απόηνκεο θηλήζεηο ηνπ θνξκνύ, νη θηλήζεηο ηνπ ηζρίνπ κπνξνύλ λα κεηαηνπίζνπλ ην ΚΒ γηα κηθξέο κόλν απνζηάζεηο θαη δελ κπνξνύλ λα ρξεζηκνπνηεζνύλ γηα λα δηαηεξήζνπλ ην ΚΒ ζε κία εθηόο θέληξνπ ζέζε. Δπηπιένλ, επεηδή ε αδξάλεηα ηεο κάδαο ηνπ θνξκνύ πνπ θηλείηαη θάκπηνληαο ην ηζρίν είλαη κεγάιε, απμάλεηαη ζεκαληηθά ν θίλδπλνο ηεο πηώζεο. (Tang & Woollacott, 1996). ηηο πεξηζζόηεξεο πεξηπηώζεηο, ν απνηειεζκαηηθόο έιεγρνο ηεο ηζνξξνπίαο εμαζθαιίδεηαη από ηνλ ζπλδπαζκό ηεο ρξήζεο ηεο ζηξαηεγηθήο ηεο πνδνθλεκηθήο θαη ηνπ ηζρίνπ. Όηαλ ε έληαζε ηνπ απνζηαζεξνπνηεηηθνύ εξεζίζκαηνο απμάλεηαη, ν έιεγρνο ηεο ηζνξξνπίαο κεηαβαίλεη ζηαδηαθά από ηελ πνδνθλεκηθή ζην ηζρίν. Ο Ακνηξίδεο, θαη νη ζπλεξγάηεο ηνπ (2003) εξεύλεζαλ ην πώο νη ειηθησκέλνη θαη νη λένη αληηδξνύλ θαη πξνζαξκόδνπλ ηε ζηάζε ηνπο ζε δξαζηεξηόηεηεο ζηαηηθήο

32 32 ηζνξξνπίαο απμαλόκελεο δπζθνιίαο. Οη πξνζαξκνγέο απηέο εμεηάζηεθαλ κέζα από ηηο δηαθπκάλζεηο ηνπ ΚΠ, ηεο ειεθηξνκπνγξαθηθήο δξαζηεξηόηεηαο ηεο πνδνθλεκηθήο θαη ηνπ ηζρίνπ θαη κέζα από ηελ θηλεκαηηθή αλάιπζε. Οη ζπκκεηέρνληεο ζηέθνληαλ πάλσ ζε δπλακνδάπεδν ζε ήξεκε ζηάζε, ζηε ζηάζε Romberg θαη ζε κνλνπνδηθή ζηήξημε. Ζ έξεπλα έδεημε όηη νη ειηθησκέλνη ζηεξίδνληαη πεξηζζόηεξν ζηελ ζηξαηεγηθή ηνπ ηζρίνπ, απμάλνληαο κε απηόλ ηνλ ηξόπν ζεκαληηθά ηνλ θίλδπλν πηώζεο, ελώ παξόκνηεο παξαηεξήζεηο δελ εκθαλίζηεθαλ ζηελ νκάδα ησλ λέσλ. πκπεξαζκαηηθά κπνξνύκε λα επηζεκάλνπκε όηη αλάινγα κε ηα εξεζίζκαηα πνπ δέρεηαη ην αλζξώπηλν ζώκα ν θηλεηηθόο κεραληζκόο ελεξγνπνηεί κία από ηηο ζηξαηεγηθέο ηζνξξνπίαο ρσξίο ε κία λα αλαηξεί ηελ άιιε αιιά ζε ζπλδπαζκό θαη ησλ δύν κε ζθνπό ηελ δηαηήξεζε ε απνθαηάζηαζε ηεο ζηάζεο ηνπ ζώκαηνο. Ο έιεγρνο ηεο ηζνξξνπίαο κέζν ηνπ κεραληζκνύ ηεο αλαηξνθνδόηεζεο εμαξηάηαη πξσηαξρηθά από νπηηθά δεδνκέλα θαη επεξεάδεηαη από γλσζηηθέο θαη πξνγελέζηεξεο εκπεηξίεο ζρεηηθέο κε ηελ πηζαλή δηαηαξαρή. Ζ απάληεζε πνπ κπνξεί λα ειεγρζεί κέζα από ηελ επαλαηξνθνδόηεζε, εμαζθαιίδεη όηη ε δηαηαξαρή απνθεύγεηαη νινζρεξώο (Patla et al., 2003). 2.2 Δπηπηώζεηο ηεο γήξαλζεο ζηα αληηιεπηηθά ζπζηήκαηα, ζην κπνζθειεηηθό ζύζηεκα θαη ζηνλ έιεγρν ηεο ηζνξξνπίαο Οξαζε Ζ όξαζε εθηηκά ηνλ πξνζαλαηνιηζκό ησλ καηηώλ θαη ηεο θεθαιήο ζε ζρέζε κε ηα δηάθνξα αληηθείκελα ηνπ πεξηβάιινληνο θαη παίδεη ζεκαληηθό ξόιν γηα ηε δηαηήξεζε ηεο ηζνξξνπίαο (Lee & Lishman, 1975). Ζ γήξαλζε επεξεάδεη ηελ όξαζε (Pyykko et al., 1988). Παξαηεξείηαη απώιεηα νπηηθήο αθξίβεηαο (Felson et al., 1989), θαη πεξηνξηζκό

33 33 νπηηθνύ πεδίνπ (Paulus et al., 1984). ε κηα ζηαζεξή επηθάλεηα, ην θιείζηκν ησλ καηηώλ ζα πξέπεη λα επηθέξεη κόλν ειάρηζηε αύμεζε ηεο ζηαηηθήο ηαιάλησζεο ζε πγηή άηνκα. Όηαλ όκσο δηαηαξάζζεηαη ηαπηόρξνλα θαη ε θηλαίζζεζε π.ρ. κεηαηνπίδνληαο ηε βάζε ζηήξημεο, ν απνθιεηζκόο ηεο όξαζεο ζα απμήζεη ηελ ηαιάλησζε ηνπ ζώκαηνο ζεκαληηθά (Horak et al.,1990; Diener et al., 1986; Dornan et al., 1978). Ζ όξαζε ζπλεηζθέξεη ζηνλ πξνζδηνξηζκό ηεο θαζεηόηεηαο ηνπ ζώκαηνο ζε ζρέζε κε ην πεξηβάιινλ θαη ηελ επζπγξάκκηζε ην ΚΒ ζε ζρέζε κε ηελ γξακκή ηεο βαξύηεηαο. Έηζη όηαλ έλα άηνκν εθηίζεηαη ζε κηα ζπλερή γξακκηθή ή ζηξνθηθή θίλεζε ηνπ νπηηθνύ πεδίνπ γηα παξάδεηγκα, ην ζώκα κεηαθηλείηαη ζηελ θαηεύζπλζε ηεο θίλεζεο ηνπ νπηηθνύ πεδίνπ (Horak et al., 1990). Κιείλνληαο ηα κάηηα γηα λα εμνπδεηεξσζεί ε όξαζε ή θηλώληαο ην νπηηθό πεξηβάιινλ, πξνθαιείηαη κηθξή, ζρεδόλ αλεπαίζζεηε αύμεζε ζηελ ηαιάλησζε ηνπ ΚΒ. Παξόια απηά, θάπνηεο κειέηεο αλαθέξνπλ κηθξέο αιιά ζηαηηζηηθά ζεκαληηθέο απμήζεηο ηεο ηαιάλησζεο θαηά ηε ζηάζε σο απνηέιεζκα ηνπ απνθιεηζκνύ ηεο όξαζεο (Amiridis et al., 2003). Οη ειηθησκέλνη δείρλνπλ όηη δπζθνιεύνληαη πεξηζζόηεξν ζηελ πξνζαξκνγή ηεο ζηάζεο ηνπ ζώκαηνο ζε λέα νπηηθά δεδνκέλα (Horak, Shupert & Mirθα, 1989; Redfern et al., 2001). Απνηειέζκαηα εξεπλώλ απέδεημαλ όηη νη ειηθησκέλνη απμάλνπλ ην εύξνο ηαιάλησζεο θαηά ηελ όξζηα ζηάζε, όηαλ πεξηζηξέθεηαη ην νπηηθό επίπεδν. πκπεξαζκαηηθά κπνξνύκε λα πνύκε όηη ππάξρεη κεγαιύηεξε εμάξηεζε από ηελ όξαζε ζε θαηαζηάζεηο όπνπ ηα δεδνκέλα ηεο όξαζεο αιιάδνπλ ζπλέρεηα (Peterka & Black, 1990, 1991; Redfern, & Bronstein, 2001). Οη ειηθησκέλνη ζπρλά πξνζπαζνύλ λα βξνπλ ζεκείν ζηήξημεο όηαλ ράλνπλ ηελ ηζνξξνπία ηνπο. γηα λα απνθύγνπλ ηελ πηώζε. Γη απηό ε όξαζε είλαη πνιύ ζεκαληηθή ζηηο θηλήζεηο πνπ ρξεηάδνληαη έθηαζε ηνπ ρεξηνύ θαη πηάζηκν θάπνηνπ αληηθεηκέλνπ (Ghafouri et al., 2004). Απηέο νη γξήγνξεο θηλήζεηο

34 34 απνηεινύλ ζπρλά ηελ απάληεζε ζηελ ζηαζεξνπνίεζε ηνπ ζώκαηνο (Maki & McIlroy, 1997; Bateni et al., 2004) Κηλαίζζεζε-ηδηνδεθηηθόηεηα ε ζηαζεξή επηθάλεηα ζηήξημεο ηα θηλαηζζεηηθά δεδνκέλα πνπ πξνέξρνληαη από ηηο δπλάκεηο επαθήο θαη ηηο θηλήζεηο κεηαμύ ησλ πεικάησλ θαη ηεο βάζεο ζηήξημεο, ειέγρνπλ ηελ ηζνξξνπία. (Diener & Dichgans, 1988). Όηαλ έλα άηνκν ζηέθεηαη ζε ζηαζεξή, ηζόπεδε επηθάλεηα ε ηαιάλησζε ηνπ ΚΒ είλαη πνιύ κηθξή ζε ζρέζε κε ηα όξηα ζηαζεξόηεηαο. Ζ παξνρή πιεξνθνξηώλ κέζν ηεο θηλαίζζεζεο επηηξέπεη ζε έλαλ αζζελή κε ακθίπιεπξν αηζνύζην έιιεηκκα λα δηαηεξήζεη ηελ ηαιάλησζε κέζα ζηα όξηα ζηαζεξόηεηαο έρνληαο ηα κάηηα ηνπ θιεηζηά (Nashmer, 1982b). Με ηελ πάξνδν ηεο ειηθίαο εκθαλίδεηαη κηα πξννδεπηηθή απώιεηα θπηηάξσλ ηνπ εγθεθάινπ,θαη κείσζε ηνπ αηζζεηηθνύ δέθηε εξεζηζκάησλ ησλ κπώλ ηνπ καηηνύ,όπσο θαη εθθπιηζηηθέο αιιαγέο ζην θπζηίδην θαη ζην ιαβύξηλζνπ ηνπ απηηνύ, κε απνηέιεζκα λα πεξηνξίδνπλ ηνλ έιεγρν ηεο ηζνξξνπίαο. (Kenshalo, 1979). Ο έιεγρνο ηεο ηζνξξνπίαο κέζσ ηνπ ζπζηήκαηνο ηεο ηδηνδεθηηθόηεηαο απαηηείηαη ηελ ζηηγκή ηεο κεηαηόπηζεο ηνπ ΚΒ ηνπ ζώκαηνο από θάπνηα εμσηεξηθή δύλακε. Ζ ηθαλόηεηα ηεο ηζνξξνπίαο παξνπζηάδεη έηζη πξννδεπηηθή επηδείλσζε ιόγσ ηεο ζηαδηαθήο απώιεηαο ησλ ζσκαην-αηζζεηηθώλ ππνδνρέσλ ησλ κπώλ ησλ θάησ άθξσλ (Woollacott, 1993). Οί ειηθησκέλνη έρνπλ κεησκέλε αληίιεςε εξεζίζκαηνο (Kenshalo, 1979) θαη αγγίγκαηνο (Bruce, 1980). Δμαηηίαο ηεο απώιεηαο ππνδνρέσλ θαη αηζζεηηθώλ ηλώλ θπξίσο ζηελ πεξηθέξεηα νη ειηθησκέλνη έρνπλ απμεκέλε εμάξηεζε από ηελ όξαζε ζηνλ έιεγρν ηεο ηζνξξνπίαο.

35 Μπνζθειεηηθό ζύζηεκα Δίλαη επξέσο απνδεθηό όηη ε απώιεηα κπτθήο κάδαο πνπ ζπλδέεηαη κε ηε γήξαλζε (ζαξθνπέληα) είλαη έλαο από ηνπο θύξηνπο θαζνξηζηηθνύο παξάγνληεο ηεο κπνζθειεηηθήο αδπλακίαο θαη κεησκέλεο θηλεηηθήο ιεηηνπξγηθόηεηαο ζε κεγάιε ειηθία.. Ζ ζπρλόηεηα ηεο ζαξθνπέληαο απμάλεηαη ζε άλδξεο θαη γπλαίθεο, αιιά ζηελ πξαγκαηηθόηεηα είλαη πςειόηεξε ζηνπο άλδξεο ειηθίαο άλσ ησλ 75 εηώλ (58%) από ηηο γπλαίθεο (45%). Ωζηόζν, πηζηεύεηαη όηη είλαη έλα κεγαιύηεξν πξόβιεκα δεκόζηαο πγείαο ζηηο γπλαίθεο, δεδνκέλνπ όηη δνπλ πεξηζζόηεξν θαη έρνπλ πςειόηεξα ζπλνιηθά πνζνζηά ηεο αλαπεξίαο (Wang et al., 1989). Ζ κπτθή αδπλακία ζηνπο ειηθησκέλνπο κπνξεί λα ζπκβάιεη ζην πξόβιεκα ησλ εύζξαπζησλ νζηώλ, απμάλνληαο ηνλ θίλδπλν ησλ πηώζεσλ (Marcus, 1995). Ωζηόζν, ε ζηελή ζρέζε κεηαμύ ησλ κπώλ θαη ησλ νζηώλ δελ εμεγείηαη κόλν από ηελ κείσζε ηεο ζσκαηηθήο δξαζηεξηόηεηαο (Rutherford & Jones, 1992). Ζ ειηθία θαίλεηαη όηη είλαη έλαο ζεκαληηθόο παξάγνληαο πνπ επζύλεηαη γηα ηελ απώιεηα ησλ ζπζηαιηώλ ηδηνηήησλ, ηελ απώιεηα κπτθήο κάδαο θαη ηελ κείσζε ηεο κπτθήο δύλακεο ζηνλ άλζξσπν. Οη κύεο αξρίδνπλ λα ράλνπλ έλα κεγάιν αξηζκό θηλεηηθώλ κνλάδσλ (Lexell, 1992; Bellew, 2002). Απηή ε κείσζε ηεο κπτθήο κάδαο απνδίδεηαη ζηελ κεησκέλε θπζηθή δξαζηεξηόηεηα πνπ ζπλνδεύεη ηελ γήξαλζε αιιά θαη κεησκέλε πξσηεηλν-ζύλζεζε. Μεηά ηελ ειηθία ησλ 60 εηώλ, ππάξρεη κεησκέλε ηθαλόηεηα θαηά 30%ζύλζεζεο πξσηετλώλ ζπγθξηηηθά κε ηελ αληίζηνηρε ηεο ειηθίαο ησλ 20 εηώλ (Hameed, Harridge, Goldspink, 2002). Ζ απώιεηα κπτθήο κάδαο νθείιεηαη θαη ζηελ κείσζε αξηζκώλ κπτθώλ ηλώλ πνπ επέξρεηαη κε ηελ ειηθία (Buskirk, 1990). Ζ κείσζε απηή αληηζηνηρεί ζην 10% πεξίπνπ ηνπ ζπλνιηθνύ αξηζκνύ ησλ κπτθώλ ηλώλ αλά 10 εηία κεηά ηελ ειηθία ησλ 50 εηώλ (Lexell et al., 1993). Οη ίλεο ηαρείαο ζπζηνιήο κεηώλνληαη πεξηζζόηεξν από ηηο ίλεο βξαδείαο ζπζηνιήο θαη απηό απνδίδεηαη ζε

