Homeros Ilias XXIII Lijkspelen om Patroklos

Transcript

1 Homeros Ilias XXIII Lijkspelen om Patroklos Spelen ter ere van Patroklos.

2 Eerste druk februari 200 Copyright (C) 200 Sjaak van Hal Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt worden door middel van druk, fotokopie, microfilm of hoe dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van uitgeverij Pen en Penseel te Deventer. No part of this book may be reproduced in any form, by print, photoprint, microfilm or any other means, without written permission from the publisher Pen en Penseel in Deventer. becommentariëerd en vertaald door drs. J. H. van Hal 2

3 0 Ως οἳ μὲν στενάχοντο κατὰ πτόλιν αὐτὰρ Αχαιοὶ ἐπεὶ δὴ νῆάς τε καὶ Ελλήσποντον ἵκοντο, οἳ μὲν ἄρ' ἐσκίδναντο2 ἑὴν3 ἐπὶ νῆα ἕκαστος, Μυρμιδόνας δ' οὐκ εἴα ἀποσκίδνασθαι Αχιλλεύς, ἀλλ' ὅ γε οἷς ἑτάροισι φιλοπτολέμοισι4 μετηύδα Μυρμιδόνες ταχύπωλοι6 ἐμοὶ ἐρίηρες7 ἑταῖροι μὴ δή πω ὑπ' ὄχεσφι8 λυώμεθα μώνυχας ἵππους, ἀλλ' αὐτοῖς ἵπποισι καὶ ἅρμασιν ἆσσον9 ἰόντες Πάτροκλον κλαίωμεν ὃ γὰρ γέρας ἐστὶ θανόντων. αὐτὰρ ἐπεί κ' ὀλοοῖο τεταρπώμεσθα0 γόοιο, ἵππους λυσάμενοι δορπήσομεν ἐνθάδε πάντες. Ως ἔφαθ', οἳ δ' ᾤμωξαν2 ἀολλέες3, ἦρχε δ' Αχιλλεύς. οἳ δὲ τρὶς περὶ νεκρὸν ἐΰτριχας4 ἤλασαν ἵππους μυρόμενοι μετὰ δέ σφι Θέτις γόου ἵμερον6 ὦρσε7. στέναχομαι σκίδναμαι 3 ἑός pron. poss. 4 φιλοπτόλεμος μεταυδάω + dat. 6 ταχύπωλος 7 ἐρίηρος, pl.ἐρίηρες 8 ὄχεα n.pl. van ὄχος, instr. i.p.v. gen. ὄχεσφι 9 ἆσσον 0 τέρπομαι + gen., τεταρπώμεσθα conj. aor. δορπέω 2 οἰμώζω 3 ἀολλής 4 ἐύθριξ μύρομαι 6 ἵμερος 7 ὄρνυμι 2 3 zuchten zich verspreiden zijn, haar krijgszuchtig spreken te midden van met snelle paarden trouw wagen dichterbij zich verzadigen aan het avondeten gebruiken jammeren in drommen, gezamenlijk met mooie haren jammeren verlangen opwekken

4 Zo zuchtten zij in de stad. Toen dan de Grieken echter de schepen en de Hellespont bereikt hadden, verspreidden zij zich dan wel een ieder naar hun eigen schip, maar Achilleus liet de Myrmidonen zich niet verspreiden,. maar hij sprak temidden van zijn krijgminnende makkers: "Myrmidonen met snelle paarden, jullie vrienden, die mij trouw zijn, laten wij dan nog niet onze eenhoevige paarden onder de wagen losmaken, maar laten wij met paard en wagen en al naderend Patroklos bejammeren. Want dit is het eergeschenk der doden. 0. Wanneer wij echter ons verkwikt hebben aan het verderfelijk gejammer, zullen wij de paarden uitspannen en hier allen de maaltijd gebruiken." Zo sprak hij en zij braken gezamenlijk in gejammer uit en Achilleus begon. Drie maal dreven zij onder gejammer de paarden met mooie manen rond het lijk. Onder hen had Thetis verlangen naar geweeklaag opgewekt. Thetis op een zeepaard 4

5 20 δεύοντο ψάμαθοι2, δεύοντο δὲ τεύχεα3 φωτῶν4 δάκρυσι τοῖον γὰρ πόθεον6 μήστωρα7 φόβοιο8. τοῖσι δὲ Πηλεΐδης ἁδινοῦ9 ἐξῆρχε0 γόοιο χεῖρας ἐπ' ἀνδροφόνους θέμενος στήθεσσιν ἑταίρου χαῖρέ μοι, ὦ Πάτροκλε καὶ εἰν2 Αΐδαο δόμοισι πάντα γὰρ ἤδη τοι τελέω3 τὰ πάροιθεν4 ὑπέστην Εκτορα δεῦρ' ἐρύσας6 δώσειν κυσὶν ὠμὰ7 δάσασθαι8, δώδεκα δὲ προπάροιθε9 πυρῆς20 ἀποδειροτομήσειν2 Τρώων ἀγλαὰ τέκνα σέθεν22 κταμένοιο23 χολωθείς24. Η2 ῥα καὶ Εκτορα δῖον ἀεικέα26 μήδετο27 ἔργα δεύω bevochtigen ψάμαθος ἡ zand 3 τεύχεα τά wapens 4 φώς, φωτός man δάκρυ τό traan 6 ποθέω verlangen 7 μήστωρ verwekker 8 φόβος angst, paniek 9 ἁδινός luid 0 ἐξάρχω + gen. beginnen met tmesis 2 = ἐν 3 τελέω pr. en fut. voltooien 4 πάροιθεν voorheen ὑφίσταμαι beloven, op zich nemen 6 ἐρύω trekken 7 ὠμά adv. rauw 8 δατέομαι eten 9 προπάροιθε + gen. voor 20 πυρή vuurstapel 2 ἀποδειροτομέω de hals doorsnijden 22 = σοῦ 23 κτείνω, aor, met passieve betekenis κτάσθαι 24 χολόομαι + gen. boos worden om 2 ἠμί zeggen 26 ἀεικής onbetamelijk 27 μήδομαι bedenken 2

6 . Nat werd het strand en nat de wapens van de van mannen door hun tranen. Zo immers misten zij de verwekker van paniek. Onder hen begon Peleus' zoon het luide gejammer na zijn mannendodende handen op de borst van zijn vriend gelegd te hebben: "Verheug je over mij, Patroklos, ook in Hades' woning. Ik zal nu alles voor jou vervullen, 20. wat ik voorheen beloofd heb, dat ik namelijk na Hektoor hierheen getrokken te hebben hem aan de honden zal geven om hem rauw op te eten en dat ik twaalf schitterende kinderen van de Trojanen vóór de brandstapel de keel zal doorsnijden, uit woede, omdat jij gedood bent." Zo sprak hij en hij zon op onbetamelijke daden voor de stralende Hektor. Rouwenden om een dode. 6

7 πρηνέα πὰρ λεχέεσσι2 Μενοιτιάδαο τανύσσας3 ἐν κονίῃς 4 οἳ δ' ἔντε' ἀφωπλίζοντο6 ἕκαστος χάλκεα μαρμαίροντα7, λύον δ' ὑψηχέας8 ἵππους, κὰδ9 δ' ἷζον παρὰ νηῒ ποδώκεος Αἰακίδαο μυρίοι αὐτὰρ ὃ τοῖσι τάφον0 μενοεικέα δαίνυ2. πολλοὶ μὲν βόες ἀργοὶ3 ὀρέχθεον4 ἀμφὶ σιδήρῳ σφαζόμενοι, πολλοὶ δ' ὄϊες6 καὶ μηκάδες αἶγες7 πολλοὶ δ' ἀργιόδοντες8 ὕες θαλέθοντες9 ἀλοιφῇ20 εὑόμενοι2 τανύοντο διὰ φλογὸς22 Ηφαίστοιο πάντῃ23 δ' ἀμφὶ νέκυν κοτυλήρυτον24 ἔρρεεν αἷμα. Αὐτὰρ τόν γε ἄνακτα ποδώκεα Πηλεΐωνα εἰς Αγαμέμνονα δῖον ἄγον βασιλῆες Αχαιῶν πρηνής λέχος τό 3 τανύω 4 κονίη ἔντεα τά 6 ἀφοπλίζομαι 7 μαρμαίρω 8 ὑψηχής 9 κὰδ = κατά 0 τάφος μενοεικης 2 δαίνυμι 3 ἀργός 4 ὀρεχθέω σφάζω 6 ὄις 7 αἴξ 8 ἀργιόδων 9 θαλέθω + dat. 20 ἀλοιφή 2 εὕω 22 φλόξ 23 πάντῃ 24 κοτυλήρυτος 2 7 voorover bed, lijkbaar uitstrekken stof wapens afleggen ( de wapens) blinken met hoge hals graf, begrafenismaal rijkelijk een maaltijd geven wit brullen slachten schaap geit met blikkerende tanden bloeien, barsten van vet zengen vlam langs alle kanten in stromen

8 2. na h e m v o or o v er naast h et b e d va n Menoiti os' z o o n uitg estrekt te h e b b e n in h et st of. Zij d e d en ied er d e br onz en, s c hitter end e w a p e ns af e n spand en d e paard en m et h o g e n e k k en uit e n gin g en zitten naast h et sc hip va n d e sn elv o etig e Aiak os' kl einz o o n, o nt el bar en in g etal. Hij e c ht er g af hun e e n o v er vl o e di g b e grafenis m a al Vele w itte k o ei en bruld en r ond h et ijzer, to en ze g esla c ht w er d en e n v el e s c hap en e n m e k k er en d e g eit en. v el e z wijn en m et blik k er en d e tand en b arstend v an h et v et, w e r d e n, g ez en g d w o r d e n d, d o or d e vla m va n Hefaist os uitg estrekt. Langs alle kant en ron d h et lijk str o o m d e in str o m e n bl o e d. 3. Maar d e h e er d e sn elv o etig e Peleus' z o o n w e r d naar d e g o d d elijk e Aga m e m n o n g e bra c ht d o or d e k o nin g en d er Griek en, M y c e e n s e c e r e m o niez wa ard en. 8

9 40 4 σπουδῇ παρπεπιθόντες2 ἑταίρου χωόμενον κῆρ3. οἳ δ' ὅτε δὴ κλισίην Αγαμέμνονος ἷξον4 ἰόντες, αὐτίκα κηρύκεσσι λιγυφθόγγοισι κέλευσαν ἀμφὶ πυρὶ στῆσαι τρίποδα μέγαν, εἰ πεπίθοιεν Πηλεΐδην λούσασθαι ἄπο6 βρότον7 αἱματόεντα8. αὐτὰρ ὅ γ' ἠρνεῖτο9 στερεῶς0, ἐπὶ δ' ὅρκον ὄμοσσεν2 οὐ μὰ3 Ζῆν'4, ὅς τίς τε θεῶν ὕπατος6 καὶ ἄριστος, οὐ θέμις7 ἐστὶ λοετρὰ8 καρήατος9 ἆσσον20 ἱκέσθαι πρίν γ' ἐνὶ2 Πάτροκλον θέμεναι πυρὶ σῆμά22 τε χεῦαι23 σπουδῇ met moeite Παραπειθω tot andere gedachten brengen; παρπεπιθόντες aor. met reduplic. en synkope. 3 κῆρ τό hart 4 ἵκω = ἀφικνέομαι; ἷξον aor. mixtus λιγύφθογγος helder sprekend 6 tmesis 7 βρότος sterveling 8 αἱματόεις bloederig 9 ἀρνέομαι weigeren 0 στερεῶς hard ἐπί adv. daarbij 2 ὄμνυμι zweren 3 μά+ acc. bij 4 Ζῆν Zeus ὅς τίς τε dit is het pron. rel indef. wie ook maar.; dit kan natuurlijk niet indef. van betekenis zijn, omdat Zeus verre van indefiniet is; het pron. indef. wordt ook wel met verrijkte betekenis gebruikt; hier causaal versterkt door τε: omdat hij 6 ὕπατος hoogste 7 θέμις goddelijk recht/wet; θέμις ἐστὶ - het is geoorloofd 8 λοετρόν badwater 9 κάρη, καρήατος hoofd 20 ἆσσον + gen. dichtbij 2 tmesis 22 σῆμά τό grafteken 23 χέω, pseud. sigm. aor.χεῦα 2 9

10 nadat zij met moeite het boze hart van hun vriend hadden bepraat. Toen zij dan naar de tent van Agamemnon waren gegaan en daar waren aangekomen, bevalen ze onmiddellijk dienaren met heldere stem 40. om het vuur een grote drievoet te zetten om te zien of ze Peleus' zoon zouden overhalen het bloederige geronnen bloed van zich af te wassen. Maar hij weigerde dat hard en hij zwoer daarbij een eed: "Nee bij Zeus, omdat hij de hoogste en beste der goden is, niet is het geoorloofd, dat waswater in de buurtvan mijn hoofd komt 4. voor Patroklos in het vuur gelegd te hebben en een grafteken opgeworpen te Zeus, uit wiens hoofd Athene geboren wordt. 0

11 0 κείρασθαί τε κόμην2, ἐπεὶ οὔ μ' ἔτι δεύτερον3 ὧδε ἵξετ' ἄχος4 κραδίην ὄφρα6 ζωοῖσι μετείω7. ἀλλ' ἤτοι νῦν μὲν στυγερῇ8 πειθώμεθα δαιτί9 ἠῶθεν0 δ' ὄτρυνον, ἄναξ ἀνδρῶν Αγάμεμνον, ὕλην2 τ' ἀξέμεναι παρά3 τε σχεῖν ὅσσ' ἐπιεικὲς4 νεκρὸν ἔχοντα νέεσθαι ὑπὸ ζόφον6 ἠερόεντα7, ὄφρ' ἤτοι τοῦτον μὲν ἐπιφλέγῃ8 ἀκάματον9 πῦρ θᾶσσον20 ἀπ' ὀφθαλμῶν, λαοὶ δ' ἐπὶ ἔργα τράπωνται. Ως ἔφαθ', οἳ δ' ἄρα τοῦ μάλα μὲν κλύον2 ἠδὲ πίθοντο. ἐσσυμένως22 δ' ἄρα δόρπον ἐφοπλίσσαντες23 ἕκαστοι κείρω κόμη 3 δεύτερος 4 ἄχος τό κραδίη 6 ὄφρα +indic./ coni. 7 μέτειμι, coni. μετείω 8 στυγερός 9 δαίς, δαιτός ἠῶθεν ὀτρύνω 2 ὕλη 3 παρέχω 4 ἐπιεικής νέομαι 6 ζόφος 7 ἠερόεις 8 ἐπιφλέγω 9 ἀκάματος 20 θᾶσσον 2 κλύον aor., κλύω +gen. 22 ἐσσυμένως 23 ἐφοπλίζω 2 scheren haar tweede smart hart zolang als, totdat opdat verkeren onder huiveringwekkend maaltijd vroeg in de ochtend, morgenochtend aansporen hout verschaffen; tmesis betamelijk terugkeren, gaan duisternis, onderwereld schemerig verbranden onvermoeibaar snel luisteren naar snel gereed maken

