Издание на Универзитетот Св. Кирил и Методиј во Скопје

Transcript

1 univerzitetski vesnik Издание на Универзитетот Св. Кирил и Методиј во Скопје УСПЕШНО ОДРЖАНИ ТРАДИЦИОЛНИТЕ МАНИФЕСТАЦИИ МЕЃУРОДНИОТ СЕМИР ЗА МАКЕДОНСКИ ЈАЗИК, ЛИТЕРАТУРА И КУЛТУРА УНИВЕРЗИТЕТОТ,,СВ. КИРИЛ И МЕТОДИЈ ВО СКОПЈЕ Број 132, јули 2012

2 УС П Е Ш Н О О Д Р Ж А Н И Т РА Д И Ц И О Н А Л Н И Т Е М А Н И М М А К Е Д О Н С К И Ј А З И К, Л И Т Е РАТ У РА И К УЛ Т У РА Н А У еѓународната научна кон ференција се одржа непо средно пред почетокот на Летната школа во деновите 20 и 21 јуни 2012 година. Работата на оваа тра диционална Меѓународна конфе ренција се одвиваше во две секции лингвистичка и литературна. На Конференцијата учествуваа 80 професори и научни истражува чи од земјава и од странство, меѓу кои доминираа истакнати македо нисти од повеќе странски земји (Австрија, Германија, Србија, Пол ска, Русија, Чешка, Словенија, Хр ватска). Лингвистичката секција рабо теше на следниве теми: Синтаксичката варијантност и карактеристиките на маке донскиот јазик Македонскиот јазик наспроти другите јазици (општа тема, која е застапена секоја година) Н а ј з н а ч а ј н и т е с о д рж и н и п ре к у к о и д о а ѓ а д о и з ра з ц е ло к у п н а т а м а к е д о н и с т и ч к а о б ра з о в н а, н а у ч н а и к у лт у рн а д е ј н о с т н а М е ѓ у н а ро д н и о т с е м и н а р з а м а к е д о н с к и ј а з и к, ли т е ра т у ра и к у лт у ра п ри У н и в е рз и т е т о т,, С в. К и ри л и М е т о д и ј в о С к о п ј е и о в а а г о д и н а г и п ре т с т а в у в а а X L V ле т н а ш к о ла, X X X I X м е ѓ у н а ро дн а н а у ч н а к о н фе ре н ц и ј а, к а к о и к о н т и н у и ра н а т а ра б о т а н а ле к т о ра т и т е п о м а к е д о н с к и ј а з и к в о с т ра н с к и т е с ре д и н и. М а к е до н с к и т е ј а з и ч н и и к н и ж е в н и в рс к и с о с т ра н с к и т е с ре д и н и о в а а г о д и н а б е а п ро д ла б о ч е н и п ре к у д в е т е б и ла т е ра лн и н а у ч н и к о н фе ре н ц и и М а к е до н с к о ру с к а т а н а у ч н а к о н фе ре н ц и ј а и М а к е до н с к о с е в е рн о а м е ри к а н с к а т а н а у ч н а к о н фе ре н ц иј а. С и т е н а у ч н и с о б и ри Л е т н а т а ш к о ла, М е ѓ у н а ро д н а т а н а у ч н а к о н фе ре н ц и ј а и д в е т е б и ла т е ра лн и н а у ч н и к о н фе ре н ц и и с е о д рж а а в о т е к о т н а ј у н и и п рв а т а п о ло в и н а н а ј у ли г о д и н а в о п ри ј а т н и о т а м б и е н т н а К о н г ре с н и о т ц е н т а р н а У н и в е рз и т е т о т в о О х ри д. XXXI X М Е Ѓ УН А Р О Д Н А Н А УЧ Н А К О Н Ф Е Р Е Н Ц И ЈА Научната дискусија и Семина рот за македонски јазик, ли тература и култура. XXXIX научна конференција од лингвистичката секција беше многу успешна, со богата програма распределена во текот на двата дена. Се одржаа сите девет сесии. Рефератите од главната тема I (Синтаксичката варијантност и карактеристиките на македонски от јазик) и од постојаната тема II (Македонскиот јазик наспроти другите јазици), кои се испрепле туваа со оние од главната тема, беа распределени во осум сесии. Спо редната тема III (Научната диску сија и Семинарот за македонски јазик, литература и култура) има ше една сесија. Најмногу реферати беа од глав ната тема и од постојаната тема и тоа од 39 прифатени реферати, 4 не се прочитаа. Едниот беше со наја вено оправдано отсуство на проф. Соколовски од Полска, а другите три од домашни лингвисти, Дими тар Пандев (најавено), Александра Саржоска (најавено) и Лидија Тан туровска (ненајавено). Од вкупно 43 прифатени и планирани рефе рати, 39 се прочитаа, од кои 14 беа подготвени од странски лингвисти. Главен и одговорен уредник ун и верзи тетски весн и к Проф. д-р Велим ир Стојковски Заменик главен и одговорен уредник М-р Илија Пиперкоски Странските лингвисти што учес твуваа на оваа Научна конферен ција се: Влоѓимјеж Пјанка од Вар шава (Полска), Марко Јесеншек од Марибор (Словенија), Максим Ма карцев од Москва (Русија), Тадеуш Левашкјевич од Познањ (Полска), Наталија Прасолова од Санкт Пе тербург (Русија), Станислав Стан ковиќ од Белград (Србија), Иван Књижар од Нови Сад (Србија), Еле на Иванова од Санкт Петербург (Русија), Вероника Кампф од Мајнц (Германија), Бранко Тошовиќ од Грац (Австрија), Маќеј Кафка од Краков (Полска), Кристина Чендо од Загреб (Хрватска), Елена Обу Постојани соработници К Ко ос ст та ад ди ин на а М Мо ок кр ро ов ва а Б Би иљ ља ан на а Ф Фо от ти ин но ов вс ск ка а М М-р р М Ма ар ри иј ја а Ц Це ен не ев вс ск ка а Т То ом ми ис сл ла ав в Б Ба аш ше ев вс ск ки и Лектор В Ве ес сн на а И И.. Ц Цв ве ет та ан но ов вс ск ка а Техничко уредување Г Го ор ра ан н М Му ур ра ат то ов вс ск ки и

