ΛΟΓΙΣΤΙΚΗ ΙΙ (ΚΟΣΤΟΛΟΓΗΣΗ) ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΤΡΙΑΡΧΗΣ BSc, MA, ACMA, ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ

Transcript

1 ΛΟΓΙΣΤΙΚΗ ΙΙ (ΚΟΣΤΟΛΟΓΗΣΗ) ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΤΡΙΑΡΧΗΣ BSc, MA, ACMA, ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ

2 Χρηματοοικονομική Λογιστική - Διοικητική Λογιστική Χρηματοοικονομική Λογιστική Εργαλεία πληροφόρησης : Δημοσιευμένες οικονομικές καταστάσεις Διοικητική Λογιστική Εσωτερικές πληροφοριακές καταστάσεις (MIS) Αποδέκτες : Κυρίως εκτός της επιχείρησης Εντός της επιχείρησης Αρχές και Πρότυπα : Γενικά παραδεκτές λογιστικές αρχές Ευελιξία - ανάλογα με το στόχο Έμφαση : Στο σύνολο της επιχείρησης Στα τμήματα και τις διαδικασίες της επιχείρησης Συχνότητα αναφορών : Σε τακτικά χρονικά διαστήματα Ανάλογα με τις ανάγκες της επιχείρησης Υποχρεωτικότητα εφαρμογής : Υποχρεωτική Προαιρετική Σχέση με άλλες επιστήμες : Με Διεθνή και Εθνικά Λογ. Πρότυπα Σημαντική ποικιλία (π.χ. χρηματ/κά, επιχ/κή έρευνα, στατιστική κτλ.) Ορίζοντας : Έμφαση στα ιστορικά απολ/στικά στοιχεία Έμφαση στα μελλοντικά προϋπολογιστικά στοιχεία Ενδιαφερόμενοι: Τρίτοι, Κράτος, Μέτοχοι Στελέχη της οικονομικής μονάδας

3 Διοικητική Λογιστική Τομείς δραστηριοποίησης της Διοικητικής Λογιστικής : Α. Κοστολόγηση 1. Κοστολόγηση λειτουργιών της επιχείρησης 2. Κοστολόγηση τμημάτων της επιχείρησης 3. Κοστολόγηση προϊόντων και υπηρεσιών - Τιμολόγηση 4. Αξιολόγηση της αποδοτικής χρήσης των πόρων 5. Υποστήριξη του προγραμματισμού, του ελέγχου και της λήψης αποφάσεων Β. Προγραμματισμός (μέσω Προϋπολογισμών & Επιχειρηματικών σχεδίων) Γ. Έλεγχος (αποκλίσεις πραγματικών αποτελεσμάτων με προϋπολογιστικά) Δ. Λήψη αποφάσεων (ως απόρροια χρήσης όλων των παραπάνω)

4 ΚΟΣΤΟΛΟΓΗΣΗ Είναι το σύνολο των συστηματικών ενεργειών που αποβλέπουν στη συγκέντρωση, κατάταξη, καταγραφή και κατάλληλο επιμερισμό των δαπανών, ώστε να προσδιοριστεί το κόστος παραγωγής ενός προϊόντος ή το κόστος παροχής μιας υπηρεσίας. Είναι επιτακτική η ανάγκη ανάπτυξης ενός κοστολογικού συστήματος σε όλες τις σύγχρονες επιχειρήσεις. Το κόστος αποτελεί έναν από τους βασικούς παράγοντες λήψης αποφάσεων στις επιχειρήσεις. Η σωστή κοστολόγηση δεν βοηθάει μόνο στον υπολογισμό του κόστους, αλλά απαντά και στο ερώτημα του πόσο θα έπρεπε να είναι το κόστος, για να είναι οικονομικά βιώσιμο ένα προϊόν ή μια επιχείρηση. Στόχοι και αποτελέσματα της Κοστολόγησης Κοστολόγηση προϊόντων και υπηρεσιών Τιμολόγηση Κοστολόγηση τμημάτων της επιχείρησης Κοστολόγηση λειτουργιών της επιχείρησης -Μήπως θα ήταν καλύτερα να αγοράζω/συνεργάζομαι από/με τρίτους? Δεν αφορά μόνο τους κερδοσκοπικούς οργανισμούς, αλλά και το Δημόσιο (π.χ. Νοσοκομεία, Πανεπιστήμια) Αξιολόγηση της αποδοτικής χρήσης των πόρων της επιχείρησης Υποστήριξη του προγραμματισμού και του ελέγχου και της λήψης αποφάσεων

5 ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΕΝΟΣ ΑΠΟΔΟΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΚΟΣΤΟΛΟΓΗΣΗΣ Ένα σύστημα κοστολόγησης είναι αποδοτικό, εάν: Είναι συμβατό με τη δομή της επιχείρησης Ικανοποιεί τις ανάγκες της διοίκησης σε κοστολογικές πληροφορίες: Είναι επαρκώς αναλυτικό - λεπτομερειακό Βασίζεται στην αρχή του κόστους - οφέλους Είναι φιλικό προς αυτούς που το τροφοδοτούν και το χειρίζονται

6 ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΚΟΣΤΟΛΟΓΗΣΗΣ I. Το κόστος πρέπει να σχετίζεται όσο το δυνατόν περισσότερο με τις αιτίες που το δημιουργούν II. III. Μια δαπάνη θα πρέπει να καταλογίζεται μόνο αφού έχει συμβεί. Εξαίρεση: περιοδική εξομάλυνση του κόστους Καταλογισμός μέσω συντελεστών καταλογισμού και περιοδική τακτοποίηση των αποκλίσεων IV. Όλα τα κόστη ανεξάρτητα από το μέγεθος τους πρέπει να λαμβάνονται υπόψη V. Το έκτακτο ή μη κανονικό κόστος δεν πρέπει να συμπεριλαμβάνεται στη κοστολόγηση VI. Ένα παρελθόν κόστος δεν πρέπει να επιβαρύνει ποτέ μία μελλοντική περίοδο

7 ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΚΟΣΤΟΥΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ 1. Πρώτες ύλες : όλα τα κύρια υλικά που ενσωματώνονται στο παραγόμενο προϊόν. Αποτελούν τμήμα του άμεσου κόστους διότι επιβαρύνουν απευθείας το παραγόμενο προϊόν. Πρώτες ύλες θεωρούνται: Τα υλικά που αγοράζονται ειδικά για την παραγωγή των προϊόντων της επιχείρησης και τα οποία αποθηκεύονται στην αποθήκη πρώτων υλών για να εξαχθούν από αυτήν όταν πρέπει να χρησιμοποιηθούν. Τα προϊόντα που έχουν ήδη παραχθεί αλλά ξαναχρησιμοποιούνται για την παραγωγή άλλων προϊόντων και τα οποία παραλαμβάνονται από την αποθήκη ετοίμων προϊόντων. Μέθοδοι αποτίμησης Κανόνας αποτίμησης (σύμφωνα με το ΔΛΠ2) 2. Άμεση εργασία: οι εργάτες που απασχολούνται άμεσα με την παραγωγή Φύλλα ανάλυσης χρόνου (Αναφέρεται σε εργαζόμενο) Συμπληρώνεται από τον Εργαζόμενο ή τον προϊστάμενο, ημερήσια ή εβδομαδιαία Κάρτας εργασίας (Αναφέρεται σε εργασία), 3. Άμεσα έξοδα ή ειδικό βιομηχανικό κόστος: όλα τα υπόλοιπα (πλην των 1 & 2 παραπάνω ), τα οποία επιβαρύνουν άμεσα το προϊόν. 4. Γ.Β.Ε.: όλα τα κόστη που δημιουργούνται από την έναρξη της παραγωγής μέχρις ότου τα προϊόντα εισέλθουν στις αποθήκες και δεν αφορούν συγκεκριμένο προϊόν, π.χ. ηλεκτρισμός εργοστασίου, κόστη λειτουργίας αποθήκης, αποσβέσεις κτιρίων εργοστασίου & αποθήκης κλπ.

8 ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΚΟΣΤΟΥΣ/ΕΞΟΔΩΝ Κόστος είναι η διάθεση ή η επένδυση αγοραστικής δύναμης για την απόκτηση υλικών ή άυλων αγαθών και υπηρεσιών με σκοπό τη χρησιμοποίησή τους για την πραγματοποίηση εσόδων από πωλήσεις Έξοδο είναι το κόστος που βαρύνει τα έσοδα της χρήσης Κατάταξη Κόστους/Εξόδων βάσει : Της Φύσης του (Είδος Εξόδων) Ανάλογα με τις λειτουργίες της επιχείρησης: παραγωγής/ διοίκησης / πωλήσεων Ανάλογα με την αιτία ύπαρξης: άμεσο / έμμεσο (σε σχέση πάντα με κάποιο φορέα) Της διακύμανσης της δραστηριότητας της επιχείρησης: Σταθερό Κόστος Μεταβλητό Κόστος Ημιμεταβλητό (Μικτό) Κόστος Του σκοπού πραγματοποίησης : (Οργανικό Ανόργανο, Ομαλό Ανώμαλο, Κοστολογήσιμο μη κοστολογήσιμο). Της δυνατότητας Σχεδιασμού & Ελέγχου και του χρόνου προσδιορισμού του: (Προϋπολογιστικό Κόστος Πρότυπο Κόστος)

9 Μεταβλητό και σταθερό κόστος Μεταβλητό Κόστος Σταθερό ανά μονάδα προϊόντος, μεταβλητό στο σύνολο Σταθερό κόστος Σταθερό στο σύνολο, μεταβλητό ανά μονάδα

10 Ημιμεταβλητό κόστος Το σταθερό τμήμα ενός ημιμεταβλητού κόστους (semi-variable cost) αντιστοιχεί συνήθως στο ελάχιστο τίμημα με το οποίο μπορεί να αποκτηθεί μια υπηρεσία ή ένα αγαθό, έστω και εάν δεν χρησιμοποιηθεί καθόλου. Το μεταβλητό μέρος αντιστοιχεί στη αύξηση του κόστους λόγω της χρήσης που γίνεται.