36 36 λέθξσζε ησλ α-θηλεηηθώλ λεπξώλσλ ζηελ ζπνλδπιηθή ζηήιε (Enoka et al., 1999). εκαληηθόο αλαζηαιηηθόο παξάγνληαο είλαη ε ππνθηλεηηθόηεηα. Λόγσ γεξνληηθήο ζαξθνπέληαο νη κύεο είλαη θαηά 20% κηθξόηεξνη ζηνπο ειηθησκέλνπο ζε ζρέζε κε ηνπο λένπο (Klein et al., 2001; Narici et al., 2003; Morse et al., 2004). Οη κύεο πνπ επεξεάδνληαη πεξηζζόηεξν από ηελ γήξαλζε είλαη νη εθηείλνληεο ηνπ γνλάηνπ θαη ηεο πνδνθλεκηθήο (Winegard et al., 1996; Frontera et al., 2000). Οη ειηθησκέλνη εηώλ παξνπζηάδνπλ κείσζε ηεο δύλακεο ησλ εθηεηλόλησλ ηνπ γνλάηνπ θαηά 40% ηεο ξνπήο ησλ πεικαηηαίσλ θακπηήξσλ θαηά 25% θαζώο θη κείσζε θαηά 19% ηεο ειεθηξνκπνγξαθηθήο δξαζηεξηόηεηαο ησλ πεικαηηαίσλ θακπηήξσλ ζε ζρέζε κε λένπο 20-30εηώλ (Roos et al., 1999; Klein et al., 2004). Απηό είλαη πνιύ ζεκαληηθό θαζώο νη εθηέηλνληεο ηνπ γνλάηνπ θαη ηεο πνδνθλεκηθήο είλαη βαζηθνί κύεο γηα ηελ θηλεηηθή θαηάζηαζε ησλ ειηθησκέλσλ θαη γεληθά γηα ηηο θαζεκεξηλέο ηνπο δξαζηεξηόηεηεο. 2.3 Πξνγξάκκαηα άζθεζεο ζε ειηθησκέλα άηνκα Πξνγξάκκαηα κπτθήο ελδπλάκσζεο Σα πξνγξάκκαηα άζθεζεο πεξηιακβάλνπλ αεξόβηα άζθεζε, κπτθή ελδπλάκσζε, αζθήζεηο θηλεηηθόηεηαο, θαη επθακςίαο, θαη άζθεζε ησλ αηζζεηεξίσλ ππνδνρέσλ μερσξηζηά ή ζε ζπλδπαζκό γηα λα δηαηεξεζεί ν ηόλνο ησλ κπώλ θαζώο επίζεο θαη λα θαζπζηεξήζεη ε αλάπηπμε ησλ ρξόλησλ παζήζεσλ (Hakkinen et al., 1998). Αξθεηέο κειέηεο αλαθέξνπλ βειηηώζεηο ζηελ ηζνξξνπία κεηά από πεξηόδνπο πξνπνλήζεσλ δύλακεο (Lichtenstein et al., 1989; Topp et al., 1993). Αληίζεηα, θάπνηεο κειέηεο αλαθέξνπλ όηη ε γεληθή κπτθή ελδπλάκσζε νδήγεζε ζηελ αύμεζε ηεο κπτθήο δύλακεο ελώ ππήξραλ κηθξέο (Era, 1988; Judge et al., 1993; Skelton et al., 1995; Schlicht et al., 2001) ή θαζόινπ βειηηώζεηο ζηελ ηζνξξνπία (Grilly et

37 37 al., 1989). Απηό δείρλεη όηη ε βειηίσζε ηεο κπτθήο δύλακεο δελ ζεκαίλεη άκεζε βειηίσζε ηεο ηζνξξνπίαο ή ηεο θαζεκεξηλήο θηλεηηθήο ιεηηνπξγίαο ησλ ειηθησκέλσλ (Skelton et al., 1995). Πνιιέο κειέηεο έρνπλ δείμεη ηα νθέιε ηεο πξνπόλεζεο δύλακεο ζε ειηθησκέλνπο, κεηά από πξνπόλεζε δύλακεο κηθξήο δηάξθεηαο (Brown et al., 1990; Charette et al., 1991; Fiatarone et al., 1990) θαη κεγάιεο δηάξθεηαο (Lexell et al., 1995; McCartney et al., 1995; Pyka et al., 1994). ηελ πξαγκαηηθόηεηα, ηα άηνκα πνπ δηαηεξνύλ πςειά επίπεδα αληνρήο πνπ βαζίδνληαη ζε αεξόβηα πξνπόλεζε ζε κεγάιε ειηθία δελ παξνπζηάδνπλ ρακειόηεξν ξπζκό ηεο κείσζεο ηεο κπτθήο δύλακεο ησλ εθηεηλόλησλ κπώλ θπξίσο ησλ θάησ άθξσλ (Harridge et al., 1997). Ωο γεληθόο θαλόλαο, ζα κπνξνύζε λα αλαθεξζεί όηη πεξίπνπ 75% από ηα νθέιε ηεο βειηίσζεο δύλακεο ράλνληαη κέζα ζε 3 κήλεο από ην ηέινο ηεο άζθεζεο. Αληίζεηα, ε ηαθηηθή άζθεζε κε αληηζηάζεηο έρεη απνδεηρζεί όηη είλαη ηδηαίηεξα απνηειεζκαηηθή ζηελ αύμεζε ηεο κπτθήο κάδαο θαη δύλακεο, αθόκε θαη ζε πνιύ πξνρσξεκέλε ειηθία. εκαληηθέο βειηηώζεηο ηεο κπτθήο δύλακεο ζε κεγάιε ειηθία έρνπλ παξαηεξεζεί κε θνξηία άλσ ησλ 65% ηνπ κέγηζηνπ θνξηίνπ πνπ κπνξεί λα αξζεί (1-RM). Αλάινγα κε ηελ ειηθία, ην θύιν, ηε ιεηηνπξγία, ηε δηάξθεηα, ηελ έληαζε θαη ηε ζπρλόηεηα ηεο άζθεζεο, ην αξρηθό επίπεδν ηεο θπζηθήο θαηάζηαζεο, θαη ηελ κέζνδν αμηνιόγεζεο ηεο δύλακεο ησλ κπώλ, έρνπλ αλαθεξζεί αύμεζεο ηεο ηάμεο ηνπ 8-174%. Έλα πξόγξακκα κπτθήο ελδπλάκσζεο κε πςειέο αληηζηάζεηο δηάξθεηαο 12 εβδνκάδσλ κπνξεί λα βειηηώζεη ηελ αζηάζεηα πνπ παξαηεξείηαη θαηά ηελ εθηέιεζε ππνκέγηζησλ κπτθώλ έξγσλ (Keen et al., 1994). Σν 1997 o Cambell κε ηνπο ζπλεξγάηεο ηνπ, παξνπζίαζαλ ζεκαληηθέο πξνζαξκνγέο ζε ειηθησκέλα άηνκα (>80 εηώλ) κεηά από 2 ρξόληα άζθεζεο κε αζθήζεηο δύλακεο ζε ζπλδπαζκό κε αζθήζεηο ηζνξξνπίαο ζηελ

38 38 ηζνξξνπία (κείσζε ρξόλνπ ζηελ αλύςσζε από ηελ θαξέθια), θαη κείσζε ηνπ πνζνζηνύ εκθάληζεο ησλ πηώζεσλ. Πνιιά παξεκβαηηθά πξνγξάκκαηα γηα ειηθησκέλνπο ζπλδπάδνπλ ηαπηόρξνλα πξνπόλεζε ηζνξξνπίαο θαη κπτθήο ελδπλάκσζεο (McMurdo et al., 2000; Rubenstein et al., 2000; Hauer et al., 2001). Σα απνηειέζκαηα δελ ήηαλ πάληα ζεηηθά αλ θαη ζεκεηώζεθαλ ζεκαληηθέο βειηηώζεηο ζηηο κεηξήζεηο ηεο θπζηθήο θαηάζηαζεο. Ο Nelson θη νη ζπλεξγάηεο ηνπ ην 2003 εθάξκνζαλ έλα πξόγξακκα 26 εβδνκάδσλ κε αζθήζεηο δύλακεο ζε ζπλδπαζκό κε 2 αζθήζεηο ηζνξξνπίαο ζε ειηθησκέλα άηνκα (70-92 εηώλ). Ζ νκάδα άζθεζεο παξνπζίαζε 34% βειηίσζε ηεο ηθαλόηεηαο ηζνξξνπίαο ζε ζρέζε κε ηελ νκάδα ειέγρνπ. Γεδνκέλνπ ησλ παξαγόλησλ πνπ ζρεηίδνληαη κε ηνλ θίλδπλν πηώζεο, έρεη δνζεί πξόζθαηα πεξηζζόηεξε πξνζνρή ζην είδνο ησλ αζθήζεσλ πνπ βαζίδνληαη ζηε δύλακε, ηελ επειημία, ηελ ηδηνδεθηηθόηεηα. θαη ηνλ ζπληνληζκό ζηε θίλεζε (Santos et al., 2008). Οη (Liu Ambrose et al., 2004) πξαγκαηνπνίεζαλ έλα παξεκβαηηθό πξόγξακκα δηάξθεηαο 13 εβδνκάδσλ, ζην νπνίν ζπκκεηείραλ 98 γπλαίθεο (κ.ν=79 έηε), νη νπνίεο ρσξίζηεθαλ ζε ηξείο νκάδεο :ε πξώηε νκάδα παξαθνινύζεζε έλα πξόγξακκα κπτθήο ελδπλάκσζεο, ε δεύηεξε νκάδα παξαθνινύζεζε έλα πξόγξακκα βάδελ θαη ε ηξίηε νκάδα παξαθνινύζεζε έλα πξόγξακκα επιπγηζίαο. Κύξηνο ζηόρνο ησλ νκάδσλ, ήηαλ ε βειηίσζε ηεο ηθαλόηεηαο ηζνξξνπίαο. Από ηα απνηειέζκαηα δηαπηζηώζεθε, όηη ε πξώηε θαη ε δεύηεξε νκάδα πνπ παξαθνινύζεζαλ ηα πξνγξάκκαηα ελδπλάκσζεο θαη βάδελ παξνπζίαζαλ 6% βειηίσζε ηεο ηθαλόηεηαο ηζνξξνπίαο, ελώ ε ηξίηε νκάδα πνπ παξαθνινύζεζε ην πξόγξακκα επιπγηζίαο δελ είρε θακία βειηίσζε. πκπεξαζκαηηθά ηα πξνγξάκκαηα κπτθήο ελδπλάκσζεο βειηηώλνπλ ηελ ιεηηνπξγηθή θηλεηηθόηεηα αιιά όρη ηελ ηζνξξνπία θαη επνκέλσο δελ κεηώλνπλ ηελ πηζαλόηεηα πηώζεο. Απαηηείηαη πεξαηηέξσ έξεπλα γηα λα δηαπηζησζεί εάλ απηέο νη

39 39 επηδξάζεηο ηεο κπτθήο ελδπλάκσζεο ζηελ βειηίσζε ηεο δύλακεο κπνξνύλ λα δηαηεξεζνύλ. Ζ δύλακε, ε επειημία, ε ηζνξξνπία θαη ν ρξόλνο αληίδξαζεο κπνξεί λα είλαη απνηειεζκαηηθά ζηελ κείσζε ηνπ θηλδύλνπ ησλ πηώζεσλ (Hatzitaki et al.,; Patla, 2003) Πξνγξάκκαηα βειηίσζεο ηεο ηζνξξνπίαο κε ρξήζε αλαηξνθνδόηεζεο Οη κειέηεο πνπ ρξεζηκνπνίεζαλ ζηνρεπόκελα πξνγξάκκαηα εμάζθεζεο ηεο ηζνξξνπίαο αλαθέξνπλ ζεκαληηθέο βειηηώζεηο ζηελ ηζνξξνπία ειηθησκέλσλ αηόκσλ (Woollacott et al., 1993; Hu & Woollacott, 1994; Wolfson et al., 1996; Shumway-Cook et al., 1997). Έλα πξόγξακκα 8 εβδνκάδσλ κε εμάζθεζε κέζσ νπηηθήο αλαηξνθνδόηεζεο, ζε ειηθησκέλνπο κε ηζηνξηθό πηώζεο, ζεκείσζε βειηηώζεηο ηόζν ζηηο θιηληθέο δνθηκαζίεο εμέηαζεο ηεο ηζνξξνπίαο, όζν θαη ζηηο εξγαζηεξηαθέο κεηξήζεηο κε ηελ ρξήζε δπλακνπιαηθόξκαο (Rose & Clark, 2000). Ο (Wolfson et al., 1996) αλαθέξεη όηη έλα πξόγξακκα ηζνξξνπίαο 3 κελώλ εμάζθεζεο θίλεζεο κέζσ νπηηθήο αλαηξνθνδόηεζεο βειηίσζε ηελ απόδνζε ζην ρξόλν ζηήξημεο ζην έλα πόδη θαη ζηα εζειεκέλα όξηα ζηαζεξόηεηαο. Δπηπιένλ ζηηο πην δύζθνιεο δνθηκαζίεο ζηαηηθήο ηζνξξνπίαο ε νκάδα άζθεζεο έδεημε βειηίσζε, ζε ζρέζε κε ηελ νκάδα ειέγρνπ (Sihvonena et al., 2004). Ο Lajoie et al., (2004), εθάξκνζαλ έλα πξόγξακκα άζθεζεο κε ειεθηξνληθή αλαηξνθνδόηεζε, θαη βξήθαλ ζηαηηζηηθά ζεκαληηθή κείσζε ζην ρξόλν αληίδξαζεο ζηελ νκάδα άζθεζεο, ζηελ παιηλδξόκεζε ηνπ ζώκαηνο θαηά ηελ ζηάζε. πγθξίλνληαο κεηά από δύν εβδνκάδεο ηηο δύν νκάδεο ε δηαθνξά παξέκεηλε αθόκα θαη ζηελ επαλαιεπηηθή δνθηκαζία. Δπίζεο βξέζεθε ζηαηηζηηθά ζεκαληηθή βειηίσζε ηεο ηζνξξνπίαο όπσο απηή αμηνινγήζεθε από ην Berg Balance Scale ζηελ νκάδα άζθεζεο. ε κία άιιε έξεπλα βξέζεθε όηη ε αθνπζηηθή αλαηξνθνδόηεζε (ABF audio-biofeedback) είλαη θαηάιιειε κνξθή αλαηξνθνδόηεζεο