3 И Ф Е С ТА Ц И И Н А М Е Ѓ У Н А Р О Д Н И О Т С Е М И Н А Р З А У Н И В Е Р З И Т Е Т О Т,, С В. К И Р И Л И М Е Т О Д И Ј В О С КО П Ј Е хова од Воронеж (Русија), а и од македонски лингвисти што работат на странски универзитети: Илија Чашуле од Сиднеј (Австралија) и Ѓоко Николовски од Марибор (Сло венија). Домашните лингвисти што учествуваа беа од повеќе високо образовни институции од Македо нија: најмногу од матичните инсти туции за македонистички лингвис тички истражувања, пред сѐ од Катедрата за македонски јазик при Филолошкиот факултет Блаже Ко нески, како и од Институтот за ма кедонски јазик Крсте Мисирков, МАНУ, потоа од катедрите за странски јазици при Филолошкиот факултет итн. Посебно треба да се нагласи дека учествуваа и петмина постдипломци од Катедрата за ма кедонски јазик при Филолошкиот факултет Блаже Конески со рефе рати поврзани со придонесот на странските лингвисти за проучува њето на македонскиот јазик. Главна карактеристика на оваа Конференција беше плодната дис кусија по секој реферат. Затоа има ше два дена исполнети со реферати и дискусии. На затворањето на Конференцијата имаше околу 40 присутни и се коментираше успеш носта на Конференцијата, интерес носта на рефератите, бројните дис кусии во рамките на планираното време по секој реферат и се дадоа предлози за следната конференци ја. Бидејќи следната конференција е јубилејна, доминираше предлогот за една поопшта тема поврзана со Македонскиот јазик во балкански и во словенски контекст, која ќе може да привлече многу странски лингвисти слависти и балканисти, што е и главна цел на Научната конференција. Координатор на лингвистичката секција беше проф. д р Елена Пе троска. Литературната секција работе ше на две теми: Творештвото на Гане Тодо ровски (поезија, критика, есе истика, литературна историја, препеви на Тодоровски, препе ви на неговата поезија, кул турологија) Македонската литература и другите литератури. За првата тема беа пријавени 31 реферат, а 32 излагачи. За втората тема беа пријавени 10 реферати. За првата тема присуствуваа 19 изла гачи, а за втората 7. На 20 јуни 2012, за темата Тво рештвото на Гане Тодоровски, со свои реферати, како пленарен дел, имаа излагање: Блаже Ристовски, Скопје, Гане Тодоровски и Фору мот за Македонија 2001, и Луан Старова, Скопје, Времето со Гане. Во секцијата со поттемата Пое зијата на Гане Тодоровски, наста пија: Ала Шешкен, Москва, Дали и колку бил «спокоен» чекор на тво речката еволуциjа на Гане Тодо ровски (во контекстот на маке донската лирика), Катица Ќулаф кова, Скопје, Поетиката на Гане Тодоровски, Стефан Влахов Ми цов, Софија, Македонскиот иден титет во поезијата на Гане Тодо ровски, Кристина Николовска, Скопје, Ганевина, Јордан Плев неш, Скопје, Гане Тодоровски во светската книжевна република, Наташа Аврамовска, Скопје, Лири ката на Гане Тодоровски, Виолета Димова, Скопје, Трепетликата на Гане Тодоровски, и Христо Петре ски, Скопје, Искачување кон поет ската планина Или за најновите песни на Гане Тодоровски. Во секцијата со поттемите: Гане Тодоровски критика, есеистика и литературна историја Гане Тодоровски како култур на историја Македонствување, настапија: Вера Стојчевска Антиќ, Скопје, Гане Тодоровски пат без бели што нема завршница, Весна Мојсова Чепишевска, Скопје, Био графија за Гане Тодоровски преку неговата Автобиографија. На 21 јуни, во секцијата со пот темите: Гане Тодоровски јазикотво рец. Препеви. Паралели., настапија: Олга Панкина, Москва, Преправки и преиначувања на пес ни урнеци од светската поетска ризница, Славица Велева, Скопје, Ганевиот поетски збор избор, изгор, Соња Должан, Љубљана, Поезијата на Гане Тодоровски во преводи на словенечки јазик со по себен осврт на превод на песната Љубовна и дополнителни можнос ти како да се преведе истата, Чедо Цветановски, Скопје, Прило 3

4 J убилејната Летна школа се одржа од 22 јуни до 5 јули 2012 година. На отворањето на Летната школа, учесниците и гостите беа поздравени и на нив им се обратија претседателот на Република Македонија, п роф. д-р Ѓорге И ван ов, и проректорот за меѓународна соработка на Универзитетот, п роф. д-р М ом е Сп а совски. З Б О ГА Т Е Н А И Во рамките на Меѓународната научна конференција, проф. д-р Анета Дуческа ја промовира книгата на проф. д-р Олга МишевскаТомиќ, A Grammar of Macedonian, издадена во 2012 година од Slavica Publishers, Indiana University, Bloomington IN, USA. гот на Гане Тодоровски во маке донските потраги на новиот ху манизам. Во секцијата со поттемата Гане Тодоровски пораки, настапија: Ранко Младеновски и Толе Бел чев, Епитафните модалитети во стиховите на Гане Тодоровски. За темата Македонската лите ратура и другите литератури, нас тапија: Јоланта Сујецка, Варшава, Функцијата на контекст во ана лиза на литературен текст. Врз поезијата на Богомил Ѓузел и про за на Данило Киш, Томас Дерлат ка, Лајпциг, За проблемите околу микророманот во македонската лужичката и кашупската лите ратура, Нина Анастасова Шкри њариќ, Скопје, Кога сонцето беше бог: соларниот мит во календар ските празници (јужнословенски фолклорни паралели), Илија Ве лев, Скопје, Византиско македон ските книжевни релации во XI век, Иван Џепароски, Скопје, Естети ка на прозниот екфрасис: Досто евски и Смилевски, Ѓоко Здраве ски, Скопје, Фикција и факција 4 (споредбена анализа на поетики те на Живко Чинго и Данило Киш), Иван Глигоровски, Скопје, Придо несот на Македонската радио телевизија во следењето и инфор мирањето на Семинарот за маке донски јазик, литература и кул тура. На крајот се одржа обемна дис кусија за двете теми, и се предлагаа теми за следната Научна конфе ренција. Во дискусијата беше за клучено дека темата Творештвото на Гане Тодоровски е непресушна инспирација за науката и дека е вистинско време да се посветиме како литературна наука на негови от епохален опус и влог во нашата литература, јазик, култура и наука. Втората тема предизвика квалите тен одѕив кај излагачите, кои во неа наоѓаат непресушен извор за сла вистиката, македонистиката и воопшто, литературната наука. Координатор на литературната секција беше проф. д р Кристина Николовска. Oбраќање на претседателот на Република М О ОБ БВ ВР РС СК КА А И И Д ДО О Н А Почитувани учесници, почитувани гости, Ми претставува особена чест и големо задоволство што имам можност да при суствувам на отворањето на

