آزمون تجربی چسبندگی هزینهها: شواهدی از بورس اوراق بهادار تهران

Transcript

1 ژپو ه شاهی تج ربی حسابداری سال سوم شماره 10 اتبستان 1131 صص آزمون تجربی چسبندگی هزینهها: شواهدی از بورس اوراق چکیده بهادار تهران سحرسپاسی * زهرا فتحی ** سکینه شیبه *** تاریخ دریافت: /92/30 24 تاریخ پذیرش: /92/39 20 رفتار هزينه به واکنش هزينه در برابر تغییرات در سطح فعالیت اتالق میگردد. مديرانی که چگونگی رفتار هزينه را درک میکنند برای پیشبینی روند هزينهها در موقعیتهای عملیاتی مختلف شرايط بهتری دارند. اين وضعیت به آنها امکان میدهد فعالیتهای خود و در نتیجه درآمدهای عملیاتی خود را بهتر برنامهريزی کنند. ديدگاه سنتی مرتبط با هزينهها بیانگر اين است که تغییرات هزينهها رابطهای متناسب با افزايش و کاهش سطح فعالیت دارد. اما تحقیقات اخیر در خصوص رفتار هزينهها نشانگر چسبندگی هزينهها میباشد. بدينصورت که بزرگی افزايش در سطح هزينهها در نتیجه افزايش در سطح فعالیت در مقايسه با بزرگی کاهش در سطح هزينهها در نتیجه کاهش در سطح فعالیت بیشتر است. هدف اصلی اين پژوهش بررسی تجربی چسبندگی هزينههای عملیاتی در شرکتهای پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در سه سطح بهایتمامشدهکاالیفروشرفته هزينههایاداری عمومیوفروش و سايرهزينههای عملیاتی طی سالهای 6354 تا 6336 میباشد.نتايج بررسیها بیانگر آن است که شدت افزايش در هر سه سطح هزينه به ازای افزايش يکسان )%6( در سطح فعالیت بزرگتر از شدت کاهش هر سه سطح هزينه به ازای کاهش يکسان )%6( در سطح فعالیت است. بدينترتیب بهایتمامشدهکاالیفروشرفته هزينههای اداری عمومیوفروش و سايرهزينههای عملیاتی در شرکتهای مورد بررسی دارای رفتار چسبندگی هزينه میباشند. همچنین نتايج نشاندهنده چسبندگی در سطح هزينههای عملیاتی کل نیز میباشند. واژههای کلیدی: چسبندگی هزينه هزينههای عملیاتی کل بهایتمامشدهکاالیفروشرفته هزينههای اداری عمومیوفروش ساير هزينههای عملیاتی طبقهبندی موضوعی:,M41 M21 * استاديار دانشکده مديريت و اقتصاد دانشگاه تربیت مدرس )نويسنده مسئول( )sepasi@modares.ac.ir( ** کارشناس ارشد حسابداری دانشگاه تربیت مدرس )Fathee8654@gmail.com( *** دانشجوی دکترای حسابداری دانشگاه شهید چمران اهواز )Ssheibeh@gmail.com(

2 آزمون تجربی چسبندگی هزینهها: شواهدی از مقدمه برنامهريزی سود تدوين خطم شیها و اتخاذ ت صمیمات الزم م ستلزم آن ا ست که مديريت سازمان روابط بین بهایتمامشده حجم فعالیت و سود را بداند. همچنین جهت مقاصد مديريتی بايد مشخص گردد که با تغییر در حجم فعالیت چه اقالمی از هزينه تغییر میکند و شدت تغییر به چه میزان میباشد و در مقابل کدام اقالم تغییر نمیکنند )اسکندری 6351(. در مدلهای سنتی رفتار هزينه چنین بیان میشود که تغییرات هزينه متناسب با تغییرات سطح فعالیت اسوت و به جهت اين تغییر بسووتگی ندارد به اين معنا که در صوورت افزايش يا کاهش سووطح فعالیت به يک میزان مشووخص هزينهها نیز به مقدار معینی افزايش يا کاهش میيابند. به عبارتی در اين ديدگاه سوورعت افزايش يا کاهش هزينهها برابر اسووت )اتکینسووون 8111(. در مدل سنتی رفتار هزينه زمانی که سطح فعالیت تغییر میکند بدون توجه به م سیر اين تغییرات در سطح فعالیت )افزايش يا کاهش( هزينهها عکسالعمل ن شان داده يا تغییر میکنند. به عنوان نمونه با %6 افزايش يا کاهش در سوووطح فعالیت هزينهها نیز با درصووود ثابتی افزايش يا کاهش میيابند )هورن گرن و همکاران 8115(. در مقابل برخی از محققین )اندرسوون و النن 8119( معتقدندکه سورعت افزايش در برخی از هزينهها در هنگام افزايش در سووطح فروش بیشووتر از سوورعت کاهش در سووطح هزينهها در هنگام کاهش در سوطح فروش اسوت. اين نوع رفتار هزينهها به چسوبندگی هزينهها معروفند. به عبارتی ديگر بزرگی افزايش در سوووطح هزينهها به هنگام افزايش در سوووطح فروش بیشوووتر از بزرگی کاهش هزينهها به هنگام کاهش در سووطح فروش اسووت. به عبارتی ديگر چسووبندگی هزي ن ه ب ه ن وعی ب ه رف تار نام ت قار ن هزي ن ه ا ت الق میگردد. اين گروه معتقدند که هزينه ها با افزايش حجم فعالیت در مقاي سه با م سیر ديگر تغییرات )يعنی کاهش حجم فعالیتها( با شدت بی شتری تغییر میکنند. به عبارتی هزينهها رو به پايین حرکت میکنند. به اعتقاد اين گروه از محققین هزينهها هنگامی چسبنده هستند که مقدار افزايش در هزينههای مرتبط با افزايش حجم بزرگتر از میزان کاهش هزينههای مرتبط با همان مقدار کاهش در حجم اسووت ( افالطونی و نیکبخت.)6353