40 40 γηα λα αληηκεησπηζηεί ε αζηάζεηα. Σα απνηειέζκαηα έδεημαλ βειηίσζε ζηνλ έιεγρν ηεο ηζνξξνπίαο, αζθώληαο ηνλ εγθέθαιν ζηελ ρξίζε ηεο αλαηξνθνδόηεζεο (Dozza et al., 2005). Ζ ζπζηεκαηηθή άζθεζε κε ηελ ρξήζε νπηηθήο αλαηξνθνδόηεζεο έρεη ζεηηθή επίδξαζε ζηελ βειηίσζε ηεο ηθαλόηεηαο απνθπγήο θηλνπκέλσλ εκπνδίσλ ζε ειηθησκέλεο γπλαίθεο (Ζatzitaki et al., 2009). Δπηπξόζζεηα πξόζθαηεο έξεπλεο έδεημαλ όηη, α) ε νπηηθή αλαηξνθνδόηεζε απμάλεη ηελ ηαρύηεηα επεμεξγαζίαο πιεξνθνξηώλ ζην νπηηθό ζύζηεκα πνπ είλαη ππεύζπλν γηα ηνλ πξαγκαηηθό ρξόλν αληίδξαζεο θαηά ηελ θαζνδεγνύκελε θίλεζε κε νπηηθό εξέζηζκα (Milner & Goodale, 2008) θαη β) ε εθαξκνγή ελόο παξεκβαηηθνύ πξνγξάκκαηνο κε αζθήζεηο επθηλεζίαο ζε ζπλδπαζκό κε νπηηθή αλαηξνθνδόηεζε είλαη πην απνηειεζκαηηθό ζηελ βειηίσζε ηζνξξνπίαο ζηνπο ειηθησκέλνπο, από ην ίδην πξόγξακκα ρσξίο νπηηθή αλαηξνθνδόηεζε (Reed-Jones et al., 2011). Αληίζεηα βέβαηα, ζε άιιε έξεπλα δε βξέζεθαλ ζεκαληηθέο δηαθνξέο αλάκεζα ζηελ νκάδα πνπ ρξεζηκνπνίεζε ζηελ άζθεζε ηεο αλαηξνθνδόηεζε ζε ζρέζε κε ηελ νκάδα πνπ ζηελ άζθεζή ηεο, δε ρξεζηκνπνίεζε αλαηξνθνδόηεζε (Ruth et al., 2001) Δλαιιαθηηθνί ηξόπνη άζθεζεο γηα ηελ βειηίσζε ηεο ηζνξξνπίαο Tai-Chi Ο έιεγρνο ηεο ηζνξξνπίαο κπνξεί λα βειηησζεί κε ηε βνήζεηα ζπγθεθξηκέλσλ αζθήζεσλ θαη ηερληθώλ, νη νπνίεο ζηνρεύνπλ ζηελ ελδπλάκσζε κπτθώλ νκάδσλ ησλ θάησ άθξσλ, ηαθηηθή άζθεζε γηα πξνβιήκαηα ηνπ αηζνπζαίνπ ζπζηήκαηνο, αζθήζεηο θηλεηηθνύ ζπληνληζκνύ θαη ηδηνδεθηηθόηεηαο γηα βειηίσζε ηεο ζηάζεο ηνπ ζώκαηνο. Σν Tai-Chi

41 41 ζπλδπάδεη αξκνληθά όια απηά ηα ζηνηρεία θαη είλαη θαηάιιειν γηα ειηθησκέλνπο (Wolf et al., 1997). Σν 2004 πξαγκαηνπνηήζεθε έλα παξεκβαηηθό πξόγξακκα Tαη-Chi από ηνπο Tsang & Hui- Chan, ζην νπνίν ζπκκεηείραλ 49 ειηθησκέλα άηνκα (69,1±5,8 έηε), θαη ρσξίζηεθαλ ζε νκάδα εθπαίδεπζεο Tai-Chi θαη ζηελ νκάδα ειέγρνπ, κε ζηόρν ηελ βειηίσζε ζηελ ηθαλόηεηα ηεο ηζνξξνπίαο. Ζ νκάδα ειέγρνπ εθπαηδεύηεθε ζε έλα πξόγξακκα άζθεζεο κε 1,5 ρηι. βάδελ θαη αζθήζεηο επιπγηζία. Ζ νκάδα Tai Chi εκθάληζε ζεκαληηθή βειηίσζε ζηελ ηθαλόηεηα ηζνξξνπίαο, ζηελ ηαρύηεηα βεκαηηζκνύ θαη ζηελ ηθαλόηεηα αεξόβηαο αληνρήο ζε ζρέζε κε ηελ νκάδα ειέγρνπ. Ο Thornton θαη νη ζπλεξγάηεο ην 2004 πξαγκαηνπνίεζαλ γηα 12 εβδνκάδεο έλα πξόγξακκα Tai-Chi πνπ πεξηιάκβαλε ηελ κνξθή αζθήζεσλyang. Οη ζπκκεηέρνληεο κηκήζεθαλ ηηο θηλήζεηο θαη ηηο ζηάζεηο ηνπ εθπαηδεπηή κε ηελ ίδηα ηαρύηεηα. πκκεηείραλ 40 γπλαίθεο (35-55 έηε), νη νπνίεο ρσξίζηεθαλ ηπραία ζε δύν νκάδεο (νκάδα άζθεζεο θαη νκάδα ειέγρνπ). Ζ νκάδα άζθεζεο Tai-Chi παξνπζίαζε βειηίσζε ηεο δπλακηθήο ηζνξξνπίαο θαη κείσζε ηεο αξηεξηαθήο πίεζεο. Πην ζπγθεθξηκέλα, εξεπλεηηθά δεδνκέλα δείρλνπλ όηη νη ειηθησκέλνη αζθνύκελνη ηνπ Tai Chi έδεημαλ: 1) αύμεζε ηεο απηό-απνηειεζκαηηθόηεηαο θαη ηεο θπζηθήο ιεηηνπξγηθόηεηαο, 2) κείσζε ηεο ζπρλόηεηαο ησλ πηώζεσλ εληόο θαη εθηόο ζπηηηνύ, (JX Li et al., 2001), ζε κεξηθέο κειέηεο αλαθέξζεθε κείσζε ησλ πηώζεσλ κέρξη 48% ζε ειηθησκέλα άηνκα (Wolf et al., 2001), 3) αύμεζε ηεο κηθξνθπθινθνξηαθήο ιεηηνπξγίαο θαηά ηε δηάξθεηα ηεο άζθεζεο (Wang et al.,2001), 4) βειηίσζε θαηά 65% ζηηο ιεηηνπξγίεο πνπ απαηηνύληαη ζηελ θαζεκεξηλή δξαζηεξηόηεηα ησλ ειηθησκέλσλ όπσο ην πεξπάηεκα ε αλύςσζε από ηελ θαξέθια θαη ην ηξέμηκν, 5) βειηίσζε ηεο θαξδηναλαπλεπζηηθήο θαη γλσζηηθήο ιεηηνπξγίαο (F.Li et al., 2001; Wong et al., 2001) θαη

42 42 ηέινο αύμεζε ηεο αεξόβηαο ηθαλόηεηαο, ηεο δύλακεο ησλ εθηείλνλησλ θαη θακπηήξσλ κπώλ ηνπ γνλάηνπ, θαη ηεο κπτθήο αληνρήο (Lan et al., 2000) Υνξόο Μέζα απ ηε θπζηθή έληαζε ν ρνξόο δηακνξθώλεη ηελ επζύηεηα θαη ειαζηηθόηεηα ησλ πνδηώλ (γνλάησλ-αζηξαγάισλ) θαη πξνζδίδεη επθνιία- ζηελ θίλεζε θαη κεηαηόπηζε ηνπ ζσκαηηθνύ βάξνπο. Με ηε θπζηθή πξνζπάζεηα ν ρνξόο, δξαζηεξηνπνηεί έλα ζεκαληηθό αξηζκό κπώλ, απμάλεη ηηο θαύζεηο, κε απνηέιεζκα λα επηδξά ζεηηθά ζην κεηαβνιηζκό γηα ηε δηαηήξεζε πγηνύο ζσκαηηθνύ βάξνπο, ηε ζπρλόηεηα αλαπλνήο θαη θπθινθνξίαο ηνπ αίκαηνο θαη επηηαρύλεη ηελ θαξδηαθή ιεηηνπξγία (Mazczuk, 1987). Ο ρνξόο δύλαηαη, αθόκε, λα βειηηώζεη ηελ επθακςία, ηελ ηζνξξνπία, ηε κπτθή δύλακε, ην ζπγρξνληζκό, ην κπτθό έιεγρν θαη ηε ζηάζε, θαζώο επίζεο ηελ ηθαλόηεηα ραιάξσζεο θαη ζπγθέληξσζεο (Birkel, 1998). Ζ ήπηα ρνξεπηηθή δξαζηεξηόηεηα κπνξεί λα πξνιακβάλεη ην θίλδπλν θαξδηαγγεηαθώλ παζήζεσλ, πςειήο αξηεξηαθήο πίεζεο θαη θαξθίλνπ, παξάιιεια βειηηώλεη ηελ ππθλόηεηα ησλ νζηώλ θαη ησλ ζπλδέζκσλ (Schott & Billman, 1997). Δπηπιένλ, βειηηώλεηαη ε επιπγηζία ησλ αξζξώζεσλ θαη ε κπτθή ηζρύο ηδηαίηεξα ησλ θάησ άθξσλ, θαζώο κέζα από έλα ζπλδπαζκό αξγώλ θαη γξήγνξσλ βεκάησλ ζηνπο ρνξνύο εμαζθνύληαη όιεο νη κπτθέο νκάδεο ησλ αζθνύκελσλ ρνξεπηώλ (Shigematsu et al., 2002). εκαληηθή είλαη θαη ε ζπκβνιή ηεο κνπζηθήο, σο αλαπόζπαζην ζηνηρείν ηνπ ρνξνύ, θαζώο έρεη απνδεηρζεί όηη ε ξπζκηθή κνπζηθή βειηηώλεη ην ζπληνληζκό ηεο βάδηζεο θαη ηνλ ηδηνδεθηηθό έιεγρν ησλ θηλήζεσλ αηόκσλ κε λεπξνκπτθέο θαη ζθειεηηθέο δηαηαξαρέο θαη νδεγεί ζε αύμεζε ηεο ζηαζεξόηεηαο θαη ηεο θηλεηηθόηεηαο (Staum, 1983; Kravitz, 1994). Μπνξεί, ζπλεπώο λα εηπσζεί όηη ν ρνξόο όρη κόλν επεξεάδεη ζεηηθά ηε

43 43 ζσκαηηθή θαηάζηαζε, αιιά επίζεο πξνάγεη ηελ πγεία ησλ ειηθησκέλσλ αηόκσλ. ε κηα ζπγθξηηηθή κειέηε αλάκεζα ζε ρνξό Tango θαη βάδηζκα ε McKinley θαη νη ζπλεξγάηεο ηεο (2005) αλέθεξαλ θαιύηεξα απνηειέζκαηα ζηελ βειηίσζε ηεο ηζνξξνπίαο ζε ειηθησκέλα άηνκα πνπ αθνινύζεζαλ καζήκαηα εθκάζεζεο ρνξνύ Tango από ηα άηνκα πνπ εθηέιεζαλ πξόγξακκα βάδελ. Δπηπιένλ, νη ειηθησκέλνη πνπ ζπκκεηείραλ ζην ρνξό είραλ απμεκέλα θίλεηξα γηα ζπκκεηνρή ζηελ άζθεζε, θαη έδεημαλ βειηησκέλε ηζνξξνπία θαη ιεηηνπξγηθή θηλεηηθόηεηα (Frederici et al., 2005; Eyigor et al., 2008). ηελ έξεπλα ηνπ ν Zhang θαη νη ζπλεξγάηεο ηνπ (2008) ζύγθξηλαλ ειηθησκέλνπο ρνξεπηέο θνηλσληθνύ ρνξνύ κε νκάδα ειέγρνπ πνπ δελ εθηεινύζε θακία δξαζηεξηόηεηα θαη βξήθαλ βειηίσζε ζηελ ζηάζε ηνπ ζώκαηνο θαη ζηνλ ρξόλν αληίδξαζεο. Ο Wallmann θαη ε νκάδα ηνπ (2008) εθάξκνζαλ έλα πξόγξακκα ηδαδ ρνξνύ ζε γπλαίθεο εηώλ γηα 15 εβδνκάδεο κε κία ζπλεδξία ηελ εβδνκάδα δηάξθεηαο 90 ιεπηώλ ηελ δεύηεξε κέηξεζε βξήθαλ βειηίσζε ζηελ ζηαηηθή ηζνξξνπία. Ο νθηαλίδεο θαη νη ζπλεξγάηεο ηνπ ην 2009 εθάξκνζαλ έλα πξόγξακκα παξαδνζηαθώλ ειιεληθώλ ρνξώλ ζε ειηθησκέλα άηνκα (κ.ν=68,93έηε) γηα 9 εβδνκάδεο κε 2 ζπλεδξίεο ηελ εβδνκάδα δηάξθεηαο 60ιεπηώλ. Μεηά ηελ νινθιήξσζε ηνπ πξνγξάκκαηνο άζθεζεο ζεκεηώζεθε ζηηο κεηξήζεηο ζεκαληηθή βειηίσζε ζηελ ζηαηηθή ηζνξξνπία (κείσζε κεηαηόπηζεο ΚΠ θαη ηαιάλησζεο ηνπ θνξκνύ ζηελ ζηάζε πειαξγνύ), θαη ζηελ δπλακηθή ηζνξξνπία (αύμεζε εύξνπο ηαιάλησζεο ηνπ θνξκνύ, ζηηο επαλαιακβαλόκελεο ηαιαληώζεηο ζην πξνζζνπίζζην επίπεδν) ζε ζύγθξηζε κε ηελ νκάδα ειέγρνπ πνπ δελ παξνπζίαζε αιιαγέο.

