ΔΟΣΙΜΕΤΡΙΑ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΠΟΥ ΕΡΓΑΖΕΤΑΙ ΣΕ ΤΜΗΜΑ PET/CT

Transcript

1 ΔΟΣΙΜΕΤΡΙΑ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΠΟΥ ΕΡΓΑΖΕΤΑΙ ΣΕ ΤΜΗΜΑ PET/CT a Νταλιάνης Κ., a Μαλαμίτση Ι., a Γώγου Λ., Βλάχου Φ, a Ανδρέου Ι., a Λουϊζη Α., b Γεωργίου Ε., a., a Πρασόπουλος Β.. * a Τμήμα PET/CT, Διαγνωστικό και Θεραπευτικό Κέντρο Αθηνών «Υγεία» b Τμήμα Ιατρικής Φυσικής Ιατρική σχολή Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών Δημοσίευση: Περιοδικό «Ακτινοτεχνολογία στην ογκολογία, ιατρική απεικόνιση, πυρηνική ιατρική», τ. 21, 2010 Περίληψη Η διεθνής βιβλιογραφία που αφορά την δοσιμετρία προσωπικού που απασχολείται σε τμήμα PET/CT είναι περιορισμένη. Γι αυτό το λόγο, αποφασίσαμε να μετρήσουμε τη δόση στους εργαζομένους που απασχολούνται στο πρώτο τμήμα PET//CT που λειτούργησε στην Ελλάδα, στο ιαγνωστικό και Θεραπευτικό Κέντρο Αθηνών ΥΓΕΙΑ. Προς το παρόν μόνο οι μελέτες PET που γίνονται περιλαμβάνουν χρήση μόνο 2-deoxy-2- [18F]fluoro-D-glucose (FDG), οι μετρήσεις των δόσεων προκύπτουν από τη διαχείριση του συγκεκριμένου ραδιοφαρμάκου και από την διαχείριση των εξεταζομένων που υποβάλλονται σε εξέταση PET//CT. Σκοπός της παρούσας μελέτης ήταν να αναπτύξουμε τα μέτρα ακτινοπροστασίας απέναντι στην έκθεση από το ραδιοφάρμακο. Για τον υπολογισμό της ενεργού δόσης από εξωτερική έκθεση και τα 7 μέλη του τμήματος (2 νοσηλεύτριες, 2 Ακτινοφυσικοί, 2 Τεχνολόγοι και 1 Γραμματέας) ήταν εφοδιασμένοι με δοσίμετρα θερμοφωταύγειας (TLD) στην επάνω αριστερή τσέπη της ποδιάς τους, δοσίμετρα θερμοφωταύγειας (TLD) στον καρπό και ηλεκτρονικά δοσίμετρα αμέσου αναγνώσεως στην δεξιά τσέπη. Επιπλέον μετρήσαμε και υπολογίσαμε ισοδοσιακές καμπύλες με την βοήθεια δοσίμετρων θερμοφωταύγειας σε αποστάσεις 20, 50, 70 and 100 cm από το σώμα του εξεταζομένου που του έχει χορηγηθεί 18 F-FDG. Η δόση του προσωπικού μετρήθηκε και με τα δοσίμετρα θερμοφωταύγειας που παρέχονται από την Ε.Ε.Α.Ε άλλα και από τα ηλεκτρονικά δοσίμετρα αμέσου αναγνώσεως για τους πρώτους 10 μήνες λειτουργίας του τμήματος, συγκεκριμένα για 250 εργάσιμες ημέρες όπου ο φόρτος εργασίας ήταν περίπου ασθενείς την εβδομάδα. Ο κάθε εξεταζόμενος έλαβε δόση MBq 18 F-FDG. Τα αποτελέσματα για την ισοδύναμη ολόσωμη δόση και δόση χεριού ήταν τα παρακάτω: Η νοσηλεύτρια 1 έλαβε 1,6 msv ολόσωμη δόση και 2,1 msv δόση χεριού, Η νοσηλεύτρια 2 έλαβε 1,9 msv ολόσωμη δόση και 2,4 msv δόση χεριού. Ο ακτινοφυσικός 1 έλαβε 1,45 msv ολόσωμη δόση και 1,7 msv δόση χεριού ο ακτινοφυσικός 2 έλαβε αντίστοιχα 1,67 msv 1,55 msv. Τέλος για τους τεχνολόγους 1,2 η ολόσωμη δόση ήταν 0,7 msv and 0,64 msv αντίστοιχα. Ενώ όσον αφορά την γραμματέα η ολόσωμη δόση ήταν 0,1 msv. Από αυτά τα αποτελέσματα προκύπτει ότι τα επίπεδα ισοδύναμης δόσης για το προσωπικό του τμήματος PET/CT είναι μέσα στα επιθυμητά όρια.