5 45. Летна школа на Меѓународниот семинар за македонски јазик, литература и култура кој го организира Универзитетот Св. Кирил и Методиј во Скопје. Благодарение на овој настан, повеќе од четири децении македон скиот јазик, литература и култура доживу ваат своја афирмација и популаризација ме ѓу бројните учесници кои ни доаѓаат од раз лични страни на светот. Преку оваа манифе стација секоја година имаме десетици и де сетици нови почитувачи и вљубеници во Република Македонија и нејзината култура, литература и јазик. Практично, со секој учесник, Република Македонија добива нов идентитетот на еден народ, на едно општес тво. Тие се средството со кое луѓето се само идентификуваат, со кое комуницираат со си те други, со кое се потврдува нивното посто ење и опстојување. Ирационални се обидите во 21 век да се негира, оспорува и напаѓа идентитетот, јазикот, културата. За жал, токму ние, македонскиот јазик, идентитет и култура, сме исправени пред такви предиз вици и такви обиди. Но, тоа се апсолутно неодржливи и апсурдни обиди. За сопстве ниот јазик, за сопствениот идентитет, денес никој на овој свет ниту разговара со кој било, ниту бара или очекува потврда и признава П Л О Д Н А М А К Е Д О Н И С ТИ Ч К А Д Е Ј Н О С Т Н А X L V Ј УБ И Л Е Ј Н А Л Е Т Н А Ш К О Л А Македонија, д р Ѓорге Иванов О ОЛ ЛГ Г К КО ОН Н К КУ УЛ ЛТ ТУ УР РН НО ОТ ТО О А АС СЛ ЛЕ ЕД ДС СТ ТВ ВО О пријател и поддржувач кој ќе ги промовира македонскиот јазик, литература и култура. Почитувани, Не треба многу да се зборува што за една држава, за една нација, значи афирмацијата на јазикот и културата. Тие се столбовите на ње. Му се допаѓало тоа некому или не, тие се реалност, постојат, се негуваат, се афирми раат. Тие можат само да се констатираат и да се почитуваат. Каков било обид за негација, оспорување, не може да ја промени реалнос та. Kрај прекрасното Охридско Езеро, на ме стото што претставува македонско и европ ско светилиште, осумдесетина учесници од 20 земји и годинава ќе беседат на македон ски. Често, кога сум крај Охридското Езеро, не можам, а да не истакнам дека мислата која се раѓа на овие простори е мисла ослободена од стеги и граници. Мисла необременета со материјализам и егоизам, туку мисла испол нета со духовност и хуманизам. Таа мисла, таа енергија е вткаена и во нашиот јазик. Ја зик на кој зборуваат милиони Македонци во Македонија и надвор од Македонија. Јазик на кој зборуваат и гласно размислуваат ил јадници наши пријатели низ светот. Блаже Конески велеше дека јазикот е наша духовна татковина. Татковина отворена за секој доб ронамерник, за секој гостин, за другиот. Обврската да го зачуваме и негуваме нашиот јазик не е само долг кон нашите предци и нашите потомци, не е обврска само кон сите сегашни Македонци. Тоа е обврска и долг кон сите учесници на оваа Летна школа и кон сите оние што го љубат, почитуваат и негуваат македонскиот јазик. Впрочем, тоа е обврска и долг кон културното наследство на човековата цивилизација, кон суштината на човековото суштествување. Токму вие, со вашиот интерес за изучува ње на македонскиот јазик, со вашата моти вација и желба за негово изучување сте искрени амбасадори на Република Македо нија низ светот. Најискрено ви благодарам за сиот ваш труд и за посветеноста. Дозволе те, на крајот, да ви посакам успешна работа во Летната школа и, секако, пријатен престој во Република Македонија. 5

6 Oбраќање на проректорот на Универзитетот Св. Кирил и Методиј во Скопје, проф. д р Моме Спасовски У УК КИ ИМ М - Д ДО ОС СТ ТО ОЕ ЕН Н Н АС СЛ ЛЕ ЕД ДН НИ ИК КН А Д ДЕ ЕЛ ЛО ОТ ТО О Н А С СВ ВЕ ЕТ ТИ ИТ ТЕ Е Б БР РА АЌ ЌА А К КИ ИР РИ ИЛ Л И И М МЕ ЕТ ТО ОД ДИ ИЈ Ј Ова попладне е од особено значење за мене, како проректор на Универзитетот Св. Кирил и Методиј, зашто ми припадна таа чест од името на Универзитетот, како и од името на ректорот на Универзитетот, проф. д р Велимир Стојковски, но и од свое лично име да ве поздравам и да ви посакам топло добредојде! Од денес, заради Меѓународниот семинар за македонски јазик, литература и култура, Охрид повторно станува центар на македон ската и славистичката научна мисла. Неко гашната култна Охридска книжевна школа на св. Климент од далечната 886 година со повеќе од ученици, првиот Универ зитет на Балканот и Европа, секоја година оживува во текот на деновите на траењето на Семинарот. Универзитетот Св. Кирил и Ме тодиј, организаторот на оваа манифеста ција, е достоен наследник на големото дело на светите браќа Кирил и Методиј и на дело то на св. Климент Охридски. Во ова кратко обраќање, само да се потсе тиме на некои моменти со кои Македонија и македонската историја и култура се вградија во светската историја и култура. Ова тло му го даде на светот Александар Македонски. Ова тло стана вистинска почва за ширење на христијанството во Европа. А светите сесло венски и македонски браќа Кирил и Методиј го создадоа писмото на кое денес пишуваат многу народи. Почитувани учесници на Семинарот, дра ги македонисти, драги пријатели на Маке 6 донија и на убавиот македонски збор, ме ра дува што токму македонскиот јазик сте го одбрале како предмет на вашата професио нална и научна ориентација и што во самото изучување на македонскиот јазик, литера тура и култура сте нашле сериозен предиз вик. Ме радува и тоа што оваа година, овој Семинар ги собира своите македонисти по јубилејен 45. пат. Оваа година на Семинарот ќе учествуваат познати и помалку познати, стари и нови стотина македонисти и слависти од 20 земји, од Австрија, Албанија, Бугарија, Германија, Полска, Романија, Русија, Словачка, Слове нија, Србија, Турција, Украина, Унгарија, Франција, Хрватска, Чешка, но и од далеч ните НР Кина, Ј. Кореја, САД. Фактот дека во работата на Семинарот секоја година учес твуваат истакнати македонисти, професори по македонски јазик и литература на стран ските универзитети, слависти, преведувачи, научни и културни работници, студенти кои го изучуваат македонскиот јазик во нашите лекторати низ светот, е уште една потврда за успешноста на Семинарот. Почитувани учесници на 45. Меѓународен семинар за македонски јазик, литература и култура, најискрено се надевам дека покрај сите оние секојдневни работни обврски во наредните 15 дена, ќе најдете време и за дру жење и за шетање и за подобро запознавање на богатите ризници на Македонија и дека за момент навистина ќе го почувствувате духот на нашата богата историја.