11 ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΟΣΤΟΥΣ & ΕΞΟΔΩΝ ΚΟΣΤΟΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ή ΚΟΣΤΟΛΟΓΗΣΙΜΟ ΚΟΣΤΟΣ Άμεσα Υλικά Άμεση Εργασία Γενικά Βιομηχανικά έξοδα Πρωταρχικό Κόστος Κόστος Μετατροπής ΜΗ ΚΟΣΤΟΛΟΓΗΣΙΜΟ ΚΟΣΤΟΣ ή ΈΞΟΔΑ ΠΕΡΙΟΔΟΥ Έξοδα Πωλήσεων Έξοδα Διοίκησης Έξοδα Ερευνών

12 ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΣΥΝΟΛΙΚΟΥ ΚΟΣΤΟΥΣ 1. Πρώτες ύλες 2. Άμεσα λοιπά έξοδα 3. Άμεση εργασία 4. Γενικά έξοδα i. Εργοστασίου (Γ.Β.Ε.) ii. iii. iv. Διοίκησης Πωλήσεων & Διάθεσης Χρηματοδότησης Άμεσο Μετατροπής Συνολικό

13 Ι. ΚΟΣΤΟΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ VS. ΚΟΣΤΟΣ ΠΩΛΗΘΕΝΤΩΝ (Προϊόντα) Κόστος παραχθέντων: Είναι το κόστος των προϊόντων που ολοκληρώθηκαν κατά τη διάρκεια της περιόδου = Αρχικό απόθεμα ημικατερ/νων + Αναλώσεις α υλών + Άμεση εργασία + Άμεσα έξοδα + Γ.Β.Ε - Τελικό Απόθεμα ημικατερ/νων Κόστος πωληθέντων: Είναι το κόστος των προϊόντων που πωλήθηκαν κατά τη διάρκεια της περιόδου = Αρχικό απόθεμα ετοίμων + Κόστος παραχθέντων - Τελικό απόθεμα ετοίμων Το κόστος παραγωγής επιβαρύνει όλα τα προϊόντα που παρήχθησαν μέσα στην εξεταζόμενη περίοδο. Στις Οικονομικές Καταστάσεις εμφανίζεται ως ακολούθως: Το κόστος παραγωγής των μενόντων προϊόντων αποθεματοποιείται και παρουσιάζεται στον Ισολογισμό, σαν αξία αποθεμάτων. Το κόστος παραγωγής των πωληθέντων είναι έξοδο και εμφανίζεται στην ΚΑΧ, σαν «κόστος πωληθέντων».

14 ΙΙ. ΚΟΣΤΟΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ VS. ΚΟΣΤΟΣ ΠΩΛΗΘΕΝΤΩΝ (Υπηρεσίες) Οι υπηρεσίες από τη φύση τους δεν αποθεματοποιούνται Το κόστος παροχής των υπηρεσιών (εφόσον παρέχονται αυτόματα με τη δημιουργία τους) είναι έξοδο και εμφανίζεται στην ΚΑΧ, σαν «έξοδα περιόδου»

15 ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΗ - ΚΟΣΤΟΛΟΓΙΚΗ ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ Καθορισμός των λειτουργιών επιχείρησης, σκοπός και σημασία της σωστής Οργανωτικής/Λειτουργικής δομής, Παράγοντες από τους οποίους εξαρτάται: Μέγεθος επιχείρησης Αντικείμενο απασχόλησης Τεχνολογικό & Οργανωτικό σχήμα Αποτελέσματα της λειτουργικής δομής επιχείρησης στην Κοστολογική της δομή. Διάγραμμα ροής πληροφοριών/παραστατικών για την σωστή κοστολόγηση και λήψη αποφάσεων

16 ΦΟΡΕΙΣ & ΚΕΝΤΡΑ ΚΟΣΤΟΥΣ Φορείς Κόστους Ως φορείς κόστους θεωρούνται τα προϊόντα και οι υπηρεσίες που κοστολογούνται Κέντρα (θέσεις) Κόστους Δημιουργία και σκοπός των ΚΚ: Δημιουργούνται με σκοπό την όσο το δυνατόν μεγαλύτερη (και ακριβέστερη) εξακρίβωση και του κατανομή άμεσου κόστους ξεχωριστά σε κάθε παραγόμενο προϊόν ή υπηρεσία. Ως κέντρα κόστους θεωρούνται συνήθως τα τμήματα (λειτουργίες) της επιχείρησης στις οποίες είναι δυνατή η διακριτή συγκέντρωση του κόστους. Στην «Κοστολόγηση με Βάση την Δραστηριότητα» (Activity Based Costing) τα ΚΚ ονομάζονται «Δεξαμενές Δραστηριότητας» (Activity Pools) Κύρια & βοηθητικά Κέντρα Κόστους Ενδιάμεσοι και τελικοί φορείς κόστους Βασικές ανάγκες και περιορισμοί για την δημιουργία ΚΚ Τεχνολογική διάρθρωση Αυτοτέλεια χώρου Έλεγχος κόστους Κέντρα επενδύσεως ή/και κέντρα κέρδους

17 ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΚΟΣΤΟΛΟΓΗΣΗΣ Οι βασικές κοστολογικές διαδικασίες εντάσσονται σε ένα εκ των ακολούθων συστημάτων κοστολόγησης: Σύστημα κοστολόγησης «μαζικής παραγωγής» ή σύστημα «κατά φάση» κοστολόγησης (process costing system). Η επιχείρηση παράγει ένα τυποποιημένο προϊόν, η παραγωγή του οποίου συνήθως γίνεται σε φάσεις. Σύστημα κοστολόγησης «εξατομικευμένης παραγωγής» ή σύστημα κοστολόγησης «κατά έργο ή παραγγελία» (Job order costing system). Η επιχείρηση εκτελεί παραγγελίες. Σύστημα κοστολόγησης λειτουργιών ( Operating costing system)

18 ΤΡΟΠΟΙ & ΜΕΘΟΔΟΙ ΚΟΣΤΟΛΟΓΗΣΗΣ Στα πλαίσια των προαναφερθέντων Συστημάτων κοστολόγησης, και ανάλογα με το αν θέλουμε να συμπεριλαμβάνονται τα σταθερά έξοδα ή όχι στο Κόστος/μονάδα προϊόντος, εφαρμόζουμε κατ επιλογήν μια εκ των ακόλουθων δύο απεικονιστικών τρόπων κοστολόγησης: A. Πλήρης ή Απορροφητική κοστολόγηση (Full Absorption Costing) B. Άμεση ή Οριακή κοστολόγηση ( Marginal Costing) Σε συνέχεια των παραπάνω και αφού έχει επιλεχθεί ο τρόπος κοστολόγησης (Πλήρης ή Οριακή) θα πρέπει να προχωρήσουμε στην επιλογή της μεθόδου συλλογής, κατανομής και απεικόνισης του άμεσου και έμμεσου κόστους, χρησιμοποιώντας μια από τις ακόλουθες μεθόδους: Την Βασική, Παραδοσιακή, μέθοδο του επιμερισμού του έμμεσου κόστους, σύμφωνα με ένα ή δύο επιλεγέντα βασικά μεγέθη της λειτουργίας της επιχείρησης. Την Πρότυπη κοστολόγηση (Standard Costing) Την Κοστολόγηση με βάση την Δραστηριότητα (Activity Based Costing)

19 ΠΛΗΡΗΣ ΚΟΣΤΟΛΟΓΗΣΗ vs ΟΡΙΑΚΗ ΚΟΣΤΟΛΟΓΗΣΗ Πλήρης κοστολόγηση Περιλαμβάνονται όλων των ειδών τα κόστη, είτε πρόκειται για σταθερά είτε για μεταβλητά. Συντελεστές κόστους: Α ύλες Άμεση εργασία Άμεσα έξοδα ή ειδικό βιομηχανικό κόστος Γ.Β.Ε. Έξοδα πωλήσεων, κλπ. Οριακή κοστολόγηση Περιλαμβάνονται μόνο τα κόστη, που μεταβάλλονται με την αύξηση της παραγωγής και των πωλήσεων. Συντελεστές κόστους: Α ύλες Άμεση εργασία Άμεσα έξοδα ή ειδικό βιομηχανικό κόστος Μεταβλητά έξοδα πωλήσεων, κλπ. Συναφής έννοια για την τεχνική της οριακής κοστολόγησης: Περιθώριο Συμμετοχής ανά μονάδα = Τιμή Πώλησης Οριακό Κόστος

20 ΕΜΦΑΝΙΣΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΧΡΗΣΗΣ ΚΑΤΩ ΑΠΌ ΠΛΗΡΗ/ΟΡΙΑΚΗ ΚΟΣΤΟΛΟΓΗΣΗ Πλήρης κοστολόγηση Πωλήσεις - Κόστος πωληθέντων = Μικτό κέρδος - Έξοδα πωλήσεων - Έξοδα διοίκησης - Έξοδα χρηματ/κης λειτουργίας, κλπ = Καθαρό κέρδος Οριακή κοστολόγηση Πωλήσεις - Συνολικό Μεταβλητό Κόστος (Παραγωγής, Διάθεσης, Πωλήσεων,κλπ) = Περιθώριο Συμμετοχής - Συνολικό Σταθερό Κόστος (Παραγωγής, Διάθεσης, Πωλήσεων, κλπ) = Καθαρό Κέρδος