44 44 πκπεξαζκαηηθά νη πεξηζζόηεξεο κειέηεο πνπ ρξεζηκνπνίεζαλ ηνλ ρνξό σο παξέκβαζε ζε ειηθησκέλνπο επηθεληξώζεθαλ ζηε βειηίσζε ησλ θαξδηαγγεηαθώλ παξακέηξσλ, ηελ βειηίσζε ηεο κπτθήο δύλακεο, ηεο ζηάζεο ηνπ ζώκαηνο θαη ηεο ηζνξξνπίαο (Shigematsu et al., 2002; Federici et al., 2005; Hui et al., 2008; Kreutz, 2008; Zhang et al., 2008; Sofianidis et al., 2009). Γηα ηνπο ειηθησκέλνπο ν ρνξόο είλαη πξάγκαηη κία επράξηζηε άζθεζε πνπ βειηηώλεη ηελ ςπρηθή πγεία, ηνλώλεη ηελ απηνεθηίκεζε,θαη βνεζάεη ζηελ θνηλσληθνπνίεζε ηνπο (Thomson, Itzin & Abendstern, 1990) Pilates Ζ κέζνδνο Pilates, πνπ αξρηθά αλαπηύρζεθε από ηνλ Joseph Pilates, κεηά ηνλ Παγθόζκην Πόιεκν, πεξηγξάθεηαη από ηνπο εηδηθνύο σο κηα κνλαδηθή κέζνδν θπζηθήο δξαζηεξηόηεηαο πνπ ρξεζηκνπνηεί έλα ζπλδπαζκό ελδπλάκσζεο θαη δηάηαζεο ησλ κπώλ κε ηελ αλαπλνή γηα ηελ ελδπλάκσζε ησλ κπώλ ηνπ θνξκνύ θαη ηελ βειηίσζε ηεο ηζνξξνπίαο.( Smith&Smith, 2005; Bernardo,2007; Cozen, 2000; Kloubec, 2005; Latey, 2001). Σν 2010 ν Kloubec εθάξκνζε έλα πξόγξακκα κε ηελ κέζνδν Pilates (25 αζθήζεηο, basic mat routine ) ζε 25άηνκα (20γπλαίθεο θαη 5 άλδξεο εηώλ) γηα 12 εβδνκάδεο κε κία ζπλεδξία δηάξθεηαο 1 ώξαο 2 θνξέο ηελ εβδνκάδα..ηελ δεύηεξε κέηξεζε ηα απνηειέζκαηα έδεημαλ όηη ππήξμε βειηίσζε ζεκαληηθή ζηελ κπτθή αληνρή θαη ζηελ ειαζηηθόηεηα ησλ θνηιηαθώλ θαη θάησ ξαρηαίσλ κπώλ αιιά δελ ππήξμε ζηαηηζηηθή ζεκαληηθή βειηίσζε ζηελ ζηάζε ηνπ ζώκαηνο θαη ζηελ ηζνξξνπία., ζε ζύγθξηζε κε ηελ νκάδα ειέγρνπ πνπ δελ πξαγκαηνπνίεζε θακία θπζηθή δξαζηεξηόηεηα. Αληίζεηα κηα άιιε έξεπλα ζηελ ίδηα ρξνληά (Rodrigues et al., 2010) πνπ ρξεζηκνπνίεζε ηελ κέζνδν Pilates ζηελ παξεκβαηηθή νκάδα απέδεημε όηη κεηά από 8 εβδνκάδεο άζθεζεο

45 45 κε 2 ζπλεδξίεο 1 ώξαο,2 θνξέο ηελ εβδνκάδα, ππήξμε ζηελ δεύηεξε κέηξεζε βειηίσζε ηεο ζηαηηθήο ηζνξξνπίαο,θηλεηηθήο ιεηηνπξγηθόηεηαο θαη πνηόηεηαο δσήο ζηα άηνκα πνπ ζπκκεηείραλ ζην πξόγξακκα ζε ζύγθξηζε κε ηελ νκάδα ειέγρνπ ε νπνία δελ παξνπζίαζε πξνζαξκνγέο. Δπίζεο ν Irez θαη νη ζπλεξγάηεο (2011) παξνπζίαζαλ ζεκαληηθά απνηειέζκαηα ζηελ βειηίσζε ηεο κπτθήο δύλακεο ζηνπο θάησ ξαρηαίνπο, ηνπ ρξόλνπ αληίδξαζεο,ηεο δπλακηθήο ηζνξξνπίαο, θαη ζηελ απνθπγή ηνπ θίλδπλν πηώζεσλ ζε 55 γπλαίθεο 60 εηώλ, πνπ παξαθνινύζεζαλ πξόγξακκα αζθήζεσλ κε ηελ κέζνδν Pilates γηα 12 εβδνκάδεο 2 θνξέο από 1 ώξα ηελ εβδνκάδα. Ζ νκάδα ειέγρνπ (25 γπλαίθεο) δελ εθηέιεζε θακία άζθεζε θαη δελ παξνπζίαζε θακία βειηίσζε. Ζ άζθεζε Pilates είρε επεξγεηηθά απνηειέζκαηα ζε γπλαίθεο κέζεο ειηθίαο κε κπνζθειεηηθό πόλν ιόγσ πξνβιεκάησλ ζηε ζπνλδπιηθή ζηήιε (Souza & Vieira, 2006). Δπίζεο ε ίδηα κνξθή άζθεζεο δηάξθεηαο 8 εβδνκάδσλ είρε ζεηηθά απνηειέζκαηα ζε δηάθνξνπο δείθηεο θπζηθήο θαηάζηαζεο ζε ελήιηθεο ρσξίο πξνεγνύκελε εκπεηξία κε απηή ηελ κνξθή άζθεζεο (Rogers & Gibson, 2009). Δπηπιένλ, νη Smith θαη Smith (2005) αλέθεξαλ όηη ην Pilates κπνξεί λα βειηηώζεη ηελ ηδηνδεθηηθόηεηα, ηελ ηζνξξνπία θαη ζπληνληζκό. Ζ άζθεζε Pilates κε πξνζαξκνζκέλεο ηερληθέο ηζνξξνπίαο είρε ζεηηθά απνηειέζκαηα ζηελ βειηίσζε ηεο ηζνξξνπίαο θαη ηεο ζηάζεο ηνπ ζώκαηνο ζε πγηείο ελήιηθεο (Johnson et al., 2007), αιιά θαη ζε ειηθησκέλα άηνκα (Hall et al., 1999). Δπίζεο, ππάξρνπλ κειέηεο πνπ επηζεκάλνπλ βειηίσζε ηεο θηλεηηθήο ιεηηνπξγίαο κε πξνζαξκνζκέλα πξνγξάκκαηα Pilates (Bernardo, 2007; Cozen, 2000; Kloubec, 2005; Smith & Smith, 2005). Παξόια απηά ππάξρεη αλάγθε γηα επηπιένλ δηεξεύλεζε ησλ θαηαιιειόηεξσλ πξνγξακκάησλ άζθεζεο κε ηελ κέζνδν Pilates θαη ηελ εθηίκεζε ηεο απνηειεζκαηηθόηεηαο ηνπο ζηελ βειηίσζε ηεο ηζνξξνπίαο ησλ ειηθησκέλσλ αηόκσλ.

46 Κξηηηθή ζεώξεζε ηεο βηβιηνγξαθίαο Από ηα παξαπάλσ γίλεηαη θαηαλνεηό όηη ηόζν ν ρνξόο όζν θαη ην Pilates κπνξνύλ λα απνηειέζνπλ έλα ζεκαληηθό ηξόπν εμάζθεζεο γηα ηελ αληηκεηώπηζε όισλ ησλ πξνβιεκάησλ πνπ επηθέξνπλ νη εθθπιηζηηθέο αιιαγέο πνπ παξαηεξνύληαη ζε όια ηα ζπζηήκαηα ηνπ νξγαληζκνύ ιόγσ ηεο γήξαλζεο. Δπεηδή ζηελ βηβιηνγξαθία ππάξρεη έλα θελό όζνλ αθνξά ηηο ζπγθξηηηθέο κειέηεο ησλ δύν πξνγξακκάησλ ζα γίλεη παξαθάησ κηα πξνζπάζεηα λα εξεπλεζεί θαη λα εμεηαζηεί ε επίδξαζε πνπ έρνπλ ηα δύν πξνγξάκκαηα ζηε ζσκαηηθή θαη ςπρηθή θαηάζηαζε ησλ αηόκσλ απηώλ. Θα εξεπλεζεί αλ θαη πόζν βειηηώλνπλ ηελ ζηαηηθή θαη δπλακηθή ηζνξξνπία ησλ ειηθησκέλσλ πνπ ζα ζπκκεηέρνπλ ζε απηά. Ζ ηζνξξνπία ζα αμηνινγεζεί ηόζν κε ηεζη πεδίνπ όζν θαη κε εξγαζηεξηαθά ηεζη. Δπίζεο ζα εξεπλεζεί αλ ππάξρνπλ δηαθνξέο ζηα θίλεηξα ζπκκεηνρήο ησλ ειηθησκέλσλ ζηα δύν πξνγξάκκαηα ρνξνύ θαη Pilates.

47 47 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3 ΜΔΘΟΓΟΛΟΓΗΑ ΣΖ ΔΡΔΤΝΑ 3.1 Γείγκα Σν δείγκα απνηέιεζαλ 32 άηνκα (άλσ ησλ 65 εηώλ) πνπ ζπκκεηείραλ εζεινληηθά ζηελ κειέηε. Ζ επηινγή ησλ ειηθησκέλσλ έγηλε ηπραία από ηα Κ.Α.Π.Ζ. (Κέληξν Αλνηρηήο Πξνζηαζίαο Ζιηθησκέλσλ) ησλ δηαθόξσλ δηακεξηζκάησλ ηνπ Γήκνπ Θεζζαινλίθεο. Σα άηνκα ρσξίζηεθαλ κε ηπραία επηινγή ζε ηξεηο νκάδεο. Ζ πξώηε νκάδα ζπκκεηείρε ζην πξόγξακκα Pilates,νκάδα Pilates, [(OP) n = 12 (4 άλδξεο θαη 8 γπλαίθεο κ.ν ειηθίαο: 70,76 ± 5.42 έηε)]. Ζ δεύηεξε νκάδα παξαθνινύζεζε ην πξόγξακκα εθκάζεζεο Λαηηλνγελνύο ρνξνύ,νκάδα Υνξνύ [(ΟΥ) n = 12 (3 άλδξεο θαη 9 γπλαίθεο κ.ν ειηθίαο: 70,59 ± 5,78 έηε)] θαη ε ηξίηε νκάδα απνηέιεζε ηελ νκάδα Διέγρνπ [(OΔ.) n = 12 (3 άλδξεο θαη 9 γπλαίθεο κ.ν ειηθίαο: 70,37 ± 5,97 έηε)] ηα νπνία ζπλέρηζαλ ηηο θαζεκεξηλέο ηνπο δξαζηεξηόηεηεο ρσξίο λα ζπκκεηέρνπλ ζε θάπνην νξγαλσκέλν πξόγξακκα άζθεζεο. Οη ζπκκεηέρνληεο δελ παξνπζίαζαλ ζνβαξά πξνβιήκαηα πγείαο (θαξδην-αγγεηαθά λνζήκαηα, κπνζθειεηηθά πξνβιήκαηα, ρξόληα λνζήκαηα) πνπ ζα κπνξνύζαλ λα ηνπο απνθιείζνπλ από ηελ έξεπλα. Σα άηνκα πνπ επηιέρηεθαλ δελ είραλ πξνεγνύκελε εκπεηξία κε ηελ κέζνδν άζθεζεο Pilates θαη ηνλ Λαηηλνγελή ρνξό. Δπίζεο δελ επηηξεπόηαλ λα ζπκκεηέρνπλ ζε άιιν πξόγξακκα άζθεζεο πξηλ ην παξεκβαηηθό πξόγξακκα ή θαηά ηε δηάξθεηα δηεμαγσγήο ηεο έξεπλαο. Όινη νη ζπκκεηέρνληεο ελεκεξώζεθαλ γηα ην ζθνπό ηεο έξεπλαο θαη ππέγξαςαλ ζπλαηλεηηθή επηζηνιή γηα ηελ εζεινληηθή ηνπο ζπκκεηνρή. Ζ ΟΔ ζπκκεηείρε κόλν ζηελ αξρηθή θαη ηειηθή αμηνιόγεζε ηεο ηζνξξνπίαο.

48 Πεξηγξαθή Οξγάλσλ Μέηξεζεο Γπλακνδάπεδν Ζ ζηαηηθή θαη δπλακηθή ηζνξξνπία πξηλ θαη κεηά ηελ παξέκβαζε αμηνινγήζεθε κε ηε βνήζεηα κηαο πιαηθόξκαο (Bertec Balance Plate, model 6501, BERTEC Corporation, USA) (εηθόλα 3.1). Οη δηαζηάζεηο ηεο πιαηθόξκαο είλαη 50 Υ 50 εθ. ηελ πιαηθόξκα βξίζθνληαη ελζσκαησκέλνη ηέζζεξηο κνλνδηάζηαηνη αηζζεηήξεο δύλακεο νη νπνίνη θαηαγξάθνπλ ηελ θάζεηε αληίδξαζε ηνπ εδάθνπο ζηηο ηέζζεξεηο γσλίεο από ηελ νπνία ππνινγίδεηαη ε ζπληζηακέλε θάζεηε δύλακε αληίδξαζεο θαη νη ξνπέο γύξσ από ηνλ πξνζζην-πίζζην (My) θαη κεησπηαίν (Mx) άμνλα.. Δπνκέλσο ε έμνδνο ηνπ αλαινγηθνύ ζήκαηνο από ηνλ εληζρπηή ηεο πιαηθόξκαο είλαη πιήξσο ξπζκηδόκελε (+ 5V) αλά εθηηκώκελε πεξηνρή θνξηίνπ ηεο πιαηθόξκαο. Ζ ζπλνιηθή ηάζε εμόδνπ ζε θάζε θαλάιη είλαη βαζκνλνκεκέλε, από ην θνξηίν, ζε κνλάδεο Ν θαη Ν * m γηα ηηο δπλάκεηο θαη ηηο ξνπέο αληίζηνηρα. Ζ αξρή ηνπ ζπζηήκαηνο ζπληεηαγκέλσλ βξίζθεηαη ζηελ πάλσ επηθάλεηα ηεο πιαηθόξκαο. Ζ πιαηθόξκα ζηέιλεη ζηελ A/D θάξηα έλα αλαινγηθό ζήκα ηεο ζπληζηακέλεο θάζεηεο δύλακεο αληίδξαζεο (Fz) θαη δύν ξνπέο γύξσ από ηνλ κεησπηαίν (Mx) θαη πξνζζνπίζζην άμνλα (My) αληίζηνηρα. Οη ηξείο άμνλεο θαηαγξαθήο θαίλνληαη ζηελ (εηθόλα 3.1). Ζ πιαηθόξκα είλαη ζπλδεδεκέλε κε έλα ειεθηξνληθό ππνινγηζηή (Ζ/Τ), ν νπνίνο ζπιιέγεη ηα ζήκαηα ηεο δύλακεο, αθνύ πξώηα ηα κεηαηξέςεη από αλαινγηθά ζε ςεθηαθά κέζσ εηδηθήο A/D θάξηαο κεηαηξνπήο ζήκαηνο (NI PCI-6221 A/D card, National Instruments, Austin, TX, USA) θαη κε ηε ρξήζε εηδηθνύ ινγηζκηθνύ θαηαγξαθήο θαη επεμεξγαζίαο ζεκάησλ (LABVIEW 8.6, National Instruments, Austin, TX, USA). Γηα ηηο αλάγθεο ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ πεηξάκαηνο ε ζπρλόηεηα δεηγκαηνιεςίαο ηεο A/D θάξηαο θαζνξίζηεθε ζηα 100 Hz. Σα ζήκαηα ηεο ζπληζηακέλεο θάζεηεο δύλακεο

49 49 αληίδξαζεο θαη ησλ δύν ξνπώλ από ηελ θάζε δπλακνπιαηθόξκα απνζεθεύζεθαλ ςεθηαθά ζηελ κλήκε ηνπ Ζ/Τ πξνθεηκέλνπ λα ρξεζηκνπνηεζνύλ γηα πεξαηηέξσ επεμεξγαζία θαη αλάιπζε. Δηθόλα 3.1: ύζηεκα ζπληεηαγκέλσλ δπλακνπιαηθόξκαο Ζιεθηξνκαγλεηηθό ύζηεκα Καηαγξαθήο Θέζεο Γηα ηελ θαηαγξαθή ηεο γσληαθήο κεηαηόπηζεο ηνπ θνξκνύ θαηά ηελ δηάξθεηα εθηέιεζεο ησλ αζθήζεσλ ζηαηηθήο θαη δπλακηθήο ηζνξξνπίαο ρξεζηκνπνηήζεθε έλα ειεθηξνκαγλεηηθό ζύζηεκα απνηεινύκελν από έλαλ αηζζεηήξα θαηαγξαθήο ζέζεο (Bird) δέθηε θη έλαλ πνκπό-θεξαία ειεθηξνκαγληηθήο αθηηλνβνιίαο (Nest of Birds. Ascension Technologies, Inc.Burlington, Vermont, USA) (Δηθόλα 3.2).