7 Активности на XLV летна школа На годинашнава Летна школа учествуваа 103 слу шатели од 20 земји (Австрија, Албанија, Бугарија, Германија, Канада, НР Кина, Ј. Кореја, Полска, Рома нија, Русија, Словачка, Словенија, САД, Србија, Турци ја, Украина, Унгарија, Франција, Хрватска, и Чешка). Потврда за големиот интерес за изучување на јазикот е тоа што осумина учесници го кофинансираа својот престој во Охрид. Меѓу учесниците имаше странски слависти, маке донисти, балканисти, историчари, етнолози, универ зитетски професори, научни истражувачи, преведува чи и студенти по македонистика, славистика и балка нистика. Учесници на Летната школа и годинава беа истакнатите македонисти: академиците Влоѓимјеж Пјанка од Полска, Ала Шешкен од Русија и Иван Доровски од Чешка, професорите Маќеј Кавка, Ирена Ставови Кавка и Јан Соколовски од Полска, Бранко Тошовиќ од Австрија, Алексеј Пентковски од Русија и др. Програмата на Летната школа содржеше повеќе активности: предавања и циклус на предавања, лек торски вежби, курсеви по избор и културна програма, кои во целост се реализираа. Предавањата се одржаа на повеќе теми од различ ни области, традиционално застапени во програмата. Прегледот на одржаните предавања е наведен според областите. Од областа на литературата: Милан Ѓурчинов: Можности и перспективи на вредносната критика Маја Јакимовска Тошиќ: Традиција и демократизација на жанровите во македонската средновековна литература Науме Радически: Пред крстот на Миладиновци или на македонската Голгота Вера Стојчевска Антиќ: Владимир Мошин во македонистиката Весна Мојсова Чепишевска: Како се пее/љуби на македонски Од областа на историјата и културата: Лилјана Гушевска: Димитар Миладинов како народен мобилизатор Ермис Лафазановски: Традиционалните усни нарации и современата литературна проза Ацо Гиревски: Македонска православна црква Охридска архиепископија (По повод 45 годиш ниот јубилеј од обновата на автокефалноста) Бобан Петровски: Хералдиката и хералдизацијата Од областа на лингвистиката: Трајко Стаматоски: Реликтната лексика во Малешевијата Димитар Пандев: 60 години од првиот дел од Граматиката на македонскиот литературен јазик на Блаже Конески Алексеј Пентковски: Охридската книжевна школа 7

8 Лекторски вежби Главниот дел од наставата се одвиваше преку лек торските вежби. Семинаристите беа поделени во лек торски групи според три степени на познавање на ја зикот. Лекторските групи ги водеа лекторите: Роза Та севска, д р Лидија Тантуровска и Андријана Павлова почетен курс (4 часа дневно) м р Марија Паунова и м р Гордана Алексова среден курс (3 часа дневно) д р Симон Саздов напреден курс за јазик и д р Весна Мојсова Чепишевска напреден курс за литература (3 часа дневно). Курсеви по избор На Летната школа беа понудeни повеќе курсеви и по добиените податоци за извршениот избор од страна на учесниците, се реализираа следниве курсеви: Етнологија на македонскиот народ Љупчо Ристовски Историја на македонскиот јазик Димитар Пандев Историја на македонската култура Никос Чаусидис Македонски народни ора Благоја Јовановски Македонски народни песни Илче Ѓорески Македонска национална кујна Васо Цуцулески 8 Циклус предавања Голем интерес кај учесниците побудија циклусите предавања, за што доказ беа нивните многубројни прашања, на кои предавачите со задоволство одго вараа низ пријатен и потикнувачки дијалог. Илија Велев: Византиска култура Славица Велева: Зборообразувањето на македонскиот јазик Марко Китевски: Народна култура Благоја Марковски: Македонска географија Снежана Велковска: Македонска фразеологија Лорета Георгиевска Јаковлева: Македонскиот филм (предавањата ги реализираше Мишел Павловски) Димитар Пандев: Охридската книжевна школа (текстови и коментари) Викторија Коларовска: Јазикот и музиката Преведувачка работилница Составен дел на секоја Летна школа се преведувач ките работилници, кои имаат особено значење за усо вршување на македонскиот јазик. Годинава беа актив ни три работилници, кои придонесоа за пренесување значајни творби и дела на македонските автори од до ма кон странство. Преведувачката работилница од македонски на руски и обратно Лекторка: Роза Тасевска Преведувачката работилница од македонски на полски и обратно Лекторка: м р Лидија Танушевска Преведувачката работилница од македонски на англиски и обратно Лекторка: Андријана Павлова Во работата на овие креативни работилници учес твуваа над 40 семинаристи од повеќе земји.

9 Издавачка дејност на Семинарот На Летната школа беа претставени повеќе изданија од сопствената издавачка дејност на Меѓународниот семинар: Редовните изданија: зборници од минатого дишните Летна школа и Меѓународна научна конференција: Предавања на XLIV летна школа Промотор: д р Веселинка Лаброска Зборниците од XXXVII меѓународна научна конференција: лингвистичка секција и литературна секција Блаже Конески, преводи на 8 јазици приредено од Максим Каранфиловски, Роза Тасевска и Благица Велјановска Промотор: д р Маќеј Кавка Семинаристи македонисти промотори и афирматори на Македонија и на македонскиот јазик, литература и култура од Максим Каранфиловски и Благица Велјановска Промотори: акад. Иван Доровски и акад. Ала Шешкен Македонски песни приредени од Максим Каранфиловски и Благица Велјановска Од искажувањата на промоторите на книгата Семи наристи македонисти промотори и афирматори на Македонија и на македонскиот јазик, литература и култура: Акад. Иван Доровски:...книгава е ценет исто риски документ за работата на Меѓународниот семинар за македонски јазик, литература и кул тура во еден подолг временски период, таа е све доштво за едно време, за една искрена љубов кон Македонија на луѓе од разни земји. Акад. Ала Шешкен:...Изданието претставува историjа на Семинарот проследена од самиот по четок во 1967 и сè до 2011 година. Богата со фото графии, документи и впечатоци од семинарис тите, книгата е многу информативна и корисна од неколку гледни точки. Таа дава можност да се проследи историjата на Семинарот со скромен броj на учесници во самиот почеток и со солидна броjка од над стотина семинаристи секоја година во последните дваесет години. Составот на учес ниците на Семинарот сведочи за зголемениот интерес за македонскиот jазик во светот, бидеjќи ако се тргне од географиjата на земjите, т.е. од фактот од каде доаѓале и доаѓаат тие, се забележу ва како тој интерес интензивно се ширел и про должува да се шири. Книгата е пишана со огромна љубов од самите учесници на Семинарот, но и од љубов кон сите нас. Летната школа претставуваше добра можност, своите најнови научни изданија да ги промовираат националните научни институти од составот на Уни верзитетот: Институтот за македонски јазик Крсте Мисирков, Институтот за макдонска литература, Ин ститутот за национална историја и Интитутот за фолк лор Марко Цепенков во Скопје. На учесниците им беа отстапени примероци од промовираните изданија. Богата културна програма Во рамките на културната програма на Летната школа се претставија истакнати дејци од најразлични 9