3 پژوهشهای تجربی حسابداری سال سوم شماره 21 تابستان بنابر عقیده اندرسووون و همکاران )8119( داليل زيادی برای چسووبندگی هزينه وجود دارد. برخی از اين دال يل ع بارت ند از بیمیلی طبیعی برای اخراج کارم ندان هن گام کاهش حجم هزينههای بنگاه و نیاز به زمان برای تأيید کاهش حجم فعالیت تصومیمات مديريتی برای حفب منابع مورد ا ستفاده که میتواند در نتیجه مالحظات شخ صی با شد و منجر به هزينه برای بنگاه شود. هزينههای بنگاه تو سط خود بنگاه بوجود میآيد چرا که ممکن ا ست مديران ت صمیماتی بگیرند که نه در جهت حداکثر کردن منافع آنها باشووود و نه ايجاد ارزش برای سوووهامداران شرکت )اندرسون و همکاران 8113(. آگاهی از رفتار هزينه برای حسابداران پژوهشگران و تمامی کسانی که با حوزه مديريت در ارتباطند و تغییرات در هزينهها را برحسوووب تغییر در درآمدها ارزيابی میکنند دارای اهمیت ب سی ار ا س ت. ا س ت ن با ط م ديري ت از اي ن تحل یل اي ن ا س ت ک ه چ س ب ن د گی هزي ن هها قابل ت شخیص و کنترل اسووت. مديران بايد دلیل خود را برای چسووبندگی هزينه از طريق توجه به حسوواسوویت تغییرات هزينه به نسوووبت کاهش حجم ارزيابی کنند و ظرفیت واکنش شووورکت را در برابر کاهش تقا ضا برای کاالها يا خدمات افزايش دهند. اين امر به بهبود فرايند پا سخگويی سازمان کمک شوايانی مینمايد. با مشوخص بودن رفتار هزينه صواحبان شورکت میتوانند تحلیل کنند که آيا مديران به بنگاه اقتصادی هزينه تحمیل مینمايند يا خیر ( کنث و همکاران 8111(. درک رف تار هزي نه برای اسوووت فادهکن ند گان بیرونی ( به عنوان م ثال تحل یلگران مالی( که میتوانند عملکرد شووورکت را ارزيابی کنند نیز مناسوووب اسوووت. فرايند معمول مورد اسوووتفاده تحلیلگرانمالی شووامل مقايسووه اجزاء هزينههای اداری عمومیوفروش به عنوان درصوودی از درآمدهای خالص فروش شوورکتها با يک شوورکت در زمانهای متفاوت اسووت. اين تحلیل ممکن ا ست نادر ست با شد اگر که رفتار هزينه در ارتباط با کاهش يا افزايش درآمدها مدنظر قرار نگیرد. اين تحلیل اصالح میشود تا تحلیلگر چگونگی تغییر هزينهها برحسب درآمدها را درک کنند )اندرسون و همکاران 8119(. در اکثر متون حسوووابداری مديريت )اتکینسوووون 8111 هورنگرن و همکاران 8115( به منظور بررسوووی چگونگی رفتار هزينهها از روشهايی همچون معادالت رگرسووویونی اسوووتفاده میشود و بدين ترتیب تغییرات در سطح هزينهها با توجه به افزايش يا کاهش در سطح فروش با ا ستفاده از معادالت رگر سیونی بدون در نظر گرفتن رفتار چ سبنده هزينهها برر سی می شود.