21 Οικονομικές Καταστάσεις με «πλήρη κοστολόγηση» (Full Absorption Costing) Ισολογισμός Κατάσταση Αποτελεσμάτων Χρήσης Αγορές πρώτων υλών Απόθεμα πρώτων υλών Έσοδα από πωλήσεις Αποθεματοποιήσιμα κόστη Λοιπά άμεσα κόστη παραγωγής Έμμεσο κόστος Παραγωγή σε Εξέλιξη Απόθεμα ετοίμων προϊόντων Με την πώληση Μείον Κόστος πωληθέντων (έξοδο) Κόστος προϊόντος παραγωγής Ίσον μικτό αποτέλεσμα Μείον Έξοδα πωλήσεων Έξοδα διοίκησης Χρηματοοικονομικά έξοδα Κόστος περιόδου Ίσον λειτουργικό αποτέλεσμα

22 ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΠΛΗΡΟΥΣ & ΟΡΙΑΚΗΣ ΚΟΣΤΟΛΟΓΗΣΗΣ Έστω οι εξής πληροφορίες για την παραγωγή κ τις πωλήσεις της «ΕΛΣΑ» Α.Ε.: Πωλήσεις = Παραγωγή : μον. Τιμή πώλησης: 120 Κόστος άμεσων υλικών: Κόστος άμεσης εργασίας: Άμεσα έξοδα (μεταβλητά ΓΒΕ): Γ.Β.Ε. (σταθερά): Μεταβλητά έξοδα πωλήσεων: Σταθερά έξοδα πωλήσεων: Μεταβλητά έξοδα διοίκησης: Σταθερό κόστος διοίκησης : Να συνταχθεί η κατάσταση αποτελεσμάτων χρήσης χρησιμοποιώντας πλήρη και οριακή κοστολόγηση.

23 ΛΥΣΗ Ι. Κατάσταση Αποτελεσμάτων Χρήσης με πλήρη κοστολόγηση Πωλήσεις (10.000μον. * 120 ) Κόστος πωληθέντων: Άμεσα υλικά Άμεση εργασία Άμεσα έξοδα Γ.Β.Ε = Μικτό κέρδος Έξοδα εκμετάλλευσης Έξοδα Πωλήσεων Έξοδα Διοίκησης = Καθαρό κέρδος

24 ΙΙ. Κατάσταση Αποτελεσμάτων Χρήσης με οριακή κοστολόγηση Πωλήσεις (10.000μον. * 120 ) Συνολικό Μεταβλητό Κόστος Μεταβλ. Κόστος Παραγωγής (ΑΕρ+ΑΥ+ΑΕξ) Μεταβλητά Έξοδα Διοίκησης Μεταβλητά Έξοδα Πωλήσεων = Περιθώριο Συμμετοχής Συνολικό Σταθερό Κόστος Σταθερό Κόστος Παραγωγής (Γ.Β.Ε.) Σταθερό Κόστος Διοίκησης Σταθερό Κόστος Πωλήσεων =Καθαρό Κέρδος

25 ΚΟΣΤΟΛΟΓΗΣΗ ΑΝΑ ΠΡΟΪΟΝ Ανάγκη πληροφοριών για το ανά μονάδα κόστος. Έντυπο Συγκέντρωσης Κόστους (Εντολής Παραγωγής) Προσδιορισμός κόστους Άμεσων Υλικών (Πρώτων Υλών) Προσδιορισμός κόστους Άμεσης Εργασίας Κατανομή των Γενικών Βιομηχανικών Εξόδων Καταλογισμός ΓΒΕ Συντελεστές καταλογισμού ΓΒΕ = Προϋπολογισμένα ΓΒΕ (για μια περίοδο) / Προϋπολογισμένο μέγεθος βάσης καταλογισμού Η βάση καταλογισμού επιλέγεται από την επιχείρηση, π.χ. Ώρες Άμεσης Εργασίας, Ώρες λειτουργίας μηχανημάτων. Υπολογισμός κόστους ανά μονάδα προϊόντος Ροή απαιτούμενων δικαιολογητικών συστήματος κοστολόγησης

26 ΚΟΣΤΟΛΟΓΗΣΗ ΑΝΑ ΠΡΟΪΟΝ ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΗΣ ΚΑΤΑΛΟΓΙΣΜΟΥ Γ.Β.Ε Προϋπολογισμένο Μέγεθος Βάσης Θεωρητική δυναμικότητα Αποτελεί τη μέγιστη δυναμικότητα της διαδικασίας όταν δεν υπάρχουν απώλειες και η διαδικασία χρησιμοποιηθεί πλήρως. Κανονική δυναμικότητα Αποτελεί τη διαφορά μεταξύ της θεωρητικής δυναμικότητας και προγραμματισμένων και αναπόφευκτων διακοπών στη διενέργεια της παραγωγικής διαδικασίας για επανεκκινήσεις μηχανών, κτλ. Χαρακτηριστικά γνωρίσματα ενός συντελεστής καταλογισμού ΓΒΕ Παραμένει σταθερός για μεγάλες χρονικές περιόδους Επιτρέπει ευκολία στη διαχείριση Αναγκαία η τακτοποίηση των αποκλίσεων περιοδικά Επικαιροποιείται όταν υπάρχουν σημαντικές αποκλίσεις στον τρόπο διαμόρφωσης των ΓΒΕ και τον όγκο της βάσης επιμερισμού Δυνατότητα εφαρμογής τμηματικών συντελεστών καταλογισμού ΓΒΕ ή συνολικού συντελεστή καταλογισμού ΓΒΕ Ξεχωριστός συντελεστής ανά τμήμα

27 ΚΟΣΤΟΛΟΓΗΣΗ ΕΞΑΤΟΜΙΚΕΥΜΕΝΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΠΡΟΪΟΝΤΟΣ Χαρακτηριστικά Κόστος ανά μονάδα προϊόντος - Συνολικό κόστος παραγγελίας προς αριθμό προϊόντων Στοιχεία κόστους: -Άμεσα υλικά -Άμεση εργασία -ΓΒΕ (καταλογισμός) Πληροφορίες: -Α/Α παραγγελίας (έναρξη - λήξη) -Πελάτης -Ποσότητα παραγγελίας

28 ΚΟΣΤΟΛΟΓΗΣΗ ΕΞΑΤΟΜΙΚΕΥΜΕΝΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΠΡΟΪΟΝΤΟΣ Παράδειγμα Τα παρακάτω στοιχεία αφορούν την εταιρία ΕΠΙΠΛΑ ΑΕ για την περίοδο Ιανουαρίου Μαρτίου 2010 : ΓΒΕ Παραχθείσες μονάδες Κόστος άμεσων υλικών Κόστος άμεσης εργασίας Ώρες άμεσης εργασίας Ώρες λειτουργίας μηχανημάτων Ζητείται 1. Να υπολογίσετε το συντελεστή καταλογισμού των Γ.Β.Ε. για την ΕΠΙΠΛΑ ΑΕ χρησιμοποιώντας τις παρακάτω βάσεις: α) Μονάδες παραγωγής, β) Κόστος άμεσων υλικών, γ) Κόστος άμεσης εργασίας, δ) Ώρες άμεσης εργασίας, ε) Ώρες λειτουργίας μηχανημάτων. 2. Ποιο είναι το συνολικό κόστος ενός προϊόντος Α που απαιτεί: Α Ύλες αξίας 10, Άμεση Εργασία αξίας 5, 5 Ώρες άμεσης εργασίας και 1 Ώρα λειτουργίας μηχανημάτων

29 ΚΟΣΤΟΛΟΓΗΣΗ ΕΞΑΤΟΜΙΚΕΥΜΕΝΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΠΡΟΪΟΝΤΟΣ Λύση παραδείγματος Α) Μονάδες παραγωγής: / μονάδες = 2 ανά μονάδα Άρα Α.Υ. 10 Α.Ε. 5 ΓΒΕ (καταλογισμένα) 2 Συνολικό κόστος 17 Β) Κόστος πρώτων υλών: / = 50,0% του κόστους των πρώτων υλών Άρα Α.Υ. 10 Α.Ε. 5 ΓΒΕ (καταλογισμένα) 5 (50% x 10) Συνολικό κόστος 20

30 ΚΟΣΤΟΛΟΓΗΣΗ ΕΞΑΤΟΜΙΚΕΥΜΕΝΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΠΡΟΪΟΝΤΟΣ Γ) Κόστος άμεσης εργασίας: / = 40,0% του κόστους άμεσης εργασίας Άρα Α.Υ. 10 Α.Ε. 5 ΓΒΕ (καταλογισμένα) 2 (40% x 5) Συνολικό κόστος 17 Δ) Ώρες άμεσης εργασίας: / ω.α.ε.= 0,67 ανά ω.α.ε. Άρα Α.Υ. 10 Α.Ε. 5 ΓΒΕ (καταλογισμένα) 3,35 (5 ΩΑΕ x 0,67) Συνολικό κόστος 18,35 Ε) Ώρες λειτουργίας μηχανημάτων: / ω.λ.μ. = 5,00 ανά ω.λ.μ. Άρα Α.Υ. 10 Α.Ε. 5 ΓΒΕ (καταλογισμένα) 5 (1 ΩΛΜ x 5) Συνολικό κόστος 20