10 сфери на културното живеење во нашата земја, главно преку про моција на најновите остварувања. Така, учесниците и гостите на Летната школа имаа извонредна и единствена можност да присус твуваат на неколку промоции на книги: Од сегашен агол од акад. Милан Ѓурчинов, Чешко маке донски книжевни теми од акад. Иван Доровски, и Ветрот носи убаво време (Антонологија на најмладата македонската поезија и проза), приредиле: Весна Мој сова Чепишевска и Иван Анто новски. На семинаристите, како големи пријатели и љубители на книгата, им се овозможија средби со до битниците на книжевни награди: Од п ром оци ј а та н а кн и га та Од сегашен агол Снежана Младеновска Ангелков, од а ка д. М и л а н Ѓурч и н ов авторка на романот Единаесет жени, добитничка на наградата Роман на годината на Утрински весник и Алексан кедонската телевизија и Македонското радио, Телма, дар Прокопиев, автор на романот Човечулец, добит Канал 5 и др., како и од радиостаниците во Охрид и ник на меѓународната книжевна награда Балканика. Скопје. За семинаристите беа обезбедени бесплатно по За љубителите на поезијата се одржа поетска вечер десетина примероци од Утрински весник. посветена на македонскиот поет Тодор Чаловски, при За организацијата и реализацијата на Летната што учесниците читаа преводи од неговото творештво. школа и Меѓународната научна конференција се гри И оваа година се организираа разгледувања на нај жеа Управата на Меѓународниот семинар (директорот голем дел од убавините на Охрид, со посета на најзна проф. д р Максим Каранфиловски и секретарот Бла чaјните културно историски споменици: црквата Св. гица Велјановска), Советот на Семинарот и лекторите. Софија, Куќата на Робевци, Античкиот театар, Гале За одбележување е обезбедувањето значителна фи ријата на икони, црквата Св. Богородица Перивлеп нансиска поддршка од страна на ректорот проф. д р та, Плаошник и Самоиловата тврдина, како и преда Велимир Стојковски и Ректорската управа на УКИМ. вање и разгледување на манастирскиот комплекс Св. Ректоратот на Универзитетот ја обезбеди потребната Наум. За време на посетата на Св. Наум, за учесни компјутерска и аудиовизуелна опрема и со просторот ците беше организиран заеднички ручек на изворите што го нуди универзитетскиот Конгресен центар, на Црн Дрим со фолклорен концерт на ансамбл од условите за организирање на Летната школа беа на Велгошти. високо ниво. За учесниците на Летната школа се организираше Во однос на финансирањето, Семинарот повторно посета на изворите во Вевчани, Пештерската црква во се соочува со проблеми. Министерството за култура Калишта и Домот на Миладиновци во Струга. додели финансиски средства, но тие се недоволни за Работата на Летната школа и на Меѓународната на покривање на сите активности. За истакнување е тоа учна конференција медиумски беше покриена од Ма што ова Министерство, во рамките на овогодинешната програма за остварување на нацио налниот интерес во културата, го поддржа изданието Семинаристи македонисти промотори и афирма тори на Македонија и на македон скиот јазик, литература и култура, приредено од Максим Каранфилов ски и Благица Велјановска, и на тој начин овозможи да се објави гриж ливо собраниот документарен ма теријал за опстојувањето на 44 во континуитет одржани универзитет ски летни школи. Но, и понатаму останува обврс ката на државата, надлежните ми нистерства, Универзитетот и над лежните факултети и институти во неговиот состав да придонесуваат за одржувањето и развојот на оваа манифестација, исклучително важ на за афирмацијата на Македонија Од п ром оци ј а та н а кн и га та Чешко-македонски низ целиот свет. книжвни теми 10 од а ка д. И ва н Доровски

11 Д В Е З Н А Ч А Ј Н И Б И Л АТ Е Р А Л Н И Н А УЧ Н И К О Н Ф Е Р Е Н Ц И И V МАКЕДОНСКО РУСКА УЧ КОНФЕРЕНЦИЈА македонско руска научна конференција се одржа на 17 и 18 јуни 2012 година во ОхV рид. На отворањето на Конференцијата поздравни обраќања имаа ректорот на Универзитетот,,Св. Кирил и Методиј, проф. д-р Велимир Стојковски и Н.Е. амбасадорот на Руската Федерација во Република Македонија, Олег Шчербак. V V М МА АК КЕ ЕД ДО ОН НС СК КО О Р РУ УС СК КА А Н АУ УЧ ЧН А К КО ОН НФ ФЕ ЕР РЕ ЕН НЦ ЦИ ИЈ ЈА А Н едел а, г. П он едел н и к, г. ОТВОРАЊЕ И ПОЗДРАВНИ ГОВОРИ ЛИНГВИСТИКА Проф. д р Велимир Стојковски, ректор на Универзитетот Св. Кирил и Методиј во Скопје Наталија Владимировна Бороникова, Елена Владимировна Верижникова: Видови на честички во македонскиот јазик Н.Е. Олег Николаевич Шчербак, амбасадор на Руската Федерација во Р. Македонија Проф. д р Максим Каранфиловски, декан на Филолошкиот факултет Блаже Конески во Скопје ПЛЕР СЕСИЈА Ала Генадевна Шешкен: Руско македонски те литературни врски и нивната еволуција во г. Милан Ѓурчинов: Руската литература во мојот етички и естетски кодекс (М. Горки, Ф. М. Достоевски, А. П. Чехов, Б. Л. Пастернак) Блаже Ристовски: Рускиот славист С. Б. Бернштејн и македонскиот литературен јазик (по повод 100 годишнината од неговoто раѓање) Елена Јурјевна Иванова: Синтакса на честичката ли во рускиот и во македонскиот јазик Самедова Незрин Гусејн гизи: Видска и невидска започнатост за што сведочат податоците од рускиот јазик? Милица Миркуловска: Конструкции што изразуваат валентен (актантен) таксис во македонскиот јазик и нивните руски еквиваленти Елена Викторовна Овчиникова: Влијанието на англискиот јазик врз усвојувањето на членскиот систем во услови на руско македонски билингвизам Јулија Александровна Мареева: Руските прилози како категорија зборови во огледалото на македонскиот јазик Красимира Илиевска: Живот живее 11