4 آزمون تجربی چسبندگی هزینهها: شواهدی از در نتیجه به هنگام افزايش در سوووطح فروش بزرگی افزايش در سوووطح هزينهها را کمتر و به هنگام کاهش در سوطح فروش میزان کاهش در سوطح هزينهها را بیشوتر نشوان میدهند. بدين ترتیب استناد به چنین نتايجی چه به هنگام پیشبینی )بودجهريزی( و در هنگام بازخورد )تجزيه و تجلیل نتايج فعالیتهای يک شورکت در مقايسوه با سوالهای گذشووته و در سوطح صوونعت( انحرافات زيادی را به همراه خواهد داشووت. بررسووی رفتار هزينهها با تأکید بر روشهای نوينی چون چسووبندگی هزينه میتواند به غنای کار بیفزايد. از اين رو هدف تحقیق حاضوور بررسووی چسووبندگی هزينههای عملیاتی در شوورکتهای پذيرفته شووده در بورس تهران در سووه سووطح بهایتمامشوودهکاالیفروشرفته هزينههایاداری عمومی و فروش و سووايرهزينههای عملیاتی میباشد. پیشینه تجربی برای اولین بار اندرسون و همکاران )8113( اين فر ضیه که هزينهها چ سبندهاند را آزمودند و وجود چسوووبندگی در رفتار هزينهها را تأيید نمودند. آنها با تعیین يک مدل با هزينهاداری عمومی و فروش به عنوان تابعی از درآمد فروش دريافتند که هزينهها با متوسوووط %11 در پاسوووخ به %6 افزايش درآمد خالص فروش افزايش میيابند اما تنها با %31 در برابر %6 کاهش درآمدها کاهش میيابند. به عبارتی با %6 افزايش فروش خالص هزينهها %11 افزايش میيابند اما با کاهش 6 %فروش خالص هزينهها تنها %31 کاهش میيابند. آنها به دلیل فقدان دادههای عمومی درباره هزينهها و محرکهای مرتبط داده های هزينهاداری عمومیوفروش و درآمد خالص فروش را برای تحلیل چ سبندگی هزينه مورد ا ستفاده قرار دادند و بیان نمودند که رفتار هزينههای اداری عمومیوفروش را میتوان برح سب درآمد خالص فروش تحلیل کرد چرا که حجم فروش بسیاری از قسمتهای اين هزينه را تحريک مینمايد. مدريوس و کاسووتا )8114( در تحقیقی با عنوان»چسووبندگی هزينه در شوورکتهای برزيلی«ن شان دادند که هزينههایاداری عمومیوفروش به ازای %6 افزايش درآمد فروش %13 افزايش میيابند اين در حالی اسوووت که اين هزينهها به ازای %6 کاهش در درآمد فروش %38 کاهش میيابند. آنها نشن دادند که هزينهها در شرکتهای برزيلی دارای رفتاری چسبنده میباشند.

5 پژوهشهای تجربی حسابداری سال سوم شماره 21 تابستان کنث و همکاران )8111( با بررسووی تعدادی از شوورکتهای آلمانی فرانسوووی امريکايی و انگلیسوی نشوان دادند که هزينههای عملیاتی به ازای تغییرات در درآمد فروش چسوبنده هسوتند بطوری که به ازای %6 افزايش در درآ مد ها بطور متوسوووط هزي نه های عمل یاتی %39 افزايش داشوووتهاند اما به ازای %6 کاهش درآمدها هزينهها تنها %36 کاهش داشوووتهاند. همچنین بیان نمودند که هزينههای شرکتهای آلمانی و فرانسوی به نسبت شرکتهای امريکايی و انگلیسی چسبندگی بیشتری دارند. به نظر آنها اين نتیجه میتواند به تفاوت در سیستم حاکمیت شرکتی و نحوه مديريت نیز بسوتگی داشوته باشود. آنها معتقدند که میزان چسوبندگی هزينهها در مدت زمان طوالنیتر و همچنین زمانی که شوورکتها با کاهش و افت شووديدتری مواجه میشوووند کمتر است. به عالوه نشان دادند که ويژگی شرکت و صنعت در میزان چسبندگی هزينهها مؤثر است. بنکر و همکاران )8161( به برر سی رابطه میان عدم اطمینان و رفتار چ سبنده هزينه پرداختند. با بررسوی هزينههای اداری عمومیو فروش تعداد کارکنان و سواعات کاری آنان به بررسوی چسووبندگی هزينهها پرداختند. نتايج حاکی از وجود چسووبندگی هزينه در نمونه تحت بررسووی میباشد. اندرسوووون و خامويچ )8168( به بررسوووی رفتار نامتقارن هزينهها در مقابل تغییرات درآمدی پرد اخ ت ن د. ن تايج تحق ی ق حاکی از وج ود رف تار چ س و وو ب ن د گی هزي ن ه با و ارد کرد ن م تغ یر ها و شاخصهای اقتصادی از قبیل نرخ تورم و نرخ بهره میباشد. چن و همکاران )8163( به بررسوی ويژگیهای رفتاری مديريت در قبال چسوبندگی هزينهها پرداختند. آنان با بررسوی نمونه متشوکل از سوال-شورکت به بررسوی هزينههای اداری عمومیوفروش برای سوووالهای 6338 تا 8166 پرداختند. نتايج پژوهش نشوووان دهنده تغییرات رفتاری مديران در قبال چسووبندگی هزينه اسووت به نحوی که وقوع پديده چسووبندگی هزينه اعتماد به نفس مديران را افزايش میدهد. پورزمانی و بختیاری )8163( به بررسوی تأثیر عوامل کالن اقتصوادی همچون نرخ تورم نرخ بهره کوتاه مدت و نرخ بهره بلندمدت بر رفتار چسوووبنده هزينههای عملیاتی پرداختند. آنها با برر سی 36 شرکت در بورس اوراق تهران برای سالهای نتیجهگیری نمودند که راب طه منفی م یان نرخ تورم و چسوووب ندگی هزي نه ها ی عمل یا تی و ر ا ب ط ه م ث ب ت م یان نرخ ب هره