50 50 Δηθόλα 3.2: Σν ζύζηεκα θηλεκαηηθήο θαηαγξαθήο ηεο ζέζεο ησλ κειώλ Σν ζύζηεκα απηό θαηαγξάθεη ηε ζέζε ηνπ θάζε αηζζεηήξα δέθηε ζε έμη βαζκνύο ειεπζεξίαο (ηξεηο άμνλεο επζύγξακκεο θίλεζεο θαη ηξεηο άμνλεο πεξηζηξνθηθήο θίλεζεο). Σν ζύζηεκα απνηειείηαη από κία κνλάδα ειέγρνπ, κηα θεληξηθά ηνπνζεηεκέλε ζπζθεπή απνζηνιήο ζεκάησλ (πνκπόο) πνπ δεκηνπξγεί έλα καγλεηηθό πεδίν ρακειήο-έληαζεο, θαζώο θαη από έλαλ δέθηε (αηζζεηήξαο) ν νπνίνο θηλείηαη κέζα ζην καγλεηηθό πεδίν. Ζ ζπζθεπή απνζηνιήο ζεκάησλ (πνκπόο) ηνπνζεηείηαη ζε κία ηξίπνδε βάζε 1κ πίζσ από ηνλ εμεηαδόκελν. Σν ζύζηεκα απηό κπνξεί λα θαηαγξάθεη ηε ζέζε ηνπ θάζε δέθηε κε αθξίβεηα ελόο εθαηνκκπξηνζηνύ. Γηα ηελ απνθπγή παξεκβνιώλ ζην ειεθηξνκαγλεηηθό πεδίν θαη ηεο δεκηνπξγίαο ζνξύβνπ, όια ηα κεηαιιηθά αληηθείκελα απνκαθξύλζεθαλ από ην ρώξν ζηνλ νπνίν έγηλε ε κέηξεζε. Σα δεδνκέλα από ην ειεθηξνκαγλεηηθό απηό ζύζηεκα ζα θαηαγξαθνύλ κε ζπρλόηεηα δεηγκαηνιεςίαο, ε νπνία θπκαίλεηαη πεξίπνπ ζηα 100 Hz θαη ζ απνζεθεπηνύλ ζηνλ ειεθηξνληθό ππνινγηζηή γηα πεξαηηέξσ αλάιπζε Κιίκαθα αμηνιόγεζεο ηεο ζηαηηθήο θαη δπλακηθήο ηζνξξνπίαο Γηα ηελ αμηνιόγεζε ηεο ζηαηηθήο θαη δπλακηθήο ηζνξξνπίαο ρξεζηκνπνηήζεθε ην MINI-BESTest (Balance Evaluation System s Test, Franchignoni et al., 2009). Σν MINI-

51 51 BESTest απνηειείηαη από 14 δνθηκαζίεο πνπ εθαξκόδνληαη κε ηπραία ζεηξά (randomize) κε θιίκαθα αμηνιόγεζεο από (0-2). Ζ απόδνζε ζηηο δεμηόηεηεο ηνπ ηεζη αμηνινγείηαη από ηνλ εξεπλεηή βαζηδόκελνο ζηελ εηθόλα ηνπ αζθνύκελνπ θαη ηηο αληηδξάζεηο ηνπ ζηελ δηάξθεηα ηεο δνθηκαζίαο. Οη δνθηκαζίεο ρσξίζηεθαλ ζε ηέζζεξηο θαηεγνξίεο ζύκθσλα κε ηελ θύζε ηνπο, 1) Υξίζε πξόβιεςεο, 2) Ηθαλόηεηα αληίδξαζεο, 3) Αηζζεηήξηα όξγαλα, 4) ηαζεξόηεηα θαηά ηελ βάδηζε Κιίκαθα αμηνιόγεζεο θίλεηξσλ θαη πξνζδνθηώλ ζπκκεηνρήο ζε άζθεζε Γηα ηελ αμηνιόγεζε ησλ θηλήηξσλ (πξνζδνθηώλ) ζπκκεηνρήο ζηελ άζθεζε πνπ εθθξάδνπλ νη ειηθησκέλνη πξηλ θαη κεηά ηελ εθαξκνγή ησλ πξνγξακκάησλ ρξεζηκνπνηήζεθε ε Κιίκαθαο R.E.P (Recreation Experience Preference Scales, Driver et al., 1996) ε νπνία πξνζαξκόζηεθε ζηηο αλάγθεο ηεο έξεπλαο, (50 εξσηήζεηο) κεηαθξάζηεθε από ηξεηο εηδηθνύο κε ην ζύζηεκα back-translation Ζ εξσηήζεηο ρσξίζηεθαλ ζε πέληε θαηεγνξίεο ζύκθσλα κε ηελ θύζε ηνπο :1) Βειηίσζε πξνζσπηθήο εηθόλαο -Κνηλσληθή αλαγλώξηζε, 2) Αλάπηπμε θνηλσληθόηεηαο, 3) «Δπηζηξνθή ζηα λεαληθά ρξόληα-αλαπνιώ ην παξειζόλ», 4) Φπζηθή δξαζηεξηόηεηα-τγεία, 5) Πξνζσπηθή απόδξαζε από θνηλσληθέο πηέζεηο. Ζ ζθάια αμηνιόγεζεο ήηαλ από 0 (δηαθσλώ έληνλα) έσο 5 (ζπκθσλώ έληνλα).

52 Πεηξακαηηθό πξσηόθνιιν Πξσηόθνιιν άζθεζεο Σν παξεκβαηηθό πξόγξακκα δηήξθεζε 12 εβδνκάδεο. Ζ ΟΡ θαη ε ΟΥ ζπκκεηείραλ ζε 2 ζπλεδξίεο ηελ εβδνκάδα. Ζ δηάξθεηα θάζε ζπλεδξίαο ήηαλ 60 ιεπηά. Ζ θάζε νκάδα πξαγκαηνπνίεζε ζπλνιηθά 24 ζπλεδξίεο. ηελ ΟΡ ε θάζε ζπλεδξία πεξηιάκβαλε αζθήζεηο κε ηελ κέζνδν Pilates, πξνζαξκνζκέλεο ζηελ ειηθία ησλ ειηθησκέλσλ γπλαηθώλ θαη ζηνλ ζθνπό ηεο παξέκβαζεο. Υξεζηκνπνηήζεθαλ κπάιεο κεγάιεο (45εθ.) (Power-Bal θαη Possum) θαη κηθξήο (21εθ.) δηακέηξνπ, θνξδέιεο-ιάζηηρα (elastic Pilates band), αιηηξάθηα 1θηινύ. ηελ ΟΥ ε ζπλεδξία πεξηιάκβαλε εθκάζεζε Λαηηλνγελώλ ρνξώλ θαηάιιεισλ γηα ηελ ειηθία απηή, όπσο Tango, Rumba, Bachatta. Σέινο δηδάρηεθαλ βαζηθά βήκαηα ηνπ Social American System κε θαη ρσξίο παξηελέξ Πξσηόθνιιν αμηνιόγεζεο Καηά ηελ άθημε ζην εξγαζηήξην, νη ζπκκεηέρνληεο ππέγξαςαλ ηελ επηζηνιή ζπλαίλεζεο γηα ηελ εζεινληηθή ζπκκεηνρή ηνπο ζηελ έξεπλα αθνύ πξώηα ελεκεξώζεθαλ γηα ηνπο ζθνπνύο ηεο έξεπλαο. Δπίζεο θιήζεθαλ λα απαληήζνπλ ζην εξσηεκαηνιόγην αμηνιόγεζεο ησλ θίλεηξσλ ζπκκεηνρήο (πξνζδνθηώλ) ηνπο από ην πξόγξακκα κε ηελ βνήζεηα ησλ εξεπλεηώλ πνπ ζπκκεηείραλ ζηελ έξεπλα. ηε ζπλέρεηα νη ζπκκεηέρνληεο πξνεηνηκάζηεθαλ γηα ηε δηαδηθαζία ηεο κέηξεζεο. Αθαηξέζεθαλ από επάλσ ηνπο ηα κεηαιιηθά αληηθείκελα πνπ ζα κπνξνύζαλ λα πξνθαιέζνπλ ζόξπβν ζηνπο ειεθηξνκαγλεηηθνύο αηζζεηήξεο. Έπεηηα ηνπνζεηήζεθε έλαο ειεθηξνκαγλεηηθόο

53 53 αηζζεηήξαο ζέζεο ζηνλ 7ν απρεληθό ζπόλδπιν (Α7). Γηα ηελ ζηαζεξνπνίεζε ηνπ αηζζεηήξα ζηνλ (Α7) ρξεζηκνπνηήζεθαλ έλα ζεη ειαζηηθώλ ηηξαληώλ νη νπνίεο πξνζαξκόδνληαη ζηηο αηνκηθέο δηαζηάζεηο ηνπ θάζε εμεηαδόκελνπ. Παξάιιεια, ν αηζζεηήξαο πξνζαξκόζηεθε επάλσ ζην ζώκα κε εηδηθό βέιθξν (ζθξηηο-ζθξαηο) έηζη ώζηε λα εμαζθαιίδεηαη ε ζηαζεξνπνίεζε ηνπ. Μεηά ηελ ηνπνζέηεζε ηνπ αηζζεηήξα, νη εμεηαδόκελνη/εο ζηάζεθαλ επάλσ ζηελ πιαηθόξκα ηζνξξνπίαο όπνπ έγηλε ε θαηαγξαθή ηνπ ζπλνιηθνύο ηνπο βάξνπο θαη ζηε ζπλέρεηα ππνβιήζεθαλ ζηηο παξαθάησ δνθηκαζίεο γηα ηελ αμηνιόγεζε ηεο ζηαηηθήο θαη δπλακηθήο ηζνξξνπίαο: 1) ηαηηθή Ηζνξξνπία 1) Γηπνδηθή ηάζε ( Tandem): Σν ζώκα ηνπ/ηεο αζθνύκελνπ/εο βξίζθεηαη ζε ζέζε πξνζνρήο (εηθόλα 3.3). ηελ εληνιή ηνπ εξεπλεηή έπξεπε λα παξακέλεη ζε απηήλ ηε ζέζε, αθίλεηνο/ε, γηα 60 δεπηεξόιεπηα. Δπεηδή ε πξώηε επαλάιεςε απνηειεί επαλάιεςε εμνηθείσζεο γη απηό ν/ε αζθνύκελνο/ε έρεη ηα κάηηα αλνηρηά (Base Line). ηηο επόκελεο δύν επαλαιήςεηο πνπ αθνινύζεζαλ ζηε ζπγθεθξηκέλε δνθηκαζία, ν/ε αζθνύκελνο/ε έπξεπε λα εθηειέζεη ηελ δνθηκαζία κε ηα κάηηα θιεηζηά.

54 54 Δηθόλα 3.3 Γηπνδηθή ζηάζε 2)Μνλνπνδηθή ηάζε -Πειαξγόο κε κάηηα αλνηρηά (ζηήξημε ζην επηθξαηέζηεξν πόδη, ε πηέξλα ηνπ άιινπ πνδηνύ δελ αθνπκπά ζηελ θλήκε ηνπ πνδηνύ ζηήξημεο, (Δηθόλα 3.4). Ο αζθνύκελνο ζηεξίδεηαη (Δηθόλα 3.3): Γίπνδε ζηάζε Σandem ζην επηθξαηέζηεξν πόδη, ελώ ε πηέξλα ηνπ άιινπ πνδηνύ δελ επηηξέπεηαη λα αθνπκπά ην πόδη ζηήξημεο. Σα ρέξηα είλαη ζηε κεζνιαβή κε ηελ άξζξσζε ηνπ αγθώλα πεξίπνπ ζηηο 100 ν. Όηαλ ν αζθνύκελνο ζηαζεξνπνηεζεί ζηε ζέζε ηνπ, ηνπ δίλεηαη ε εληνιή λα κείλεη ζε απηή ηε ζέζε γηα 20 δεπηεξόιεπηα. Ζ δνθηκαζία απηή επαλαιακβάλεηαη δύν θνξέο. Δηθόλα 3.4: ηάζε Πειαξγόο

55 55 2) Γπλακηθή Ηζνξξνπία Πεξηνδηθέο Σαιαληώζεηο ην Οβειηαίν Δπίπεδν Από όξζηα ζέζε (κε ηα πόδηα ζε10cm απόζηαζε) θαη κε ηα ρέξηα ζηελ πξνζνρή θαη κε ηα κάηηα θιεηζηά ν εμεηαδόκελνο εθηειεί ζπλερόκελεο ηαιαληώζεηο κπξνο/πίζσ γηα 60 δεπηεξόιεπηα. Ο αζθνύκελνο πξνζπαζεί λα θηάζεη όζν πην καθξηά κπνξεί θαη ζηηο δύν δηεπζύλζεηο θίλεζεο ρσξίο λα ιπγίζεη ηελ άξζξσζε ηνπ ηζρίνπ ηνπ. Ζ δνθηκαζία πξαγκαηνπνηήζεθε ζε δύν επαλαιήςεηο, κε θαη ρσξίο ηελ θαζνδήγεζε κεηξνλόκνπ. Ζ ζπρλόηεηα ηνπ κεηξνλόκνπ θαζνξίζηεθε ζηα 0,3 Hz. Ζ αμηνιόγεζε επαλαιήθζεθε κεηά ην ηέινο εθαξκνγήο ησλ δύν πξνγξακκάησλ άζθεζεο. Οη αξρηθέο αιιά θαη νη ηειηθέο κεηξήζεηο έγηλαλ ηελ ίδηα ώξα ηεο εκέξαο γηα λα απνθεπρζεί θάζε ρξνλνινγηθή επίδξαζε. Σέινο ε ζεηξά ησλ δνθηκαζηώλ ήηαλ ηπραηνπνηεκέλε πιινγή θαη Αλάιπζε Γεδνκέλσλ Ζ ζπιινγή ησλ ζεκάησλ δύλακεο θαη ξνπήο από ηελ πιαηθόξκα έγηλε ζε πξαγκαηηθό ρξόλν κέζσ εηδηθήο θάξηαο A/D (NI PCI-6221 A/D card, National Instruments, Austin, TX, USA) κεηαηξνπήο αλαινγηθώλ ζεκάησλ ζε ςεθηαθά ε νπνία ειέγρζεθε κέζσ εμεηδηθεπκέλνπ θώδηθα γξακκέλνπ κε ην ινγηζκηθό LABVIEW 8.6, (National Instruments, Austin, TX, USA). Ζ ζπρλόηεηα δεηγκαηνιεςίαο ηόζν γηα ηα δπλακηθά όζν θαη γηα ηα θηλεκαηηθά ζήκαηα ήηαλ πεξίπνπ ζηα 100 Hz. Ζ επεμεξγαζία θαη αλάιπζε ησλ δπλακηθώλ θαη ησλ θηλεκαηηθώλ ζεκάησλ έγηλε κε ηελ αλάπηπμε εμεηδηθεπκέλσλ ξνπηηλώλ ρξεζηκνπνηώληαο ην αιιειεπηδξαζηηθό ινγηζκηθό Matlab 7.9, (Mathsoft Engineering & Education, Inc., USA). Πξηλ από νπνηαδήπνηε επεμεξγαζία, ηα ζήκαηα ηεο ζπληζηακέλεο δύλακεο, ηεο ξνπήο θαη ησλ γσληαθώλ κεηαηνπίζεσλ από ηνλ