12 hebben en haar af gesneden te hebben, aangezien mij niet meer een tweede keer zo smart in het hart zal bereiken, zolang als ik onder de levenden zal zijn. Maar welaan laten we gehoorgeven aan het huiveringwekkende maal. Geef opdracht, heer der mannen Agamemnon, 0. in de ochtend hout te halen en te verschaffen, al waarmee het betamelijk is als dode in de in nevelen gehulde onderwereld te komen, opdat voorwaar onvermoeibaar vuur hem verbrandt snel uit het zich der ogen en het volk zich aan het werk begeeft. Zo sprak hij en zij dan luisterden zeer naar hem en zij gehoorzaamden.. Snel, zo moet je weten maakten zie ieder een maal klaar en zij Geconstrueerde lijkverbranding 2

13 60 6 δαίνυντ', οὐδέ τι θυμὸς ἐδεύετο2 δαιτὸς3 ἐΐσης4. αὐτὰρ ἐπεὶ πόσιος καὶ ἐδητύος6 ἐξ ἔρον7 ἕντο, οἳ μὲν κακκείοντες8 ἕβαν9 κλισίηνδὲ0 ἕκαστος, Πηλεΐδης δ' ἐπὶ θινὶ πολυφλοίσβοιο θαλάσσης κεῖτο βαρὺ στενάχων πολέσιν μετὰ Μυρμιδόνεσσιν ἐν καθαρῷ2, ὅθι3 κύματ' ἐπ' ἠϊόνος4 κλύζεσκον εὖτε6 τὸν7 ὕπνος ἔμαρπτε8 λύων μελεδήματα9 θυμοῦ νήδυμος20 ἀμφιχυθείς2 μάλα γὰρ κάμε22 φαίδιμα23 γυῖα24 Εκτορ' ἐπαΐσσων2 προτὶ Ιλιον ἠνεμόεσσαν26 ἦλθε δ' ἐπὶ ψυχὴ Πατροκλῆος δειλοῖο δαίνυμαι δεύομαι + gen. 3 δαίς ἡ, δαιτός 4 ἔιση πόσις ἡ 6 ἐδητύς 7 ἔρος 8 κατακείω 9 = ἔβησαν 0 κλισίη Θίς ή 2 καθαρός 3 ὅθι 4 ἠιών ή κλύζω 6 εὖτε 7 = αὐτὸν 8 μάρπτω 9 μελέδημα τό 20 νήδυμος 2 ἀμφιχέω, -έχυθην 22 κάμνω, ἔκαμον 23 φαίδιμος 24 γυῖα τά 2 ἐπαΐσσω +dat. 26 ἠνεμόεις 2 3 eten missen maaltijd gelijk verdeeld drinken eten verlangen gaan slapen tent strand rein καθαρόν= rein/open deel waar oever, vasteland klotsen, spoelen toen grijpen zorg diep gieten rondom moe zijn schitterend ledematen afsnellen op winderig

14 aten en in niets kwam hun hart tekort aan het gelijk verdeelde maal. Maar nadat zij het verlangen naar drinken en eten hadden verdreven, gingen zij ieder naar hun tent om te slapen, 60. maar Peleus zoon lag op het strand van de luidbruisende zee op een schoon stukje, waar golven op de kust spoelden. Toen slaap hem greep, die de zorgen van zijn hart losmaakte, een diepe slaap, die om hem heen gegoten was -want hij was zeer moe wat betreft zijn schitterende leden door zijn aanval op Hektor richting het winderige Ilion- 6. en op kwam de ziel van de rampzalige Helderziende waarneming van twee overledenen. 4

15 70 7 πάντ' αὐτῷ μέγεθός τε καὶ ὄμματα κάλ' ἐϊκυῖα καὶ φωνήν, καὶ τοῖα2 περὶ χροῒ3 εἵματα ἕστο4 στῆ δ' ἄρ' ὑπὲρ κεφαλῆς καί μιν πρὸς μῦθον ἔειπεν εὕδεις, αὐτὰρ ἐμεῖο λελασμένος6 ἔπλευ7, Αχιλλεῦ. οὐ μέν μευ8 ζώοντος ἀκήδεις9, ἀλλὰ θανόντος θάπτέ με ὅττι0 τάχιστα πύλας Αΐδαο περήσω. τῆλέ2 με εἴργουσι3 ψυχαὶ, εἴδωλα4 καμόντων, οὐδέ μέ πω μίσγεσθαι ὑπὲρ6 ποταμοῖο ἐῶσιν7, ἀλλ' αὔτως8 ἀλάλημαι9 ἀν'20 εὐρυπυλὲς2 Αϊδος δῶ22. καί μοι δὸς τὴν χεῖρ' ὀλοφύρομαι23, οὐ γὰρ ἔτ' αὖτις Patroklos, in alles op hem lijkend in grootte en mooie ogen en stem en ἔοικα + dat. τοῖος 3 χρώς ἡ, χροός 4 ἕννυμι, pl.perf. ἕστο =εμοῦ 6 λανθάνομαι + gen. 7 πέλομαι, ἔπλομην, ἔπλευ 8 =μου 9 ἀκηδέω 0 ὅττι + superlativus περάω bedoeling aan 2 τῆλέ 3 εἴργω 4 εἴδωλον τό κάμνω 6 ὑπὲρ + gen. 7 ἐάω 8 αὔτως ἀλάομαι 20 ἀνά +acc. 2 εὐρυπυλής 22 δῶ τό 23 ὀλοφύρομαι 2 lijken op zodanig huid, lichaam kleden, omdoen vergeten zich bewegen, verleden tijd: zijn zich niet bekommeren om zo.. mogelijk oversteken, gaan door; hier coni. aor. geeft ver afhouden schim moe zijn; part.gesubstantiveerd: gestorvene over (toe)laten zo maar, zonder doel zwerven, perf. met praesensbetekenis ἀλάλημαι hier: langs met brede poorten huis jammeren

16 hij had zulke kleren om zijn lichaam. Hij ging dan boven zijn hoofd staan en sprak tot hem het woord: "Jij slaapt en bent mij vergeten, Achilleus. 70. Niet bekommerde je je niet om mij, toen ik leefde, maar nu wel tijdens mijn dood. Begraaf mij zo snel mogelijk. Dat ik de poorten van Hades doorga. Ver weg houden mij de schimmen, beelden der gestorvenen, want nog niet staan zij toe dat ik me onder hen begeef aan de andere kant van de rivier, maar ik zwerf maar wat langs het huis van Hades met brede poorten. 7. En geef mij je hand. Ik jammer (bij de gedachte van ons afscheid), want niet meer zal ik weer keeren uit Hades' huis. De Styx als poort van de Hades 6

17 80 8 νίσομαι ἐξ Αΐδαο, ἐπήν με πυρὸς λελάχητε2. οὐ μὲν γὰρ ζωοί γε φίλων ἀπάνευθεν3 ἑταίρων βουλὰς ἑζόμενοι4 βουλεύσομεν, ἀλλ' ἐμὲ μὲν κὴρ ἀμφέχανε6 στυγερή, ἥ περ λάχε7 γιγνόμενόν περ καὶ δὲ σοὶ αὐτῷ μοῖρα, θεοῖς ἐπιείκελ' Αχιλλεῦ, τείχει ὕπο Τρώων εὐηφενέων8 ἀπολέσθαι. ἄλλο δέ τοι ἐρέω καὶ ἐφήσομαι9 αἴ κε0 πίθηαι μὴ ἐμὰ σῶν ἀπάνευθε τιθήμεναι ὀστέ'2 Αχιλλεῦ, ἀλλ' ὁμοῦ ὡς ἐτράφημεν ἐν ὑμετέροισι δόμοισιν, εὖτέ με τυτθὸν3 ἐόντα Μενοίτιος ἐξ Οπόεντος4 ἤγαγεν ὑμέτερονδ' ἀνδροκτασίης6 ὕπο λυγρῆς, ἤματι7 τῷ ὅτε παῖδα κατέκτανον Αμφιδάμαντος8 νήπιος οὐκ ἐθέλων ἀμφ' ἀστραγάλοισι9 χολωθείς ἔνθά με δεξάμενος ἐν δώμασιν ἱππότα20 Πηλεὺς νίσομαι λαγχάνω, aor. λελάχητε + gen 3 ἀπάνευθεν + gen. 4 ἕζομαι κήρ ἡ 6 ἀμφιχάινω, -έχανε 7 λαγχάνω 8 εὐηφενής 9 ἐφίεμαι 0 αἴ κε + coni. Inf. pro imperativo 2 ὀστέον τό 3 τυτθός 4 Ὀπόεις ὑμέτερονδε 6 ἀνδροκτασίη 7 ἦμαρ τό, ἤματος 8 Ἀμφιδάμας 9 ἀστράγαλος ὁ 20 ἱππότα 2 7 terugkeren; hier met betekenis van fut. hier causatief: deelachtig doen worden aan ver van gaan zitten lot in de muil nemen krijgen rijk bevelen om te zien of bot klein Opoeis, stad der Lokriërs naar jullie huis slachting dag Amfidamas, strijder uit Opoeis bikkel wagenstrijer

18 wanneer jullie mij het vuur deelachtig hebben doen worden. Want niet zullen wij in leven ver van onze vrienden plaats nemend plannen smeden, maar mij heeft het vreselijke doodslot in de muil genomen, precies het lot dat mij toch bij de geboorte gekregen heeft. 80. Ook is het jouzelf beschoren, op de goden gelijkende Achilleus, onder aan de muur van de rijke Trojanen te sterven. Maar ik zal je iets anders zeggen en opdragen, om te zien of je zult luisteren. Plaats mijn gebeente niet ver van het jouwe, Achilleus, maar op dezelfde plaats, precies zoals we zijn opgevoed in jullie huis, 8. toen Menoitios mij, toen ik nog klein was, uit Opoeis heeft gebracht naar jullie huis weg van een ellendige slachting op die dag, toen ik, dwaas, de zoon van Amfidamas gedood had, niet opzettelijk, uit woede om bikkels. Toen heeft de wagenstrijder Peleus mij bikkels 8

19 ἔτραφέ τ' ἐνδυκέως2 καὶ σὸν θεράποντ' ὀνόμηνεν3 ὣς δὲ καὶ ὀστέα νῶϊν4 ὁμὴ σορὸς6 ἀμφικαλύπτοι, χρύσεος ἀμφιφορεύς7, τόν τοι πόρε8 πότνια μήτηρ. Τὸν δ' ἀπαμειβόμενος προσέφη πόδας ὠκὺς Αχιλλεύς τίπτέ μοι, ἠθείη9 κεφαλὴ, δεῦρ' εἰλήλουθας0 καί μοι ταῦτα ἕκαστ' ἐπιτέλλεαι αὐτὰρ ἐγώ τοι πάντα μάλ' ἐκτελέω2 καὶ πείσομαι ὡς σὺ κελεύεις. ἀλλά μοι ἆσσον3 στῆθι μίνυνθά4 περ ἀμφιβαλόντε6 ἀλλήλους ὀλοοῖο7 τεταρπώμεσθα8 γόοιο. Ως ἄρα φωνήσας ὠρέξατο χερσὶ φίλῃσιν οὐδ' ἔλαβε ψυχὴ δὲ κατὰ χθονὸς ἠΰτε9 καπνὸς20 ᾤχετο τετριγυῖα2 ταφὼν22 δ' ἀνόρουσεν23 Αχιλλεὺς τρέφω, them. aor.ἔτραφον ἐνδυκέως 3 ὀνομαίνω 4 νῶϊν ὁμός 6 σορός ἡ 7 ἀμφιφορεύς 8 ἔπορον aor. 9 ἠθεῖος 0 ἔρχομαι, perf. εἰλήλουθα ἐπιτέλλομαι 2 ἐκτελέω praes. en fut. 3 ἆσσον 4 μίνυνθά adv. περ concessief 6 ἀμφιβάλλω 7 ὀλοός 8 τέρπομαι 9 ἠΰτε 20 καπνὸς 2 τρίζω 22 ταφών 2 23 ἀνορούω 9 voeden met zorg noemen van ons beiden, dualis gen. één urn kruik met twee oren ik gaf dierbaar opdragen vervullen dichterbij korte tijd toch, ook al omarmen verderfelijk zich verkwikken evenals rook piepen; part. perf. met praes.betekenisτετριγυῖα verbaasd; part. aor. zonder praesensvorm opspringen

20 ontvangen in zijn huis en 90. mij met zorg opgevoed en mij jouw dienaar (= tevens vriend) genoemd. En moge zo ook één urn onze botten omhullen, de gouden amfoor, die jou je machtige moeder gegeven heeft. Tot hem ten antwoord sprak de snelvoetige Achilleus: "Waarom toch ben jij, dierbaar hoofd, hier naar mij gekomen en 9. draag je mij dit alles stuk voor stuk op? Maar ik zal het zeker allemaal voor jou in vervulling doen gaan en ik zal gehoorzamen, zoals je beveelt. Wel, kom dichter bij mij staan. Laten wij, ookal is het maar even, na elkaar omarmd te hebbben, ons verkwikken met verderfelijk gejammer." Na zo gesproken te hebben strekte hij zich uit met zijn handen, 00. maar pakte hem niet. Want zijn ziel was onder de grond verdwenen, evenals rook, piepend. Vol verbazing sprong Achilleus op en hij sloeg Proto-Attische grafamfoor 8e eeuw v. Chr. Odysseus steekt het oog van de Cycloop uit. 20

21 0 0 χερσί τε συμπλατάγησεν, ἔπος δ' ὀλοφυδνὸν2 ἔειπεν ὢ πόποι3 ἦ ῥά4 τίς ἐστι καὶ εἰν Αΐδαο δόμοισι ψυχὴ καὶ εἴδωλον, ἀτὰρ6 φρένες7 οὐκ ἔνι8 πάμπαν9 παννυχίη0 γάρ μοι Πατροκλῆος δειλοῖο ψυχὴ ἐφεστήκει γοόωσά τε μυρομένη τε, καί μοι ἕκαστ' ἐπέτελλεν, ἔϊκτο2 δὲ θέσκελον3 αὐτῷ. Ως φάτο, τοῖσι δὲ πᾶσιν ὑφ' ἵμερον4 ὦρσε γόοιο μυρομένοισι δὲ τοῖσι φάνη ῥοδοδάκτυλος Ηὼς ἀμφὶ νέκυν ἐλεεινόν6. ἀτὰρ κρείων Αγαμέμνων οὐρῆάς7 τ' ὄτρυνε8 καὶ ἀνέρας ἀξέμεν ὕλην9 πάντοθεν ἐκ κλισιῶν ἐπὶ δ' ἀνὴρ ἐσθλὸς ὀρώρει20 Μηριόνης θεράπων ἀγαπήνορος2 Ιδομενῆος. συμπλαταγέω ὀλοφυδνός 3 πόποι 4 ἀρά εἴδωλον 6 ἀτὰρ 7 φρένες pl. 8 = ἔνεισι 9 πάμπαν 0 παννυχίος γοάω 2 εἴσκω 3 θέσκελον 4 ἵμερος ὄρνυμι 6 ἐλεεινός 7 οὐρεύς 8 ὀτρύνω 9 ὕλη 20 ὄρνυμαι 2 ἀγαπηνωρ 2 2 samenslaan klagend, jammerend ach zo moet je weten;hier met afairesis schimbeeld maar levenskracht volstrekt de hele nacht door jammeren; γοόωσά metrische rekking gelijk maken aan; plus.perf. ἔϊκτο ontzettend verlangen opwekken deerniswekkend muildier aansporen, snel zenden hout zich reppen; plus.perf. ὀρώρει mannen verwelkomend