31 ΚΟΣΤΟΛΟΓΗΣΗ ΣΥΝΕΧΟΥΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ Χαρακτηριστικά i. Πολλά τμήματα παραγωγής (Φάσεις επεξεργασίας του προϊόντος) ii. Τυποποιημένο προϊόν iii. Μεγάλες ποσότητες iv. Κοστολόγηση -Μέσο κόστος προϊόντος ανά φάση -Προοδευτική διαμόρφωση του κόστους Ροή προϊόντος σε ένα τμήμα μια χρονική περίοδο Η φυσική ροή προϊόντος για μια χρονική περίοδο μπορεί να περιγραφεί με την εξής ισότητα που εκφράζεται σε μονάδες προϊόντος: Αρχικό απόθεμα παραγωγής σε εξέλιξη στο τμήμα + Μονάδες προϊόντος που η επεξεργασία τους άρχισε στο τμήμα ή που προέρχονται από προηγούμενο τμήμα = Μονάδες που βγαίνουν από το τμήμα + Τελικό απόθεμα παραγωγής σε εξέλιξη στο τμήμα Ισοδύναμη Μονάδα Χαρακτηριστικά Η ισοδύναμη μονάδα δεν είναι φυσική μονάδα Είναι θεωρητική μονάδα και εκφράζει το ποσοστό της ολοκληρωμένης μονάδας στο οποίο αντιστοιχεί μια ημικατεργασμένη μονάδα προϊόντος Δηλαδή μια ολοκληρωμένη μονάδα ισούται με μια ισοδύναμη μονάδα

32 ΚΟΣΤΟΛΟΓΗΣΗ ΣΥΝΕΧΟΥΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ Λόγοι χρησιμοποίησης Ισοδύναμων Μονάδων Ευχέρεια άθροισης ολοκληρωμένων και μη ολοκληρωμένων μονάδων Συνολική έκφρασή τους σε όρους ολοκληρωμένων μονάδων Με τον τρόπο αυτό επιτυγχάνεται ο υπολογισμός του ανά ισοδύναμη μονάδα μέσου κόστους παραγωγής. Βήματα κοστολόγησης συνεχούς παραγωγής Βήμα 1: Προσδιορισμός της φυσικής ροής Βήμα 2: Προσδιορισμός των ισοδύναμων μονάδων Βήμα 3: Προσδιορισμός του συνολικού κόστους παραγωγής Κόστος αρχικού αποθέματος ημικατεργασμένων Τρέχον κόστος περιόδου Βήμα 4: Προσδιορισμός του κόστους ανά ισοδύναμη ολοκληρωμένη μονάδα Διαίρεση του κόστους του βήματος 3 αναλυμένο στους συντελεστές του κόστους με τις αντίστοιχες ισοδύναμες μονάδες Βήμα 5: Προσδιορισμός του κόστους των παραχθέντων και του κόστους του τελικού αποθέματος των ημικατεργασμένων ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ Αρχ. Απόθεμα 10 μονάδων (επεξεργασμένα κατά 50%), συνολικού κόστους Κατά τη διάρκεια μιας περιόδου ξεκινάει η παραγωγή 100 μονάδων προϊόντος Το συνολικό κόστος της περιόδου είναι Υπάρχει Τελ. Απόθεμα 40 μονάδων, (70% ποσοστό ολοκλήρωσης). Κόστος ανά μονάδα?

33 Φυσική Ροή - ΜΣΟ ΚΟΣΤΟΛΟΓΗΣΗ ΣΥΝΕΧΟΥΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΕΙΣΑΓΩΓΕΣ ΜΟΝΑΔΩΝ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΑΡΧΙΚΟ ΑΠΟΘΕΜΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΣΕ ΕΞΕΛΙΞΗ 10 Σύνολο ΕΙΣΕΡΧΟΜΕΝΕΣ ΜΟΝΑΔΕΣ 100 ΕΞΑΓΩΓΕΣ ΜΟΝΑΔΩΝ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΕΞΕΡΧΟΜΕΝΕΣ ΜΟΝΑΔΕΣ 70 + ΤΕΛΙΚΟ ΑΠΟΘΕΜΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΣΕ ΕΞΕΛΙΞΗ 40 Σύνολο 110 Ισοδύναμες μονάδες = 40Χ 70% = 28 Συνολικές μονάδες= Χ70% = = 98 μονάδες Συνολικό κόστος = = 81,63/μονάδα

34 ΚΟΣΤΟΛΟΓΗΣΗ ΣΥΝΕΧΟΥΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ Κοστολόγηση Αξία ολοκληρωμένων μονάδων: 70 μονάδες Χ 81,63 = Αξία Τελ. Αποθέματος ημικατεργασμένων: 28 μονάδες Χ 81,63 = Σύνολο : 8.000

35 ΚΟΣΤΟΛΟΓΗΣΗ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ ΠΟΥ ΣΥΜΠΑΡΑΓΟΝΤΑΙ ΜΕ ΚΟΙΝΗ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ Προϊόντα που παράγονται με κοινή παραγωγική διαδικασία ή ίδιο άμεσο υλικό ονομάζονται: Συμπαράγωγα (Co-products) Προϊόντα κοινής παραγωγικής διαδικασίας (Joint-products) Υπο-προϊόντα (by-products) Υποπαράγωγα (scrap) Χαρακτηριστικά αυτών των προϊόντων και της κοινής παραγωγικής διαδικασίας των Υπολογισμός κοινού κόστους Μέθοδοι κατανομής κοινού κόστους στα συμπαράγωγα & υποπροϊόντα Διοίκηση αποθεμάτων και λήψη αποφάσεων με βάση το κόστος των συμπαραγώγων.

36 ΚΟΣΤΟΛΟΓΗΣΗ ΣΥΜΠΑΡΑΓΩΓΩΝ Κοινή διαδικασία παραγωγής : Μετατροπή μιας εισροής σε πολλαπλές εκροές, π.χ. Προϊόντα ξύλου (σανίδες, πριονίδι), Προϊόντα πετρελαίου (βενζίνη, πετρέλαιο, κηροζίνη, πετροχημικά προϊόντα) Σημείο διαχωρισμού (split -off point) : Είναι το σημείο διαμόρφωσης των συμπαραγώγων προϊόντων. Στο σημείο διαχωρισμού τα συμπαράγωγα μπορεί να είναι: i. Έτοιμα προς πώληση προϊόντα στον τελικό καταναλωτή ii. Ενδιάμεσα προϊόντα (απαιτείται επιπλέον επεξεργασία) Διαχωρισμός προϊόντων στο πλαίσιο κοινής παραγωγικής διαδικασίας Τα προϊόντα διαχωρίζονται σε δύο βασικές κατηγορίες: Ι. Συμπαράγωγα Εάν τα παραγόμενα προϊόντα έχουν μεταξύ τους ίσες ή περίπου ίσες σχετικές αξίες πώλησης χαρακτηρίζονται ως συμπαράγωγα προϊόντα ΙΙ. Υποπαράγωγα ή υποπροϊόντα Εάν από τα προϊόντα που παράγονται ορισμένα έχουν πολύ μικρότερη αξία πώλησης σε σύγκριση με τα υπόλοιπα, τότε τα προϊόντα αυτά χαρακτηρίζονται ως υποπροϊόντα Επιμερίζουμε το από κοινού κόστος

37 ΚΟΣΤΟΛΟΓΗΣΗ ΣΥΜΠΑΡΑΓΩΓΩΝ Διαδικασία επιμερισμού Βήμα 1ο: Διάκριση σε κύρια προϊόντα και υποπαράγωγα Βήμα 2ο: Επιλογή μεθόδου επιμερισμού Μέθοδος της παραχθείσας ποσότητας Μέθοδος της σχετικής αξίας πώλησης στο σημείο διαχωρισμού Μέθοδος της καθαρής πραγματοποιήσιμης αξίας Μέθοδος της παραχθείσας ποσότητας Tο από κοινού κόστος επιμερίζεται στα συμπαράγωγα προϊόντα βάσει των μονάδων, του βάρους ή του όγκου του κάθε παραγόμενου συμπαράγωγου προϊόντος σε σχέση με το σύνολο των παραγομένων συμπαράγωγων προϊόντων στο σημείο διαχωρισμού Μέθοδος της σχετικής αξίας πώλησης στο σημείο διαχωρισμού Η μέθοδος αυτή μπορεί να εφαρμοστεί στην περίπτωση που τα συμπαράγωγα έχουν τιμή πώλησης στο σημείο διαχωρισμού Tο από κοινού κόστος επιμερίζεται στα συμπαράγωγα προϊόντα βάσει της αξίας πώλησης του κάθε παραγόμενου συμπαράγωγου προϊόντος σε σχέση με το σύνολο της αξίας πώλησης όλων των παραγόμενων συμπαραγώγων προϊόντων στο σημείο διαχωρισμού Μέθοδος της καθαρής πραγματοποιήσιμης αξίας Η καθαρή πραγματοποιήσιμη αξία είναι η υποθετική αγοραία αξία που θα είχε κάθε τελικό προϊόν στο σημείο διαχωρισμού. Αφαιρείται από τη συνολική τελική αξία πώλησης κάθε συμπαραγώγου το οποιοδήποτε άμεσο κόστος που σχετίζεται με την επεξεργασία και τη διάθεσή του Εφαρμόζεται όταν: Η τιμή πώλησης δεν είναι γνωστή ή δεν υπάρχει στο σημείο διαχωρισμού Υπάρχει τιμή πώλησης στο σημείο διαχωρισμού αλλά η επιχείρηση να επιθυμεί να επιμερίσει το από κοινού κόστος τους με βάση τη μέθοδο αυτή

38 ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ - ΚΟΣΤΟΛΟΓΗΣΗΣ ΣΥΜΠΑΡΑΓΩΓΩΝ Βιομηχανική επιχείρηση μετά από επεξεργασία της πρώτης ύλης Χ στο πλαίσιο μιας κοινής παραγωγικής διαδικασίας παράγει τα προϊόντα Α, Β και Γ. Η επιχείρηση για τον επιμερισμό του από κοινού κόστους της χρησιμοποιεί τη μέθοδο της καθαρής πραγματοποιήσιμης αξίας. Τα δεδομένα της λειτουργίας της επιχείρησης είναι τα ακόλουθα (αξίες σε ): ΠΡΟΪΟΝ Παραγόμενες μονάδες Αξία πώλησης στο Σημείο Διαχωρισμού Κόστος περαιτέρω επεξεργασίας Αξία πώλησης τελικού προϊόντος Α Β Γ Σύνολο To από κοινού κόστος ανέρχεται σε Zητείται: 1. Να γίνει επιμερισμός του από κοινού κόστους με βάση τη μέθοδο που χρησιμοποιεί η επιχείρηση. 2. Να υπολογιστεί το συνολικό κόστος των συμπαραγώγων προϊόντων.