56 56 αηζζεηήξα ζέζεο εμνκαιύλζεθαλ ςεθηαθά κε έλα ρακειήο δηέιεπζεο θίιηξν Butterworth (δηπιό πέξαζκα, κεδεληθήο θάζεο θαζπζηέξεζε, ζπρλόηεηα θνπήο γηα ηα ζήκαηα δύλακεο 5,5 Hz, γηα ηα θηλεκαηηθά 5.5 Hz) πνπ ρξεζηκνπνηεί ηηο ηερληθέο ζρεδηαζκνύ θίιηξσλ απάληεζεο ώζεζεο (Impulse Response Filter Design). Σν ζεκείν εθαξκνγήο ηεο ζπληζηακέλεο δύλακεο πνπ εθθξάδεη θαη ην Κέληξν Πίεζεο (ΚΠ) ππνινγίδεηαη από ηελ θαηαθόξπθε δύλακε (Fz) θαη ηηο δύν ζπληζηώζεο ξνπέο (Mx, My) κε βάζε ηηο αθόινπζεο εμηζώζεηο: Mx = + Fz * Yp =>ΚΠy = Mx / Fz My = - Fz * Yx =>ΚΠx = - My / Fz Όπνπ ην x θαη y ζπκβνιίδνπλ ηελ θίλεζε ηνπ ΚΠ ζην πξνζζην-πίζζην θαη κεησπηαίν επίπεδν αληίζηνηρα Πεηξακαηηθόο ρεδηαζκόο Καη ηαηηζηηθή Αλάιπζε Οη αλεμάξηεηεο κεηαβιεηέο ηεο παξνύζαο έξεπλαο είλαη: 1. Οη ηξείο Οκάδεο άζθεζεο: Οκάδα Pilates (ΟΡ), Οκάδα Υνξνύ (ΟΥ) θαη Οκάδα Διέγρνπ (ΟΔ) 2. Ο ρξόλνο αμηνιόγεζεο ηεο ηζνξξνπίαο (πξηλ θαη κεηά ηελ παξέκβαζε). Οη εμαξηεκέλεο κεηαβιεηέο πνπ ππνινγίζηηθαλ γηα ηελ θάζε δνθηκαζία ζηαηηθήο θαη δπλακηθήο ηζνξξνπίαο είλαη: Γηα ηε ζηαηηθή ηζνξξνπία, 1) Δύξνο (Δ) ηεο γσληαθήο κεηαηόπηζεο ηνπ θνξκνύ (Α7) ζην πξνζζνπίζζην (x) θαη κεησπηαίν (y) επίπεδν.

57 57 2) Σππηθή Απόθιηζε (ΣΑ) ηεο γσληαθήο κεηαηόπηζεο ηνπ θνξκνύ (Α7) πξνζζνπίζζην (x) θαη κεησπηαίν επίπεδν. 3) Σν Δύξνο (Δ) ηεο κεηαηόπηζεο ηνπ Κέληξνπ Πίεζεο (ΚΠ) ζην κεησπηαίν (y) θαη πξνζζνπίζζην (x) επίπεδν. 4) Ζ ηππηθή απόθιηζε (ΣΑ) ηεο κεηαηόπηζεο ηνπ ΚΠ ζην κεησπηαίν (y) θαη πξνζζνπίζζην (x) επίπεδν Γηα ηε δπλακηθή ηζνξξνπία. 1) Σν κέζν εύξνο ηαιάλησζεο ηνπ θνξκνύ (A7) ππνινγίζηεθε από ην κέζν όξν ηνλ ηαιαληώζεσλ ζην πξνζζνπίζζην επίπεδν (x). 2) Ζ Σππηθή Απόθιηζε (ΣΑ) ησλ ηαιαληώζεσλ ηνπ θνξκνύ (A7) ζην πξνζζνπίζζην επίπεδν (x) 3) Σν κέζν εύξνο (Δ) κεηαηόπηζεο ηνπ ΚΠ ζην πξνζζνπίζζην (x) επίπεδν. 4) Ζ ηππηθή απόθιηζε (ΣΑ) ησλ κεηαηνπίζεσλ ηνπ ΚΠ ζην πξνζζνπίζζην (x) επίπεδν. Ζ ιεηηνπξγηθή ηζνξξνπία αμηνινγήζεθε επίζεο κε ην ζπλνιηθό ζθνξ ηνπ ηεζη πεδίνπ MINI-BESTest Balance Evaluation System s Test (Franchignoni et al., 2009). Ζ εμαξηεκέλε κεηαβιεηή πνπ ζα ρξεζηκνπνηεζεί γηα ηελ εθηίκεζε ησλ θηλήηξσλ θαη ηθαλνπνίεζεο πξνζδνθηώλ ζπκκεηνρήο ζην πξόγξακκα είλαη ην ζθνξ ηεο Κιίκαθαο R.E.P (Recreation Experience Preference Scales, Driver et al.,1996) ε νπνία πξνζαξκόζηεθε ζηηο αλάγθεο ηεο έξεπλαο. Γηα θάζε κία από ηηο εμαξηεκέλεο κεηαβιεηέο, νη δηαθνξέο αλάκεζα ζηηο ηξεηο πεηξακαηηθέο νκάδεο θαη ηηο δύν κεηξήζεηο αμηνινγήζεθαλ ρξεζηκνπνηώληαο αλάιπζε δηαθύκαλζεο κε επαλαιακβαλόκελεο κεηξήζεηο ζηνλ παξάγνληα Υξόλνο κέηξεζεο ( 3 Υ 2 ANOVA with repeated measures). Πξηλ από ηελ αλάιπζε, πξνεγήζεθε έιεγρνο ησλ

58 58 δεηγκάησλ ησλ ηξηώλ πεηξακαηηθώλ νκάδσλ γηα πηζαλέο δηαθνξέο ζηελ αξρηθή κέηξεζε. ηελ πεξίπησζε πνπ εληνπίζηεθαλ αξρηθέο δηαθνξέο αλάκεζα ζηηο δύν νκάδεο, αθνινύζεζε αλάιπζε ζπλ-δηαθύκαλζεο, ρξεζηκνπνηώληαο ηελ αξρηθή κέηξεζε σο ζπλδηαθπκαληή. εκαληηθέο αιιειεπηδξάζεηο κεηαμύ ησλ νκάδσλ θαη ησλ κεηξήζεσλ δηεξεπλήζεθαλ πεξαηηέξσ ρξεζηκνπνηώληαο post hoc test (one-way ANOVA) γηα ηελ επηκέξνπο ζύγθξηζε κεηαμύ ησλ νκάδσλ ή ησλ κεηξήζεσλ. Σν επίπεδν ζεκαληηθόηεηαο νξίζηεθε ζην p < 0,05.

59 59 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 4 Απνηειέζκαηα Σα απνηειέζκαηα παξνπζηάδνληαη ζε ηέζζεξηο βαζηθέο ελόηεηεο αλάινγα κε ηηο παξακέηξνπο αμηνιόγεζεο πνπ ρξεζηκνπνηήζεθαλ γηα ηελ εθηίκεζε ηεο επίδξαζεο ησλ πξνγξακκάησλ άζθεζεο κε ηε κέζνδν Pilates θαη ιαηηλνγελώλ ρνξώλ ζηνπο ειηθησκέλνπο πνπ ζπκκεηείραλ ζην πξόγξακκα. Πην ζπγθεθξηκέλα, ε 1ε ελόηεηα αμηνινγεί αλ ε παξέκβαζε κέζσ ησλ δύν πξνγξακκάησλ άζθεζεο, έρεη επηθέξεη νπνηεζδήπνηε αιιαγέο ζηελ ζηαηηθή ηζνξξνπία, κε πηζαλέο δηαθνξέο κεηαμύ ηνπο. ηε 2ε ελόηεηα παξνπζηάδνληαη ηα απνηειέζκαηα ζρεηηθά κε ηελ επίδξαζε ηνπ πξνγξάκκαηνο ζε δείθηεο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ δπλακηθή ηζνξξνπία. ηελ 3ε ελόηεηα παξνπζηάδνληαη ηα απνηειέζκαηα ηνπ ηεζη πεδίνπ MINI-BESTest ζρεηηθά κε ηελ επίδξαζε ησλ πξνγξακκάησλ άζθεζεο ζηελ ηζνξξνπία. Σέινο ε 4ε ελόηεηα αλαθέξεηαη ζε δηαθνξέο ησλ θηλήηξσλ ζπκκεηνρήο ησλ ειηθησκέλσλ αλάκεζα ζηα δύν πξνγξάκκαηα άζθεζεο. 4.1 ηαηηθή ηζνξξνπία Γηα ηελ αμηνιόγεζε ηεο ζηαηηθήο ηζνξξνπίαο νη δνθηκαδόκελνη-λεο εθηέιεζαλ ηξείο αζθήζεηο: ηελ Γηπνδηθή ηάζε κε κάηηα αλνηρηά, ηελ Γηπνδηθή ηάζε κε κάηηα θιεηζηά θαη ηε Μνλνπνδηθή ηάζε ή ηάζε Πειαξγόο. ε όιεο ηηο αζθήζεηο θαηαγξάθεθαλ ηα γσληαθά θηλεκαηηθά ραξαθηεξηζηηθά ηεο ηαιάλησζεο ηνπ θνξκνύ ζην πξνζζνπίζζην (x) θαη κεησπηαίν (y) επίπεδν από ηνλ αηζζεηήξα ηνπ 7 νπ απρεληθνύ ζπνλδύινπ (Α7), ην εύξνο θαη ε ηππηθή απόθιηζε (ΣΑ) ηεο κεηαηόπηζεο ηνπ Κέληξνπ Πίεζεο (ΚΠ). Γηα ηηο παξακέηξνπο απηέο θαηαγξάθεθαλ νη δηαθνξέο πξηλ θαη κεηά ηελ

60 60 εθαξκνγή ηνπ πξνγξάκκαηνο αιιά θαη νη δηαθνξέο αλάκεζα ζηα δύν πξνγξάκκαηα άζθεζεο Γηπνδηθή ηάζε Μάηηα Αλνηθηά Αξρηθά, έγηλε έιεγρνο γη πηζαλέο δηαθνξέο ησλ εμαξηεκέλσλ κεηαβιεηώλ ζηελ αξρηθή κέηξεζε ρξεζηκνπνηώληαο αλάιπζε δηαθύκαλζεο θαηά έλα παξάγνληα (one way ANOVA) θαη δε βξέζεθε θακία ζεκαληηθή δηαθνξά αλάκεζα ζηηο ηξεηο πεηξακαηηθέο νκάδεο. Πίλαθαο 4.1: Δύξνο (Δ) θαη Σππηθή Απόθιηζε (ΣΑ) ηεο κεηαηόπηζεο ηνπ Κέληξνπ Πίεζεο (ΚΠ) ζηνλ πξνζζνπίζζην (x) θαη κεησπηαίν (y) άμνλα θαηά ηελ Γηπνδηθή ζηάζε κε κάηηα αλνηθηά. Μέζνο όξνο θαη ηππηθή απόθιηζε (ζε παξέλζεζε) γηα ηελ θάζε νκάδα πξηλ θαη κεηά ηελ εθαξκνγή ηνπ πξνγξάκκαηνο άζθεζεο. ΠΡΗΝ ΜΔΣΑ Οκάδα Οκάδα Οκάδα Οκάδα Οκάδα Οκάδα Υνξνύ Pilates Διέγρνπ Υνξνύ Pilates Διέγρνπ (ΟΥ) (ΟP) (ΟΔ) (ΟΥ) (ΟP) (ΟΔ) E_ΚΠ(x) 3,01 3,20 2,86 2,85 2,87 3,01 (εθ.) (±0,689) (±0,629) (±0,569) (±0,628) (±0,568) (±0,407) ΣΑ_ΚΠ(x) 0,678 0,634 0,699 0,625 0,575 0,679 (εθ.) (±0,201) (±0,165) (±0,151) (±0,112) (±0,143) (±0,220) E_ΚΠ(y) 3,23 3,17 3,13 3,15 3,00 3,14 (εθ) (±0,781) (±0,526) (±0,611) (±0,871) (±0,623) (±0,630) ΣΑ_ΚΠ (y) 0,634 0,583 0,740 0,616 0,612 0,718 (εθ) (±0,200) (±0,163) (±0,842) (±0,155) (±0,106) (±0,859) Ζ αλάιπζε δηαθύκαλζεο (ANOVA) κε επαλαιακβαλόκελεο κεηξήζεηο ζηνλ παξάγνληαο Υξόλνο κέηξεζεο έδεημε όηη ηα δύν πξνγξάκκαηα άζθεζεο ιαηηλνγελνύο ρνξό θαη κέζνδνο Pilates δελ επεξέαζαλ ζεκαληηθά ηελ κεηαηόπηζε ηνπ Κέληξνπ Πίεζεο (ΚΠ) ζηνλ

61 61 πξνζζνπίζζην (x) ή κεησπηαίν (y) άμνλα θαηά ηελ Γηπνδηθή ζηάζε κε κάηηα αλνηθηά (Πίλαθαο 4.1). Αληίζεηα, ε αλάιπζε δηαθύκαλζεο (ANOVA) γηα ηηο κεηαβιεηέο ηνπ θνξκνύ έδεημε θύξηα επίδξαζε ηνπ παξάγνληα Υξόλνπ κέηξεζεο [F(1,23) = 8.862, p<0.001] θαη αιιειεπίδξαζε. Οκάδαο θαη Υξόλνπ κέηξεζεο [F(2,23) = 3.99, p<0.05)] ζην εύξνο ηεο γσληαθήο κεηαηόπηζεο ηνπ θνξκνύ ζην πξνζζνπίζζην επίπεδν E_Α7(x). Πην αλαιπηηθά, ε Ρost-hoc αλάιπζε πξηλ θαη κεηά ην πξόγξακκα άζθεζεο, γηα θάζε νκάδα ρσξηζηά, έδεημε όηη ην εύξνο ηεο κεηαηόπηζεο ηνπ θνξκνύ κεηώζεθε σο απνηέιεζκα ηεο άζθεζεο γηα ηελ Οκάδα ρνξνύ (ΟΥ) [t(9) = 2.78, p<0.05)]. (ρήκα 4.1). Κακία δηαθνξνπνίεζε δελ παξαηεξήζεθε ζηηο ππόινηπεο κεηαβιεηέο αμηνιόγεζεο ηεο ηαιάλησζεο ηνπ θνξκνύ. ρήκα 4.1: Δύξνο ηεο πεξηζηξνθήο ηνπ θνξκνύ ( o ) ζην πξόζζην-νπίζζην (x) επίπεδν πξηλ θαη κεηά ην πξόγξακκα άζθεζεο γηα θάζε νκάδα ζηε Γηπνδηθή ζηάζε κε κάηηα αλνηρηά.