6 آزمون تجربی چسبندگی هزینهها: شواهدی از کوتاهمدت وجود دارد. نتايج پژوهش رابطه معنیداری میان نرخ بهره بلندمدت و چسوووبندگی هزينههای عملیاتی نشان نداد. نیکوال و پرگو )8163( در تحقیق خود به بررسووی اين موضوووع پرداختند که آيا چسووبندگی هزينهها در شرکتهای کوچک و متو سط ايتالیايی در دورهی زمانی اتفاق افتاده است يا خیر. يافتههای آنها نشان داد که چسبندگی هزينهها تنها در ارتباط با هزينههای دستمزد رخ میدهد و چسبندگی هزينهها در مورد هزينههایاداری عمومیوفروش وجود ندارد. نمازی و دوانیپور )6353( در پژوهشوی چسوبندگی هزينهها در بورس اوراق بهادار تهران را مورد مطالعه قرار دادند و هزينه های اداری عمومی و فروش را به عنوان نمونه مورد واکاوی قرار دادند. بدين منظور اطالعات شرکتهای پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران برای دوره 61 ساله از سال 6399 تا 6351 را برر سی نمودند. نتايج ن شان میدهد در ازای %6 افزايش در سوووطح فروش هزينههای اداری عمومیوفروش %11 افزايش میيابد درحالیکه در ازای %6 کاهش در سطح فروش هزينههای اداری عمومی وفروش %46 کاهش میيابد. نتايج نشان داد که شدت چسبندگی هزينهها در دورههايی که در دوره قبل از آن کاهش درآمد رخ داده کمتر است. عالوه بر اين شدت چسبندگی هزينهها برای شرکتهايی که نسبت جمع دارايیها به فروش بزرگتری دارند بیشتر است. کرد ستانی و مرت ضوی )6336( در تحقیق خود وارونگی چ سبندگی هزينهها در دوره پس از کاهش فروش طول دوره مطالعه استمرار کاهش فروش رشد اقتصادی میزان دارايی و تعداد کارکنان را به عنوان عوامل احتمالی موثر بر چسوووبندگی هزينهها در نظر گرفته و تأثیر آنها را بر میزان چسوووبندگی بهایتمامشووودهکاالیفروشرفته و هزينههایاداری عمومیوفروش طی دوره زمانی 6351 تا 6355 در بورس اوراق بهادار تهران آزمون نمودند. براسوواس نتايج تحقیق چ سبندگی هزينههای اداری عمومیوفروش در دورههای بعد از کاهش فروش وارونه می شود و کاهش فروش در دو دورهی متوالی موجب کاهش چسبندگی بهایتمامشدهکاالیفروشرفته و هزينههای اداری عمومیوفروش در دورهی دوم میشوووود. همچنین هر چه میزان دارايیهای شووور ک ت ب ی شووو تر با ش و وو د چ س و وو ب ن د گی ب ها یتمامشووودهکاالیفروشرفته و هزينههای اداری عمومیوفروش بیشوتر میشوود. اما سواير متغیرهای مورد بررسوی در اين تحقیق بر چسوبندگی هزينهها بیتأثیر بودند.

7 پژوهشهای تجربی حسابداری سال سوم شماره 21 تابستان هدف پژوهش حا ضر برر سی چ سبندگی هزينههای عملیاتی میبا شد. از اين رو هزينههای عملیاتی در سه سطح بهایتمام شدهکاالیفروشرفته هزينههای اداری عمومیوفروش و ساير هزينههای عملیاتی مورد بررسوووی قرار گرفته ا ن د. اين م قا ل ه ب ه بررسو ووی تجر بی رف تار چ سووو ب نده هزينهها در بورس اوراق بهادار تهران میپردازد تا به اين سوووؤال پاسوووخ دهد که آيا تغییرات هزينهها به ازای تغییر در سطح فعالیتها در بورس اوراق بهادار تهران رفتاری چ سبنده دارند يا خیر. جهت پاسخ به سؤال تحقیق فرضیات زير شکل گرفت: فرضووویه اول: نسوووبت افزايش در بهایتمامشووودهکاالیفروشرفته به هنگام افزايش درآمد )فروش( بی شتر از ن سبت کاهش در بهایتمام شدهکاالیفروشرفته به هنگام کاهش در درآمد فروش میباشد. فرضووویه دوم: نسوووبت افزايش در هزينههایاداری عمومیوفروش به هنگام افزايش درآمد )فروش( بیشتر از نسبت کاهش در هزينههایاداری عمومیوفروش به هنگام کاهش در درآمد فروش میباشد. فرضویه سووم: نسوبت افزايش در سواير هزينههای عملیاتی به هنگام افزايش درآمد )فروش( بیشتر از نسبت کاهش در هزينههای عملیاتی به هنگام کاهش در درآمد فروش میباشد. روش پژوهش نمونه آماری اين پژوهش طی يک دوره 5 ساله يعنی سالهای 6354 تا 6336 شامل آن دسته از شرکتهای پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران است که قبل از سال 6354 در بورس پذيرفته شووده و سووال مالی آنها منتهی به پايان اسووفند ماه باشووند. همچنین جزء شوورکتهای سوورمايهگذاری و واسووطهگری نباشووند و در طی دوره مورد بررسووی تغییر سووال مالی نداده و همچنین سودآور باشند. عالوه بر موارد ياد شده موارد زير نیز در تعیین نمونه مدنظر قرار گرفته است: 6( حذف شرکتهای مالی به دلیل ماهیت اقالم مالی متفاوت آنها و کاهش قابلیت مقايسه. 8( حذف شرکتهای دارای زيان عملیاتی به علت تأثیر احتمالی منفی بر نتايج تحقیق.