39 Λύση ΠΡΟΪΟΝ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ - ΚΟΣΤΟΛΟΓΗΣΗΣ ΣΥΜΠΑΡΑΓΩΓΩΝ Καθαρή πραγματοποιήσιμη αξία Επιμερισμός του από κοινού κόστους Επιβάρυνση Α (35.000:80.000) x Β (27.000:80.000) x Γ (18.000:80.000) x Σύνολο ΠΡΟΪΟΝ Επιμερισμένο από Άμεσο κόστος Συνολικό κόστος κοινού κόστους προϊόντων Α Β Γ Σύνολο

40 ΒΑΣΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΚΟΣΤΟΛΟΓΗΣΗΣ ΚΕΝΤΡΑ ΚΟΣΤΟΥΣ - ΕΠΙΜΕΡΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΕΠΑΝΕΠΙΜΕΡΙΣΜΟΣ Γ.Ε. Διάκριση των Κέντρων Κόστους Ι. Κύρια Κέντρα Κόστους: Σε αυτά συντελείται η διαδικασία παραγωγής των προϊόντων ή παροχής των υπηρεσιών ΙΙ. Βοηθητικά Κέντρα Κόστους: Δεν παράγουν προϊόντα - παρέχουν τιμολογούμενες υπηρεσίες Προσφέρουν υπηρεσίες απαραίτητες για τα Κύρια Κέντρα Κόστους Συγκέντρωση του Κόστους σε Κέντρα Κόστους - Άμεσος Συσχετισμός: Επιβάρυνση του τμήματος (Κύριου ή Βοηθητικού) με τα έξοδα που υπάρχουν λόγω της ύπαρξης του τμήματος - Έμμεσος Συσχετισμός: Επιβάρυνση του τμήματος (Κύριου ή Βοηθητικού) με τα έξοδα τα οποία υπάρχουν ανεξάρτητα από την ύπαρξη του τμήματος Διαδικασία συγκέντρωσης ΓΒΕ σε Κέντρα Κόστους 1ο Βήμα: Άμεση συσχέτιση των Εξόδων με τα Κέντρα Κόστους (Βοηθητικά και Κύρια) 2ο Βήμα: Έμμεση συσχέτιση των εξόδων με τα Κέντρα Κόστους (Βοηθητικά και Κύρια) 3ο Βήμα: Επανεπιμερισμός των συνολικών Εξόδων που έχουν επιβαρύνει τα Βοηθητικά Κέντρα Κόστους στα Κύρια Κέντρα Κόστους

41 ΒΑΣΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΚΟΣΤΟΛΟΓΗΣΗΣ ΚΕΝΤΡΑ ΚΟΣΤΟΥΣ - ΕΠΙΜΕΡΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΕΠΑΝΕΠΙΜΕΡΙΣΜΟΣ Γ.Ε. Βάση Επιμερισμού Ως Βάση Επιμερισμού ορίζεται το μέγεθος που συνδέει τα ΓΒΕ με τα Κέντρα Κόστους Η επιλογή της Βάσης Επιμερισμού εξαρτάται από: Τη διαθεσιμότητα των σχετικών στατιστικών στοιχείων Την αντίληψη που έχει ο κοστολόγος αναφορικά με την καταλληλότητά της Δεξαμενές κόστους Κατηγορίες Γ.Β.Ε. που έχουν την ίδια βάση επιμερισμού ομαδοποιούνται σε δεξαμενές κόστους Για παράδειγμα εάν μια επιχείρηση έχει επιλέξει ως βάση επιμερισμού: α) των ενοικίων, β) των εξόδων φωτισμού και γ) των ασφαλίστρων των κτιρίων, τα τετραγωνικά μέτρα, τότε μπορεί να αθροίσει το κόστος αυτών των τριών κατηγοριών Γ.Β.Ε. σε μια δεξαμενή κόστους (cost pool) και να τα αντιμετωπίσει ως ενιαίο σύνολο. Βάση Επανεπιμερισμού Ως Βάση Επανεπιμερισμού ορίζεται το μέγεθος που συνδέει το Κόστος των Βοηθητικών Κέντρων Κόστους με τα Κύρια Κέντρα Κόστους. Βλέπε Άσκηση - Παράδειγμα

42 ΠΡΟΤΥΠΟ ΚΟΣΤΟΣ Ι. Τι είναι το πρότυπο Κόστος Πρότυπο Kόστος είναι το κόστος Παραγωγής και λειτουργίας μίας Επιχείρησης το οποίο έχει προκαθορισθεί πολύ προσεκτικά με βάση υπολογισμούς και τιμές που στηρίζονται σε στοιχεία του παρελθόντος και του παρόντος καθώς και προβλέψεις του μέλλοντος. Βασίζεται σε επιστημονικά καθορισμένα όρια με βάση τις τεχνικές προδιαγραφές και τις αναμενόμενες οικονομικές συνθήκες. Είναι το κόστος που θα πρέπει να επιτευχθεί κάτω από συνθήκες αποτελεσματικής λειτουργίας της παραγωγικής διαδικασίας και προκαθορισμένου Όγκου Πωλήσεων - Παραγωγής. ΙΙ. Σκοποί που εξυπηρετεί Το πρότυπο κόστος είναι για την διοίκηση κάθε οικονομικής μονάδας ένα αποτελεσματικό μέσο Διοίκησης και Ελέγχου του κόστους των διαφόρων λειτουργιών της καθώς και των ενδιάμεσων και τελικών φορέων κόστους. Το πρότυπο κόστος είναι επομένως ένα όργανο της λειτουργίας του ελέγχου η οποία περιλαμβάνει την μέτρηση, εκτίμηση και σύγκριση και η οποία διαπιστώνει εάν η δράση της Επιχείρησης κατευθύνεται για την επίτευξη των σκοπών και των στόχων της. Το πρότυπο κόστος ως κόστος ρεαλιστικά πραγματοποιήσιμο και όχι ιδεατό αποτελεί το κυριότερο σταθερό στοιχείο για τον έλεγχο της κοστολογικής διαχείρισης. Η λειτουργία του Ελέγχου είναι αλληλένδετη με την λειτουργία του Σχεδιασμού όπως επίσης και με τις λειτουργίες της Οργάνωσης, της εναρμόνισης της διεύθυνσης με τους αντικειμενικούς σκοπούς, την υποκίνηση για αύξηση παραγωγικότητας και με τις άλλες λειτουργίες της Επιχείρησης, αλλά και την συμπίεση του τελικώς πραγματοποιηθέντος κόστους.

43 ΠΡΟΤΥΠΟ ΚΟΣΤΟΣ ΙΙΙ. Είδη Πρότυπου Κόστους Το πρότυπο κόστος διακρίνεται σε: Βασικό πρότυπο κόστος Τα βασικά πρότυπα είναι σταθερά και δεν µεταβάλλονται από έτος σε έτος. Η φιλοσοφία αυτών των προτύπων στηρίζεται στην τεχνική αποτελεσµατικότητα της εκµετάλλευσης για µια σειρά ετών. Σύµφωνα µε το βασικό πρότυπο κόστος, ως πρότυπο θεωρείται είτε το ιστορικό κόστος ενός έτους βάσης που διατηρείται σταθερό είτε ένα µίγµα από βασικά πρότυπα και πραγµατικές τιµές ενός έτους βάσης, όπου το θεωρούµενο πρότυπο κόστος, χρησιµοποιείται σαν δείκτης για τον καθορισµό των τάσεων του κόστους χρονικά. Ιδανικό πρότυπο κόστος Τα ιδανικά πρότυπα καθορίζονται µε βάση ιδανικές συνθήκες αγοράς και παραγωγικής διαδικασίας προκειµένου να επιτευχθεί το χαµηλότερο δυνατό κόστος. Τρέχον ή αναµενόµενο πρότυπο κόστος Όταν το πρότυπο κόστος στηρίζεται στις πραγµατικές καταστάσεις, λαµβάνοντας δηλαδή υπόψη τις αδυναµίες της παραγωγικής διαδικασίας, τότε µιλάµε για τρέχον πρότυπο κόστος. Επιτεύξιμο πρότυπο κόστος Είναι το πρότυπο κόστος που στηρίζεται σε επιτεύξιμους στόχους βελτίωσης του τρέχοντος κόστους. Το κόστος αυτό δημιουργεί ψυχολογικά κίνητρα βελτίωσης της λειτουργίας και επακόλουθα της μείωσης του κόστους της επιχείρησης.