22 met zijn handen op elkaar en hij sprak het klagende woord: "Voorwaar dan ook in Hades' huis is er een soort ziel en schim, maar er zit absoluut geen levenskracht in. Want de hele nacht door stond bij mij de ziel van de ellendige Patroklos, jammerend en weeklagend en zij drukte mij alles stuk voor stuk op het hart en zij leek enorm op hem." Zo sprak hij en hij wekte bij hen allen verlangen naar gejammer op. Toen zij aan het jammeren waren rond het deerniswekkende lijk, verscheen aan hen de rozenvingerige dageraad. En heer Agamemnon zond snel muilezels en mannen van alle kanten uit de tenten om hout te halen. En daarbij repte zich een voortreffelijke man, Meriones, dienaar van de mannen verwelkomende Idomeneus. De dageraad. 22

23 20 οἳ δ' ἴσαν ὑλοτόμους πελέκεας2 ἐν χερσὶν ἔχοντες σειράς3 τ' εὐπλέκτους4 πρὸ δ' ἄρ' οὐρῆες κίον6 αὐτῶν. πολλὰ δ' ἄναντα7 κάταντα8 πάραντά9 τε δόχμιά0 τ' ἦλθον ἀλλ' ὅτε δὴ κνημοὺς προσέβαν2 πολυπίδακος3 Ιδης, αὐτίκ' ἄρα δρῦς4 ὑψικόμους ταναήκεϊ6 χαλκῷ τάμνον ἐπειγόμενοι7 ταὶ δὲ μεγάλα κτυπέουσαι 8 πῖπτον τὰς μὲν ἔπειτα διαπλήσσοντες9 Αχαιοὶ ἔκδεον20 ἡμιόνων2 ταὶ δὲ χθόνα ποσσὶ δατεῦντο22 ἐλδόμεναι23 πεδίοιο διὰ ῥωπήϊα24 πυκνά2. ὑλοτόμος πέλεκυς ὁ 3 σειρή 4 εὔπλεκτος πρὸ adv. met gen. 6 κίνυμαι, aor. κίον 7 ἄναντα 8 κάταντα 9 πάραντά 0 δόχμιά κνημός 2 = προσέβησαν 3 πολυπῖδαξ 4 δρῦς ἡ ὑψίκομος 6 ταναήκης 7 ἐπεἱγομαι 8 κτυπέω 9 διαπλήσσω 20 ἐκδέω + gen. 2 ήμίονος 22 δατέομαι 23 ἔλδομαι + gen. 24 ῥωπήϊα τά 2 πυκνός 2 23 hout kappend bijl koord goed gevlochten gaan bergop bergafwaarts zijwaarts schots en scheef bergkloof bronnenrijk eik met hoog lover met spitse punt zich haasten dreunen in stukken slaan binden aan muildier stuk stampen verlangen naar kreupelhout dicht

24 Zij gingen met hout kappende bijlen in hun handen en. goed gevlochten koorden. Voor hen uit gingen, zo moet je weten, muilezels. Zij gingen veel berg op en berg af en links en rechts. Toen zij dan echter naar de bergkloven van de bronnenrijke Ida gegaan waren, hakten ze dan eiken met hoog lover met spitspuntig brons in haast. Zij vielen met luid gedreun. 20. Hen daarna in stukken hakkend bonden de Grieken die aan de muilezels; die stampten de grond met hun poten verlangend naar de vlakte dwars door het dichte kreupelhout. Muilezels, die hout dragen. 24

25 πάντες δ' ὑλοτόμοι φιτροὺς2 φέρον ὧς γὰρ ἀνώγει3 Μηριόνης θεράπων ἀγαπήνορος Ιδομενῆος. 2 κὰδ δ' ἄρ' ἐπ' ἀκτῆς βάλλον ἐπισχερώ4, ἔνθ' ἄρ' Αχιλλεὺς φράσσατο Πατρόκλῳ μέγα ἠρίον6 ἠδὲ οἷ αὐτῷ. Αὐτὰρ ἐπεὶ πάντῃ παρακάββαλον7 ἄσπετον8 ὕλην ἥατ'9 ἄρ' αὖθι0 μένοντες ἀολλέες. αὐτὰρ Αχιλλεὺς αὐτίκα Μυρμιδόνεσσι φιλοπτολέμοισι κέλευσε 30 χαλκὸν ζώννυσθαι2, ζεῦξαι δ' ὑπ' ὄχεσφιν ἕκαστον ἵππους οἳ δ' ὄρνυντο καὶ ἐν τεύχεσσιν3 ἔδυνον4, ἂν δ' ἔβαν ἐν δίφροισι παραιβάται6 ἡνίοχοί7 τε, πρόσθε μὲν ἱππῆες8, μετὰ δὲ νέφος9 εἵπετο πεζῶν μυρίοι ἐν δὲ μέσοισι φέρον Πάτροκλον ἑταῖροι. 3 θριξὶ20 δὲ πάντα νέκυν καταείνυσαν2, ἃς ἐπέβαλλον ὑλοτόμος φιτρός 3 ἀνώγω 4 ἐπισχερώ φράζομαι 6 ἠρίον 7 = παρακατέβαλον 8 ἄσπετος 9 ἥμαι 0 αὖθι ἀολλής 2 ζώννυμαι 3 τεῦχος τό 4 ἐνδύνω δίφρος 6 παραιβάτης 7 ἡνίοχος 8 ἱππεύς 9 νέφος 20 θρίξ 2 2 καταέννυμι 2 houthakkker boomstam bevelen op een rij, de een na de ander bedenken, in de geest hebben grafheuvel synkope en assimiliatie zeer veel zitten; ἥατ'= ἧντο gevocaliseerde ν. ter plekke verzameld, opeengedrongen zich gorden met wapenrusting aantrekken; tmesis wagenbak wagenstrijder (naast de menner) wagenmenner wagenstrijder wolk haar bedekken

26 Alle houthakkers droegen boomstammen, want zo beval Meriones, de dienaar van de mannenverwelkomende Idomeneus. 2. Zij dan wierpen het neer op een kaap op een rij, waar nl. Achilleus een grote grafheuvel voor Patroklos en voor zichzelf had bedacht. Maar toen zij dan langs alle kanten ontzaglijk veel hout hadden neergeworpen, zaten zij dan ter plekke, dichtopeen gedrongen wachtend. En Achilleus beval onmiddellijk de krijgminnende Myrmidonen 30. zich het brons om te doen en dat ieder paarden onder het juk van de wagen bracht; zij verhieven zich en trokken hun wapens aan en de wagenstrijders en menners bestegen de wagens en voorop de ruiters en erachter volgde een wolk van infanteristen, ontelbaren. In hun midden droegen de vrienden Patroklos. 3. Ze bedekten heel het lijk met kleren, die zij afschoren en op hem wierpen. Patroklos op de brandstapel. 26

27 40 4 κειρόμενοι ὄπιθεν2 δὲ κάρη3 ἔχε δῖος Αχιλλεὺς ἀχνύμενος ἕταρον γὰρ ἀμύμονα πέμπ' Αϊδοςδέ. Οἳ δ' ὅτε χῶρον ἵκανον ὅθί4 σφισι πέφραδ' Αχιλλεὺς κάτθεσαν, αἶψα δέ οἱ μενοεικέα6 νήεον7 ὕλην. ἔνθ' αὖτ' ἄλλ' ἐνόησε ποδάρκης δῖος Αχιλλεύς στὰς ἀπάνευθε πυρῆς ξανθὴν ἀπεκείρατο χαίτην8, τήν ῥα Σπερχειῷ9 ποταμῷ τρέφε0 τηλεθόωσαν ὀχθήσας2 δ' ἄρα εἶπεν ἰδὼν ἐπὶ οἴνοπα3 πόντον Σπερχεί', ἄλλως4 σοί γε πατὴρ ἠρήσατο Πηλεὺς κεῖσέ6 με νοστήσαντα φίλην ἐς πατρίδα γαῖαν σοί τε κόμην7 κερέειν ῥέξειν8 θ' ἱερὴν ἑκατόμβην, πεντήκοντα δ' ἔνορχα9 παρ'20 αὐτόθι μῆλ'2 ἱερεύσειν κείρω knippen, snijden ὄπιθεν vanachteren 3 κάρη τό het hoofd 4 ὅθί waar φράζω tonen 6 μενοεικής overvloedig 7 νηέω opstapelen 8 χαίτη haar 9 Σπερχειός De Spercheios is een rivier in Thessalië; men wijdde vaak het haar van een jongeling aan het eind van zijn jonge jaren aan een rivier als dank voor de opvoeding. 0 τρέφω voeden, laten groeien τηλεθάω overvloedig zijn, weelderig zijn 2 ὀχθέω zich ergeren 3 οἶνοψ wijnkleurig 4 ἄλλως voor niets ἀράομαι bidden 6 κεῖσε naar ginds 7 κόμη haar 8 ῥέζω doen, offeren 9 ἔνορχος niet gesneden, niet ontmand 20 παρ' adv. daarbij 2 μῆλον τό kleinvee, schaap 2 27

28 en van achteren hield zijn hoofd de stralende Achilleus in droefenis; hij zond immers zijn voortreffelijke vriend naar Hades huis. Toen zij de plaats hadden bereikt, waar Achilleus het hun had aangewezen vast, toen dan stapelden ze snel voor hem in overvloed hout op. 40. Daar bedacht de snelvoetige stralende Achilleus weer iets anders; nadat hij ver van de brandstapel was gaan staan, sneed hij zich blond haar af, dat hij dan weelderig liet groeien voor de rivier de Spercheios. Geërgerd zei hij dan na een blik geworpen te hebben op de wijnkleurige zee: "Spercheios, voor niets heeft mijn vader Peleus tot jou gebeden (met de belofte) 4. dat ik, als ik daar weer teruggekeerd zou zijn naar mijn dierbare vaderland, voor jou mijn haar zou afsnijden en een heilige hekatombe zou offeren en daarbij ter plekke vijftig niet ontmande De Spercheios. 28

29 ἐς πηγάς, ὅθι τοι τέμενος2 βωμός τε θυήεις3. ὣς ἠρᾶθ' ὃ γέρων, σὺ δέ οἱ νόον4 οὐκ ἐτέλεσσας. 0 νῦν δ' ἐπεὶ οὐ νέομαί γε φίλην ἐς πατρίδα γαῖαν Πατρόκλῳ ἥρωϊ κόμην ὀπάσαιμι φέρεσθαι. Ως εἰπὼν ἐν χερσὶ κόμην ἑτάροιο φίλοιο θῆκεν, τοῖσι δὲ πᾶσιν ὑφ' ἵμερον ὦρσε γόοιο. καί νύ κ' ὀδυρομένοισιν ἔδυ φάος ἠελίοιο εἰ μὴ Αχιλλεὺς αἶψ'6 Αγαμέμνονι εἶπε παραστάς Ατρεΐδη, σοὶ γάρ τε μάλιστά γε λαὸς Αχαιῶν πείσονται7 μύθοισι, γόοιο μὲν ἔστι καὶ ἆσαι8, νῦν δ' ἀπὸ πυρκαϊῆς9 σκέδασον0 καὶ δεῖπνον ἄνωχθι ὅπλεσθαι2 τάδε δ' ἀμφὶ πονησόμεθ'3 οἷσι μάλιστα 60 κήδεός4 ἐστι νέκυς παρὰ δ' οἵ τ' ἀγοὶ ἄμμι6 μενόντων7. Αὐτὰρ ἐπεὶ τό γ' ἄκουσεν ἄναξ ἀνδρῶν Αγαμέμνων, πηγή τέμενος 3 θυήεις 4 νόος ὀπάζω 6 αἶψα 7 constructio ad sensum 8 ἄω + gen. 2 πυρκαϊή σκεδάννυμι ἀνώγω 2 ὅπλομαι 3 ἀμφί..πονέομαι 9 0 κήδεός ἀγός 6 = ἡμῖν 7 Imperativus 3e pl wateren domein, heiligdom voor brandoffers gedachte, wens verschaffen snel zich verzadigen aan; aor. resultatief genoeg krijgen van brandstapel verspreiden, verdrijven bevelen voor zich bereiden bezig zijn met, zorgen voor; coni. met korte themavocaal dierbaar leider

30 rammen zou offeren (zodat het bloed stroomt) in je wateren, waar jij een heiligdom en brandaltaar hebt. Zo bad de oude man, maar jij hebt voor hem zijn wens niet in vervulling doen gaan. 0. Nu, nu ik niet naar mijn dierbare vaderland terugkeer, wens ik mijn haar de heros Patroklos te geven om mee te nemen." Na zo gesproken te hebben legde hij zijn haar in de handen van zijn makker en onder hen allen wekte hij verlangen naar gejammer op en voor hen nu zou het licht van de zon, terwijl zij aan het jammeren waren ondergegaan zijn,. als niet Achilleus snel naast Agamemnon was gaan staan en gezegd had: "Atreus' zoon, -naar jou, naar jouw woorden immers zal het volk der Grieken met name luisteren; het is mogelijk ook genoeg te krijgen van gejammer en verspreid hen nu van de vuurstapel en beveel hun een maal voor te bereiden. Laten wij, 60. aan wie het lijk het meest geliefd is, ons daarmee bezig houden en de leiders moeten daarbij bij ons blijven. En toen de heer der mannen Agamemnon dat gehoord had, Brian Cox als Agamemnon in de film Troy. 30

31 6 70 αὐτίκα λαὸν μὲν σκέδασεν κατὰ νῆας ἐΐσας2, κηδεμόνες3 δὲ παρ' αὖθι μένον καὶ νήεον ὕλην, ποίησαν δὲ πυρὴν ἑκατόμπεδον4 ἔνθα καὶ ἔνθα, ἐν δὲ πυρῇ ὑπάτῃ6 νεκρὸν θέσαν ἀχνύμενοι κῆρ. πολλὰ δὲ ἴφια7 μῆλα καὶ εἰλίποδας8 ἕλικας9 βοῦς πρόσθε πυρῆς ἔδερόν0 τε καὶ ἄμφεπον ἐκ δ' ἄρα πάντων δημὸν2 ἑλὼν ἐκάλυψε νέκυν μεγάθυμος Αχιλλεὺς ἐς πόδας ἐκ κεφαλῆς, περὶ δὲ δρατὰ3 σώματα νήει4. ἐν δ' ἐτίθει μέλιτος καὶ ἀλείφατος6 ἀμφιφορῆας7 πρὸς λέχεα8 κλίνων πίσυρας9 δ' ἐριαύχενας20 ἵππους ἐσσυμένως2 ἐνέβαλλε πυρῇ μεγάλα στεναχίζων22. ἐννέα τῷ γε ἄνακτι τραπεζῆες23 κύνες ἦσαν, κατά +acc. ἐΐσή 3 κηδεμών 4 ἑκατόμπεδος ἔνθα καὶ ἔνθα 6 ὕπατος 7 ἴφιος 8 εἰλίπος 9 ἕλιξ 0 δέρω ἀμφέπω 2 δημός 3 δρατός 4 νηέω μελί τό, μελίτος 6 ἄλειφαρ τό, ἀλείφατος 7 ἀμφιφορεύς 8 λέχος τό 9 πίσυρες 20 ἐριαύχην 2 ἐσσυμένως 22 στεναχίζω 23 τραπεζεύς 2 3 verspreid over evenwichtig lijkverzorger van honderd voet in de breedte en lengte hoogste fors met slepende voeten met kromme hoorns villen bezig zijn met vet gevild opstapelen honing zalf amfoor bed, lijkbaar vier met sterke nek haastig zuchten tafel-, voor de tafel