8 آزمون تجربی چسبندگی هزینهها: شواهدی از ( حذف شرکتهايی که تغییرات درآمدی و هزينهای شديد داشتهاند )باالی 11 %( به دلیل احتمال ادغام با شرکتهای ديگر يا تح صیل تو سط شرکتهای ديگر و نیز احتمال غیرمترقبه بودن اقالم هزينهای و درآمدی. پس از اعمال محدوديتهای فوق 653 شرکت انتخاب گرديد. دادههای مورد نیاز با مراجعه به صوووورتهای مالی شووورکتها و سوووايت بورس اوراق بهادار و با اسوووتفاده از نرمافزارهای رهآوردنوين و تدبیرپرداز فراهم شووودها ند. ضوووم نا روششووو ناسوووی اين پژوهش نیز از نوع پسرويدادی )يعنی با استفاده از وقايع گذشته( است. در پژوهش حا ضر به برر سی رفتار چ سبنده هزينه های عملیاتی می پردازيم. جهت تجزيه و تحلیل رفتار هزينههای عملیاتی آنها به سه سطح بهایتمام شدهکاالیفروش رفته هزينههای اداری عمومیوفروش و ساير هزينههای عملیاتی )از قبیل استهالک سرقفلی هزينههای جذب نشوده تولید ضوايعات غیرعادی تولید و...( تقسویمبندی شودهاند. يکی از مدلهای تجربی که قادر اسوووت به طور همزمان تغییرات هزينههای اداری و عمومی و فروش را به همراه تغییرات درآمد فروش نشان دهد و در عین حال در دورههای افزايش و کاهش درآمد تغییرات در هزينه را نشووان میدهد مدل ارائه شووده توسووط اندرسووون و همکاران )8113( می باشوود. با اين مدل میتوان رفتار هزينهها را با در نظر گرفتن جهت تغییر در سطح فعالیت بررسی نمود. اين مدل به صورت زير میباشد: مدل 6 Log [ SGA i,t SGA i,t 1 ] = β 0 + β 1 Log [ Sales i,t ] + β 2 Decrease Dummy i,t Log [ Sales i,t ] + ε i,t اين مدل پايه و اسواس سونجش چسوبندگی هزينه در اين تحقیق میباشود که متغیرها در آن عبارتند از: t در دوره i هزينههایاداری عمومیوفروش شرکت :SGA i,t t در دوره i خالص فروش شرکت :Sales i,t :Decrease Dummy i,t به عنوان متغیر مجازی مدل در نظر گرفته شده است و مقدار خود را با توجه به تغییرات درآمد فروش اتخاذ مینمايد بدين ترتیب که در صوووورت کاهش

9 پژوهشهای تجربی حسابداری سال سوم شماره 21 تابستان درآمد فروش طی دو سووال برابر 6 میشووود و در صووورت افزايش درآمد فروش برابر صووفر میشود. در نگاره 6 مقادير قابل اتخاذ اين متغیر مجازی در حاالت مختلف بیان شده است. نگاره )1(: مقادیر قابل اتخاذ متغیر مجازی Sales i,t < Sales i,t > Decrease Dummy i,t = 1 Decrease Dummy i,t = 0 از آنجايی که به هنگام افزايش درآمد میشووود در نتیجه ضووريب Decrease Dummy i,t برابر صووفر در نظر گرفته β 1 درصوود افزايش در هزينههایاداری عمومیوفروش را به هنگام افزايش درآ مد نشوووان می د ه د. همچ ن ین ز ما نی ک ه در آ م د فر وش کا هش می يا بد ارزش β 1 + برابر 6 در نظر گرفته میشوووود در نتیجه جمع ضووورائب β 2 Decrease Dummy i,t درصووود کاهش هزينههایاداری عمومیوفروش را به ازای %6 کاهش درآمد فروش نشوووان میدهد. اگر هزينه ها از رفتار چسوووبندگی برخوردار باشوووند بايد تغییرات در هزينه به هنگام افزايش درآمد فروش بیشووتر از تغییرات هزينه به هنگام کاهش درآمد فروش باشوود. بنابراين از نظر تجربی رفتار چسبندگی هزينهها با > 0 1 β و < 0 2 β تأيید میشود. برای تخمین مدل فوق از روش دادههای ترکیبی استفاده شده است. دادههای ترکیبی به يک مجموعه از دادهها گفته میشود که بر اساس آن مشاهدات به وسیلهی تعداد زيادی از متغیرهای مقطعی )N( که اغلب به صوووورت تصوووادفی انتخاب میشووووند در طول يک دورهی زمانی مشوخص )T( مورد بررسوی قرار گرفته باشوند. اين N T دادهی آماری را دادههای ترکیبی يا مقطعی سری زمانی مینامند. به عبارتی ديگر اگر ويژگیهای دادههای مقطعی برای دو سال يا بیشووتر مورد بررسووی قرار گیرند سوواختار شووکل گرفتهی مشوواهدات مجموعهی دادههای ترکیبی يا دادههای طولی نامیده میشود )مهرگان 6351(. در نهايت جهت تايید نتايج حاصل از مدل پژوهش از مدل کالجا و همکاران )8111( جهت آزمون کلی چسبندگی هزينههای عملیاتی استفاده شده است. با اين استفاده از اين مدل میتو نا رفتار هزينههای عملیاتی را با در نظر گرفتن جهت تغییر در سطح فعالیت بررسی نمود. اين مدل به صورت زير میباشد: Log [total operating costsi,t/total operating costsi,t 1]