44 IV. ΠΡΟΤΥΠΟ ΚΟΣΤΟΣ Έλεγχος μέσω της Πρότυπης Κοστολόγησης Ο έλεγχος πραγµατοποιείται µε τη σύγκριση αυτού που επιτυγχάνεται, µε εκείνο που καθορίζεται από την πρότυπη κοστολόγηση. ΠΡΟΤΥΠΟ ΚΟΣΤΟΣ - ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟ ΚΟΣΤΟΣ =± ΑΠΟΚΛΙΣΕΙΣ Α. ΑΠΟΚΛΙΣΕΙΣ ΠΡΟΤΥΠΟΥ ΚΟΣΤΟΥΣ ΠΡΩΤΩΝ ΥΛΩΝ 1. Αποκλίσεις τιµής πρώτων υλών. ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΗ ΑΝΑΛΩΣΗ ΠΡΟΤΥΠΗ ΤΙΜΗ - ΠΡΑΓΜ/ΚΗ ΑΝΑΛΩΣΗ ΠΡΑΓΜ/ΚΗ ΤΙΜΗ Ή ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΗ ΑΝΑΛΩΣΗ (ΠΡΟΤΥΠΗ ΤΙΜΗ-ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΗ ΤΙΜΗ) 2. Αποκλίσεις απόδοσης ή ποσότητας πρώτων υλών. ΠΡΟΤΥΠΗ ΤΙΜΗ ΠΡΟΤΥΠΗ ΑΝΑΛΩΣΗ - ΠΡΟΤΥΠΗ ΤΙΜΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΗ ΑΝΑΛΩΣΗ Ή ΠΡΟΤΥΠΗ ΤΙΜΗ (ΠΡΟΤΥΠΗ ΑΝΑΛΩΣΗ-ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΗ ΑΝΑΛΩΣΗ) 3. Ολική απόκλιση πρώτων υλών. ΠΡΟΤΥΠΗ ΑΝΑΛΩΣΗ ΠΡΟΤΥΠΗ ΤΙΜΗ - ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΗ ΑΝΑΛΩΣΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΗ ΤΙΜΗ

45 ΠΡΟΤΥΠΟ ΚΟΣΤΟΣ Οι αποκλίσεις θετικής απόδοσης Α υλών, µπορεί να οφείλονται σε: Καλή ποιότητα των πρώτων υλών. Καλή συντήρηση του µηχανολογικού εξοπλισµού. Αυξηµένη απόδοση των µηχανηµάτων που χρησιµοποιούνται. Συχνή λειτουργία της παραγωγικής διαδικασίας λόγω συνεχής λειτουργίας παροχής ηλεκτρικού ρεύµατος, ατµού κλπ. Μικρότερη από την καθορισµένη ενσωµάτωση πρώτης ύλης στη µονάδα του προϊόντος που παράγεται. Οι αποκλίσεις αρνητικής απόδοσης Α υλών, µπορεί να οφείλονται σε: Κακή ποιότητα των πρώτων υλών. Κακή συντήρηση του µηχανολογικού εξοπλισµού. Μειωµένη απόδοση των µηχανηµάτων που χρησιµοποιούνται. Συχνές διακοπές της παραγωγικής διαδικασίας λόγω διακοπών παροχής ηλεκτρικού ρεύµατος, ατµού κλπ. ή στάσεων εργασίας του προσωπικού. Μεγαλύτερη από την καθορισµένη ενσωµάτωση πρώτης ύλης στην µονάδα του προϊόντος που παράγεται

46 ΠΡΟΤΥΠΟ ΚΟΣΤΟΣ Β. ΑΠΟΚΛΙΣΕΙΣ ΠΡΟΤΥΠΟΥ ΑΜΕΣΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 1. Αποκλίσεις τιµής άµεσης εργασίας. ΠΡΑΓΜ/ΚΕΣ ΩΡΕΣ ΠΡΟΤΥΠΟ ΩΡΟΜΙΣΘΙΟ ΠΡΑΓΜ/ΚΕΣ ΩΡΕΣ ΠΡΑΓΜ/ΚΟ ΩΡΟΜΙΣΘΙΟ Ή ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΕΣ ΩΡΕΣ (ΠΡΟΤΥΠΟ ΩΡΟΜΙΣΘΙΟ-ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟ ΩΡΟΜΙΣΘΙΟ) 2. Αποκλίσεις απόδοσης άµεσης εργασίας. ΠΡΟΤΥΠΟ ΩΡΟΜΙΣΘΙΟ ΠΡΟΤΥΠΕΣ ΩΡΕΣ - ΠΡΟΤΥΠΟ ΩΡΟΜΙΣΘΙΟ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΕΣ ΩΡΕΣ Ή ΠΡΟΤΥΠΟ ΩΡΟΜΙΣΘΙΟ (ΠΡΟΤΥΠΕΣ ΩΡΕΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΕΣ ΩΡΕΣ) 3. Ολική απόκλιση άµεσης εργασίας. ΠΡΟΤΥΠΕΣ ΩΡΕΣ ΠΡΟΤΥΠΟ ΩΡΟΜΙΣΘΙΟ ΠΡΑΓΜ/ΚΕΣ ΩΡΕΣ ΠΡΑΓΜ/ΚΟ ΩΡΟΜΙΣΘΙΟ

47 ΠΡΟΤΥΠΟ ΚΟΣΤΟΣ Οι αιτίες στις οποίες µπορεί να οφείλονται οι αποκλίσεις αποδοτικότητας (ώρες παραγωγής) µπορεί να είναι οι ακόλουθες: Ο διαφορετικός βαθµός ειδίκευσης του προσωπικού που ασχολείται στη συγκεκριµένη παραγωγή. Η µειωµένη υποστήριξη -από πλευράς εφοδιασµού- των παραγωγικών µέσων µε τις αναγκαίες ποσότητες υλικών, στον κατάλληλο χρόνο. Οι συχνές διακοπές λειτουργίας του εξοπλισµού λόγω κακής συντήρησης του ή λόγω διακοπών παροχής ηλεκτρικού ρεύµατος. Άλλες εσωτερικές ή εξωτερικές αιτίες (συνθήκες εργασίας, νοοτροπία εργαζοµένων, πολιτικό κλίµα).. Οι αποκλίσεις τιµών εργασίας (ωροµίσθιο) µπορεί να οφείλονται: Στο διαφορετικό βαθµό ειδικότητας του απασχολούµενου προσωπικού, και συνεπώς διαφορετικό επίπεδο αµοιβής. Στην υιοθέτηση διαφορετικού συστήµατος αµοιβής από εκείνο που έχει προβλεφθεί π.χ. συστήµατος αµοιβής µε το κοµµάτι αντί βάσει χρόνου εργασίας. Στην καθιέρωση κινήτρων αποδόσεων που δεν προβλέπονται από το σύστηµα των προτύπων.

48 Γ. ΑΠΟΚΛΙΣΕΙΣ Γ.Ε. Ι. ΑΠΟΚΛΙΣΕΙΣ ΜΕΤΑΒΛΗΤΩΝ Γ.Ε 1. Συνολική Απόκλιση 2. Απόκλιση Δαπάνης Μεταβλητών Γ.Ε. 3. Απόκλιση Απόδοσης Μεταβλητών Γ.Ε ΠΡΟΤΥΠΟ ΚΟΣΤΟΣ (ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΗΣ ΑΠΟΡΡΟΦΗΣΗΣ ΜΕΤΑΒΛΗΤΩΝ Γ.Ε. Χ ΠΡΟΤΥΠΕΣ ΩΡΕΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ) - ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΗΜΕΝΑ ΜΕΤΑΒΛΗΤΑ Γ.Ε.( (ΣΥΝΤΕΛ. ΑΠΟΡ/ΣΗΣ ΜΕΤΑΒ/ΤΩΝ Γ.Ε. Χ ΠΡΑΓΜ/ΝΕΣ ΩΡΕΣ) - ΠΡΑΓΜ/ΝΑ ΜΕΤΑΒ/ΤΑ Γ.Ε. ΣΥΝΤΕΛ. ΑΠΟΡ/ΣΗΣ ΜΕΤΑΒ/ΤΩΝ Γ.Ε. Χ (ΠΡΟΤΥΠΕΣ ΩΡΕΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΠΡΑΓΜ/ΝΕΣ ΩΡΕΣ) ΙΙ. ΑΠΟΚΛΙΣΕΙΣ ΣΤΑΘΕΡΩΝ Γ.Ε Όλες οι παραπάνω αναφερθείσες αποκλίσεις των Μεταβλητών εξόδων εφαρμόζονται ανεξάρτητα εάν ακολουθείται η "Οριακή" ή η Πλήρης" Κοστολόγηση. Οι αποκλίσεις σταθερών Γ.Ε., είναι επιπλέον και έχουν λόγο ύπαρξης μόνο στην περίπτωση που εφαρμόζεται, συγχρόνως με την Πρότυπη Κοστολόγηση, η "Πλήρης ή Απορροφητική" Κοστολόγηση.

49 ΠΡΟΤΥΠΟ ΚΟΣΤΟΣ Στην περίπτωση αυτή όμως, η επιχείρηση θα πρέπει να υπολογίσει και τον "Συντελεστή Καταλογισμού " των Σταθερών Γενικών Εξόδων, βασισμένο σε ένα Προϋπολογιστικό επίπεδο Παραγωγής, το οποίο είναι προφανές ότι παίζει σημαντικό ρόλο στον υπέρ ή υπό - καταλογισμό των Σταθερών Γενικών Εξόδων. "Συντελεστής Καταλογισμού Σταθερών Γενικών Εξόδων" Εάν ή ο αριθμητής ή ο παρανομαστής ή και οι δύο μαζύ, δεν είναι ακριβείς σε σχέση με τα πραγματοποιηθέντα, τότε θα υπάρχει υπερ- ή υπό- απορρόφηση Σταθερών Γ. Ε. 1. Συνολική Απόκλιση Σταθερών Γενικών Εξόδων = Προϋπολ/να Σταθερά Γ.Ε. Προϋπολ/νες ώρες Παραγωγής ή Δραστηριότητας ( ΠΡΑΓΜΑΤ/ΜΕΝΕΣ ΜΟΝΑΔΕΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ Χ ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΗ ΚΑΤΑΛΟΓΙΣΜΟΥ ΣΤΑΘΕΡΩΝ Γ.Ε) - ΣΥΝΟΛΟ ΠΡΑΓΜΑΤ/ΜΕΝΗΣ ΔΑΠΑΝΗΣ ΣΤΑΘΕΡΩΝ ΓΕΝΙΚΩΝ ΕΞΟΔΩΝ. 2. Απόκλιση Δαπάνης Σταθερών Γενικών Εξόδων ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΕΝΗ ΔΑΠΑΝΗ ΣΤΑΘΕΡΩΝ ΓΕΝΙΚΩΝ ΕΞΟΔΩΝ - ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΗΜΕΝΗ ΔΑΠΑΝΗ ΣΤΑΘΕΡΩΝ ΓΕΝΙΚΩΝ ΕΞΟΔΩΝ. 3. Απόκλιση Όγκου/Μεγέθους (Volume) Παραγωγής. (ΠΡΑΓΜΑΤ/ΝΕΣ ΜΟΝΑΔΕΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ Χ ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΗ ΚΑΤΑΛΟΓΙΣΜΟΥ ΣΤΑΘΕΡΩΝ Γ.Ε ) - (ΠΡΟΫΠΟΛ/ΝΕΣ ΜΟΝΑΔΕΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ Χ ΣΥΝΤΕΛ. ΚΑΤΑΛΟΓΙΣΜΟΥ ΣΤΑΘΕΡΩΝ Γ.Ε)