32 liet hij ondmiddellijk het volk zich verspreiden over de evenwichtige schepen en de leiders bleven ter plekke en stapelden hout en maakten een brandstaspel van honderd voet in de lengte en breedte en 6. op de top van de vuurstapel legden zij bedroefd in het hart het lijk. Zij vilden vele krachtige schapen en en sleepvoetende runderen met kromme hoorns en waren daar druk mee bezig. Na uit alle dieren dan het vet gehaald te hebben bedekte de fiere Achilleus daarmee de dode vanaf het hoofd tot aan de voeten en erom heen stapelde hij de gevilde lichamen. 70. Daarbij plaatste hij amforen van honing en zalf, ze tegen de baar zettend. Vier paarden met sterke nekken wierp hij haastig op de vuurstapel onder luid gezucht. De heer had negen tafelhonden grafamforen 32

33 καὶ μὲν τῶν ἐνέβαλλε πυρῇ δύο δειροτομήσας, δώδεκα δὲ Τρώων μεγαθύμων υἱέας ἐσθλοὺς χαλκῷ δηϊόων κακὰ δὲ φρεσὶ μήδετο2 ἔργα ἐν3 δὲ πυρὸς μένος 4ἧκε σιδήρεον ὄφρα νέμοιτο. ᾤμωξέν τ' ἄρ' ἔπειτα, φίλον δ' ὀνόμηνεν6 ἑταῖρον χαῖρέ μοι, ὦ Πάτροκλε, καὶ εἰν Αΐδαο δόμοισι πάντα γὰρ ἤδη τοι τελέω τὰ πάροιθεν ὑπέστην7, δώδεκα μὲν Τρώων μεγαθύμων υἱέας ἐσθλοὺς τοὺς ἅμα σοὶ πάντας πῦρ ἐσθίει Εκτορα δ' οὔ τι δώσω Πριαμίδην πυρὶ δαπτέμεν8, ἀλλὰ κύνεσσιν. Ως φάτ' ἀπειλήσας9 τὸν δ' οὐ κύνες ἀμφεπένοντο0, ἀλλὰ κύνας μὲν ἄλαλκε Διὸς θυγάτηρ Αφροδίτη ἤματα καὶ νύκτας, ῥοδόεντι2 δὲ χρῖεν3 ἐλαίῳ4 ἀμβροσίῳ, ἵνα μή μιν ἀποδρύφοι6 ἑλκυστάζων7. τῷ δ' ἐπὶ κυάνεον8 νέφος ἤγαγε Φοῖβος Απόλλων οὐρανόθεν πεδίονδέ, κάλυψε δὲ χῶρον ἅπαντα δηϊόω μήδομαι 3 adverbium 4 μένος τό νέμομαι 6 ὀνομαίνω 7 ὑφίσταμαι 8 δάπτω 9 ἀπειλέω 0 ἀμφιπένομαι ἀλέξω, aor. ἄλαλκε 2 ρόδόεις 3 χρίω 4 ἔλαιον ἀμβρόσιος 6 ἀποδρύπτω, aor. opt. ἀποδρύφοι 7 ἑλκυστάζω 8 κυάνεος 2 33 doden bedenken kracht weiden, grazen noemen beloven eten dreigen bezig zijn met beschermen vol rozengeur zalven olijfolie goddelijk open krabben slepen donker

34 En van hen wierp hij er twee op de brandstapel na de keel doorgesneden te hebben 7.en twaalf voortreffelijke zonen van de fiere Trojanen na hen met brons gedood te hebben. Hij zon op kwade daden in zijn verstand. Op de brandstapel wierp hij van vuur de ijzeren kracht, opdat het zich zou verspreiden. Vervolgens dan brak hij in jammerklachten uit en noemde zijn vriend: "Het ga je goed, hoop ik, Patroklos, ook in Hades' woning, 80. want ik doe nu alles voor jou in vervulling gaan, wat ik voorheen beloofd heb, twaalf edele zonen van de fiere Trojanen, die het vuur voor jou allemaal te gelijk opvreet. Hektoor, Priamos' zoon, zal ik absoluut niet aan het vuur geven om op te eten, maar aan honden. Zo sprak hij dreigend. Maar met hem waren de honden niet druk bezig, 8. maar die honden werden geweerd door Zeus' dochter Afrodite, dag en nacht en zij zalfde hem met rozengeurige, goddelijke olijfolie, opdat hij hem niet open zou schuren bij het slepen. Op hem af bracht Phoibos Apollo een donkere wolk vanuit de hemel naar de vlakte en hij bedekte 34

35 ὅσσον ἐπεῖχε νέκυς, μὴ πρὶν μένος ἠελίοιο σκήλει'2 ἀμφὶ περὶ3 χρόα ἴνεσιν4 ἠδὲ μέλεσσιν. Οὐδὲ πυρὴ Πατρόκλου ἐκαίετο τεθνηῶτος ἔνθ' αὖτ' ἀλλ' ἐνόησε ποδάρκης δῖος Αχιλλεύς στὰς ἀπάνευθε6 πυρῆς δοιοῖς7 ἠρᾶτ' ἀνέμοισι Βορέῃ καὶ Ζεφύρῳ, καὶ ὑπίσχετο8 ἱερὰ καλά πολλὰ δὲ καὶ σπένδων9 χρυσέῳ δέπαϊ0 λιτάνευεν ἐλθέμεν, ὄφρα τάχιστα πυρὶ φλεγεθοίατο2 νεκροί, ὕλη τε σεύαιτο3 καήμεναι4. ὦκα δὲ Ιρις ἀράων ἀΐουσα6 μετάγγελος7 ἦλθ' ἀνέμοισιν. οἳ μὲν ἄρα Ζεφύροιο δυσαέος8 ἀθρόοι9 ἔνδον20 εἰλαπίνην2 δαίνυντο θέουσα δὲ Ιρις ἐπέστη ἐπέχω σκέλλω aor. opt.σκήλει' 3 ἀμφὶ περὶ 4 ἴς, ἴνες μέλος τό 6 ἀπάνευθε + gen. 7 δοιοί 8 ὑπισχνέομαι 9 σπένδω 0 δέπας τό λιτανεύω 2 φλεγέθω 3 σεύομαι 4 καίω aor. p. ἐκάην ἀρή 6 ἀΐω + gen. 7 μετάγγελος 8 δυσαής 9 ἀθρόος 20 gen. + ἔνδον 2 εἰλαπίνη 2 3 beslaan uitdrogen eromheen spier, dat. loci ledemaat ver van twee beloven plengen beker smeken verbranden zich in beweging zetten, beginnen verbranden gebed, smeekbede horen bode hevig waaiend verzameld in het huis van feestmaal

36 heel het gebied, 90. over zo'n groot gebied als het lijk besloeg, opdat niet eerder de kracht van de zon de huid er omheen op spieren en leden zou uitdrogen. Maar niet brandde de brandstapel van de dode Patroklos. Daar op zijn beurt bedacht de snelvoetige, stralende Achilleus iets anders. Na ver van de brandstapel te zijn gaan staan bad hij tot twee winden, 200. Boreas en Zephyros en hij beloofde hun mooie offers. Dringend dan ook, toen hij met zijn beker een plengoffer bracht, smeekte hij hun te komen, opdat de lijken ten snelste verbrand zouden worden door het vuur en het hout begon te branden. Snel ging Iris, toen zij de beden hoorde, als bode naar de winden. 20. Zij aten verzameld in het huis van de hevig waaiende Zephyros een feestmaal. Rennend ging Iris staan op de stenen drempel. Iris 36

37 20 2 βηλῷ ἔπι λιθέῳ2 τοὶ δ' ὡς ἴδον ὀφθαλμοῖσι πάντες ἀνήϊξαν3, κάλεόν τέ μιν εἰς ἓ ἕκαστος ἣ δ' αὖθ'4 ἕζεσθαι μὲν ἀνήνατο, εἶπε δὲ μῦθον οὐχ ἕδος6 εἶμι γὰρ αὖτις ἐπ' Ωκεανοῖο ῥέεθρα7 Αἰθιόπων ἐς γαῖαν, ὅθι ῥέζουσ'8 ἑκατόμβας ἀθανάτοις, ἵνα δὴ καὶ ἐγὼ μεταδαίσομαι9 ἱρῶν. ἀλλ' Αχιλεὺς Βορέην ἠδὲ Ζέφυρον κελαδεινὸν0 ἐλθεῖν ἀρᾶται, καὶ ὑπίσχεται ἱερὰ καλά, ὄφρα πυρὴν ὄρσητε καήμεναι2, ᾗ ἔνι3 κεῖται Πάτροκλος, τὸν πάντες ἀναστενάχουσιν4 Αχαιοί. Η μὲν ἄρ' ὣς εἰποῦσ' ἀπεβήσετο, τοὶ δ' ὀρέοντο6 ἠχῇ7 θεσπεσίῃ νέφεα κλονέοντε8 πάροιθεν9. αἶψα δὲ πόντον ἵκανον ἀήμεναι20, ὦρτο δὲ κῦμα βηλός drempel λίθεος stenen 3 ἀναίσσω opspringen 4 αὖτε op haar beurt ἀναίνομαι weigeren 6 ἕδος zetel; tijd om te zitten 7 ῥέεθρον stroom 8 ῥέζω doen, maken, offeren 9 μεταδαίνυμαι + gen. meeëten van 0 κελαδεινός ruisend ὄρνυμι in beweging brengen 2 καίω verbranden aor. p. ἐκάην 3 in postpositie; let op accent. 4 ἀναστενάχω luid bezuchten aor. mixtus ( mengeling van sigmatische en thematische aor.) 6 ὀρέομαι snellen 7 ἠχή geschreeuw, rumoer 8 κλονέω voortdrijven 9 πάροιθεν vooruit 20 ἀήμι blazen; hier epexegetische inf. 2 37

38 Toen zij haar met hun ogen hadden aanschouwd, sprongen ze allen op en zij riepen ieder haar naar zich toe. Zij op haar beurt weigerde te gaan zitten en zij sprak het woord: 20. "Er is geen tijd te zitten. Want ik zal weer naar de stromen van Okeanos gaan, naar het land der Aithiopiërs, waar ze hekatomben aan de onsterfelijken offeren, opdat dan ook ik in hun midden mee eet van de offers. Maar Achilleus bidt tot Boreas en ruisende Zephyros en hij belooft mooie offers, 2. opdat jullie de brandstapel aanzetten te branden, waarop Patroklos ligt, die alle Grieken bejammeren. Na zo gesproken te hebben ging ze weg en zij snelden met ontzaglijk rumoer, terwijl zij beiden voor zich uit wolken dreven. Snel bereikten zij de zee om daar te blazen en golven verhieven zich door het helder klinkende blazen. Boreas 38

39 πνοιῇ ὕπο λιγυρῇ2 Τροίην δ' ἐρίβωλον3 ἱκέσθην4, ἐν δὲ πυρῇ πεσέτην, μέγα δ' ἴαχε6 θεσπιδαὲς7 πῦρ. παννύχιοι δ' ἄρα τοί γε πυρῆς ἄμυδις8 φλόγ'9 ἔβαλλον φυσῶντες0 λιγέως ὃ δὲ πάννυχος ὠκὺς Αχιλλεὺς χρυσέου ἐκ κρητῆρος2 ἑλὼν δέπας ἀμφικύπελλον3 οἶνον ἀφυσσόμενος4 χαμάδις χέε, δεῦε6 δὲ γαῖαν ψυχὴν κικλήσκων7 Πατροκλῆος δειλοῖο. ὡς δὲ πατὴρ οὗ παιδὸς ὀδύρεται ὀστέα καίων νυμφίου8, ὅς τε θανὼν δειλοὺς ἀκάχησε9 τοκῆας20, ὣς Αχιλεὺς ἑτάροιο ὀδύρετο ὀστέα καίων, ἑρπύζων2 παρὰ πυρκαϊὴν22 ἁδινὰ23 στεναχίζων. πνοιή λιγυρός 3 ἐρίβωλος 4 dualis dualis 6 ἰάχω 7 θεσπιδαής 8 ἄμυδις 9 φλόξ 0 φυσάω λιγέως 2 κρητήρ 3 ἀμφικύπελλος 4 ἀφύσσω χαμάδις 6 δεύω 7 κικλήσκω 8 νυμφίος 9 ἀκαχίζω aor. ἀκάχησε 20 τοκεύς 2 ἑρπύζω 22 πυρκαϊή 23 ἁδινά 2 39 het blazen helder klinkend grofkluitig schreeuwen geweldig brandend tegelijk vlam blazen luid mengvat met twee oren afscheppen op de grond bevochtigen roepen pas gehuwd bedroeven ouder zich begeven vuurstapel luid

40 220. Zij beiden bereikten het grofkluitige Troje en stortten zich op de vuurstapel en luid brulde het geweldig brandende vuur. Heel de nacht door wierpen zij tegelijk de vlam van de brandstapel met helder geblaas. Hij goot heel de nacht door, de snelvoetige Achilleus, terwijl hij na een beker met twee oren genomen te hebben wijn uit een gouden mengvat 22. schepte, die wijn op de grond en hij bevochtigde de aarde, terwijl hij de ziel van de ongelukkige Patroklos riep; zoals een vader jammert om zijn pasgehuwde zoon bij verbranden van diens botten, de zoon die met zijn dood zijn ouders tot ellende bedroefd heeft, zo jammerde Achilleus om zijn kameraad bij het verbranden van diens botten, 230. terwijl hij zich onder luid jammeren naar de brandstapel begaf. Myceens mengvat 40

41 Ημος δ' ἑωσφόρος2 εἶσι φόως3 ἐρέων ἐπὶ γαῖαν, ὅν τε μέτα κροκόπεπλος4 ὑπεὶρ ἅλα κίδναται ἠώς6, τῆμος7 πυρκαϊὴ ἐμαραίνετο8, παύσατο δὲ φλόξ. οἳ δ' ἄνεμοι πάλιν αὖτις ἔβαν οἶκονδὲ νέεσθαι9 Θρηΐκιον0 κατὰ πόντον ὃ δ' ἔστενεν οἴδματι2 θύων3. Πηλεΐδης δ' ἀπὸ πυρκαϊῆς ἑτέρωσε4 λιασθεὶς κλίνθη6 κεκμηώς7, ἐπὶ δὲ γλυκὺς ὕπνος ὄρουσεν8 οἳ δ' ἀμφ' Ατρεΐωνα ἀολλέες9 ἠγερέθοντο20 τῶν μιν ἐπερχομένων ὅμαδος2 καὶ δοῦπος22 ἔγειρεν, ἕζετο δ' ὀρθωθεὶς23 καί σφεας πρὸς24 μῦθον ἔειπεν Ημος ἑωσφόρος 3 φάος, φόως τό 4 κροκόπεπλος κίδναμαι 6 ἠώς 7 τῆμος 8 μαραίνομαι 9 Epexegetische inf. 0 Θρηΐκιος στένω 2 οἶδμα 3 θύω 4 ἑτέρωσε λιάζομαι 6 κλίνομαι 7 κάμνω 8 ὀρούω 9 ἀολλής 20 ἠγερέθομαι 2 ὅμαδος 22 δοῦπος 23 ὀρθόω 24 In postpositie 2 4 toen, voegwoord dageraadbrengend, de morgenster licht; φόως metrische rekking met saffraankleurig gewaad zich verspreiden de dageraad toen, bijwoord uitgaan Thracisch zuchten gezwollen golven razen naar elders zich verwijderen zich neerleggen moe worden springen verzameld zich verzamelen rumoer gedreun oprichten