2 1. Eισαγωγή Η Τομογραφία Εκπομπής Ποζιτρονίων σε συνδυασμό με την Υπολογιστική Τομογραφία (PET/CT) θεωρείται σήμερα η αιχμή της τεχνολογίας στην απεικόνιση αφού μας παρέχει πληροφορίες τόσο μορφολογικές όσο και λειτουργικές για τα όργανα ενδιαφέροντος. Τα ραδιοφάρμακα που χρησιμοποιούνται στην PET λειτουργούν με την αρχή εκπομπής ποζιτρονίων όπου μετά το φαινόμενο της διδύμου γέννησης και την εξαΰλωση παράγονται 2 φωτόνια που οδεύουν αντιδιαμετρικά, με χαρακτηριστική ακτινοβολία 511 KeV τα οποία ανιχνεύονται ταυτόχρονα από τον τομογράφο PET. Είναι κατανοητό ότι λόγω της υψηλής ενέργειας των φωτονίων προκύπτουν διαφορετικά προβλήματα στην ακτινοπροστασία σε σχέση με αυτά που έχουμε σε τμήματα κλασσικής Πυρηνικής Ιατρικής όπου συνήθως το 90% των εξετάσεων πραγματοποιούνται με ραδιαφάρμακα επισημασμένα με 99m Tc το οποίο εκπέμπει φωτόνια ενέργειας 140 KeV. Χρειάζεται λοιπόν προσοχή όσον αφορά τα θέματα ακτινοπροστασίας σε τμήμα με PET/CT με σκοπό την βελτιστοποίηση της αποροφούμενης δόσης για τους εργαζόμενους του τμήματος. Επειδή η βιβλιογραφία που αφορά την δοσιμετρία προσωπικού σε τμήματα με PET/CT είναι περιορισμένη, μετρήσαμε την ισοδύναμη δόση προσωπικού στο πρώτο τμήμα PET/CT που λειτούργησε στην Ελλάδα στο Διαγνωστικό και Θεραπευτικό Κέντρο Αθηνών Υγεία. Στο τμήμα μας γίνονται μελέτες PET μόνο με την χρήση 2-deoxy-2-[18F]fluoro-D-glucose (FDG), οι μετρήσεις των δόσεων προκύπτουν από την διαχείριση του συγκεκριμένου ραδιοφαρμάκου και από την διαχείριση των εξεταζομένων που υποβάλλονται σε εξέταση PET/CT. Σκοπός μας είναι να αναπτύξουμε αποτελεσματικότερα μέτρα ακτινοπροστασίας απέναντι στην έκθεση του προσωπικού που εργάζεται στο τμήμα. Τα αποτελέσματα που αφορούν τη δοσιμετρία προσωπικού διαφέρουν λόγω των διαφορετικών τύπων τομογράφων και των διαφορών που αφορούν τις διαδικασίες χειρισμού του ραδιοφαρμάκου αλλά και του εξεταζομένου. 2. Μέθοδος και Υλικά Για τον υπολογισμό της ενεργού δόσης από εξωτερική έκθεση και τα 7 μέλη του τμήματος (2 νοσηλεύτριες, 2 Ακτινοφυσικοί, 2 Τεχνολόγοι και 1 Γραμματέας) ήταν εφοδιασμένοι με δοσίμετρα θερμοφωταύγειας (TLD) στην επάνω αριστερή τσέπη της ποδιάς τους, δοσίμετρα θερμοφωταύγειας (TLD) στον καρπό και ηλεκτρονικά δοσίμετρα αμέσου αναγνώσεως στην δεξιά τσέπη. Οι μετρήσεις έλαβαν χώρα στο Δ.Θ.Κ.Α ΥΓΕΙΑ που το τμήμα PET/CT είναι εξοπλισμένο με τομογράφο SIEMENS BIOGRAPH Emotion Duo που βασίζεται σε τεχνολογία κρυστάλλων LSO. Κατά την πορεία αυτής της μελέτης όλες οι κινήσεις του προσωπικού παρατηρήθηκαν και καταγράφηκαν. Τα δεδομένα που ακολουθούν αφορούν το χρόνο που αφιερώνει το προσωπικό σε απόσταση μικρότερη των 2 μέτρων από την ραδιενεργή πηγή, από την σύριγγα που περιέχει το ραδιοφάρμακο και από τον εξεταζόμενο. Οι εργαζόμενοι απασχολούνται αποκλειστικά και μόνο στο PET/CT. Ο φόρτος εργασίας ήταν μεταξύ εξεταζομένων την εβδομάδα. Οι νοσηλεύτριες του τμήματος χορηγούν το ραδιοφάρμακο και είναι επιφορτισμένες με το βοηθούν τον εξεταζόμενο κατά τη διάρκεια της παραμονής του στο τμήμα σε όλες της φάσεις της εξέτασης (πριν την χορήγηση, κατά τη διάρκεια της αναμονής και μετά την εξέταση αν χρειαστεί). Μετά τη χορήγηση ο χρόνος που η νοσηλεύτρια έρχεται σε επαφή με τον εξεταζόμενο δεν ξεπερνά το 1 λεπτό κατά μέσο όρο και αυτό για να του δώσει οδηγίες και να τον βοηθήσει κατά την διάρκεια της 50 λεπτής παραμονής του στον ειδικά διαμορφωμένο χώρο αναμονής.. Οι τεχνολόγοι έχουν σαν καθήκον να οδηγήσουν τον εξεταζόμενο στον τομογράφο, να τοποθετήσουν τον εξεταζενο στην εξεταστική τράπεζα και μετά το πέρας της εξέτασης, να τον βοηθήσουν να σηκωθεί. Η τοποθέτηση του εξεταζομένου χρειάζεται κατά μέσο όρο 1 έως 3 λεπτά και αυτό εξαρτάται από την κινητική του κατάσταση και τον χαρακτήρα του. Η διαδικασία που ακολουθούμε στο τμήμα μας για έναν εξεταζόμενο που υπόκειται σε εξέταση είναι η παρακάτω: Ο εξεταζόμενος, αφού του χορηγηθεί το ραδιοφάρμακο, οδηγείται στο δωμάτιο παραμονής όπου και παραμένει ξαπλωμένος για διάστημα 50 λεπτών. Πριν την εξέταση αδειάζει την