10 آزمون تجربی چسبندگی هزینهها: شواهدی از = α + β1 log [revenuei,t/revenuei,t 1] + β2 di,t log[revenuei,t/revenuei,t 1] + εi,t مدل 8 یافتهها نگاره )8( خالصهای از آمار توصیفی دادههای استفاده شده در تحقیق را نشان میدهد. نتايج آمار توصیفی شامل میانگین انحراف استاندارد و میانه میباشد. خالص درآمد فروش بهایتمامشدهکاالی- فروشرفته هزينهاداری عمومیو- فروش ساير هزينههای عملیاتی نگاره )٢(: آمارههای توصیفی متغیرهای پژوهش میانگین انحراف استاندارد میانه ماکزيمم مینیمم / / / / /38 برای تعیین نوع مدل مورد اسوووتفاده در داده های ترکیبی از آزمون های مختلفی اسوووتفاده میشود. رايجترين آن ها آزمون چاو برای استفاده از مدل اثرات ثابت در مقابل مدل برآوردی دادههای تلفیقی میبا شد. آزمون چاو زمانی ا ستفاده می شود که وجود يا عدم وجود شک ست سواختاری در مدل رگرسویونی مورد اسوتفاده قرار گیرد. معنیداری آماره میتواند نشواندهنده شوکسوت سواختاری باشود و بايد دادههای موجود به زيرگروههای با شویب رگرسویونی واحد تقسوویم شوووند. امروزه اسووتفاده از متغیرهای مجازی برای رفع مشووکل شووکسووت يا تفکیک ساخ تار ی پ ی ش ن هاد ش ده ا س ت. در پژ و ه ش حا ضر ن یز چ و ن شک س ت ساخ تار ی م ش ه ود ن ی س ت و دادهها تلفیقی میباشند از آزمون چاو بهره گرفته شده است. نتايج بدست آمده طبق نگاره )3( نشووان میدهد که با احتمال 31 درصوود فر H دادههای تلفیقی( در مورد هر سه فرضیه رد نمیشود. مبنی بر يکسووان بودن عر از مبدأ ( مدل

11 پژوهشهای تجربی حسابداری سال سوم شماره 21 تابستان شماره فرضیه فرضیه اول فرضیه دوم فرضیه سوم نگاره )3(: نتایج آزمون چاو ( F مقید( آماره آزمون )F( سطح معناداری )%1( 1/1149 1/8193 1/6545 8/ / / فرضویه اول پژوهش در ارتباط با بررسوی چسوبندگی بهایتمامشودهکاالیفروشرفته اسوت. بو د ين م ن ظ ور از ر ا بطوه )6( کوه در وا قع بسوووط مودل )6( اسووووت و در آن بوه جوای هزينههایاداری عمومیو فروش از بهایتمامشدهکاالیفروشرفته استفاده شده است. Log [ COGS i,t COGS i,t 1 ] = β 0 + β 1 Log [ Sales i,t ] + β 2 Decrease رابطه 6 Dummy i,t Log [ Sales i,t ] + ε i,t t در دوره i بهایتمامشدهکاالیفروشرفته شرکت :COGS i,t اين آزمون در سوطح معنیدار %1 انجام شوده اسوت و نتايج حاصول از آن در نگاره )4( ارائه شده ا ست. همانطور که م شاهده می شود ضريب β ا ست. اين ضريب حاکی از آن است که به ازای %6 افزايش در درآمد فروش بهایتمامشدهکاالیفروشرفته %61194 افزايش میيابند. همچنین ضووريب β 2 )19134-( اسووت در نتیجه جمع ضوورائب β 1 + β 2 که نشووان دهنده کاهش در هزينهها میباشووود کوچکتر از β 1 میشوووود: 1939«)-19134(=.» به عبارتی به ازای %6 کاهش در درآمد فروش بهایتمامشووودهکاالیفروشرفته %39 کاهش می يا ب د پس فر ضو وو ی ه ا و ل در سو ووطح مع ناد ار %1 تأي ید میشوووود. به ع بارتی میتوان گ فت بهایتمامشدهکاالیفروشرفته دارای رفتاری چسبنده میباشد. نگاره )4(: نتایج آزمون فرضیه اول )سطح معناداری %5( متغیر ضريب متغیر سطح معناداری ضريب تعیین 1/1536 1/ / / β 1 β 0 1/1491-1/ β 2