50 ΠΡΟΤΥΠΟ ΚΟΣΤΟΣ Η παραπάνω Απόκλιση Όγκου/Μεγέθους (Volume) Παραγωγής, μπορεί να αναλυθεί στις παρακάτω αποκλίσεις: 1. Απόκλιση Απόδοσης(Efficiency). (ΠΡΑΓΜΑΤ/ΜΕΝΕΣ ΜΟΝ. ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ Χ ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΗ ΚΑΤΑΛΟΓΙΣΜΟΥ ΣΤΑΘΕΡΩΝ Γ.Ε ) - ΣΥΝΟΛΟ ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΗΜΕΝΗΣ ΔΑΠΑΝΗΣ ΣΤΑΘΕΡΩΝ ΓΕΝΙΚΩΝ ΕΞΟΔΩΝ. 2. Απόκλιση Όγκου Παραγωγής Προϋπολογισμού (Volume Capacity). (ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΕΝΕΣ ΩΡΕΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ - ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΗΜΕΝΕΣ ΩΡΕΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ) Χ ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΗ ΑΠΟΡΡΟΦΗΣΗΣ ΣΤΑΘΕΡΩΝ Γ.Ε. Οι αποκλίσεις των Γ.Ε. µπορεί να οφείλονται:, στις διαφορές που διαπιστώνονται µεταξύ πραγµατικής και προϋπολογισµένης απασχόλησης, µε βάση την οποία προσδιορίζεται ο συντελεστής επιβάρυνσης του πρότυπου κόστους σε σχέση µε το σταθερό µέρος των Γ.Ε. Οι διαφορές αυτές οφείλονται σε απρόβλεπτες εξελίξεις της οικονοµίας, έκτακτα περιστατικά καθώς και σε εποχιακές διακυµάνσεις.

51 ΚΟΣΤΟΛΟΓΗΣΗ ΜΕ ΒΑΣΗ ΤΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ACTIVITY BASED COSTING (ABC) Τι είναι η κοστολόγηση με βάση τη δραστηριότητα - Activity Based Costing (ABC); Είναι μια μέθοδος για την κατανομή του κόστους στα προϊόντα, τιις υπηρεσίες, ή τα έργα, χρησιμοποιώντας ως βάση: τις δραστηριότητες που πηγαίνουν σε αυτά. τους πόρους που καταναλώνονται από τις δραστηριότητες αυτές. Το ABC έρχεται σε αντίθεση με την παραδοσιακή μέθοδο κοστολόγησης, η οποία μερικές φορές αποδίδει το κόστος χρησιμοποιώντας κάπως αυθαίρετα ποσοστά κατανομής για τα Γενικά έξοδα ή τις λεγόμενες έμμεσες δαπάνες. Ως αποτέλεσμα, το ABC και η παραδοσιακή κοστολόγηση μερικές φορές υπολογίζουν το κόστος πωληθέντων και τα μικτά περιθώρια κέρδους πολύ διαφορετικά για μεμονωμένα προϊόντα. Αυτό μπορεί να είναι προβληματικό, όταν η διοίκηση πρέπει να γνωρίζει ακριβώς ποια προϊόντα φέρνουν τα κέρδη, και ποιά πωλούνται με ζημία. Ποια είναι τα οφέλη του ABC; Οι κοστολόγοι γνωρίζουν ότι η παραδοσιακή κοστολόγηση μπορεί να κρύψει ή να συγκαλύπτει τις πληροφορίες σχετικά με το κόστος των επιμέρους προϊόντων και υπηρεσιών, ιδίως όπου οι κανόνες κατανομής του κόστους παραποιούν την πραγματική χρήση των πόρων. Ως αποτέλεσμα, η κίνηση προς το ABC συνήθως καθοδηγείται από την ανάγκη να κατανοήσουμε το «πραγματικό κόστος» των μεμονωμένων προϊόντων και υπηρεσιών με μεγαλύτερη ακρίβεια.

52 ΚΟΣΤΟΛΟΓΗΣΗ ΜΕ ΒΑΣΗ ΤΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ACTIVITY BASED COSTING (ABC) Οι εταιρείες εφαρμόζουν κοστολόγηση βάση δραστηριότητας, προκειμένου να: Αναγνωρίσουν τα προϊόντα που είναι πραγματικά ασύμφορα. Βρούν το πραγματικό κόστος των προϊόντων, ώστε να υποστηρίξουν την τιμολογιακή πολιτική. Αποκαλύψουν τα πραγματικά περιττά έξοδα που μπορούν να εξαλειφθούν. Όταν ο οργανισμός χρησιμοποιεί το ABC με συνέπεια και αποτελεσματικότητα, για την επίτευξη αυτών των στόχων, η πρακτική αυτή είναι γνωστή ως Διοίκηση/Διαχείριση με Βάση τις Δραστηριότητες (ABM). Σημειώστε ότι ο σκοπός του ABC είναι η παροχή στη διοίκηση πληροφοριών για την υποστήριξη λήψης αποφάσεων και σχεδιασμού. Η χρήση του ABC από μόνη της συνήθως έχει μικρή ή καμία επίπτωση στη δομή των Λογιστικών/Οικονομικών Καταστάσεων της εταιρείας (κατάσταση λογαριασμού αποτελεσμάτων, ισολογισμό, ή κατάσταση ταμειακών ροών). Ωστόσο, ABC φέρνει μερικές φορές βελτιώσεις στην αναφερόμενη περιθώρια και την κερδοφορία. Αυτά τα αποτελέσματα ακολουθούν, όταν το ABC αποκαλύπτει περιττές ή διογκωμένες δαπάνες, ή όταν δείχνει πού θα πρέπει να ρυθμισθούν τα μοντέλα τιμολόγησης, οι διαδικασίες ροής εργασιών, ή η σύνθεση του προϊόντος. Το ποσοστό των οργανισμών που χρησιμοποιούν σήμερα ABC ποικίλλει σημαντικά από κλάδο σε κλάδο. Διάφορες έρευνες κατά την περίοδο παρουσιάζουν το υψηλότερο ποσοστό των οργανώσεων που χρησιμοποιούν ABC στην Βιομηχανία (20% -50%), ακολουθούμενη από τις χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες (15-25%), τον δημόσιο τομέα (12-18%), και τις επικοινωνίες (6-12%).

53 ΚΟΣΤΟΛΟΓΗΣΗ ΜΕ ΒΑΣΗ ΤΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ACTIVITY BASED COSTING (ABC) Που διαφέρει το ABC σε σύγκριση με τις παραδοσιακές μεθόδους κοστολόγησης; Τα Άμεσα κόστη αντιμετωπίζονται με τον ίδιο τρόπο και στην παραδοσιακή αλλά και στην βασισμένη στην δραστηριότητα κοστολόγηση (ABC). Ενώ όμως οι άμεσες δαπάνες (κόστη) ανά μονάδα προϊόντος μπορούν εύκολα να προσδιοριστούν, οι έμμεσες δαπάνες (κόστη) είναι λιγότερο προφανείς και θα πρέπει να βρεθούν, και να καταλογισθούν ανά μονάδα προϊόντος, μέσα από μια μεθοδολογία κοστολόγησης- είτε μέσω της παραδοσιακής κατανομής ή μέσω της κοστολόγηση με βάση την δραστηριότητα. Συνεπώς οι δύο μεθόδοι κοστολόγησης διαφέρουν, στον τρόπο που καταλογίζουν τις λεγόμενες έμμεσες δαπάνες στα προϊόντα. Έτσι, οι δύο κοστολογικές προσεγγίσεις μπορεί να δώσουν διαφορετικές εικόνες της κερδοφορίας των μεμονωμένων προϊόντων. Βλέπε Άσκηση - Παράδειγμα

54 ΚΟΣΤΟΛΟΓΗΣΗ ΜΕ ΒΑΣΗ ΤΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ACTIVITY BASED COSTING (ABC) Βασικές διαφορές μεταξύ των μεθόδων κοστολόγησης : 1. Δεδομένα και ανάλυση H κοστολόγηση με βάση Δραστηριότητα απαιτεί λεπτομερή γνώση των δραστηριοτήτων και των πόρων που πηγαίνουν σε «έμμεση» υποστήριξη του έργου. Η Παραδοσιακή λογιστική κόστους (κατανομή με βάση τον όγκο παραγωγής) απαιτεί μόνο ένα σύνολο γενικών εξόδων και έναν απλό κανόνα κατανομής. 2. Γενικά Έξοδα και προϊόντα: Διαφοροποίηση εναντίον συνάθροισης Το ABC αναγνωρίζει ότι τα μεμονωμένα συστατικά Γενικών Εξόδων μπορεί να κατανεμηθεί διαφορετικά για διαφορετικά προϊόντα. Ένα προϊόν μπορεί να καταναλώσει σχετικά περισσότερους πόρους συντήρησης, για παράδειγμα, ενώ ένα άλλο προϊόν μπορεί να καταναλώσει σχετικά λιγότερους πόρους συντήρησης, αλλά σχετικά πιο πολλούς πόρους γιά "σεταρίσματα" (set- ups) των μηχανημάτων. Η Παραδοσιακή λογιστική κόστους τυπικά συναθροίζει τα συστατικά των Γενικών Εξόδων σε λιγότερες κατηγορίες, ή ακόμη και μια ενιαία κατηγορία, και χρησιμοποιεί έναν ενιαίο συντελεστή κατανομής για όλα τα προϊόντα.