12 Лилјана Макаријоска, Еленка Стоевска Денчова: Кон лексиката поврзана со обредната структура раѓање Науме Радически: Пресоздавањето на минатото и создавањето визии за иднината во поезијата на А. Поповски и А. Вознесенски Роза Тасевска: Антонимите во кратките фолклорни жанрови Нина Анастасова Шкрињариќ: Матријархалниот код на митските амазонски (реликти од амазонството во јужнословен ската традиција) Елена Јованова Грујовска: За деминутивите и хипокористиците во расказите на А.П.Чехов Екатерина Терзијоска, Марија Анатолевна Смирнова: Нијанси на белото Биљана Мирчевска Бошева, Јасминка Делова Силјанова: Семантиката на крвта во емотивната фразеологија (врз примери од македонскиот, од рускиот и од чешкиот јазик) Тамара Ивановна Ерофеева: Културно говорната ситуација на градот: аспекти на истражувањето Елена Валентиновна Ерофеева: Претставување на базата на податоци Рускиот устен спонтан говор на Пермскиот крај Соња Новотни: За промените во консонантскиот систем и во консонантските групи во Слоештичкиот патерик, во споредба со консонантскиот систем во ракописите со руска редакција Михајло Марковиќ: Редукцијата (губењето) на еровите во Слепченскиот патерик, наспрема развојот на еровите во ракописите со руска редакција Александра Гецовска: Етимолошкиот развој на зборообразувачката деривација господ(ин) на македонско руски план ЛИТЕРАТУРА, ПРЕВОД, КУЛТУРА, ИСТОРИЈА Вера Антиќ: Кон средновековните руско македонски врски Димитрија Ристески: Руско македонските книжевни врски во почетокот на 21 век Димитар Пандев: Јазичната слика на светот во драмскиот текст Буре барут (македонско руски паралели) 12 Кристина Николовска: Поетскиот вулкан на Андреј Вознесенски Кирил Трајковски: Действительное причастие в македонских переводах Здравко Божиновски: Најновите дострели во македонскиот уметнички препев на руската класична поезија Лидија Танушевска: Лук или кромид? Целта на преводот Емил Ниами: Преводот за деца: 38 папагали во ќор сокак Елена Сергеевна Обухова: Особенности перевода личных имен сказок А.С. Пушкина на македонский язык Софија Андреевна Заболотнаја: Специ фиката на преводот на антропонимите во романот на М.А.Булгаков «Мајсторот и Маргарита» на македонски јазик Викторија Коларовска Гмирја: Руската тема во творештвото на Гоце Коларовски Соња Здравкова Џепароска: Улогата на руската кореографија во конституирањето и развојот на македонскиот балет Оливер Цацков, Кирил Цацков: Сергеј Михајлов музички педагог, творец и реализатор на првата опера во Македонија Паљачи од Леон Кавалов. Наталија Владимировна Прасолова: Научните врски на Р. Македонија со Библиотеката на Руската академија на науките Евгениј Андреевич Колосков: РРуско македонските односи ( г) Стефанија Кузмановска: Народните верувања и суеверија како дел од секојдневието на македонскиот и на рускиот народ СО ПОДГОТВЕНИ РЕФЕРАТИ КОИ ЌЕ СЕ ОБЈАВАТ ВО ЗБОРНИКОТ УЧЕСТВУВААТ УШТЕ 30 УЧЕСНИЦИ

13 VIII МАКЕДОНСКО СЕВЕРНОАМЕРИКАНСКА КОНФЕРЕНЦИЈА III македонско-северноамериканска кон- претходната ференција конференција V во Охрид. се одржа на 7 и 8 јули 2012 година. VII македонско-северноамериканска Учесниците на Конференцијата беа поздравени од претседателот на Република Македонија, д-р Ѓорге Иванов и ректорот на Универзитетот,,Св. Кирил и Методиј во Скопје, проф. д-р Велимир Стојковски, истакнувајќи дека ваквите настани даваат исклучително вреден придонес кон зацврстувањето, негувањето и афирмацијата на македонскиот јазик, литература и култура. На учесниците им се обрати акад. Виктор Фридман, еден од основачите на оваа значајна славистичка конференција и тој го промовираше зборникот од На Конференцијата беа поднесени следниве реферати: Вера Стојчевска Антиќ Кон иницијативите за македонско американските славистички врски Виктор Фридман Императивот на раскажување во македонскиот и во другите балкански и словенски јазици Grace Fielder The Care and Maintenance of a Standard Language: Macedonian in the 21st Century Марјан Марковиќ За постпозитивните партикули во заменскиот и прилошкиот систем на македонскиот јазик Joseph Schallert Mixing of e and i verb present tense endings in the Konikovo Gospel Олга Мишевска Томиќ Отстапувања од основниот ред на зборовите во македонската проста реченица Eлени Бужаровскa / Лилјана Митковска Типови модалност во менливите и неменливите има да конструкции Елена Петроска / Станислава Сташа Тофоска За некои функционални зборови што изразуваат евиденцијалност во македонскиот јазик од аспект на семантичката синтакса EVIDENTIAL FUNCTIONAL WORDS AND THE SEMANTIC STRUCTURE OF THE SENTENCE IN MACEDONIAN Марија Кусевска Улогата на дискурсните маркери при обликување на говорните чинови во македонскиот јазик 13

14 Александра Ѓуркова Кон текст стилистиката на македонскиот јазик Даринка Маролова Синтаксичка повеќезначност во македонскиот јазик Емил Ниами Пополнување на табуизираната лексика во македонскиот јазик со англизми/американизми I секци ј а Carolyn Snively Kratovo: Archaeology in R. Macedonia in the 21st Century Marija Emilija Kukubajska Еducational/professional settings in diffusing ethics in culture and literature through ecology of the soul concept Eben Friedman Macedonian Policy towards Roms from 1948 to 2012 David Wilson Разбирајќи го етното во етно бендови : народна музика и музичко значење Јоана Хаџи Лега Христоскa Мажот во македонскиот провербијален свет Vasiliki Neofotistos Becoming Boško Mekelebovski Весна Мојсова Чепишевска За македонско северноамериканските книжевни врски преку магистерските и докторските тези одбранети на Филолошкиот факултет Блаже Конески George Mitrevski Cultural Attitudes Toward Biblical Prototexts in Macedonian Folktales Славица Србиновска Влијанијата на американската културолошка критика врз компаратистичките истражувања во македонската култура 14 I I секци ј а Кристина Николовска Поетско ехо на иднината (поезијата на Вилијам С. Мервин) Ранко Младеноски Ликови дублети во романот Тунел од Петре М. Андреевски Луси Караниколова Приказната за Силјан штркот и македонската стварност (или: зошто Силјан од мало коњари дојде во Скопје и што им кажа на министрите и амбасадорите) Наталија Поп Зариева / Крсте Илиев Романот во Македонија и во Америка во 20 век преку романите Белата долина на Симон Дракул и Бисерот на Џон Стеинбак Кристина Крамер The Frinta Lectures Anastasia Karakasidou Healthy modern bodies and the ethnic dimensions of the cancer experience in Greece and Macedonia Лилјана Макаријоска / Бисера Павлеска Традицијата и подновувањата во македонската кулинарска терминологија Снежана Веновска Антевска, Билјана Маленко Асоцијативните врски кај лексиката со емотивна оцена во македонскиот јазик Биљана Мирчевска Бошева Љубовта и фразеологијата (на материјал од македонскиот, англискиот и рускиот јазик) Емилија Бојковска / Димитар Попоски Можностите и перспективите на македонскојазичниот корпус Гралис мак Максим Каранфиловски За некои значења на негираниот императив во македонскиот јазик и во другите словенски јазици Изготвиле: проф. д р Максим Каранфиловски и Благица Велјановска