62 Γηπνδηθή ηάζε Μάηηα Κιεηζηά Αξρηθά, έγηλε έιεγρνο γηα πηζαλέο δηαθνξέο ησλ εμαξηεκέλσλ κεηαβιεηώλ ζηελ αξρηθή κέηξεζε ρξεζηκνπνηώληαο αλάιπζε δηαθύκαλζεο θαηά έλα παξάγνληα (one way ANOVA) θαη δε βξέζεθε θακία ζεκαληηθή δηαθνξά αλάκεζα ζηηο ηξεηο πεηξακαηηθέο νκάδεο. Πίλαθαο 4.2: Δύξνο (Δ) θαη Σππηθή Απόθιηζε (ΣΑ) ηεο κεηαηόπηζεο ηνπ Κέληξνπ Πίεζεο (ΚΠ) ζηνλ πξνζζνπίζζην (x) θαη κεησπηαίν (y) άμνλα θαηά ηελ Γηπνδηθή ζηάζε κε κάηηα θιεηζηά. Μέζνο όξνο θαη ηππηθή απόθιηζε (ζε παξέλζεζε) γηα ηελ θάζε νκάδα πξηλ θαη κεηά ηελ εθαξκνγή ηνπ πξνγξάκκαηνο άζθεζεο. ΠΡΗΝ ΜΔΣΑ Οκάδα Οκάδα Οκάδα Οκάδα Οκάδα Οκάδα Υνξνύ Pilates Διέγρνπ Υνξνύ Pilates Διέγρνπ (ΟΥ) (ΟP) (ΟΔ) (ΟΥ) (ΟP) (ΟΔ) E_ΚΠ(x) 3,29 3,76 3,35 3,12 3,47 3,92 (εθ.) (±0,555) (±0,681) (±0,336) (±0,484) (±0,510) (±0,395) ΣΑ_ΚΠ(x) 0,675 0,656 0,598 0,602 0,633 0,657 (εθ.) (±0,129) (±0,148) (±0,131) (±0,157) (±0,105) (±0,117) E_ΚΠ(y) 3,49 3,90 3,34 3,23 3,66 3,73 (εθ) (±0,603) (±0,561) (±0,517) (±0,574) (±0,610) (±0,530) ΣΑ_ΚΠ (y) 0,678 0,750 0,720 0,614 0,702 0,680 (εθ) (±0,114) (±0,088) (±0,074) (±0,162) (±0,081) (±0,060).

63 63 Ζ αλάιπζε δηαθύκαλζεο (ΑNOVΑ) γηα ηηο κεηαβιεηέο Δύξνο (Δ) θαη Σππηθή Απόθιηζε (ΣΑ) ηεο κεηαηόπηζεο ηνπ Κέληξνπ Πίεζεο (ΚΠ) ζηνλ πξνζζνπίζζην (x) θαη κεησπηαίν (y) άμνλα δελ έδεημε ζηαηηζηηθά ζεκαληηθή δηαθνξά αλάκεζα ζηελ αξρηθή θαη ηειηθή κέηξεζε γηα ηηο νκάδεο άζθεζεο (ΟΥ) θαη (ΟΡ) (Πίλαθαο 4.2). Παξόιν όηη ππήξμε αηζζεηή κείσζε ησλ ηηκώλ ηνπ ΚΠ ζην πξνζζνπίζζην επίπεδν(x) γηα ηηο δύν παξεκβαηηθέο νκάδεο (OΥ) θαη (OP) από ηελ αξρηθή ζηελ ηειηθή κέηξεζε, εληνύηνηο δε βξέζεθε ζηαηηζηηθά ζεκαληηθή θύξηα επίδξαζε ή αιιειεπίδξαζε (p>0.05) ησλ παξαγόλησλ "Υξόλνο κέηξεζεο" θαη "νκάδα". Παξνπζηάζηεθε σζηόζν κηα κηθξή αύμεζε ηεο κεηαηόπηζεο ηνπ (ΚΠ)γηα ηελ ΟΔ ζηελ δεύηεξε κέηξεζε ρσξίο ζηαηηζηηθή ζεκαζία (ρήκα4.2) ρήκα 4.2: Δύξνο (Δ) ηνπ Κέληξνπ Πίεζεο (ΚΠ) ζην πξνζζην/πίζζην (x) επίπεδν θαηά ηελ άζθεζε ηε δηπνδηθήο ζηάζεο κε θιεηζηά κάηηα πξηλ θαη κεηά ην πξόγξακκα παξέκβαζεο.

64 64 Ζ αλάιπζε δηαθύκαλζεο (ANOVA) γηα ηηο κεηαβιεηέο ηνπ θνξκνύ έδεημε ζηαηηζηηθά ζεκαληηθή δηαθνξά αλάκεζα ζηελ αξρηθή θαη ηειηθή κέηξεζε γηα ην εύξνο ηεο γσληαθήο κεηαηόπηζεο ηνπ θνξκνύ (Δ_Α7) ζην πξνζζνπίζζην (x) [F(1,27) = , p<0.001] θαη κεησπηαίν (y) [F(1,27) = 8.308, p<0.05)] επίπεδν. Δπηπιένλ παξαηεξήζεθε αιιειεπίδξαζε ζηνπο παξάγνληεο Οκάδαο θαη Υξόλνπ κέηξεζεο [F(2,27) = 3.693, p<0.05)]. γεγνλόο πνπ ζεκαίλεη όηη νη πξνζαξκνγέο πνπ επήιζαλ από ηελ αξρηθή ζηελ ηειηθή κέηξεζε ήηαλ εμαξηεκέλεο από ηνλ παξάγνληα Οκάδα. Ζ Ρost- hoc αλάιπζε πξηλ θαη κεηά ην πξόγξακκα άζθεζεο γηα θάζε νκάδα ρσξηζηά έδεημε όηη ην εύξνο ηεο ηαιάλησζεο ηνπ θνξκνύ κεηώζεθε σο απνηέιεζκα ηεο άζθεζεο κόλν γηα ηελ νκάδα Oκάδα Pilates (ΟP) ηόζν ζην πξνζζνπίζζην (x) (t (10) = 2.523, p<0.05) όζν θαη ζην κεησπηαίν (y) [t(9) = 3.029, p<0.05)] επίπεδν (ρήκα 4.3). Ζ νκάδα Υνξνύ (ΟΥ) παξνπζίαζε επίζεο κείσζε ηνπ εύξνπο (Δ) ηαιάλησζεο ηνπ θνξκνύ ρσξίο όκσο απηή λα είλαη ζηαηηζηηθά ζεκαληηθή ιόγσ ηεο κεγάιεο δηαθύκαλζεο ησλ ηηκώλ. Γελ παξαηεξήζεθε θακηά ζεκαληηθή δηαθνξνπνίεζε ζηηο ππόινηπεο κεηαβιεηέο αμηνιόγεζεο ηεο ηαιάλησζεο ηνπ θνξκνύ. ρήκα 4.3: Δύξνο ηεο γσληαθήο κεηαηόπηζεο ηνπ θνξκνύ ( o ) ζην πξνζζην-πίζζην (x) θαη κεησπηαίν (y) επίπεδν πξηλ θαη κεηά ην πξόγξακκα άζθεζεο γηα θάζε νκάδα ζηε Γηπνδηθή ζηάζε κε κάηηα θιεηζηά.

65 *: ηαηηζηηθά ζεκαληηθή δηαθνξά ζε ζρέζε κε ηελ αξρηθή κέηξεζε (p< 0,05). 65

66 Μνλνπνδηθή ηάζε (ηάζε «Πειαξγόο») Αξρηθά,έγηλε έιεγρνο γηα πηζαλέο δηαθνξέο ησλ εμαξηεκέλσλ κεηαβιεηώλ ζηελ αξρηθή κέηξεζε ρξεζηκνπνηώληαο αλάιπζε δηαθύκαλζεο θαηά έλα παξάγνληα(one way ANOVA)θαη δε βξέζεθε θακία ζεκαληηθή δηαθνξά αλάκεζα ζηηο ηξεηο πεηξακαηηθέο νκάδεο. Πίλαθαο 4.3: Δύξνο (Δ) θαη Σππηθή Απόθιηζε (ΣΑ) ηεο κεηαηόπηζεο ηνπ Κέληξνπ Πίεζεο (ΚΠ) ζην κεησπηαίν (y) θαη πξνζζνπίζζην (x) επίπεδν πξηλ θαη κεηά ην πξόγξακκα άζθεζεο. Μέζνη όξνη θαη ηππηθέο απνθιίζεηο (ζε παξέλζεζε) γηα θάζε νκάδα ζηε ηάζε Πειαξγόο. ΠΡΗΝ ΜΔΣΑ Οκάδα Υνξνύ (ΟΥ) Οκάδα Pilates (ΟP) Οκάδα Διέγρνπ (ΟΔ) Οκάδα Υνξνύ (ΟΥ) Οκάδα Pilates (ΟP) Οκάδα Διέγρνπ (ΟΔ) Δ_ΚΠ(x) (εθ) 3,29 (±0,555) 3,76 (±0,681) 3,35 (±0,336) 3,12* (±0,484) 3,47* (±0,510) 3,92 (±0,395) ΣΑ_ΚΠ(x) (εθ) 0,675 (±0,129) 0,656 (±0,148) 0,598 (±0,131) 0,602 (±0,157) 0,633 (±0,105) 0,657 (±0,117) Δ_ΚΠ(y) (εθ) 3,49 (±0,603) 3,90 (±0,561) 3,34 (±0,517) 3,23* (±0,574) 3,66* (±0,610) 3,73 (±0,530) ΣΑ_ΚΠ(y) (εθ) 0,678 (±0,114) 0,750 (±0,088) 0,720 (±0,074) 0,614 (±0,162) 0,702 (±0,081) 0,680 (±0,606) *: ηαηηζηηθά ζεκαληηθή δηαθνξά ζε ζρέζε κε ηελ αξρηθή κέηξεζε (p<0,05). Όπσο ζπλνςίδνληαη θαη ζηνλ πίλαθα 4.3 ηα απνηειέζκαηα ηεο ζηαηηζηηθήο αλάιπζεο έδεημαλ όηη ην εύξνο ηεο κεηαηόπηζεο ηνπ ΚΠ κεηώζεθε ζεκαληηθά κεηαμύ ηεο πξώηεο θαη ηεο δεύηεξεο κέηξεζεο θαη ζηα δύν επίπεδα ηαιάλησζεο θαη γηα ηηο δύν παξεκβαηηθέο νκάδεο [(x): (F(1,28) = , p<0,001), (y): F(1,28) = 5.286, p<0,05)].

67 67 Δπηπιένλ κία ζεκαληηθή αιιειεπίδξαζε Οκάδαο θαη Υξόλνπ κέηξεζεο θαη ζηα δύν επίπεδα [(x): (F(2,28) = , p<0,001) θαη (y): (F(2,28) = 8.256, p<0,05)] απνδεηθλύεη όηη νη πξνζαξκνγέο πνπ επήιζαλ από ηελ αξρηθή ζηελ ηειηθή κέηξεζε ζρεηηδόηαλ κε ηηο πεηξακαηηθέο νκάδεο πνπ ζπκκεηείραλ ζηα πξνγξάκκαηα άζθεζεο θαη όρη κε ηελ νκάδα ειέγρνπ. Πην αλαιπηηθά, ε αλάιπζε πξηλ θαη κεηά ην πξόγξακκα άζθεζεο γηα θάζε νκάδα ρσξηζηά έδεημε όηη ην εύξνο ηεο κεηαηόπηζεο ηνπ ΚΠ κεηώζεθε σο απνηέιεζκα ηεο άζθεζεο γηα ηελ ΟΥ, ηόζν ζην πξνζζνπίζζην [(x) (t(10) = 3.780, p<0,001)] όζν θαη ζην κεησπηαίν [(y), (t(10) = 4.119, p<0,05)] επίπεδν θαη γηα ηελ νκάδα OP ηόζν ζην πξνζζνπίζζην [(x) (t(10) = 7.860, p<0,001)] όζν θαη ζην κεησπηαίν [(y) (t(10) = 3.339, p<0,05)] επίπεδν (ρήκα 4.4). ηελ νκάδα ειέγρνπ δελ παξαηεξήζεθε θακία ζεκαληηθή δηαθνξνπνίεζε ζηελ κεηαηόπηζε ηνπ ΚΠ κεηαμύ ησλ δύν κεηξήζεσλ. Σέινο δελ ππήξμε θακία ζεκαληηθή αιιαγή ζηελ ΣΑ ηεο κεηαηόπηζεο ηνπ ΚΠ σο απνηέιεζκα ηεο άζθεζεο ζε θακία πεηξακαηηθή νκάδα. ρήκα 4.4: Δύξνο ηεο κεηαηόπηζεο ηνπ ΚΠ (εθ) ζην πξνζζην-πίζζην (x) θαη κεησπηαίν(y) επίπεδν πξηλ θαη κεηά ην πξόγξακκα παξέκβαζεο γηα θάζε νκάδα ζηε ηάζε Πειαξγόο.

