ΠΔΡΙΠΩΜΔΝΗ ΠΑΗΡΝΔΗ ΟΞΔΙΑ ΠΑΗΡΝΔΗ:

Transcript

1 ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΣΤΟΝ ΤΟΝΙΣΜΟ ΤΩΝ ΛΕΞΕΩΝ ΚΑΙ ΤΗ ΔΑΣΥΝΣΗ ΚΑΝΟΝΔ ΣΟΝΙΜΟΤ ΟΞΔΙΑ ΠΑΗΡΝΔΗ: ε πξνπαξαιήγνπζα. θάζε βξαρχρξνλε ζπιιαβή. ε καθξφρξνλε παξαιήγνπζα κπξνζηά απφ καθξφρξνλε ιήγνπζα. ε νλνκαζηηθή, αηηηαηηθή θαη θιεηηθή ησλ αζπλαίξεησλ νλνκάησλ, φηαλ ηνλίδνληαη. ΠΔΡΙΠΩΜΔΝΗ ΠΑΗΡΝΔΗ ε καθξφρξνλε παξαιήγνπζα κπξνζηά απφ βξαρχρξνλε ιήγνπζα, φηαλ ηνλίδεηαη. ε καθξνθαηάιεθηε γεληθή θαη δνηηθή ησλ νλνκάησλ, φηαλ ηνλίδεηαη ζηε ιήγνπζα. φηαλ ε ιήγνπζα είλαη καθξόρξνλε, ε πξνπαξαιήγνπζα δελ ηνλίδεηαη.

2 Α Κ Η Η Να ηνλίζεηε ηηο παξαθάησ ιέμεηο, δηθαηνινγώληαο ζε θάζε πεξίπησζε ηνλ ηόλν. ἐμπξοξπ ἀμθοχπχμ λειπχ ἀγοξπ παοαδειρξπ ἀπξβαιμχ ἐπχμσμξπ μασςαι υαιοχ τξμεσχ ριδηοξπ κςηρειπ θειξπ Ηηβαιξι ςξιυξσ ξἰμξσ καοπξπ ἀγγειξμ γσμαικεπ πλξσςξπ γελξιξπ παςεοα θαλαρρηπ κχμαι πξοεσξμαι ὡοαιξπ ἀμεμξπ γοαμμαςα ρςοαςιχςαι διδαρκαλξπ ξἰκξσ παμξσογξπ ςεοαςχδεπ βαοβαοξσπ ςαμειξμ εὐεογεςηπ δικαιξπ διδαρκαλχμ ὡοαιχμ

3 Γ Α Τ Ν Η φηαλ θαηά ηε ζχλζεζε κηαο ιεμεο ζπλαληεζεί έλα ςηιό ζύκθσλν (θ, π, η) κε κηα δαζπλόκελε ιέμε, ηφηε ην ςηιφ ζχκθσλν κεηαηξέπεηαη ζην αληίζηνηρν δαζύ (ρ, θ, ζ). π.υ.ὑπ(ό) + ὑπξσογόπ = στσπξσογόπ ἐπ(ί) + ὅρξμ = ετόρξμ κας(ά) + ὅρξμ = καθόρξμ ἀμς (ί) + ὑπξλξυαγόπ= αμθσπξλξυαγόπ ἀμς (ί) + ὑπαρπιρςήπ= αμθσπαρπιρςήπ ἀμς(ί)+ὕπαςξπ ἀπ(ό) + ὅςξσ= ὑπ(ό) + ἱρςάμεμξπ= ὑπ(ό)+ἁοπάζχ= ἐπ(ί)+ἥβη= κας(ά)+ἱεοώμχ= κας(ά)+ἕδοα= ἐπ(ί)+ἁομόζχ= ἐπ(ί)+μεοίδα= ἀπ(ό)+αἱο = ἀπ(ό)+αἵοερη= κας(ά)+ἁγιάζχ= κας(ά)+ὁδηγηςήπ= ἀμς(ί) + ὑπξπλξίαουξπ = κας(ά) + ὁλικόπ= ἀπ(ό) + ὁοιρμόπ= κακ(όπ)+ ὕπξπςξπ= μες(ά) + ἑπόμεμξπ= ἐπ(ί) + ρσυάζχ= ὑπ(ό) + γηςήπ= ἐπ(ί) + μέο(α)= μες(ά)+ἑόοςια= ἐπ(ί)+ὁομώ= ἀμς(ί)+ὑγιειμόπ= ἀμς(ί) + Ἕλλημαπ= ἐπ(ί)+ εὑοίρκχ= ἐπ(ί)+ἅπςχ= ἀπ(ό)+ὁρίχρη=