15 П ПО ОТ ТП ПИ ИШ ША АН НД ДО ОГ ГО ОВ ВО ОР РЗ ЗА АР РА АЗ ЗМ МЕ ЕН АН АС СТ ТУ УД ДЕ ЕН НТ ТИ И Н АУ УН НИ ИВ ВЕ ЕР РЗ ЗИ ИТ ТЕ ЕТ ТО ОТ ТВ ВО ОБ БО ОС СТ ТО ОН Н И И Ф ФА АК КУ УЛ ЛТ ТЕ ЕТ ТО ОТ ТЗ ЗА АИ ИН НФ ФО ОР РМ МА АТ ТИ ИЧ ЧК КИ И Н АУ УК КИ И И И К КО ОМ МП ПЈ ЈУ УТ ТЕ ЕР РС СК КО ОИ ИН НЖ ЖЕ ЕН НЕ ЕР РС СТ ТВ ВО О ((Ф ФИ ИН НК КИ И)) П ПР РИ И У УК КИ ИМ М Н а година, во просториите на Факулте тот за информатички науки и компјутерско ин женерство беше потпишан Договор за соработка и размена на студенти со Универзитетот во Бостон, САД. Со Договорот се предвидува можност за 5 студенти од ФИНКИ, дел од студиите да ги изведуваат на престиж ниот Оддел за компјутерски науки при Метрополитен колеџот на Универзитетот во Бостон. Согласно со од луката на Владата на РМ, трошоците за студиите на овие студенти ќе бидат покриени од Министерството за образование и наука. Договорот беше потпишан од проф. Љубомир Чит кушев, декан на Факултетот за компјутерски науки при Универзитетот во Бостон и проф. Велимир Стој ковски, ректор на Универзитетот Св. Кирил и Мето диј во Скопје. На свеченото потпишување присуству ваа и министерот за образование и наука во Владата на РМ, м р Панче Кралев, министерот без ресор во Вла дата на РМ задолжен за странски инвестиции, г. Бил Павлески, амбасадорот на РМ во САД, г. Ѓорѓи Јоле ски, деканот на ФИНКИ, проф. Димитар Трајанов, како и бројни претставници од медиумите. Министерот Кралев истакна дека посебно значаен факт е тоа што студиските програми на ФИНКИ поми нале процес на верификација на Универзитетот во Бостон, што значи студентите ќе можат да учат на некој вид компатибилни програми кои ќе бидат меѓу себно признаени од аспект на кредитите што ги носат. Тоа е важно како почеток на долгогодишна сора ботка меѓу двата универзитета која ќе се развие во повеќе области, но посебно е значајно тоа што во ид нина ќе се стремиме да дојде до заеднички програми потенцираше министерот Кралев. Министерот Павлески додаде дека станува збор за доста значаен договор во однос на привлекување то странски инвестиции во информатичкиот сектор. Ваквиот договор, според него, ќе помогне странските компании да видат дека Македонија е дестинација која е способна да квалификува соодветни образовни струк тури. Деканот на ФИНКИ, д р Димитар Трајанов, изрази задоволство од воспоставувањето на соработката, која, како што рече, значи дека студиите на ФИНКИ се при фатени како партнерски за Универзитетот во Бостон. Професорот од Универзитетот во Бостон, Димитар Читкушев, нагласи дека иницијативата е почната во 2008 година со Владата на Република Македонија и оти оптимистички гледа на соработката како конти нуитет кој ќе овозможи студентите да продолжат ре довно да доаѓаат во Бостон, но и обратно. Во рамките на ова партнерство, студенти од ФИНКИ ќе можат да доаѓаат во Бостон на специја лизација, а во иднина ќе имаме и двојни магистрату ри и мислам дека тоа ќе отвори и мост за соработка меѓу професори кои работат во Скопје и Бостон рече Читкушев. Универзитетот во Бостон претставува една од нај реномираните високообразовни институции во САД. Рангиран е на 77. место на светската листа на универ зитети, изработена од шангајскиот Јио Тонг универзи тет. Формиран е во 1869 година, а во неговиот состав функционираат 17 школи и колеџи со преку 250 сту диски програми. Преку својата партнерска програма, Универзитетот во Бостон идентификува факултети и универзитети низ целиот свет, чии студенти потоа можат дел од сво ето образование да го остварат на овој престижен Универзитет. Процесот на воспоставување на партнер ство се одвива преку посебна верификација на компа тибилноста на наставните планови на факултетите и универзитетите со оние на Универзитетот во Бостон, за потоа да се пристапи и кон потпишување на договор за соработка. Во текот на јуни 2012, Колеџот за компјутерски на уки при Универзитетот во Бостон, спроведе постапка за верификација на наставните планови на ФИНКИ и како заклучок препорача дека тие се потполно компа тибилни со нивните и дека ФИНКИ при УКИМ може да стане институција партнер на овој Универзитет. На својата седница одржана на година, Владата на РМ одлучи да обезбеди 5 стипендии за студенти на ФИНКИ кои дел од студиите ќе можат да ги изведуваат на Универзитетот во Бостон. Со тоа уште еднаш се потврдува заложбата за унапредување на квалитетот на високото образование во РМ. Ова исто времено претставува и признание за ФИНКИ, чии наставни програми се на ниво на најреномираните светски универзитети од областа на компјутерските науки и инженерство. ФИНКИ 15

16 Н а година, на Факултетот за информа тички науки и компјутерско инженерство при УКИМ беа промовирани 4 нови истражувачки лабо ратории во вредност од преку 1,5 милиони евра, дел од проектот на Владата на РМ за осовременување на истражувачката инфраструктура, вреден 60 милиони евра. На свеченото пуштање во употреба присуствуваше претседателот на Владата на РМ, м р Никола Груев ски, придружуван од министерот за образование и наука, м р Панче Кралев. Премиерот Груевски истакна дека со овие лаборатории, како и заедно со останатите што претходно се набавени и оние што влегуваат во овој пакет, овој Факултет ќе биде еден од најопреме ните факултети во регионот во конкуренција на други те вакви факултети. Тој нагласи дека со набавките на овие лаборатории се прави една револуционерна рабо та за сите универзитети во Македонија, приближу вајќи ја науката кон современите светски и европски трендови. Исто така, со тоа се даваат одлични можно сти за луѓето кои сакаат да се занимаваат со наука, од лични можности за студентите, за професорите и за бизнисот, затоа што бизнисот досега за вакви цели одеше во Хрватска, во Словенија, Бугарија, Германија, Австрија. Оваа инвестиција е и една од најголемите инвестиции во делот на образованието и науката, осо бено во делот на науката споредено со целиот изминат период на независноста на Република Македонија. Тој подвлече дека бизнис секторот веќе почнал директна метеорологија, хемија, молекуларна биологија, робо тика, техника и сл. Оваа Лабораторија претставува нај голем процесирачки ресурс во целата држава и е еден од најголемите во регионот. Лабораторијата располага со 84 блејд сервери, секој со 12 физички (24 логи чки) процесирачки јадра, со 24 GB RAM вкупно 1008 физички (2016 логички) јадра и 2TB меморија. Инста лиран е склад од 30 GB со највисоки перформанси и мрежа за поврзување со пропусен опсег од 40 Gbit и 1.5 μs латентност. Лабораторијата за мобилни и мултимедиски апли кации е поткрепена со учество и поддршка на меѓуна родни и локални истражувачки проекти како што се: градење видеоконференциска инфраструктура на универзитетите во Република Македонија и повр зување на таа мрежа во европската инфраструктура. Таа интензивно се користи како поддршка на настав ните и истражувачките процеси на ФИНКИ. Грид технологијата претставува поддршка на ино вативните истражувања и овозможува соработка на дистрибуирани тимови на научници низ светот. Лабо раторијата располага со 6 сервери со високи перфор манси и 2 склада, кои се користат за хостирање на многуте сервиси од грид инфраструкутрата, кои се неопходни за што е можно потранспарентно искорис тување на грид кластерите во Македонија и Европа. Со помош на оваа инфраструктура се прави доближување до европските научни текови и воспоставување регио нална мрежа на научници кои ќе можат успешно да творат во своите држави, зацврстуваќи ја позицијата на македонската грид иницијатива, чиј основач е УКИМ, како рамноправен партнер во европската грид иницијатива. Серверската лабораторија на ФИНКИ, пак, ќе игра улога на централен сервис за сите научни лаборатории при Факултетот. Таа обезбедува сервиси за сите оста нати истражувачки лаборатории на ФИНКИ. Лабора торијата располага со 8 сервери со високи перформан си и 2 склада, современа мрежна опрема и опрема за заштита на мрежата. Опремата ќе можат да ја користат сите факултети во Република Македонија бесплатно, а приватниот сектор со минимален надомест. ФИНКИ Ч Е ТИ Р И Н О В И И С ТРАЖУВ АЧ КИ Л АБ О РАТО Р И И Н А Ф И Н КИ соработка со ФИНКИ на комерцијална основа, така што лабораториите ќе бидат и еден вид дополнителни приходи за Факултетот со кои ќе може да инвестира во нова опрема и во научни цели. Станува збор за: Лабораторија за пресметување со високи перформанси, Лабораторија за мобилни и мултимедиски апликации, Серверска лаборато рија и Лабораторија за грид, паралелно и дистри буирано процесирање. Лабораторијата за пресметување со високи перфор манси ќе се користи за масовно пресметување и прес метување со високи перформанси, кое ќе може да се користи од сите научници во Македонија за истражу вања во сите научни полиња каде што е потребна го лема процесирачка моќ како: физика, сеизмологија, 16