68 68 *: ηαηηζηηθά ζεκαληηθή δηαθνξά ζε ζρέζε κε ηελ αξρηθή κέηξεζε (p<0,05). Αληίζεηα ε αλάιπζε δηαθύκαλζεο (ANOVA) γηα ηηο κεηαβιεηέο ηεο γσληαθήο κεηαηόπηζεο ηνπ θνξκνύ (Α7) γηα ηηο ηξείο νκάδεο θαη ζηα δύν επίπεδα., δελ έδεημε ζηαηηζηηθά ζεκαληηθή δηαθνξά αλάκεζα ζηελ αξρηθή θαη ηειηθή κέηξεζε. Δπηπιένλ δελ παξαηεξήζεθε ζεκαληηθή αιιειεπίδξαζε αλάκεζα ζηνλ παξάγνληα «κέηξεζε» θαη «νκάδα» γηα ην (x) επίπεδν γεγνλόο πνπ απνδεηθλύεη όηη δελ ππήξμε επίδξαζε ηεο άζθεζεο ζηελ ζπγθεθξηκέλε κεηαβιεηή. Οκνίσο ην εύξνο ηεο γσληαθήο κεηαηόπηζεο ηνπ θνξκνύ δελ κεηαβιήζεθε ζεκαληηθά σο ζπλάξηεζε ηεο κέηξεζεο γηα ηελ νκάδα ειέγρνπ (ΟΔ) ζε θαλέλα από ηα δύν επίπεδα θίλεζεο. Παξόκνηα ήηαλ θαη ηα απνηειέζκαηα γηα ηελ ηππηθή απόθιηζε (ΣΑ) ηεο γσληαθήο κεηαηόπηζεο ηνπ θνξκνύ. Ζ αλάιπζε δελ έδεημε θακία ζεκαληηθή αιιαγή κεηαμύ ηεο αξρηθήο θαη ηεο ηειηθήο κέηξεζεο θαη ζηα δύν

69 69 επίπεδα θίλεζεο, νύηε θακία αιιειεπίδξαζε κε θάπνηα από ηηο πεηξακαηηθέο νκάδεο (Πίλαθαο 4.4). Πίλαθαο 4.4: Δύξνο (Δ) θαη Σππηθή Απόθιηζε (ΣΑ) ηεο γσληαθήο κεηαηόπηζεο ηνπ θνξκνύ (Α7) ζην πξνζζνπίζζην (x) θαη ζην κεησπηαίν (y) επίπεδν πξηλ θαη κεηά ην πξόγξακκα άζθεζεο. Μέζνη όξνη θαη ηππηθέο απνθιίζεηο (ζε παξέλζεζε) γηα θάζε νκάδα ζηε ηάζε Πειαξγόο. ΠΡΗΝ ΜΔΣΑ Οκάδα Υνξνύ (ΟΥ) Οκάδα Pilates (ΟP) Οκάδα Διέγρνπ (ΟΔ) Οκάδα Υνξνύ (ΟΥ) Οκάδα Pilates (ΟP) Οκάδα Διέγρνπ (ΟΔ) Δ_A7(x) ( ν ) 1,809 (±2,165) 1,984 (±1,317) 1,414 (±1,466) 0,669 (±0,652) 1,253 (±0,873) 1,139 (±0,862) ΣΑ_A7(x)( ν ) 0,662 (±0,120) 0,815 (±0,553) 0,582 (±0,951) 0,671 (±0,759) 0,634 (±0,106) 0,727 (±0,129) Δ_A7(y)( ν ) 1,482 (±0,667) 2,607 (±2,607) 2,323 (±0,232) 1,393 (±0,461) 2,006 (±0,667) 2,397 (±0,844) ΣΑ_Α7(y)( ν ) 0,662 (±0,820) 0,591 (±0,173) 0,674 (±0,157) 0,666 (±0,972) 0,649 (±0,143) 0,728 (±0,133) πλνςίδνληαο ηα απνηειέζκαηα ηεο αλάιπζεο γηα ηελ ζηαηηθή ηζνξξνπία έδεημαλ όηη ζηελ πξώηε δνθηκαζία (Γηπνδηθή ζηάζε κε κάηηα αλνηρηά) θαηαγξάθεθε κείσζε ηνπ εύξνο κεηαηόπηζεο (Δ_Α7) ηνπ θνξκνύ ζην πξνζζηνπίζζην(x)επίπεδν σο απνηέιεζκα ηεο άζθεζεο γηα ηελ νκάδα ηνπ Υνξνύ (ΟΥ) ζε αληίζεζε κε ηελ νκάδα (ΟΡ) πνπ δελ παξνπζίαζε αιιαγέο (ρήκα 4.1). ηελ δεύηεξε δνθηκαζία(γηπνδηθή ζηάζε κε κάηηα θιεηζηά) ε αλάιπζε πξηλ θαη κεηά ην πξόγξακκα άζθεζεο γηα θάζε νκάδα ρσξηζηά έδεημε όηη ην εύξνο ηεο ηαιάλησζεο ηνπ θνξκνύ κεηώζεθε σο απνηέιεζκα ηεο άζθεζεο κόλν γηα ηελ νκάδα Oκάδα Pilates (ΟP) ηόζν ζην πξνζζνπίζζην (x) όζν θαη ζην κεησπηαίν (y) επίπεδν (ρήκα4.2). ηελ ηξίηε δνθηκαζία (Μνλνπνδηθή ζηάζε Πειαξγόο) ε αλάιπζε

70 70 πξηλ θαη κεηά ην πξόγξακκα άζθεζεο γηα θάζε νκάδα ρσξηζηά έδεημε όηη ην εύξνο ηεο κεηαηόπηζεο ηνπ ΚΠ (Δ_ΚΠ) κεηώζεθε σο απνηέιεζκα ηεο άζθεζεο γηα ηελ ΟΥ, ηόζν ζην πξνζζνπίζζην(x),όζν θαη ζην κεησπηαίν(y)επίπεδν,θαη γηα ηελ νκάδα OP ηόζν ζην πξνζζνπίζζην (x) όζν θαη ζην κεησπηαίν (y) επίπεδν (ρήκα 4.3). ηελ νκάδα ειέγρνπ δελ παξαηεξήζεθε θακία ζεκαληηθή δηαθνξνπνίεζε ζηελ κεηαηόπηζε ηνπ ΚΠ κεηαμύ ησλ δύν κεηξήζεσλ. 4.2 Γπλακηθή Ηζνξξνπία Με θαζνδεγνύκελε (ρσξίο κεηξνλόκν) πεξηνδηθή ηαιάλησζε ζην νβειηαίν επίπεδν. Ο έιεγρνο ησλ θηλεκαηηθώλ θαη δπλακηθώλ κεηαβιεηώλ γηα πηζαλέο δηαθνξέο κεηαμύ ησλ νκάδσλ ζηελ αξρηθή κέηξεζε ρξεζηκνπνηώληαο αλάιπζε δηαθύκαλζεο θαηά έλα παξάγνληα (One way ANOVA) δελ έδεημε θακία ζεκαληηθή δηαθνξά αλάκεζα ζηηο πεηξακαηηθέο νκάδεο.

71 71 Πίλαθαο 4.5: Μέζν Δύξνο (ΜΔ) θαη Σππηθή Απόθιηζε (ΣΑ) ησλ ηαιαληώζεσλ ηνπ ΚΠ θαη ηνπ θνξκνύ (Α7), πξηλ θαη κεηά ην πξόγξακκα άζθεζεο, θαηά ηελ άζθεζε ησλ κε θαζνδεγνύκελσλ (ρσξίο κεηξνλόκν) πεξηνδηθώλ ηαιαληώζεσλ. Μέζνη όξνη θαη ηππηθέο απνθιίζεηο (ζε παξέλζεζε) γηα θάζε νκάδα. ΠΡΗΝ ΜΔΣΑ Οκάδα Οκάδα Οκάδα Οκάδα Οκάδα Οκάδα Υνξνύ Pilates Διέγρνπ Υνξνύ Pilates Διέγρνπ (ΟΥ) (ΟP) (ΟΔ) (ΟΥ) (ΟP) (ΟΔ) ΜΔ_ΚΠ (εθ) 8,61 9,94 9, ,26 8,03 (±1,515) (±1,835) (±2,232) (±1,940) (±1,818) (±1,223) ΣΑ_ΚΠ (εθ) 1,87 1,39 2,01 1,59 1,41 1,88 (±0,621) (±0,273) (±0,698) (±0,350) (±0,426) (±0,882) A7_ΜΔ ( ν ) 8,87 7,68 8,53 10,72 9,26 7,88 (±2,821) (±3,042) (±2,331) (±1,130) (±3,052) (±3,182) Α7_ΣA ( ν ) 2,78 1,75 2,66 2,14 1,83 2,75 (±1,001) (±0,835) (±1,091) (±1,293) (±0,737) (±1,083) Όπσο θαίλεηαη θαη ζηνλ (Πίλαθα4.5) ηα πξνγξάκκαηα άζθεζεο δελ επεξέαζαλ ζεκαληηθά ηελ ηαιάλησζε ηνπ θνξκνύ ζηελ δνθηκαζία ησλ κε θαζνδεγνπκέλσλ πεξηνδηθώλ ηαιαληώζεσλ ζην νβειηαίν επίπεδν. Ζ ζηαηηζηηθή αλάιπζε δελ έδεημε θακία θύξηα επίδξαζε ή αιιειεπίδξαζε ζηηο κεηαβιεηέο ηνπ ΚΠ όηαλ ε ηαιάλησζε δελ θαζνδεγνύληαλ από ην κεηξνλόκν. Αλ θαη παξαηεξήζεθε κία κείσζε ηεο ηππηθήο απόθιηζεο (ΣΑ) ησλ ηαιαληώζεσλ ηνπ ΚΠ γηα ηελ νκάδα ΟΥ, θαη αύμεζε ηνπ εύξνπο ηαιάλησζεο γηα ηελ νκάδα ΟΥ θαη ΟΡ σο απνηέιεζκα ηνπ πξνγξάκκαηνο άζθεζεο, νη αιιαγέο απηέο δελ επηβεβαηώζεθαλ από ηελ ζηαηηζηηθή αλάιπζε. Αληίζηνηρα, ην κέζν εύξνο ηαιάλησζεο ηνπ θνξκνύ θαη ε ηππηθή απόθιηζε ησλ κε θαζνδεγνύκελσλ ηαιαληώζεσλ ηνπ θνξκνύ δελ επεξεάζηεθαλ ζεκαληηθά από ην πξόγξακκα άζθεζεο γηα

72 72 θακία από ηηο δύν νκάδεο όπσο απηό επηβεβαηώζεθε από ηελ απνπζία θύξησλ επηδξάζεσλ θαη αιιειεπηδξάζεσλ γηα ηηο δύν κεηαβιεηέο Καζνδεγνύκελε (κε κεηξνλόκν) πεξηνδηθή ηαιάλησζε ζην νβειηαίν επίπεδν Αληίζεηα κε ηα πξνεγνύκελα απνηειέζκαηα, όηαλ νη πεξηνδηθέο ηαιαληώζεηο ηνπ θνξκνύ θαζνδεγνύληαλ κέζσ ελόο κεηξνλόκνπ (0.3 Hz) βξέζεθαλ, ζεκαληηθέο κεηαβνιέο ζηελ κεηαηόπηζε ηνπ ΚΠ θαη ηελ ηαιάλησζε ηνπ θνξκνύ (Α7) από ηελ αξρηθή ζηελ ηειηθή κέηξεζε (Πίλαθαο 4.6). Πίλαθαο 4.6: Μέζν Δύξνο (ΜΔ) θαη Σππηθή Απόθιηζε (ΣΑ) ησλ ηαιαληώζεσλ ηνπ ΚΠ θαη ησλ ηαιαληώζεσλ ηνπ θνξκνύ (Α7) θαηά ηελ πεξηνδηθή ηαιάλησζε θαζνδεγνύκελε από κεηξνλόκν πξηλ θαη κεηά ην πξόγξακκα άζθεζεο. Μέζνη όξνη θαη ηππηθέο απνθιίζεηο (ζε παξέλζεζε) γηα θάζε νκάδα. ΠΡΗΝ ΜΔΣΑ Οκάδα Οκάδα Οκάδα Οκάδα Οκάδα Οκάδα Υνξνύ Pilates Διέγρνπ Υνξνύ Pilates Διέγρνπ (ΟΥ) (ΟP) (ΟΔ) (ΟΥ) (ΟP) (ΟΔ) ΜΔ_ΚΠ(εθ) 8,59 11,63 10,50 9,28 11,03 9,23 (±2,953) (±1,666) (±2,835) (±1,403) (±1,282) (±,486) ΣΑ_ΚΠ (εθ) 1,90 1,43 1,79 1,17* 1,52 1,84 (±0,715) (±0,541) (±0,546) (±0,163) (±0,655) (±0,715) Α7_ΜΔ( ν ) 7,85 6,33 9,72 10,46* 8,99* 8,76 (±2,946) (±3,042) (±3,037) (±1,075) (±3,319) (±3,078) Α7_ΣΑ( ν ) 2,70 1,57 2,34 2,19 1,78 2,46 (±0,908) (±0,827) (±0,741) (±0,950) (±0,892) (±0,512) *: ηαηηζηηθά ζεκαληηθή δηαθνξά ζε ζρέζε κε ηελ αξρηθή κέηξεζε (p<0,05)

73 73 πγθεθξηκέλα, ε αλάιπζε έδεημε ζεκαληηθή αιιειεπίδξαζε κεηαμύ ηνπ Υξόλνπ κέηξεζεο θαη ηεο Οκάδαο [F(2,28) = 3.89, p<0,05] ζηελ ηππηθή απόθιηζε ησλ ηαιαληώζεσλ ηνπ ΚΠ (ΣΑ_ΚΠ). Οη επηκέξνπο post hoc ζπγθξίζεηο κεηαμύ ηεο αξρηθήο θαη ηειηθήο κέηξεζεο γηα θάζε νκάδα ρσξηζηά έδεημαλ όηη ε νκάδα Υνξνύ κείσζε ζεκαληηθά ηελ ηππηθή απόθιηζε ησλ ηαιαληώζεσλ ηνπ ΚΠ σο απνηέιεζκα ηεο άζθεζεο (t(10) = 3.35, p<0,001) (ρήκα 4.5) ελώ δελ παξαηεξήζεθε ζεκαληηθή αιιαγή κέζσ ηεο άζθεζεο γηα ηελ νκάδα Pilates. Δπίζεο, ην κέζν εύξνο ηαιάλησζεο ηνπ ΚΠ δελ επεξεάζηεθε ζεκαληηθά από ην πξόγξακκα άζθεζεο όπσο απηό επηβεβαηώζεθε από ηελ απνπζία ζεκαληηθήο θύξηαο επίδξαζεο ή αιιειεπίδξαζεο γηα ηελ κεηαβιεηή απηή. ρήκα 4.5: Σππηθή απόθιηζε ησλ ηαιαληώζεσλ ηνπ Κ.Π (εθ.) πξηλ θαη κεηά ην πξόγξακκα άζθεζεο ζηελ δνθηκαζία θαζνδεγνύκελεο πεξηνδηθήο ηαιάλησζεο κε κεηξνλόκν. *: ηαηηζηηθά ζεκαληηθή δηαθνξά ζε ζρέζε κε ηελ αξρηθή κέηξεζε (p<0.05).

74 74 Όζνλ αθνξά ηηο κεηαβιεηέο ηεο γσληαθήο κεηαηόπηζεο ηνπ θνξκνύ, ε αλάιπζε απνθάιπςε κία ζεκαληηθή θύξηα επίδξαζε ηνπ Υξόλνπ κέηξεζεο ζην κέζν εύξνο ηαιάλησζεο (ΜΔ_Α7) ηνπ θνξκνύ (F(1,28) = 4.87, p<0.05), ελώ ηαπηόρξνλα παξαηεξήζεθε ζεκαληηθή αιιειεπίδξαζε κεηαμύ ηνπ Υξόλνπ κέηξεζεο θαη ηεο Οκάδαο (F(2,28) = 3.17, p<0.05). πγθεθξηκέλα, ηόζν ε νκάδα Pilates (t(10) = 2.21 p<0.05) όζν θαη ε νκάδα Υνξνύ (t(10) = 3.21, p<0.001) αύμεζαλ ζεκαληηθά ην κέζν εύξνο ηαιάλησζεο ηνπ θνξκνύ θαηά ηελ δηάξθεηα ησλ θαζνδεγνύκελσλ ηαιαληώζεσλ σο απνηέιεζκα ηεο εμάζθεζεο (ρήκα 4.6). Αληίζεηα θακία ζεκαληηθή δηαθνξνπνίεζε δελ παξαηεξήζεθε γηα ηελ ηππηθή απόθιηζε ησλ ηαιαληώζεσλ ηνπ θνξκνύ (Πίλαθαο 4.6). ρήκα 4.6: Μέζν εύξνο γσληαθήο κεηαηόπηζε ηνπ θνξκνύ A7 (κνίξεο) πξηλ θαη κεηά ην πξόγξακκα άζθεζεο ζηελ δνθηκαζία θαζνδεγνύκελεο πεξηνδηθήο ηαιάλησζεο κε κεηξνλόκν. *: ηαηηζηηθά ζεκαληηθή δηαθνξά ζε ζρέζε κε ηελ αξρηθή κέηξεζε (p<0,05)