42 Toen de morgenster naar de aarde kwam om het licht te verkondigen, waarna de saffraankleurige Dageraad zich over de zee verspreidt, toen doofde de brandstapel en hield de vlam op. En de winden gingen weer terug om naar huis terug te keren 23. over de Thracische zee. Deze bleef zuchten, razend met een zwelling/gezwollen golven. Toen Peleus' zoon zich van de brandstapel verwijderd had naar elders, ging hij vermoeid liggen en op hem sprong zoete slaap. Zij verzamelden zich in dichte drommen rond Atreus' zoon. Toen zij naar hem toegingen, wekten hem rumoer en gedreun Hij zich opgericht hebbend ging hij zitten en hij sprak tot hen het woord: Venus, de morgenster 42

43 Ατρεΐδη τε καὶ ἄλλοι ἀριστῆες Παναχαιῶν2, πρῶτον μὲν κατὰ3 πυρκαϊὴν σβέσατ'4 αἴθοπι οἴνῳ πᾶσαν, ὁπόσσον ἐπέσχε6 πυρὸς μένος αὐτὰρ ἔπειτα ὀστέα Πατρόκλοιο Μενοιτιάδαο λέγωμεν7 24 εὖ διαγιγνώσκοντες8 ἀριφραδέα9 δὲ τέτυκται0 ἐν μέσσῃ γὰρ ἔκειτο πυρῇ, τοὶ δ' ἄλλοι ἄνευθεν ἐσχατιῇ2 καίοντ' ἐπιμὶξ3 ἵπποι τε καὶ ἄνδρες. καὶ τὰ μὲν ἐν χρυσέῃ φιάλῃ4 καὶ δίπλακι δημῷ6 θείομεν7, εἰς ὅ κεν αὐτὸς ἐγὼν Αϊδι κεύθωμαι8. 20 τύμβον9 δ' οὐ μάλα πολλὸν ἐγὼ πονέεσθαι ἄνωγα20, ἀλλ' ἐπιεικέα2 τοῖον22 ἔπειτα δὲ καὶ τὸν Αχαιοὶ ἀριστεύς Παναχαιοί 3 tmesis 4 σβέννυμι αἶθοψ 6 ἐπέχω 7 λέγω 8 διαγίγνωσκω 9 ἀριφραδής 0 τεύχω ἄνευθεν 2 ἐσχατιή 3 ἐπιμὶξ 4 φιάλη δίπλαξ 6 δημός 7 = θήωμεν, θῶμεν 8 κεύθω 9 τύμβος 20 ἄνωγα =ἀνώγω 2 ἐπιεικής 22 τοῖον 2 43 aanzienlijke de verzamelde Grieken blussen flonkerend beslaan verzamelen onderscheiden zeer duidelijk maken; perf. τέτυγμαι - zijn gescheiden uiteinde door elkaar schaal, urn dubbel vet bergen tombe bevelen betamelijk zo, zoals het betaamt

44 Atreus' zoon en andere aanzienlijken der Panachaiers, op de eerste plaats moeten jullie de brandstapel met flonkerende wijn blussen, heel de brandstapel, zoveel als de kracht van het vuur beslagen heeft. Maar laten we daarna de botten van Patroklos, Menoitios' zoon, verzamelen, 24. ze goed onderscheidend; ze zijn zeer duidelijk, want hij lag midden op de vuurstapel en de anderen werden op afstand van hem op het uiteinde verbrand, door elkaar, paarden en mannen. En laten we die in een gouden urn doen en in dubbel vet, totdat ik ookzelf geborgen zal worden in Hades. 20. Ik draag jullie op een tombe te maken, niet erg groot, maar wel betamelijk, zoals het hoort. Daarna moeten ook de een phialè, grafurn uit de klassieke tijd 44

45 2 260 εὐρύν θ' ὑψηλόν τε τιθήμεναι2, οἵ κεν ἐμεῖο δεύτεροι3 ἐν νήεσσι πολυκλήϊσι4 λίπησθε. Ως ἔφαθ', οἳ δ' ἐπίθοντο ποδώκεϊ Πηλεΐωνι. πρῶτον μὲν κατὰ πυρκαϊὴν σβέσαν αἴθοπι οἴνῳ ὅσσον ἐπὶ φλὸξ ἦλθε, βαθεῖα δὲ κάππεσε6 τέφρη7 κλαίοντες δ' ἑτάροιο ἐνηέος8 ὀστέα λευκὰ ἄλλεγον9 ἐς χρυσέην φιάλην καὶ δίπλακα δημόν, ἐν κλισίῃσι δὲ θέντες ἑανῷ0 λιτὶ κάλυψαν τορνώσαντο2 δὲ σῆμα3 θεμείλιά4 τε προβάλοντο ἀμφὶ πυρήν εἶθαρ δὲ χυτὴν6 ἐπὶ γαῖαν ἔχευαν, χεύαντες δὲ τὸ σῆμα πάλιν κίον. αὐτὰρ Αχιλλεὺς αὐτοῦ7 λαὸν ἔρυκε8 καὶ ἵζανεν9 εὐρὺν ἀγῶνα20, νηῶν δ' ἔκφερ' ἄεθλα2 λέβητάς22 τε τρίποδάς τε ὑψηλός hoog Inf. pro imperativo 3 δεύτερος later, na (de dood van) 4 πολυκλήις met veel dollen βαθύς diep, dik 6 = κατέπεσε; synkope en assimilatie 7 τέφρη as 8 ἐνηής vriendelijk 9 = ἀνέλεγον; ἀναλέγω verzamelen, oprapen; synkope en assimilatie 0 ἑανός soepel λίς hoes 2 τορνόομαι rond afbakenen 3 σῆμα τό grafteken, graf 4 θεμείλιά τά fundamenten εἶθαρ onmiddellijk 6 χυτος opgeworpen 7 αὐτοῦ ter plekke 8 ἐρύκω tegenhouden 9 ἱζάνω doen zitten 20 ἀγών vergadering,acc. inwendig object 2 ἄεθλον kampprijs 22 λέβης wasbekken 2 4

46 de Grieken hem breed en hoog maken, jullie van de Grieken, die na mij bij de schepen met vele dollen zullen blijven. Zo sprak hij en zij luisterden naar de snelvoetige Peleus' zoon. 2. Eerst blusten zij de brandstapel met fonkelende wijn, tot zover als de vlam gekomen was en de as diep/in een diepe laag was neergevallen. Wenend verzamelden zij van hun vriendelijke makker de witte botten in een gouden urn en in dubbel vet en nadat ze de urn binnen de tenten geplaatst hadden bedekten ze die met een soepele hoes 260 en ze bakenden een grafheuwel af en wierpen fundamenten op rondom de brandstapel. Ondmiddellijk wierpen ze daarop gegoten aarde en toen ze de grafheuvel hadden opgeworpen ging ze weer, maar Achilleus hield het krijgsvolk terplekke tegen en deed het zitten in een brede vergadering/kring. Hij liet van de schepen als kampprijzen halen brandstapel 46

47 26 ἵππους θ' ἡμιόνους τε βοῶν τ' ἴφθιμα κάρηνα2, ἠδὲ γυναῖκας ἐϋζώνους3 πολιόν4 τε σίδηρον. Ιππεῦσιν μὲν πρῶτα ποδώκεσιν ἀγλά' ἄεθλα θῆκε γυναῖκα ἄγεσθαι ἀμύμονα6 ἔργα ἰδυῖαν7 καὶ τρίποδ' ὠτώεντα8 δυωκαιεικοσίμετρον9 270 τῷ πρώτῳ ἀτὰρ αὖ0 τῷ δευτέρῳ ἵππον ἔθηκεν ἑξέτε' ἀδμήτην2 βρέφος3 ἡμίονον4 κυέουσαν αὐτὰρ τῷ τριτάτῳ ἄπυρον6 κατέθηκε λέβητα καλὸν τέσσαρα μέτρα κεχανδότα7 λευκὸν ἔτ' αὔτως8 τῷ δὲ τετάρτῳ θῆκε δύω χρυσοῖο τάλαντα9, 27 πέμπτῳ δ' ἀμφίθετον20 φιάλην ἀπύρωτον ἔθηκε. στῆ δ' ὀρθὸς καὶ μῦθον ἐν Αργείοισιν ἔειπεν ἴφθιμος κάρηνα τά 3 ἐϋζώνος 4 πολιός epexegetische inf. 6 ἀμύμων 7 = εἰδυῖα 8 ὠτώεις 9 δυωκαιεικοσίμετρος 0 αὖ 2 2 ἑξετής ἄδμητος βρέφος τό ἡμίονος κυέω 6 ἄπυρος 7 χανδάνω 8 ἔτ' αὔτως 9 τάλαντον τό 20 ἀμφίθετος krachtig koppen met schone gordel grijs voortreffelijk met oren 22 maten bevattend aan de andere kant, daarentegen, opnieuw zes jaren oud onbedwongen, niet onder het juk geweest baby, veulen muildier; adjectivisch: van een muildier zwanger zijn van niet op het vuur geweest (kunnen) bevatten nog helemaal tallent (gewicht) met twee oren

48 wasbekkens en drievoeten en 26. paarden en muilezels en de krachtige koppen van runderen en schoonomgorde vrouwen en grijs ijzer.als eerste kampprijs om mee te nemen zette hij neer voor de snelvoetige ruiters een vrouw, die voortreffelijke werken kende en een drievoet met oren, van tweeëntwintig maten voor de eerste, 270. maar daarentegen voor de tweede zette hij een paard neer van zes jaren, dat ongetemd was en een muiezelveulen droeg en voor de derde zetten hij een schaal neer, die nog niet in het vuur geweest was, een mooie, die vier maten bevatte, nog helemaal wit. Voor de vierde loofde hij vier talenten goud uit en 27. voor de vijfde een bekken met twee oren, die niet in het vuur gestaan had. Hij ging rechtop staan en sprak onder de Argivers het woord: bronzen lebes 48

49 Ατρεΐδη τε καὶ ἄλλοι ἐϋκνήμιδες Αχαιοὶ, ἱππῆας τάδ' ἄεθλα δεδεγμένα2 κεῖτ' ἐν ἀγῶνι3. εἰ μὲν νῦν ἐπὶ ἄλλῳ ἀεθλεύοιμεν4 Αχαιοὶ ἦ τ' ἂν ἐγὼ τὰ πρῶτα λαβὼν κλισίηνδὲ φεροίμην. ἴστε γὰρ ὅσσον ἐμοὶ ἀρετῇ περιβάλλετον ἵπποι ἀθάνατοί τε γάρ εἰσι, Ποσειδάων δὲ πόρ'6 αὐτοὺς πατρὶ ἐμῷ Πηλῆϊ, ὃ δ' αὖτ' ἐμοὶ ἐγγυάλιξεν7. ἀλλ' ἤτοι μὲν ἐγὼ μενέω καὶ μώνυχες8 ἵπποι τοίου γὰρ κλέος9 ἐσθλὸν ἀπώλεσαν ἡνιόχοιο0 ἠπίου, ὅς σφωϊν μάλα πολλάκις ὑγρὸν2 ἔλαιον χαιτάων3 κατέχευε4 λοέσσας ὕδατι λευκῷ. τὸν τώ γ' ἑσταότες πενθείετον6, οὔδεϊ 7δέ σφι χαῖται ἐρηρέδαται8, τὼ δ' ἕστατον9 ἀχνυμένω20 κῆρ. ἄλλοι δὲ στέλλεσθε2 κατὰ στρατόν, ὅς τις Αχαιῶν ἐϋκνημῖς δέχομαι 3 ἀγών 4 αἐθλεύω περιβάλλω 6 ἐπορον aor. 7 ἐγγυαλίζω 8 μῶνυξ 9 κλέος τό 0 ἡνίοχος ἤπιος 2 ὑγρός 3 χαίτη 4 καταχέω + gen. λοέω 6 πενθείω 7 οὖδας, οὔδεος 8 ἐρείδω + dat. 9 Perf. dualis 20 ἄχνυμαι 2 στέλλομαι 2 49 met goede scheenplaten ontvangen, bestemd zijn voor vergadering strijden, wedstrijd houden overtreffen ik gaf verlenen eenhoevig roem wagenmenner vriendelijk vochtig haar gieten over baden betreuren grond doen leunen tegen; perf. pl. ἐρηρέδαται bedroefd zijn zich gereed maken

50 Atreus' zoon en andere goedgescheenbeende Achaiers, voor ruiters bestemd liggen deze kampprijzen in de vergadering. Als wij Grieken nu om een ander wedstrijden zouden houden, 280. dan zou ik heus wel na de eerste prijs genomen te hebben die naar mijn tent meenemen. Jullie weten immers hoezeer mijn (dat. eth.) beide paarden in deugd uitblinken, want ze zijn onsterfelijk, want Poseidon heeft ze gegeven aan mijn vader Peleus en hij gaf ze weer aan mij. Maar heus ik en mijn eenhoevige paarden zullen blijven, 28. want ze hebben de roem van zulk een vriendelijk wagenmenner verloren, die hun beiden zeer vaak vochtige olijfolie over de manen goot na ze gebaad te hebben in helder water. Om hem treuren zij beiden staand/staan ze beiden te treuren en op de grond hangen hun haren en zij beiden staan bedroefd in hun hart De rest van jullie moet in het leger, alwie Grieken vertrouwt op zijn beker op drievoet 0

51 ἵπποισίν τε πέποιθε καὶ ἅρμασι κολλητοῖσιν. Ως φάτο Πηλεΐδης, ταχέες δ' ἱππῆες ἄγερθεν2. ὦρτο πολὺ πρῶτος μὲν ἄναξ ἀνδρῶν Εὔμηλος Αδμήτου φίλος υἱός, ὃς ἱπποσύνῃ3 ἐκέκαστο4 τῷ δ' ἐπὶ Τυδεΐδης ὦρτο κρατερὸς Διομήδης, ἵππους δὲ Τρῳοὺς ὕπαγε6 ζυγόν7, οὕς ποτ' ἀπηύρα8 Αἰνείαν, ἀτὰρ αὐτὸν ὑπεξεσάωσεν9 Απόλλων. τῷ δ' ἄρ' ἐπ' Ατρεΐδης ὦρτο ξανθὸς Μενέλαος διογενής, ὑπὸ δὲ ζυγὸν ἤγαγεν ὠκέας ἵππους Αἴθην τὴν Αγαμεμνονέην0 τὸν ἑόν τε Πόδαργον τὴν Αγαμέμνονι δῶκ' Αγχισιάδης2 Εχέπωλος δῶρ', ἵνα μή οἱ ἕποιθ' ὑπὸ Ιλιον ἠνεμόεσσαν3, ἀλλ' αὐτοῦ τέρποιτο4 μένων μέγα γάρ οἱ ἔδωκε κολλητός stevig samengevoegd, stevig ἀγείρω, verzamelen aor. pass.ἀγέρθησαν 3 ἱπποσύνη paardrijkunst 4 καίνυμαι uitblinken plusq. perf. met imperf. betekenis ἐκέκαστο Τρῳός Trojaans 6 ὑπάγω + 2 acc. brengen onder 7 ζυγόν juk 8 ἀπαυράω + 2 acc. iets van iem. afpakken 9 ὑπεκσαόω iets in veiligheid brengen weg van iets 0 Αγαμεμνονέος van Agamemnon; adi. pro gen. ἑός zijn, haar 2 Αγχισιάδης van Anchises, hier vader van Echepolos van Sikyon in het machtsgebied van Agamemnon; Echepolos moest dus eigenlijk dienen. 3 ἠνεμόεις windrijk 4 τέρπομαι zich vermaken, genieten van 2