4 έθηππνο < Ζ ζπγθεθξηκέλε ιεηηνπξγία ηεο δαζείαο καο δίλεη ηε δπλαηφηεηα λα θηλεζνχκε θαη αληίζηξνθα: λα βξνχκε δειαδή ηα ζπλζεηηθά ζηνηρεία ησλ ιέμεσλ πνπ έρνπλ πξνθχςεη κε απηφλ ηνλ ηξφπν. π.ρ.: καθηγηςήπ < καςά + ἡγηςήπ έτξδξπ< ἐπί + ὁδόπ στήλιξπ < ὑπό + ἥλιξπ πξσζππνπξγφο< Αλάινγε είλαη ε ιεηηνπξγία ηεο δαζείαο κέζα ζε θξάζεηο, φηαλ ην ςηιφ ζχκθσλν ηεο πξνεγνχκελεο ιέμεο ζπλαληεζεί κε ην δαζχ ηεο επφκελεο. Καη ζε απηήλ ηελ πεξίπησζε ην ςηιφ (θ, π, η) ηξέπεηαη ζην αληίζηνηρν δαζχ (ρ, θ, ζ). Όκσο εδώ δελ έρνπκε ζύλζεηε ιέμε, αιιά δύν μερσξηζηέο ιέμεηο. ὁ Ιύοιξπ μες(ά) μμ= π.ρ. ἐπ(ί) ὅοξσ ζχῆπ= ετ όοξσ ζχήπ ἀπ(ό) ἧπ ρςιγμῆπ = ατ ηπ ρςιγμήπ ἐπ(ί) ἑμόπ ζσγξῦ = ετ εμόπ ζσγξύ ἀπ(ό) ἑασςξῦ = ατ εασςξύ ἀπ(ό) ὑφηλξῦ= θαζεζπράδσ< ὁ κας(ά) ὕλημ ἁομόδιξπ ὑπξσογόπ= κας(ά) ὁδόμ= πθππνπξγφο< κας(ά) ἕνιμ= κας(ά) ὁμξίχρη= αθνπιίδσ< κας(ά) ὁλξκληοίαμ= κας(ά) ἑκάρςημ= θαζνδεγψ< ἐπ(ί) ὅληπ ςῆπ ὕληπ= ἐπ(ί) ἅπαν= θάζνδνο< ἐπ(ί) ὅπλξσ λόγυη= έθνδνο< Οη ιφγηεο απηέο εθθξάζεηο ρξεζηκνπνηνχληαη ζπρλά ζην λενειιεληθφ ιφγν. Να ζρεκαηίζεηε πξνηάζεηο πνπ λα ηηο πεξηιακβάλνπλ.

5 ΦΙΛΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ * ΑΡΣΑΚΕΙΑ-ΤΟΣΙΤΣΕΙΑ ΣΧΟΛΕΙΑ * ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΣ ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΣΤΟΝ ΤΟΝΙΣΜΟ ΚΑΙ ΤΗ ΔΑΣΥΝΣΗ 1. Να βάλετε τόνο στις λέξεις που ακολουθούν και να αιτιολογήσετε την επιλογή σας. αινιγμα... πεμπω... δημος... σπευδω... η εντολη... της εντολης... πλουτος... ορω (οράω)... Κροισος... Αθηναιοι... εν Θηβαις... Θηβαιοι... τοις Θηβαιοις... στρατιωται... ζευγος... φευγω... ωραιος... γυμνασιον... πρωτος... θεραπευω...

6 ΦΙΛΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ * ΑΡΣΑΚΕΙΑ-ΤΟΣΙΤΣΕΙΑ ΣΧΟΛΕΙΑ * ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΣ ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ 2. Αφού σχηματίσετε τις σύνθετες λέξεις, να βάλετε πνεύμα και τόνο στη λέξη που αποτελεί το β συνθετικό. Κατά + αγιος... αγιος Κατά + αγγελλω... αγγελλω Επί + απτομαι... απτομαι Επί + αρμόζω... αρμοζω Υπό + αιθριος... αιθριος Υπό + ακοη... ακοη Αντί + Ελληνες... Ελληνες Αντί + ηχω... ηχω Επί + ημερα... ημερα Μετά + επομενος... επομενος Από + οριζω... οριζω Από + εικονιζω... εικονιζω Επί + εκτεινω... εκτεινω Επί + ευρισκω... ευρισκω Κατά + οδηγω... οδηγω

7 ΦΙΛΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ * ΑΡΣΑΚΕΙΑ-ΤΟΣΙΤΣΕΙΑ ΣΧΟΛΕΙΑ * ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΣ ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ Και κάτι ακόμα Οι παρακάτω κανόνες αφορούν στα δίχρονα φωνήεντα και δείχνουν πότε είναι μακρόχρονα και πότε βραχύχρονα. Το α, ι, υ ονομάζονται δίχρονα φωνήεντα. Πότε είναι μακρόχρονα και πότε βραχύχρονα; Μακρόχρονα είναι όταν: 1) το α βρίσκεται στη λήγουσα των αρσενικών και θηλυκών ονομάτων (ουσιαστικών και επιθέτων). 2) Όταν τονίζεται το α στη λήγουσα των ρημάτων. 3) είναι άτονο το α στη λήγουσα της προστακτικής των ρημάτων. 4) το ι βρίσκεται στη λήγουσα των ουδετέρων ουσιαστικών. Βραχύχρονα είναι όταν: 1) τα δίχρονα α, ι, υ βρίσκονται στην παραλήγουσα των ουσιαστικών. Εξαιρείται το Κωνσταντῖνος. 2) τα δίχρονα α, ι, υ βρίσκονται στην παραλήγουσα των επιθέτων. 3)το α βρίσκεται στη λήγουσα των ουδετέρων ονομάτων. 4) το α βρίσκεται στη λήγουσα των ουδετέρων ονομάτων (ουσιαστικών και επιθέτων) και των ουδετέρων αντωνυμιών. 5) το α βρίσκεται στη λήγουσα των επιρρημάτων. 6) το άτονο α βρίσκεται στη λήγουσα της οριστικής των ρημάτων. 7) το α είναι στην παραλήγουσα των ρημάτων. Εξαιρούνται και έχουν το α μακρόχρονο στην παραλήγουσα: α) οι καταλήξεις του ενικού: - ᾶμαι, -ᾶσαι, -ᾶται. β) οι καταλήξεις του πληθυν-τικού : -ᾶμε, -ᾶτε. 8) το ι και το υ όταν βρίσκονται στην παραλήγουσα των ρημάτων.