12 آزمون تجربی چسبندگی هزینهها: شواهدی از فر ضیه دوم پژوهش در ارتباط با بررسی چ سبندگی هزينههای اداری عمومیوفروش است بدين منظور از رابطه 8 که در واقع همان مدل 6 است استفاده شده است. Log [ SGA i,t SGA i,t 1 ] = β 0 + β 1 Log [ Sales i,t ] + β 2 Decrease رابطه 8 Dummy i,t Log [ Sales i,t ] + ε i,t آزمون اين فرضیه در سطح معنیدار %1 انجام شده است و نتايج حاصل از آن در نگاره )1( ارائه شده است. همانطور که مشاهده میشود ضريب β است. با توجه به مطالب بیان شووده میتوان دريافت که به ازای %6 افزايش در درآمد فروش هزينههایاداریعمومیوفروش %5494 افزايش میيابند. همچنین ضوووريب β 2 ) ( اسوووت. در نتیجه جمع ضووورائب β 1 + β 2 که نشوووان دهنده کاهش در هزينهها میباشووود کوچکتر از β 1 میشوووود: «به ع بارتی به ازای %6 کاهش در درآ مد فروش هزي نه های عمل یاتی.» ) (= %95961 کاهش میيابد. پس فرضووویه دوم در سوووطح معناداری %1 تأيید میشوووود. به عبارتی میتوان گفت هزينههای اداری عمومی و فروش از رفتاری چسبنده برخوردار میباشند. نگاره )5(: نتایج آزمون فرضیه دوم )سطح معناداری %5( متغیر ضريب متغیر سطح معناداری ضريب تعیین 1 1/ / / β 1 β 0 1/ / β 2 فرضویه سووم پژوهش در ارتباط با بررسوی چسوبندگی سواير هزينههای عملیاتی اسوت. بدين منظور از رابطه 3 که در واقع بسووط مدل 6 اسووت و در آن به جای هزينههایاداری عمومیو- فروش از ساير هزينههای عملیاتی استفاده شده است. Log [ OC i,t OC i,t 1 ] = β 0 + β 1 Log [ Sales i,t ] + β 2 Decrease رابطه 3 Dummy i,t Log [ Sales i,t ] + ε i,t

13 پژوهشهای تجربی حسابداری سال سوم شماره 21 تابستان t در دوره i سايرهزينههای عملیاتی شرکت :OC i,t آزمون فرضیه سوم در سطح معنیدار %1 انجام شده است و نتايج حاصل از آن در نگاره )1( ارائه شده است. همانطور که مشاهده میشود ضريب β است. اين ضريب حاکی از اين است که به ازای %6 افزايش در درآمد فروش ساير هزينههای عملیاتی %688 افزايش میيابند. همچنین ضريب β 2 )19656-( است در نتیجه جمع ضرائب β 1 + β 2 که نشان دهنده کاهش در هزينهها میباشد که کوچکتر از β 1 میشود:»69133 =)19656-( +6988«. به عبارتی به ازای %6 کاهش در درآمد فروش هزينههای عملیاتی %61393 کاهش میيابد. پس فرضوویه سوووم در سووطح معنادار %1 تأيید میشووود. به عبارتی میتوان گفت سووايرهزينههای عملیاتی از رفتاری چسبنده برخوردار میباشند. نگاره) 6 (: نتایج آزمون فرضیه سوم )سطح معناداری %5( متغیر ضريب متغیر سطح معناداری ضريب تعیین 1/1118-1/ / / β 1 β 0 1/ /65611 β 2 نتیجهگیری نتايج حا صل از آزمون فر ضیهها با استفاده از اطالعات مربوط به 653 شرکت نمونه در طی دوره زمانی نشوووان میدهد که هزينهها در 3 سوووطح يعنی بهایتمامشووودهکاالی- فروشرفته هزينههایاداری عمومیوفروش و سوووايرهزينههایعملیاتی در بورس اوراق بهادار تهران دارای رفتاری چسووبنده میباشووند. به عبارتی بزرگی افزايش در اين هزينهها به ازای %6 افزايش درآمد فروش بیشوووتر از بزرگی کاهش در اين هزينهها به ازای %6 کاهش در سوووطح فعالیت با همان درآمد فروش است. البته متذکر میشويم که شدت چسبندگی هزينه در سطوح مختلف هزينه متفاوت میباشد. همچنین آزمون هزينههای عملیاتی کل با استفاده از مدل کالجا و همکاران )8111( مؤيد نتايج تحقیق بوده و نشوواندهنده رفتار چسووبنده در سووطح هزينههای عملیاتی کل میباشووود. بدين ترتیب نتايج اين پژوهش همجهت با نتايج تحقیقاتی اسوووت که رفتار چ سبنده هزينه را تأيید کردهاند )نمازی و دوانیپور 6353 اندر سون و همکاران 8113 مدريوس و کاسووتا 8114 کنث و همکاران 8111( و با نظريات حسووابداری مديريت سوونتی