52 paarden en stevige wagen. Zo sprak Peleus' zoon en de snelle ruiters verzamelden zich.verreweg als eerste verhief zich heer der mannen Eumèlos, de dierbare zoon van Admètos, die in paardrijkunst uitblonk. 29. Na hem stond Tydeus' zoon op, de krachtige Diomedes en hij bracht Trojaanse paarden onder het juk, die hij ooit van Aeneas had afgepakt, maar hemzelf had Apollo heimelijk in veiligheid gebracht. Na hem dan stond op Atreus' zoon, de blonde Menelaos, uit Zeus geboren, en hij bracht snelle paarden onder het juk, 300. Aithe de merrie van Agamenon en zijn eigen Podargos. Die merrie had Anchises' zoon Echepolos aan Agamemnon gegeven als geschenk, opdat hij hem niet zou volgen tot aan de voet van van het windrijke Ilion, maar om daar blijvend te genieten, want Zeus had hem grote rijkdom gegeven. strijdwagen 2

53 30 3 Ζεὺς ἄφενος, ναῖεν2 δ' ὅ γ' ἐν εὐρυχόρῳ3 Σικυῶνι4 τὴν ὅ γ' ὑπὸ ζυγὸν ἦγε μέγα δρόμου ἰσχανόωσαν6. Αντίλοχος δὲ τέταρτος ἐΰτριχας7 ὁπλίσαθ'8 ἵππους, Νέστορος ἀγλαὸς9 υἱὸς ὑπερθύμοιο0 ἄνακτος τοῦ Νηληϊάδαο Πυλοιγενέες2 δέ οἱ ἵπποι ὠκύποδες φέρον ἅρμα πατὴρ δέ οἱ ἄγχι3 παραστὰς μυθεῖτ'4 εἰς ἀγαθὰ φρονέων6 νοέοντι καὶ αὐτῷ Αντίλοχ', ἤτοι μέν σε νέον περ ἐόντ' ἐφίλησαν Ζεύς τε Ποσειδάων τε, καὶ ἱπποσύνας7 ἐδίδαξαν8 παντοίας9 τὼ20 καί σε διδασκέμεν οὔ τι μάλα χρεώ2 οἶσθα γὰρ εὖ περὶ τέρμαθ'22 ἑλισσέμεν23 ἀλλά τοι ἵπποι ἄφενος τό ναίω 3 εὐρυχόρος 4 Σικυών δρόμος 6 ἰσχανάω + gen. 7 εὔθριξ 8 ὁπλίζομαι 9 ἀγλαὸς 0 ὑπέρθυμος Νηληϊάδης 2 Πυλοιγενής 3 ἄγχι 4 μυθέομαι εἰς ἀγαθὰ 6 φρονέω 7 ἱπποσύνη 8 διδάσκω 9 παντοῖος 20 τὼ 2 χρεώ 22 τέρμα τό 23 ἑλίσσω 2 3 rijkdom wonen ruim, met brede dansplaatsen Sikuon, stad van Agamemnon bij Korinthe het rennen verlangen naar met lange manen gereed maken, aanspannen schitterend zeer moedig Neleus zoon in Pulos geboren dichtbij spreken ten goede verstandig zijn paardrijkunst leren allerhande daarom het is noodzaak grens, doel draaien, doen ronddraaien

54 en hij woonde in het ruime Sikyon. 30. Die merrie bracht hij dus onder het juk, terwijl zij zeer naar rennen verlangde. Antilochos als vierde maakte zijn paarden met mooie manen gereed, de schitterende zoon van de fiere heerser Nestor, de zoon van Neleus. Voor hem trokken snelvoetige paarden te Pulos geboren de wagen. Nadat zijn vader dicht naast hem was gaan staan, 3. sprak hij tot hem bedacht op voordeel, terwijl hij het ook zelf dacht: "Antilochos, geloof me, ondanks het feit dat je jong bent, zijn Zeus en Poseidoon van je gaan houden en zij hebben je allerhande paardrijkunsten/paardrijvaardigheden geleerd. Daarom is het dan ook zeker geenszins nodig jou te onderwijzen. Want jij verstaat het je paarden goed rond de doelen/keerpunten te draaien. Maar jouw paarden zijn zeer traag in het rennen. Het theater van Sikyon 4

55 βάρδιστοι θείειν2 τῷ τ'3 οἴω λοίγι'4 ἔσεσθαι. τῶν δ' ἵπποι μὲν ἔασιν ἀφάρτεροι, οὐδὲ μὲν αὐτοὶ πλείονα ἴσασιν σέθεν6 αὐτοῦ μητίσασθαι7. ἀλλ' ἄγε δὴ, σὺ, φίλος, μῆτιν8 ἐμβάλλεο θυμῷ παντοίην9, ἵνα μή σε παρεκπροφύγῃσιν0 ἄεθλα. μήτι τοι δρυτόμος2 μέγ' ἀμείνων ἠὲ βίηφι3 μήτι δ' αὖτε κυβερνήτης4 ἐνὶ οἴνοπι πόντῳ νῆα θοὴν ἰθύνει6 ἐρεχθομένην7 ἀνέμοισι μήτι δ' ἡνίοχος8 περιγίγνεται9 ἡνιόχοιο. ἀλλ' ὃς μέν θ' ἵπποισι καὶ ἅρμασιν οἷσι πεποιθὼς20 ἀφραδέως2 ἐπὶ πολλὸν ἑλίσσεται ἔνθα καὶ ἔνθα, βραδύς, βάρδιστοι θείω 3 = τῷ τοι 2 traag rennen λοίγιος verderfelijk; hier onz.pl. ἀφάρτερος sneller 6 = σοῦ gen. comp. 7 μητίζομαι beramen 8 μῆτις plan 9 παντοῖος allerhande 0 παρεκπροφεύγω ontglippen ἄεθλον τό kampprijs 2 δρυτόμος houthakker 3 βίη instrumentalis βίηφι kracht 4 κυβερνήτης stuurman οἶνοψ wijnkleurig, fonkelend 6 ἰθύνω sturen 7 ἐρέχθω teisteren 8 ἡνίοχος wagenmenner 9 περιγίγνομαι + gen. comp. overtreffen 20 πείθομαι, πέποιθα + dat. vertrouwen op 2 ἀφραδέως onverstandig 4

56 320. Daarom dank ik dat het voor jo verderfelijk zal zijn. Hún paarden zijn sneller, maar zelf weten ze heus niets meer dan jij zelf te beramen. Wel, kom op dan jij, dierbare, overweeg allerhande list in je hart, opdat de kampprijzen je niet ontglippen. 32. Door schranderheid, geloof me, is een houthakker veel beter dan met kracht en door door schranderheid op zijn beurt stuurt een stuurman op de fonkelende zee zijn snelle schip, wanneer die geteisterd wordt door de winden. Door schranderheid overtreft een wagenmennner een wagenmenner. Maar wie op zijn paarden en wagen vertrouwt, 330. wordt onbezonnen over een grote schip als speelbal op zee 6

57 340 ἵπποι δὲ πλανόωνται ἀνὰ δρόμον2, οὐδὲ κατίσχει3 ὃς δέ κε κέρδεα4 εἰδῇ ἐλαύνων ἥσσονας ἵππους, αἰεὶ τέρμ' ὁρόων στρέφει ἐγγύθεν6, οὐδέ ἑ λήθει7 ὅππως τὸ πρῶτον τανύσῃ8 βοέοισιν ἱμᾶσιν9, ἀλλ' ἔχει ἀσφαλέως0 καὶ τὸν προὔχοντα δοκεύει2. σῆμα3 δέ τοι ἐρέω μάλ' ἀριφραδές4, οὐδέ σε λήσει. ἕστηκε ξύλον 6αὖον7 ὅσον τ'8 ὄργυι'9 ὑπὲρ αἴης20 ἢ δρυὸς2 ἢ πεύκης22 τὸ μὲν οὐ καταπύθεται23 ὄμβρῳ24, λᾶε2 δὲ τοῦ ἑκάτερθεν26 ἐρηρέδαται27 δύο λευκὼ πλανάομαι δρόμος 3 κατίσχω 4 κέρδος τό τέρμα τό 6 ἐγγύθεν 7 = λανθάνει 8 τανύω 9 ἱμάς, -αντος 0 ἀσφαλέως προέχω 2 δοκεύω 3 σῆμα τό 4 ἀριφραδής λανθάνω = λήθω 6 ξύλον τό 7 αὖος 8 ὅσον τε 9 ὄργυια 20 αἶα 2 δρῦς 22 πεύκη 23 καταπύομαι 24 ὄμβρος 2 λᾶας τό 26 gen. + ἑκάτερθεν 27 ἐρείδω, ἐρηρέδαται 2 7 dwalen renbaan in bedwang houden winst, sluwe gedachte grens, doel, merk van dichtbij doen draven leren riem onwrikbaar, vast voorop zijn inhet oog houden teken zeer duidelijk hout droog zoveel als, ongeveer vaam aarde eik den verrotten regen steen; hier dualis nom. aan weerszijden van doen leuenen tegen; plusq.perf.med.

58 afstand heen en weer geslingerd en de paarden dolen over de renbaan en niet houdt de menner hen in bedwang, maar wie slimme gedacht koestert bij het mennen van mindere paarden, altijd keert hij het doel in het oog houdend hen van dichtbij en niet ontgaat het hem, dat hij in eerste instantie hen met zijn runderleren riemen in bedwang moet houden, 340. maar hij houdt hen onwrikbaar en houdt wie voorop ligt in het oog. Maar ik zal je een zeer duidelijk teken vertellen en het zal je niet ontgaan: er staat een droog stuk hout, ongeveer een vaam boven de grond hetzij van een eik hetzij van een pijnboom. Dat rot niet door regen en twee witte stenen staan aan weerszijden daarvan er tegenaan gedrukt keerpaal bij paardenraces 8

59 ἐν ξυνοχῇσιν ὁδοῦ, λεῖος2 δ' ἱππόδρομος3 ἀμφὶς4 ἤ τευ σῆμα βροτοῖο6 πάλαι κατατεθνηῶτος, ἢ τό γε νύσσα7 τέτυκτο ἐπὶ8 προτέρων ἀνθρώπων, καὶ νῦν τέρματ' ἔθηκε ποδάρκης δῖος Αχιλλεύς. τῷ σὺ μάλ' ἐγχρίμψας9 ἐλάαν0 σχεδὸν ἅρμα καὶ ἵππους, αὐτὸς δὲ κλινθῆναι ἐϋπλέκτῳ2 ἐνὶ δίφρῳ ἦκ'3 ἐπ' ἀριστερὰ4 τοῖιν ἀτὰρ τὸν δεξιὸν ἵππον κένσαι6 ὁμοκλήσας7, εἶξαί8 τέ οἱ ἡνία9 χερσίν. ἐν νύσσῃ δέ τοι ἵππος ἀριστερὸς ἐγχριμφθήτω, ὡς ἄν τοι πλήμνη20 γε δοάσσεται2 ἄκρον22 ἱκέσθαι συνοχή λεῖος ἱππόδρομος 4 ἀμφὶς = του =τινος 6 βρότος 7 νύσσα 8 ἐπί + gen. 9 ἐγχρίμπτω + dat. 0 = ἐλᾶν = ἐλάειν <--ἐλάω κλίνομαι 2 ἐΰπλεκτος 3 ἦκα 4 ἀριστερός τοῖιν 6 κεντέω 7 ὁμοκλάω 8 εἰκω 9 ἡνία τά 20 πλήμνη 2 δοάσσεμαι 22 ἄκρον samenkomst, keerpunt (waar heenweg verandert in terugweg) glad renbaan eromheen mens eindpaal ten tijde van strijken langs mennen; hier inf. pro imp. zich leunen goed gevlochten een beetje linker dualis dat. gen. met de zweep aandrijven luid schreeuwen wijken, laten vieren de teugels naaf schijnen de rand

60 340. op het keerpunt van de weg en een gladde paardenrenbaan loopt rond hetzij een grafteken van een sterveling, die al lang dood is, of rond wat als keerpunt gemaakt was ten tijde van eerdere mensen en nu heeft de snelvoetige, stralende Achilleus dat tot keerpunt gemaakt. Zeer dicht daarlangs moet je strijken en je paard en wagen in de buurt daarvan voort drijven en 34. zelf moet je in de goedgevlochten wagenbak zacht naar links van hen beide buigen. Maar het rechter paard moet je met een luide kreet aanvuren en de teugels in je handen voor hem laten vieren. Bij het keerpunt moet je linker paard daarlangs strijken, zodat jou de naaf van het goed gemaakte wiel schijnt te komen tot de rand daarvan. De Garamanten van 000 voor Chr. hadden al strijdwagens 60

61 κύκλου ποιητοῖο λίθου δ' ἀλέασθαι2 ἐπαυρεῖν3, μή πως ἵππους τε τρώσῃς4 κατά θ' ἅρματα ἄξῃς χάρμα6 δὲ τοῖς ἄλλοισιν, ἐλεγχείη7 δὲ σοὶ αὐτῷ ἔσσεται ἀλλὰ, φίλος, φρονέων πεφυλαγμένος εἶναι. εἰ γάρ κ' ἐν νύσσῃ γε παρεξελάσῃσθα 8διώκων, οὐκ ἔσθ' ὅς κέ σ' ἕλῃσι μετάλμενος9 οὐδὲ παρέλθῃ, οὐδ' εἴ κεν μετόπισθεν0 Αρίονα δῖον ἐλαύνοι Αδρήστου ταχὺν ἵππον, ὃς ἐκ θεόφιν2 γένος ἦεν, ἢ τοὺς Λαομέδοντος3, οἳ ἐνθάδε γ' ἔτραφεν4 ἐσθλοί. Ως εἰπὼν Νέστωρ Νηλήϊος ἂψ ἐνὶ χώρῃ ἕζετ', ἐπεὶ ᾧ παιδὶ ἑκάστου πείρατ'6 ἔειπε. Μηριόνης δ' ἄρα πέμπτος ἐΰτριχας7 ὁπλίσαθ'8 ἵππους. ποιητός ἀλέομαι pseudo. sig. aor. ἀλέασθαι 3 ἐπαυρίσκομαι + gen. 4 τρώω 2 stevig gemaakt vermijden raken verwonden κατὰ.. ἄγνυμι breken (in stukken) χάρμα τό (reden tot) vreugde 7 ἐλεγχείη (reden tot) verwijt 8 παρεξελάω voorbij rijden 9 μετάλλομαι narennen aor. μετάλμενος: komt alleen als part. voor. 0 μετόπισθεν van achteren Ἄδρηστος Adrastos was de enige van de Zeven tegen Thebe die levend ontkwam en dat door het paard Arion, dat Poseidon als eerste gevleugelde paard bij de Erinys had. 2 θεόφιν = θεοῦ 3 Λαομέδων zoon van Ilos, vader van Priamos 4 = ἐτράφησαν ἂψ terug 6 πεῖραρ τό eind,, doel, beslissing, detail 7 εὔθριξ met lange manen 8 ὁπλίζομαι optuigen 6 6