3 κύστη του και οδηγείται στον τομογράφο. Η εξέταση PET/CT διαρκεί περίπου 35 λεπτά και μετά το πέρας της ο εξεταζόμενος φεύγει από το τμήμα. Ο χειρισμός του ραδιοφαρμάκου και η κατάτμηση των δόσεων γίνεται από τον Ακτινοφυσικό του τμήματος. Η σύριγγα που περιέχει το ραδιοφάρμακο τοποθετείται σε ειδική θωράκιση και αυτή με τη σειρά της τοποθετείται σε ειδικά θωρακισμένο κυτίο για να πραγματοποιηθεί η χορήγηση στο χώρο παραμονής των εξεταζομένων. Στον εξεταζόμενο έχει τοποθετηθεί από πριν καθετήρας 3-way. Η χορήγηση του ραδιοφαρμάκου μαζί με την χορήγηση φυσιολογικού όρου χρειάζεται δευτερόλεπτα. Η χορηγούμενη δόση ανά ασθενή εξαιρουμένων των περιπτώσεων που γίνεται εξέταση εγκεφάλου είναι μεταξύ MBq (10-11 mci). Η ακριβής ενεργότητα κανονικοποιείται με βάση τα σωματομετρικά στοιχεία του. Για τις εξετάσεις εγκεφάλου η χορηγούμενη ενεργότητα είναι περίπου 220 MBq (6 mci). Η συνολική δόση για τους εργαζόμενους υπολογίστηκε για τους πρώτους 10 μήνες. 3. Αποτελέσματα Οι δόσεις του προσωπικού μετρήθηκαν με ηλεκτρονικά δοσίμετρα και δοσίμετρα θερμοφωταύγειας για τους πρώτους 10 μήνες σε ένα σύνολο 220 ημερών με ένα φόρτο εργασίας ασθενών την εβδομάδα που τους χορηγείται ενεργότητα μεταξύ MBq 18 F-FDG στον καθένα. Η ολόσωμη δόση και η δόση των χεριών για το προσωπικό είναι: Νοσηλεύτρια #1 έλαβε 1,60 msv ολόσωμη δόση και 2,10 msv δόση χεριού, Νοσηλεύτρια #2 έλαβε 1,90 msv and 2,40 msv αντίστοιχα (Σχήμα 1) DOSIMETRIC EVALUATION 0,4 0,35 0,3 Dose (msv) 0,25 0,2 0,15 0,1 0, Months Nurse 1 Nurse 2 Σχήμα1: Δοσιμετρική εκτίμηση των Νοσηλευτριών για περίοδο 10 μηνών. Για τον ακτινοφυσικό #1 τα αποτελέσματα ήταν 1,45 msv ολόσωμη δόση και 1,70 msv δόση χεριών, Για τον ακτινοφυσικό #2 1,67 msv και 1,55 msv αντίστοιχα (Σχήμα 2) και για τους τεχνολόγους #1 & #2 η ολόσωμη δόση ήταν 0,70 msv και 0,64 msv (Σχήμα 3) αντίστοιχα. Τέλος η ολόσωμη δόση για την γραμματέα ήταν 0,10 msv DOSIMETRIC EVALUATION 0,4 0,35 0,3 Dose (msv) 0,25 0,2 0,15 0,1 0, Months Medical Physisicst 1 Medical Physisicst 2 Σχήμα 2: Δοσιμετρική εκτίμηση των Ακτινοφυσικών για περίοδο 10 μηνών