17 ПРЕОСМИСЛУВАЊЕ ПРОЦЕСОТ ИНТЕРЦИОЛИЗАЦИЈА ИН НТ ТЕ ЕР РН АЦ ЦИ ИО ОН АЛ ЛИ ИЗ ЗА АЦ ЦИ ИЈ ЈА АН АВ ВИ ИС СО ОК КО ОТ ТО О О ОБ БР РА АЗ ЗО ОВ ВА АН НИ ИЕ Е Автор: Ева Егрон Полак (Eva Egron - Polak), генерален секретар и извршен директор на Меѓународната асоцијација на универзитети IAU (e.egronpolak@iau-aiu.net) Како и да ја дефинираме, во високообразовната средина постои општ консензус дека интернационали зацијата не претставува само посакувана, туку исто така и потребна стратегија која треба да се усвои за сите високообразовни институции, кои, како страте гија, кон процесот на интернационализација се стре мат од многу причини. Клучна причина, која се смета како манифест во многу стратегии, но и која е претста вена во студиите за интернационализација на висо кото образование на ИАУ (Глобална студија за интер национализација на високото образование, 2003, 2005, 2010), е подготовка на студентите да живеат и да работат во глобализиран свет, подобрување на квали тетот на предавања, зајакнување на истражувањето, привлекување на нови студенти, обезбедување на при ходи и престиж и репутација. Интернационализацијата претставува процес на промени, кој истовремено е инициран од чинителите (стакехолдерс) кои доаѓаат од самите високообразовни институции и оние кои доаѓаат од надворешната сре дина. Таа претставува динамичен процес на промени, кој можеби никогаш не бил толку популарен и сепри сутен како во последните неколку години, притоа привлекувајќи сé поголемо внимание кај оние што се одговорни за изготвување на стратегии, академската средина и раководните структури во високото образо вание. Аргументите за интензивираниот процес на интернационализација се темелат врз неопходноста од економски развој, конкурентност, демографски трен дови, но исто така и врз меѓународното разбирање, глобалната одговорност и можеби врз она најважното, а тоа е верувањето дека интернационализацијата може да го подобри квалитетот на високото образование. Она што некогаш беше одговорност на еден човек или мала група на луѓе на универзитетот, кои работеа сами за да го поттикнат интересот за меѓународна со работка и да ја добијат поддршката на ректорот/прет седателот, сега претставува најважен приоритет во голем број институции. Интернационализацијата е огромна, и многумина ќе речат глобална индустрија. Таа индустрија подразбира партнерски проекти од милиони долари/евра вклучува стотици илјади сту денти кои секоја година реализираат мобилности во светот подразбира развој на заеднички студиски про грами кои ги реализираат институции од секој агол на Земјината топка. Многу често, на институционално ниво, интернационализацијата стана одговорност на поискусниот академски или административен кадар, кој работи со работни групи во рамките на целата ин ституција во кои се вклучени голем број на вработени од факултетите и студенти. Со тоа, интернационализацијата на високото обра зование се помести од својата маргинална позиција, која ја имаше неколку децении во повеќето универзи тети, во сржта на стратешкото планирање и институ ционалниот развој, барем теоретски. Самото значење и централност кои ги зазема процесот на интернацио нализација во високото образование, исто така, пот тикна голем број на дебати за неговото значење оче кувано и релано, дома и во странство. Академскиот кадар и практичарите имаат критичен поглед кон интернационализацијата и го разгледуваат прашањето колку и дали со ширењето интернационализацијата претставува позитивна и корисна институционална развојна стратегија. Некои прашуваат дали интерна ционализацијата го изгубила својот пат, или пак се соочува со некоја криза (Јан Најт) други прашуваат дали го достигнавме крајот на процесот на интерна ционализација (Ханс де Вит и Ув Бранденбург) и посочуваат одредени митови (де Вит) кои бараат по детално истражување. Овие дилеми се повеќе од неопходни и корисни. Тие се клучни за да се потсетиме, да се усогласиме, и да ги потврдиме и потенцираме централните вреднос ти и цели на интернационализацијата на високото образование. Фактот што во глобалните студии на ИАУ постоја но се потенцира загриженост од ризиците на интерна ционализација, најчесто, но не само од страна на ин ституции во земјите во развој, е главната причина по ради овие дилеми. Тоа ја поттикна ИАУ да истражи што може да се направи за овој процес да го задржи својот позитивен и конструктивен карактер, особено кога се имплементира во различни и многу разновид ни контексти. ИАУ постојано ја промовира интерна ционализацијата како средство за подобрување на академскиот квалитет, како процес кој го промовира богатството од разновидни гледишта и академски традиции кои постојат помеѓу членките на Асоцијаци јата. Згора на тоа, за ИАУ интернационализацијата претставува средство за намалување на различностите и зајакнување на институциите кои можеби распола гаат со послаб капацитет поради недостаток на ресурси или, едноставно, бидејќи се новоосновани. ИАУ смета дека меѓународните партнерства помеѓу високообра зовните институции можат да придонесат за надми нување на развојните предизвици во образованието и истражувањето, како и за изнаоѓање на решенија за социоекономските и културните предизвици во сите општества. 17