62 30. Voorkom het die steen te raken, opdat je je paarden geenszins verwondt en de wagen in stukken breekt. Het zal reden tot vreugde (pregnant) zijn voor anderen, maar voor jouzelf een verwijt. Kom op, lieve jongen, wees verstandig op je hoede. Als jij namelijk bij het keerpunt gepasseerd zult zijn je paarden voortdrijvend, 3. zal er niemand zijn, die jou zal achterhalen achter je aangegaan en ook niet zal er iemand zijn, die jou zal passeren (parallellie en omissio), zelfs niet als iemand de stralende Arion achter je aan zal drijven, het snelle paard van Adrastos, dat qua geslacht van de goden afstamde, of de hengsten van Laomedon, die hier als voortreffelijke paarden zijn opgegroeid Na zo gesproken te hebben zette zich Nestor, Neleus zoon, weer op zijn plaats, nadat hij zijn zoon de details van ieder ding had verteld. Meriones dan als vijfde maakte zijn paarden met mooie manen gereed. EF Arion, een arabier 62

63 ἂν δ' ἔβαν ἐς δίφρους, ἐν δὲ κλήρους2 ἐβάλοντο πάλλ'3 Αχιλεύς, ἐκ δὲ κλῆρος θόρε4 Νεστορίδαο Αντιλόχου μετὰ τὸν δ' ἔλαχε κρείων Εὔμηλος τῷ δ' ἄρ' ἐπ'6 Ατρεΐδης δουρὶ7 κλειτὸς8 Μενέλαος, τῷ δ' ἐπὶ Μηριόνης λάχ' ἐλαυνέμεν ὕστατος αὖτε Τυδεΐδης ὄχ'9 ἄριστος ἐὼν λάχ' ἐλαυνέμεν ἵππους. στὰν0 δὲ μεταστοιχί, σήμηνε2 δὲ τέρματ'3 Αχιλλεὺς τηλόθεν4 ἐν λείῳ πεδίῳ παρὰ δὲ σκοπὸν εἷσεν6 ἀντίθεον Φοίνικα ὀπάονα7 πατρὸς ἑοῖο, ὡς μεμνέῳτο8 δρόμους καὶ ἀληθείην ἀποείποι. Οἳ δ' ἅμα πάντες ἐφ' ἵπποιιν μάστιγας9 ἄειραν, πέπληγόν20 θ' ἱμᾶσιν, ὁμόκλησάν τ' ἐπέεσσιν = ἀνὰ.. ἔβησαν κλῆρος 3 πάλλω 4 θρώσκω, aor.ἔθορον λαγχάνω, aor. ἔλαχον 6 ἐπὶ + dat. 7 δόρυ, δουρός τό 8 κλειτός 9 ὄχα + adv. 0 = ἔστησαν μεταστοιχί 2 σημαίνω 3 τέρμα τό 4 τηλόθεν σκοπός 6 παρά..ἵζω 7 ὀπάων 8 μιμνῄσκομαι quantitatis 9 μάστιξ 20 πλήσσω πέπληγόν them. aor lot schudden springen door het lot aangewezen worden bij, na; hier in postpositie lans heerlijk, beroemd verreweg op een rij aangeven eind, keerpunten in de verte, verweg opzichter doen zitten naast volgeling zich herinneren; perf. = praes.; μεμνέῳτο: metathesis zweep slaan

64 Zij gingen op de wagenbak staan en zij wierpen voor zich de loten (vaak in een helm). Achilleus schudde en het lot van Nestors zoon Antilochos sprong eruit. 36. Na hem werd de heerser Eumelos door het lot aangewezen. Na hem dan Atreus' zoon, de door de lans beroemde Menelaos en daarna werd werd Meriones aangewezen om te mennen. Als laatste op zijn beurt werd Tydeus' zoon, die verreweg de beste was, aangewezen om zijn paarden te drijven. Zij gingen op een rij staan en 370. Achilleus wees de doelen aan ver weg in de vlakke vlakte en hij deed ernaast als opzichter de tegen de goden opwegende Phoinix, volgeling van zijn vader, zitten, opdat hij zich de ren zou herinneren en de waarheid zou vertellen. Zij hieven allen tegelijk bij de paarden hun zwepen en sloegen hen met hun zwepen en schreeuwden luid met Wagenmenners van vierspannen 64

65 ἐσσυμένως οἳ δ' ὦκα2 διέπρησσον3 πεδίοιο νόσφι4 νεῶν ταχέως ὑπὸ δὲ στέρνοισι κονίη6 ἵστατ' ἀειρομένη ὥς τε νέφος ἠὲ θύελλα7, χαῖται8 δ' ἐρρώοντο9 μετὰ πνοιῇς0 ἀνέμοιο. ἅρματα δ' ἄλλοτε μὲν χθονὶ πίλνατο πουλυβοτείρῃ2, ἄλλοτε δ' ἀΐξασκε3 μετήορα4 τοὶ δ' ἐλατῆρες ἕστασαν ἐν δίφροισι, πάτασσε6 δὲ θυμὸς ἑκάστου νίκης ἱεμένων7 κέκλοντο8 δὲ οἷσιν ἕκαστος ἵπποις, οἳ δ' ἐπέτοντο9 κονίοντες20 πεδίοιο. 'Αλλ' ὅτε δὴ πύματον 2τέλεον22 δρόμον ὠκέες ἵπποι ἂψ ἐφ' ἁλὸς πολιῆς23, τότε δὴ ἀρετή γε ἑκάστου ἐσσυμένως ὦκα 3 διαπρήσσω + gen. 4 νόσφι + gen. στέρνον τό 6 κονίη 7 θύελλα 8 χαῖται 9 ῥώομαι 0 πνοιή πίλναμαι + dat. 2 πουλυβότειρη 3 ἀίσσω 4 μετήορος ἐλατήρ 6 πατάσσω 7 ἵεμαι + gen. 8 κέλομαι + dat. them. aor. met redupl. κέκλομην 9 πέτομαι + gen. loc. 20 κονίω 2 πύματος 22 τελέω 23 πολιός 2 6 snel, gejaagd snel de weg afleggen door ver van borst stof stormvlaag de haren wapperen het blazen naderen velen voedend snellen zwevend menner kloppen verlangen naar bevelen vliegen door stof opwerpen uiterst voltooien grijs

66 woorden in hun haast. 37. Zij legden snel hun weg af door de vlakte senl weg van de schepen.onder hun borst verhief zich stof, zich verheffend als nevel of een stormvlaag en de manen wapperden met het blazen van de wind. Nu eens naderden de wagens de velen voedende aarde 380. en dan weer sprongen die omhoog zodat zij zweefden/ in de lucht. De menners stonden in de wagenbakken en van een ieder klopte het hart, omdat ze naar de overwinning verlangden. Zij spoorden ieder hun paarden aan en zij vlogen stof opwerpend door de vlakte. Maar toen dan de snelle paarden het laatste deel van hun race aflegden 38. terug naar de grijze zee, toen dan bleek ieders deugd, tweespan van Philippos 66

67 φαίνετ', ἄφαρ δ' ἵπποισι τάθη2 δρόμος ὦκα δ' ἔπειτα αἳ Φηρητιάδαο3 ποδώκεες ἔκφερον ἵπποι. τὰς δὲ μετ'4 ἐξέφερον Διομήδεος ἄρσενες ἵπποι Τρώϊοι6, οὐδέ τι πολλὸν ἄνευθ'7 ἔσαν, ἀλλὰ μάλ' ἐγγύς αἰεὶ γὰρ δίφρου ἐπιβησομένοισιν8 ἐΐκτην9, πνοιῇ0 δ' Εὐμήλοιο μετάφρενον εὐρέε τ' ὤμω2 θέρμετ' 3 ἐπ' αὐτῷ γὰρ κεφαλὰς καταθέντε4 πετέσθην. καί νύ κεν ἢ παρέλασσ' ἢ ἀμφήριστον6 ἔθηκεν, εἰ μὴ Τυδέος υἷϊ κοτέσσατο7 Φοῖβος Απόλλων, ὅς ῥά οἱ ἐκ χειρῶν ἔβαλεν μάστιγα φαεινήν. τοῖο δ' ἀπ' ὀφθαλμῶν χύτο8 δάκρυα χωομένοιο, οὕνεκα9 τὰς μὲν ὅρα ἔτι καὶ20 πολὺ μᾶλλον ἰούσας, ἄφαρ onmiddellijk τείνω, τάθην spannen, een ren spannen/beginnen 3 Φηρητιάδης Eumelos, de kleinzoon van Feres 4 postpositie ἄρσην mannelijk 6 Τρώϊος Trojaans 7 ἄνευθε ver verwijderd 8 ἐπιβαίνω + gen. stappen op 9 ἔοικα + dat. lijken op 0 πνοίη adem μετάφρενον τό rug 2 ὦμος schouder, schoft 3 θέρμω verwarmen 4 κατατίθημι neerleggen παρελάω voorbijrijden 6 ἀμφήριστος betwist (wie het eerste is) 7 κοτέω + dat. wrokken op 8 χέω gieten aor. medium met passieve betekenis χύτο 9 οὕνεκα omdat 20 καὶ nog 2 67

68 maar onmiddellijk werd door de paarden de ren gestrekt/renden de paarden in gestrekte draf. Snel daarna brachten de snelvoetige merries van Eumelos hem weg. Hem achterna sleurden Diomedes' Trojaanse merries de wagen weg en geenszins waren ze ver weg, maar zeer dichtbij Immers altijd leek het erop, dat zij beide op de wagenbak hun voeten zouden zetten/ zij leken op paarden, die hun voeten op de wagenbak zouden zetten en door hun adem werden Eumelos' rug en brede schouders warm. Want hun hoofd op hem gelegd hebbend vlogen zij. Zij zouden hetzij hem voorbijgerend zijn of het (de finish) betwistbaar gemaakt hebben, als niet Phoibos Apollo wrok gekoesterd zou hebben tegen Tydeus' zoon, 39. Phoibos, die hem dan zijn schitterende zweep uit de handen geworpen had. Uit zijn ogen stroomden tranen van woede, omdat hij hen/die van Diomedes nog veel meer/ijveriger zag gaan, maar die van hem werden tegengehouden, modern sulkyrennen 68

69 οἳ δέ οἱ ἐβλάφθησαν ἄνευ κέντροιο2 θέοντες. οὐδ' ἄρ' Αθηναίην ἐλεφηράμενος3 λάθ' Απόλλων Τυδεΐδην, μάλα δ' ὦκα μετέσσυτο4 ποιμένα λαῶν, δῶκε δέ οἱ μάστιγα, μένος δ' ἵπποισιν ἐνῆκεν ἣ δὲ μετ' Αδμήτου υἱὸν κοτέουσ' ἐβεβήκει6, ἵππειον δέ οἱ ἦξε θεὰ ζυγόν7 αἳ δέ οἱ ἵπποι ἀμφὶς8 ὁδοῦ δραμέτην9, ῥυμὸς0 δ' ἐπὶ γαῖαν ἐλύσθη. αὐτὸς δ' ἐκ δίφροιο παρὰ τροχὸν2 ἐξεκυλίσθη3, ἀγκῶνάς4 τε περιδρύφθη στόμα τε ῥῖνάς6 τε, θρυλίχθη7 δὲ μέτωπον8 ἐπ' ὀφρύσι9 τὼ δέ οἱ ὄσσε δακρυόφι20 πλῆσθεν, θαλερὴ δέ οἱ ἔσχετο φωνή. Τυδεΐδης δὲ παρατρέψας ἔχε μώνυχας ἵππους, βλάπτω κέντρον 3 ἐλεφαίρομαι 4 μετασεύομαι μετέσσυτο μένος τό 6 (βαίνω) ἐβεβήκει 7 ζυγόν 8 ἀμφὶς + gen. 9 τρέχω, ἔδραμον 0 ῥυμὸς ἐλύομαι 2 τροχóς tegenhouden zweep bedriegen achter iem aangaan ἐκκυλíνδομαι ἀγκών περιδρύπτομαι eruit rollen arm opengeschuurd worden vuur, kracht, bezieling was op weg (pl.perf.) juk aan weerszijden van rennen disselboom zich buigen wiel 6 ῥίς, ῥινός neus 7 θρυλίσσω stuk stoten μέτωπον ὀφρύς voorhoofd wenkbrauw = ἐπλήσθησαν 69

70 zonder prikkel rennend. Maar niet dan ontging het Athene, 400. dat Apollo Tydeus' zoon bedroog, maar zeer snel ging zij achter de herder van het krijgsvolk aan en ze gaf hem zijn zweep en ze bezorgde de paarden vuur. Daarna was zij vol wrok achter Admetos' zoon aan en de godin brak zijn paardenjuk. Zijn beide merries renden aan weerszijden van de weg en de dissel boog zich tegen de aarde. 40. Zelf rolde/tuimelde hij uit de wagenbak langs het wiel en hij werd opengeschuurd wat betreft zijn armen en mond en neus en hij stootte zijn voorhoofd kapot bij zijn wenkbrauwen. Zijn beide ogen vulden zich met tranen en zinj krachtige stem stokte. Tydeus' zoon had zijn beide eenhoevige paarden er langs gemend, ver van de rest weggespromgen. crash 70

71 πολλὸν τῶν ἄλλων ἐξάλμενος ἐν γὰρ Αθήνη ἵπποις ἧκε μένος καὶ ἐπ' αὐτῷ κῦδος ἔθηκε. τῷ δ' ἄρ' ἐπ' Ατρεΐδης εἶχε ξανθὸς Μενέλαος. Αντίλοχος δ' ἵπποισιν ἐκέκλετο πατρὸς ἑοῖο ἔμβητον2 καὶ σφῶϊ3 τιταίνετον4 ὅττι τάχιστα. ἤτοι μὲν κείνοισιν ἐριζέμεν οὔ τι κελεύω Τυδεΐδεω ἵπποισι δαΐφρονος6, οἷσιν Αθήνη νῦν ὤρεξε7 τάχος καὶ ἐπ' αὐτῷ κῦδος8 ἔθηκεν ἵππους δ' Ατρεΐδαο κιχάνετε9, μὴ δὲ λίπησθον, καρπαλίμως0, μὴ σφῶϊν ἐλεγχείην καταχεύῃ Αἴθη θῆλυς ἐοῦσα τί ἢ λείπεσθε, φέριστοι2 ὧδε γὰρ ἐξερέω, καὶ μὴν τετελεσμένον ἔσται οὐ σφῶϊν κομιδὴ3 παρὰ Νέστορι ποιμένι λαῶν ἔσσεται, αὐτίκα δ' ὔμμε κατακτενεῖ ὀξέϊ χαλκῷ, αἴ κ' ἀποκηδήσαντε4 φερώμεθα χεῖρον ἄεθλον. ἀλλ' ἐφομαρτεῖτον καὶ σπεύδετον ὅττι τάχιστα ταῦτα δ' ἐγὼν αὐτὸς τεχνήσομαι6 ἠδὲ νοήσω ἐξάλλομαι eruit springen 2 ἐμβαίνω erop stappen, zich reppen σφῶϊ, dualis nom./acc. τιταίνω ἐρίζω + dat. 6 δαΐφρων 7 ὀρέγω 8 κῦδος τό 9 κιχάνω 0 καρπαλίμως ἐλεγχείη 2 φέριστος 3 κομιδή 4 ἀποκηδέω ἐφομαρτέω 6 τεχνάομαι jullie beiden trekken (τὸ ἅρμα) twisten, strijden met kloekmoedig verlenen roem achterhalen snel smaad, schande beste verzorging nalatig zijn meegaan listig bedenken