55 ΚΟΣΤΟΛΟΓΗΣΗ ΜΕ ΒΑΣΗ ΤΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ACTIVITY BASED COSTING (ABC) 3. Άμεση vs. έμμεση μέτρηση Γ.Ε. H κοστολόγηση με βάση Δραστηριότητα προσεγγίζει τα γενικά έξοδα, κατ 'ουσίαν ως άμεσες δαπάνες, βασισμένη στο γεγονός ότι οι εκτιμήσεις του κόστους αντανακλούν την πραγματική χρήση του "οδηγού" αυτού του κόστους (cost - driver), για κάθε προϊόν. Οι δαπάνες αυτές, με τη σειρά τους μπορούν εύλογα να κατανεμηθούν σε επιμέρους μονάδες προϊόντος. Αντίθετα στην παραδοσιακή κοστολόγηση (κατανομή με βάση τον όγκο παραγωγής), το συνολικό κόστος γενικά είναι γνωστό με ακρίβεια, αλλά η κατανομή του εν λόγω ποσού σε μεμονωμένα προϊόντα βασίζεται σε ένα έμμεσο μέτρο αυτού του κόστους για διαφορετικά προϊόντα. 4. Κοστολογική ακρίβεια έναντι του κόστους της κοστολόγησης Το αν η βελτιωμένη ακρίβεια δικαιολογεί το υψηλότερο κόστος της εφαρμογής αυτής της μεθόδου κοστολόγησης, ωστόσο, είναι ένα ερώτημα το οποίο θα πρέπει να ερευνήσει η Διοίκηση κάθε επιχείρησης και να το απαντήσει πριν από την οριστική απόφαση της αν θα πρέπει να ακολουθήσει μια ολοκληρωμένη νέα προσέγγιση κοστολόγησης.

56 ΚΟΣΤΟΛΟΓΗΣΗ ΓΙΑ ΛΗΨΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΩΝ ΑΠΟΦΑΣΕΩΝ Κατηγορίες κόστους που βοηθούν στον έλεγχο, προγραμματισμό & λήψη αποφάσεων: Πρότυπο (standard) & Προϋπολογιστικό(budgeted) κόστος Ελεγχόμενο (controllable) - μη ελεγχόμενο (uncontrollable) κόστος Διαρκές (committed fixed cost) - διαφοροποιούμενο (discretionary fixed cost) κόστος Σχετικό (relevant) - μη σχετικό (non relevant) κόστος Κόστος ευκαιρίας (opportunity cost) & Λογιστικό (accounting) κόστος

57 ΚΟΣΤΟΛΟΓΗΣΗ ΓΙΑ ΛΗΨΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΩΝ ΑΠΟΦΑΣΕΩΝ Εφαρμογές της «Οριακής» κοστολόγησης στην λήψη αποφάσεων σε βραχυπρόθεσμο διάστημα: Περιθώριο Συμμετοχής Ανάλυση & Υπολογισμός του σημείου εξίσωσης των συνολικών εσόδων και του συνολικού κόστους, Νεκρό Σημείο (break-even analysis) Περιθώριο ασφάλειας των πωλήσεων Λειτουργική Μόχλευση Απόφαση συνέχισης ή διακοπής της παραγωγής προϊόντος Βέλτιστη χρήση παραγωγικών συντελεστών σε στενότητα

58 ΝΕΚΡΟ ΣΗΜΕΙΟ ΠΩΛΗΣΕΩΝ Το επίπεδο των πωλήσεων (σε μονάδες ή αξία), όπου τα συνολικά έξοδα (σταθερά και μεταβλητά) είναι ίσα με τα έσοδα (κύκλος εργασιών), δηλ. υπάρχει μηδενικό αποτέλεσμα καλείται «Νεκρό σημείο» λειτουργίας μιας επιχείρησης. Τρόποι προσδιορισμού ΝΣ ΝΣ Ποσότητας Πωλήσεων : σταθερά έξοδα. μικτό κέρδος ανά μονάδα προϊόντος 2. ΝΣ Αξίας Πωλήσεων : σταθερά έξοδα. ποσοστό μικτού περιθωρίου κέρδους πωλήσεων 58

59 ΕΝΝΟΙΕΣ ΤΩΝ ΚΙΝΔΥΝΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ Κάθε επιχείρηση αντιμετωπίζει βασικά τριών ειδών κινδύνους οι οποίοι απορρέουν: 1. Από το επιχειρηματικό, κοινωνικό και οικονομικό περιβάλλον μέσα στο οποίο δρα καθώς επίσης και από το είδος κάθε επιχείρησης και από τα προϊόντα ή υπηρεσίες που παράγει. Έναντι αυτών των κινδύνων έχει ελάχιστη έως ανύπαρκτη δυνατότητα διαχείρισης των. Αυτός ο κίνδυνος μπορεί να ονομασθεί εν γένει σαν επιχειρηματικός κίνδυνος. 2. Από την δομή της χρηματοοικονομικής της διάρθρωσης, δηλαδή από το ύψος των Ξένων ή Δανειακών κεφαλαίων μέσα στο σύνολο των Κεφαλαίων της επιχείρησης. Αυτός ο κίνδυνος απορρέει από την λεγόμενη χρηματοοικονομική μόχλευση. 3. Από την δομή της κοστολογικής της διάρθρωσης, δηλαδή από το ύψος του ποσοστού των σταθερών εξόδων πάνω στα συνολικά της έξοδα. Αυτός ο κίνδυνος απορρέει από την λεγόμενη λειτουργική μόχλευση. Οι κίνδυνοι αυτοί δρουν αθροιστικά και κάθε επιχείρηση πρέπει να προσπαθεί διαρκώς να ελαχιστοποιεί το άθροισμα των, περιορίζοντας ένα ή δύο ή και τους τρεις αν είναι δυνατόν. 59

60 ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΗ ΜΟΧΛΕΥΣΗ Με τον όρο «λειτουργική μόχλευση» εννοούμε το ποσοστό των σταθερών εξόδων στο σύνολο των εξόδων ή του κόστος λειτουργίας μιας επιχειρηματικής μονάδας. Το ύψος αυτού του ποσοστού παίζει σημαντικό ρόλο στην μεταβολή του λειτουργικού αποτελέσματος. Αυτό μπορεί να εξηγηθεί με το ακόλουθο παράδειγμα: ΠΩΛΗΣΕΙΣ ΜΕΤΑΒΛΗΤΟ ΚΟΣΤΟΣ ΩΣ % ΕΠΙ ΤΩΝ ΠΩΛΗΣΕΩΝ ΚΟΣΤΟΣ ΠΩΛΗΘ. (ΜΕΤΑΒΛΗΤΟ ΚΟΣΤΟΣ) ΓΕΝΙΚΑ ΕΞΟΔΑ ΠΑΡΑΓ.- ΔΙΟΙΚ.- ΔΙΑΘ.- ΧΡΗΜΑΤ/ΚΑ (ΣΤΑΘΕΡΟ ΚΟΣΤΟΣ) ΣΥΝΟΛΟ ΚΟΣΤΟΥΣ ΑΡΙΘΜΟΔ. ΛΕΙΤΟΥΡ/ΚΗΣ ΜΟΧΛΕΥΣΗΣ ΚΑΘΑΡΑ ΚΕΡΔΗ ΚΑΘΑΡΟ ΠΕΡΙΘΩΡΙΟ ΚΕΡΔΟΥΣ ΕΤΟΣ 1 Επιχειρηση Α % % % Επιχειρηση Β % % % ΕΤΟΣ 2 Επιχειρηση Α % % % Επιχειρηση Β % % % ΕΤΟΣ 3 Επιχειρηση Α % % % Επιχειρηση Β % % % 60

61 ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΗ ΜΟΧΛΕΥΣΗ: ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Από το προηγούμενο παράδειγμα μπορούμε να εξάγουμε τα ακόλουθα βασικά και πολύ σημαντικά συμπεράσματα: 1. Σε περιόδους αύξησης της οικον/κής δραστηριότητας, αύξησης των πωλήσεων και κατ επέκταση των κερδών, είναι προς το συμφέρον όλων των εταίρων των επιχειρήσεων (δηλ. μετόχων, τραπεζών, πιστωτών, ακόμη και των εργαζομένων), οι επιχειρήσεις να λειτουργούν με υψηλή «Λειτουργική μόχλευση» δηλ. υψηλή συμμετοχή Σταθερού κόστους στο σύνολο του κόστους λειτουργίας τους. Διότι έτσι μεγεθύνεται πολλαπλασιαστικά το περιθώριο καθαρού κέρδους των. 2. Αντίθετα σε περιόδους μείωσης της οικον/κής δραστηριότητας («ύφεσης») και πτώσης των πωλήσεων και κατ επέκταση των κερδών, είναι προς το συμφέρον όλων των εταίρων των επιχειρήσεων (δηλ. μετόχων, τραπεζών, πιστωτών, ακόμη και των εργαζομένων), οι επιχειρήσεις να λειτουργούν με χαμηλή «Λειτουργική μόχλευση» δηλ. χαμηλή συμμετοχή Σταθερού κόστους στο σύνολο του κόστους λειτουργίας τους. Διότι έτσι ελαττώνεται κατά πολύ λιγότερο το ποσοστό του περιθωρίου καθαρού κέρδους των. 61