4 DOSIMETRIC EVALUATION 0,14 0,12 0,1 Dose (msv) 0,08 0,06 0,04 0, Months Technologists 1 Technologists 2 Σχήμα 3: Δοσιμετρική εκτίμηση των Τεχνολόγων για περίοδο 10 μηνών 4. Συζήτηση Η δοσιμετρία προσωπικού έχει πολλούς στόχους. Πρωταρχικός είναι να μας παρέχει πληροφορίες που αφορούν την ακτινοβόληση του προσωπικού του τμήματος ώστε να προκύψουν χρήσιμες πληροφορίες που αφορούν την έκθεση του προσωπικού, τον τρόπο λειτουργίας, τις θωρακίσεις και τον τρόπο εργασίας. Αυτά τα αποτελέσματα αποτελούν όρια τιμών ώστε να κρατήσουμε την ακτινοβόληση του προσωπικού σε χαμηλά επίπεδα (As Low As Reasonable Achievable (ALARA). 5. Συμπέρασμα Παρ όλο που τα αποτελέσματα μας για την δόση του προσωπικού είναι πολύ χαμηλότερα από τα ετήσια όρια που έχει θεσπίσει η Ελληνική Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας με βάση την ευρωπαϊκή Euratrom 97/43 επιβάλλεται να γίνει μεγαλύτερη προσπάθεια ώστε να μειώσουμε και άλλο την ακτινοβόληση του προσωπικού.

5 References 1. Biran T, Weininger J, Malchi S, Marciano R, Chisin R. Measurements of occupational exposure for technologist performing 18F FDG PET scans. Health Phys. 2004;87: Roberts FO, Gunawardana DH, Pathmaraj K, Wallance A, U PL, Berlangieri SU, Radiation dose to PET technologists and strategies to lower occupational exposure. J Nucl Med Technol. 2005; 33: Buchillier T, Aroura A, Bochud F, Schuler C, Stritt N, Valley JF, Wernli C. Calibration and testing of a TLD dosimeter for area monitoring, Radiat. Prot Dosimetry 2004; 110: Everaert H, Vanhove C, Lahoutte T, Muylle K, Caveliers V, Bossuyt A, Franken PR Optimal dose of 18-FDG required for whole body PET using LSO PET camera Eur J Nucl Med Mol Imagining 2003;30: Epub 2003 Sep Roberts FO, Gunawardana DH, Pathmaraj K, Wallace A, U PL, Mi T, Berlangieri SU, O Keefe GJ, Rowe CC, Scott AM Radiation dose to PET technologists and strategies to lower occupational exposure. J Nucl Med 2005;33: Brian T, Weininger J, Malchi S, Marciano R, Chisn R Measurements of occupational exposure for a technologist performing 18F FDG PET scans, Health Phys. 2004;87: Benatar NA, Cronin BF, O Doherty MJ Radiation dose rates from patients undergoing PET: implications for the technologist and waiting areas Eur J Nucl Med 2000;27: Zeff PB, Yester MV, Patient self-attenuation and technologist dose in positron emission tomography. Med Phys 2005;32: Lundberg TM, Gray PJ, Bartlett ML, Measuring and minimizing the radiation dose to nuclear medicine technologists. J Nucl Med Techol. 2002;30:25-30.Jankowski J, Olszewski J, Kluska K. Distribution of equivalent doses to skin of the hands of nuclear medicine personnel. Radiat. Prot. Dosimetry. 2003;106:

6 DOSIMETRIC EVALUATION OF THE STAFF WORKING IN A PET/CT DEPARTMENT a Dalianis K.,a Malamitsi J, a Gogou L, a F. Vlachou, a Andreou J, a Louizï A, b Georgiou E,, a V. Prassopoulos. * a Department of PET/CT, Diagnostic and Therapeutic Center of Athens Hygeia b Department of Medical Physics Medical School University of Athens, Athens, Greece Abstract The dosimetric literature data concerning the medical personnel working in PET/CT departments are limited. Therefore, we measured the radiation dose of the staff working in the first PET/CT department in Greece at the Diagnostic and Therapeutic Center of Athens HYGEIA - Harvard Medical International. Whole body collective doses and hand doses for the staff were the following: Nurse #1 received 1,6 msv as a whole body dose and 2,1 as a hand dose, Nurse #2 received 1,9 msv and 2,4 msv respectively. For medical physicist #1 the dose values were 1,45 msv whole body and 1,7 msv hand dose, for medical physicist #2 1,67 msv wholebody dose and 1,55 msv hand dose and for technologists #1 & #2 the whole body doses were 0,7 msv and 0,64 msv respectively.