14 آزمون تجربی چسبندگی هزینهها: شواهدی از )اتکینسون 8111 هورنگرن و همکاران 8115( که تغییرات رفتاری هزينه را فقط با توجه به جهت تغییر در سوووطح فعالیت در نظر میگرفتهاند و به مسووویر و شووودت اين تغییرات توجهی نداشوتهاند در تضواد میباشود چرا که نتايج نشوان داد که سورعت افزايش در سوطح هزينهها به ازای %6 افزايش در سطح فعالیت بزرگتر از سرعت کاهش در سطح هزينهها به ازای کاهش يکسان در سطح هزينههاست. با انجام هر پژوهش راه به سوووی مسوویری جديد باز میشووود و ادامهی راه مسووتلزم انجام پژوهشهای ديگری اسووت. بدين لحاظ انجام مواردی به شوورح زير در ادامهی نتايج پژوهش حاضر ضروری به نظر میرسد: بررسوووی تأثیر تورم در چسوووبندگی رفتار هزينهها ( بدين صوووورت که افقهای زمانی طوالنیتر را به سالهای اولیه بررسی اختصاص دهیم(. بررسی چسبندگی هزينهها به تفکیک شرکتهای خدماتی بازرگانی و تولیدی. بررسووی نگرش مديران نسووبت به رفتار چسووبنده هزينهها و حدود آشوونايی مديران با اين رفتار. با اسوتفاده از يادداشوتهای همراه صوورتهای مالی و در نظر گرفتن هزينهها به تفکیک بیشتر برای بررسی رفتار چسبنده هزينهها. بررسی چسبندگی سطوح مختلف هزينه در صنايع مختلف منابع اسکندری جمشید. )6351(. حسابداری صنعتی 8 تهران: انتشارات حفیب. اشرف زاده حمیدرضا. مهرگان نادر. )6359(. اقتصادسنجی پانل تهران: مؤسسه تحقیقات تعاون دانشگاه تهران چاپ اول. افالطونی عباس. نیکبخت لیلی. )6353(. کاربرد اقتصادسنجی در تحقیقات حسابداری مديريت مالی و علوم اقتصادی تهران: انتشارات ترمه. آذر عادل و مؤمنی منصور. )6351(. آمار و کاربرد آن در مديريت جلد دوم تهران: انتشارات سمت. کردستانی غالمرضا. مرتضوی سید مرتضی. )6336(. شناسايی عوامل تعیینکننده چسبندگی هزينههای شرکتها. پژوهشهای حسابداری مالی )3(:

15 پژوهشهای تجربی حسابداری سال سوم شماره 21 تابستان مهرگان محمدرضا. )6351(. مدلهای تصمیمگیری با چندين هدف تهران: دانشکده مديريت. نمازی محمد. دوانیپور ايرج. )6353(. بررسی تجربی رفتار چسبندگی هزينهها در بورس اوراق بهادار تهران. بررسیهای حسابداری و حسابرسی )18(: Anderson, E. Jaimovich, N. (2012). Asymmetric cost behavior. Recent Researches in Business, 102(9): 152. Anderson, MC. Banker, R. Huang, R. Janakiranam, S. (2007). Cost Behavior and Fundamental Analysis of SG&A Costs. Journal of Accounting, Auditing & Finance, 22(1): Anderson, MC. Banker, R. Janakiranam, S. (2003). Are Selling, General and Administrative Costs Sticky. Journal of Accounting Research, 41(1): Anderson, S. Lanen, W. (2007). Understanding Cost Management: What Can We Learn from the Evidence on Sticky Costs? Working Paper, University of Michigan. Atkinson, A. (2000). Management Accounting. São Paulo: Atlas. Banker, RD. Byzalov, D. Plehn-Dujowich, JM. (2010). Demand Uncertainty and Cost Behavior. Journal of Accounting and Economics, 55: Calleja, K. Steliaros, M. Thomas, DC. (2006). A note on Cost Stickiness: some International Comparison. Management Accounting Research, 17(2): Chen, CX. Gores, T. Nasev, J. (2013). Managerial Overconfidence and Cost Stickiness. International Journal of Industrial Organization, 30: Horngern, CT. Foster, G. Datar, SM. (2008). Cost Accounting: A Managerial Emphasis, Upper Saddle River, NJ: Prentice Hall. Kenneth, C. Michael, S. Dylan, C. (2005). Further Evidence on the Sticky Behavior of Costs. Medeiros, OR. Costa, PS. (2004). Cost Stickiness in Brazilian Firms. Nicola, D. Pado, P. (2013). Evidence from small and medium sized companies Sticky cost behavior. Accounting & Finance Journal, 2:89. Poorzamani, Z. Bakhtiary, M. (2013). Reviewing the impact of macroeconomic factors on operating cost stickiness in Tehran stock exchange. Technical Journal of Engineering and Applied Science, 3(10):