72 40. Want Athene had vurigheid in de paarden gezonden en roem aan hem verleend. Na hem dan hield/mende Atreus zoon de blonde Menelaos zijn paarden. Antilochos spoorde de paarden van zijn vader aan. "Ook jullie beiden moeten je reppen en trekt beiden de wagen zo snel mogelijk. 4. Heus geenszins beveel ik jullie met die daar te wedijveren, de paarden van de kloekmoedige Tydeus' zoon, aan wie Athene nu snelheid heeft gegeven en aan hem heeft ze roem verleend. Haalt Atreus'zoons paarden in en blijft niet achter, snel, 420. opdat Aithè als merrie geen smaad over u beiden uitstort. Waarom toch blijven jullie achter, besten? Want ik zal het jullie als volgt vertellen en werkelijk dat zal vervuld zijn: jullie zullen geen verzorging bij Nestor, de herder van het krijgsvolk, hebben, maar hij zal jullie onmiddellijk met scherp brons doden, als wij door nalatigheid een mindere kampprijs met ons zullen nemen. 42.Wel gaat beiden mee (met hen) en haast je zo snel mogelijk; dit zal ik zelf sluw bewerken en ik zal erop bedacht zijn op een smalle tweespanrace 72

73 στεινωπῷ ἐν ὁδῷ παραδύμεναι2, οὐδέ με λήσει. Ως ἔφαθ', οἳ δὲ ἄνακτος ὑποδείσαντες ὁμοκλὴν3 μᾶλλον ἐπιδραμέτην4 ὀλίγον χρόνον αἶψα δ' ἔπειτα στεῖνος ὁδοῦ κοίλης6 ἴδεν Αντίλοχος μενεχάρμης7. ῥωχμὸς8 ἔην γαίης, ᾗ χειμέριον ἀλὲν ὕδωρ ἐξέρρηξεν ὁδοῖο, βάθυνε9 δὲ χῶρον ἅπαντα τῇ0 ῥ' εἶχεν Μενέλαος ἁματροχιὰς ἀλεείνων2. Αντίλοχος δὲ παρατρέψας3 ἔχε μώνυχας ἵππους ἐκτὸς4 ὁδοῦ, ὀλίγον δὲ παρακλίνας ἐδίωκεν. Ατρεΐδης δ' ἔδεισε καὶ Αντιλόχῳ ἐγεγώνει Αντίλοχ' ἀφραδέως6 ἱππάζεαι7, ἀλλ' ἄνεχ'8 ἵππους στεινωπὸς γὰρ ὁδός, τάχα δ' εὐρυτέρη παρελάσσαι9 μή πως ἀμφοτέρους δηλήσεαι20 ἅρματι κύρσας2. Ως ἔφατ', Αντίλοχος δ' ἔτι καὶ πολὺ μᾶλλον ἔλαυνε στεινωπός παραδύω, -δύμεναι 3 ὁμοκλή 4 ἐπιτρέχω στεῖνος τό 6 κοῖλος 7 μενεχάρμης 8 ῥωχμός 9 βαθύνω 0 τῇ ἁματροχιή 2 ἀλεείνω 3 παρατρέπω 4 ἐκτός + gen. γέγωνα 6 ἀφραδέως 7 ἱππάζομαι 8 ἀνέχω 9 παρελαύνω 20 δηλέομαι 2 κύρω 2 73 nauw listig voorbijgaan luid geschreeuw, bedreiging voortsnellen engste hol in de strijd stand houdend spleet verdiepen, uithollen daarlangs botsing vermijden langsmennen buiten schreeuwen (perf. met praes.betekenis) onbezonnen mennen terughouden voorbijrijden schade berokkenen stoten op

74 weg voorbijglippen en het zal mij niet ontgaan. Zo sprak hij en zij uit angst voor het geschreeuw van hun heer renden korte tijd heviger; snel daarna 430. zag Antilochos, die in de strijd stand houdt, een engte in de holle weg. Er was een spleet in de grond, waarlangs winterwater verzameld (een stuk) uit de weg weggebroken had en heel de plek had uitgehold; daarlangs mende Menelaos zijn paarden een botsing vermijdend. 43. Antilochos had zijn eenhoevige paarden voorbij gemend buiten de weg en na hen een weinig terzijde te hebben gemend bleef hij jagen. Atreus' zoon schrok en schreeuwde tegen Antilochos: "Antilochos, jij ment onbezonnen, maar houd je paarden in; de weg is immers smal en dadelijk is hij breder om voorbij te rijden; pas op, dat je niet ons beiden schade berokkent door met jouw wagen op mijn wagen te botsen. " 440. Zo sprak hij, maar Antilochos reed met nog meer inzet, terwijl hij 74

75 44 40 κέντρῳ ἐπισπέρχων2 ὡς οὐκ ἀΐοντι3 ἐοικώς. ὅσσα δὲ δίσκου οὖρα4 κατωμαδίοιο πέλονται6, ὅν τ' αἰζηὸς7 ἀφῆκεν ἀνὴρ πειρώμενος ἥβης8, τόσσον ἐπιδραμέτην αἳ δ' ἠρώησαν9 ὀπίσσω0 Ατρεΐδεω αὐτὸς γὰρ ἑκὼν μεθέηκεν ἐλαύνειν μή πως συγκύρσειαν2 ὁδῷ ἔνι3 μώνυχες ἵπποι, δίφρους τ' ἀνστρέψειαν4 ἐϋπλεκέας, κατὰ δ' αὐτοὶ ἐν κονίῃσι πέσοιεν ἐπειγόμενοι περὶ νίκης. τὸν καὶ νεικείων6 προσέφη ξανθὸς Μενέλαος Αντίλοχ' οὔ τις σεῖο7 βροτῶν ὀλοώτερος8 ἄλλος ἔρρ'9, ἐπεὶ οὔ σ' ἔτυμόν20 γε φάμεν πεπνῦσθαι2 Αχαιοί. κέντρον ἐπισπέρχω 3 ἀΐω 4 οὖρον κατωμάδιος 6 πέλομαι 7 αἰζηός 8 ἡβη 9 ἐρωέω 0 ὀπίσσω + gen. μεθίημι 2 συγκύρω 3 postpositie 4 ἀναστρέφω ἐπειγομαι περί + gen. 6 νεικείω 7 = σοῦ 8 ὀλοóς 9 ἔρρω 20 ἔτυμον 2 πεπνύμαι 2 7 zweep voortjagen horen werpafstand met hoog opgeheven arm geslingerd zijn volwassen kracht rusten, achterblijven achter ophoouden te samenbotsen op de kop zetten jagen, hunkeren naar schimpen verderfelijk zich wegscheren werkelijk verstandig

76 hen voortjoeg met een zweep, alsof hij hem niet leek te horen.. Zo ver als de werpafstanden zijn van een met hoog opgeheven arm geslingerde discus, die een volwassen man heeft geslingerd zijn jeugdige kracht proberend, zover renden zij voort. De merries van Menelaos bleven achter. 44. Hijzelf immers liet het met opzet na hen voort te drijven, opdat de eenhoevige paarden niet zouden botsen en de goedgevlochten wagens zouden omgooien en zij zelf neer zouden vallen in het staf hunkerend naar de overwinning. Tot hem ook schimpend zei de blonde Menelaos: 40. "Antilochos, geen sterveling is verderfelijker dan jij. Scheer je weg, aangezien wij Achaiers, toch al werkelijk niet dachten dat je verstandig was. 76

77 4 460 ἀλλ' οὐ μὰν οὐδ' ὧς2 ἄτερ3 ὅρκου οἴσῃ ἄεθλον. Ως εἰπὼν ἵπποισιν ἐκέκλετο4 φώνησέν τε μή μοι ἐρύκεσθον μὴ δ' ἕστατον ἀχνυμένω6 κῆρ. φθήσονται7 τούτοισι πόδες καὶ γοῦνα8 καμόντα9 ἢ ὑμῖν ἄμφω γὰρ ἀτέμβονται0 νεότητος. Ως ἔφαθ', οἳ δὲ ἄνακτος ὑποδείσαντες ὁμοκλὴν μᾶλλον ἐπιδραμέτην, τάχα δέ σφισιν ἄγχι2 γένοντο. Αργεῖοι δ' ἐν ἀγῶνι3 καθήμενοι εἰσορόωντο ἵππους τοὶ δὲ πέτοντο4 κονίοντες πεδίοιο. πρῶτος δ' Ιδομενεὺς Κρητῶν ἀγὸς6 ἐφράσαθ'7 ἵππους ἧστο8 γὰρ ἐκτὸς ἀγῶνος ὑπέρτατος9 ἐν περιωπῇ20 τοῖο δ' ἄνευθεν2 ἐόντος ὁμοκλητῆρος22 ἀκούσας = μὴν οὐδ ὧς 3 ἄτερ + gen. 4 κέλομαι, ἐκέκλετο + dat. ἐρύκομαι 6 ἄχνυμαι 7 φθάνω, φθήσομαι + ncp 8 γόνυ τό, γουνός 9 κάμνω, ἔκαμον 0 ἀτέμβομαι νεότης, -τητος 2 ἄγχι 3 ἀγών 4 πέτομαι + gen. loc. κονίω 6 ἀγός ὁ 7 φράζομαι 8 ἧμαι 9 ὑπέρτατος 20 περιωπή 2 ἄνευθεν 22 ὁμοκλητήρ 2 77 toch niet zonder bevelen dralen bedroefd zijn eerder knie moe worden missen jeugd dichtbij vergadering, (kring van ) toeschouwers vliegen door stof opwerpen leider waanemen zitten hoogst uitkijk ver weg luide roeper

78 Maar jij zult toch werkelijk niet zonder eed de kampprijs met je meenemen. Na zo gesproken te hebben vuurde hij zijn paarden aan en zei: Jullie beiden moeten mij niet dralen en bedroefd in het hart staan. 4. Hun benen en knieën zullen eerder vermoeid raken dan die van jullie. Want beiden missen de jeugd. Zo sprak hij en uit angst voor de aansporing van hun heer renden zij ijveriger en snel kwamen ze bij hen in de buurt.de Grieken zittend in een kring van schouwers probeerden de paarden te ontwaren Zij vlogen stof opwerpend in de vlakte. Als eerste bemerkte Idomeneus, de leider der Kretenzers, de paarden, want hij zat buiten de kring zeer hoog op een uitkijkpost. Toen hij het geschreeuw van hem, die ver weg was, vlakte van Troje 78

79 ἔγνω, φράσσατο δ' ἵππον ἀριπρεπέα2 προὔχοντα3, ὃς τὸ μὲν ἄλλο τόσον φοῖνιξ4 ἦν, ἐν δὲ μετώπῳ λευκὸν σῆμα τέτυκτο περίτροχον6 ἠΰτε μήνη7. στῆ δ' ὀρθὸς καὶ μῦθον ἐν Αργείοισιν ἔειπεν ὦ φίλοι Αργείων ἡγήτορες ἠδὲ μέδοντες8 οἶος ἐγὼν ἵππους αὐγάζομαι9 ἦε καὶ ὑμεῖς ἄλλοι μοι δοκέουσι παροίτεροι0 ἔμμεναι ἵπποι, ἄλλος δ' ἡνίοχος ἰνδάλλεται2 αἳ δέ που αὐτοῦ3 ἔβλαβεν4 ἐν πεδίῳ, αἳ κεῖσέ γε φέρτεραι6 ἦσαν ἤτοι γὰρ τὰς πρῶτα ἴδον περὶ τέρμα7 βαλούσας8, νῦν δ' οὔ πῃ δύναμαι ἰδέειν πάντῃ δέ μοι ὄσσε9 Τρωϊκὸν ἂμ πεδίον παπταίνετον20 εἰσορόωντι φράζομαι ἀριπρεπής 3 προέχω 4 φοῖνιξ τεύχω 6 περίτροχος 7 μήνη 8 μέδων 9 αὐγάζομαι 0 παροίτερος ἡνίοχος 2 ἰνδάλλομαι 3 αὐτοῦ 4 βλάπτω κεῖσε 6 φέρτερος 7 τέρμα το 8 βάλλω 9 ὄσσε τω 20 παπταίνω 2 79 bemerken zeer schitterend voorop liggen roodbruin maken; perf. med. zijn rond volle maan heerser duidelijk zien voorop wagenmenner verschijnen ter plekke; nader beschreven door πεδίῳ tegenhouden gindsheen beter doel, grens zwenken beide ogen; dualis blikken, loeren

80 vernomen had, dat voorop lag, 46. dat voor de rest zover roodbruin was, maar op het voorhoofd was een wit teken, rond evenals de volle maan. Hij ging rechtop staan en sprak onder de Grieken het woord: Geliefde leiders en aanvoerders der Grieken, zie ík alleen de paarden of ook jullie? 470. Andere paarden schijnen mij toe voorop te liggen en een andere wagenmenner verschijnt. Zijn merries zijn, dunkt me, tegengehouden in de vlakte, die merries die gindsheen/op de heenweg toch beter waren. Want werkelijk ik zag hoe zij voorop rond het doel keerden, maar nu kan ik ze nergens zien. 47. Alle kanten op blikken mijn beide ogen door de Trojaanse vlakte, terwijl ik naar hen uitkijk. 80

81 ἦε τὸν ἡνίοχον φύγον ἡνία2, οὐδὲ δυνάσθη3 εὖ σχεθέειν4 περὶ τέρμα καὶ οὐκ ἐτύχησεν ἑλίξας6 ἔνθά μιν ἐκπεσέειν ὀΐω σύν θ' ἅρματα ἆξαι7, αἳ δ' ἐξηρώησαν8, ἐπεὶ μένος9 ἔλλαβε θυμόν. ἀλλὰ ἴδεσθε καὶ ὔμμες0 ἀνασταδόν οὐ γὰρ ἔγωγε εὖ διαγιγνώσκω δοκέει δέ μοι ἔμμεναι ἀνὴρ Αἰτωλὸς2 γενεήν3, μετὰ δ' Αργείοισιν ἀνάσσει Τυδέος ἱπποδάμου4 υἱὸς κρατερὸς Διομήδης. Τὸν δ' αἰσχρῶς ἐνένιπεν Οϊλῆος ταχὺς Αἴας Ιδομενεῦ, τί πάρος6 λαβρεύεαι 7 αἳ δέ τ' ἄνευθεν ἵπποι ἀερσίποδες8 πολέος9 πεδίοιο δίενται20. οὔτε νεώτατός ἐσσι μετ' Αργείοισι τοσοῦτον, οὔτέ τοι ὀξύτατον κεφαλῆς ἐκδέρκεται2 ὄσσε ἀλλ' αἰεὶ μύθοις λαβρεύεαι οὐδέ τί σε χρὴ ἦε ἡνιά τά 3 = ἐδύνατο 4 ἔχω, σχέθον τυγχάνω, ἐτύχησε 6 ἑλίσσω 7 συνάγνυμι 8 ἐξερωέω 9 μένος το 0 = ὑμεῖς ἀνασταδόν 2 Αἰτωλός 3 γενεή 4 ἱππόδαμος ἐνίσσω, aor. ἐνενιπεν 6 πάρος 7 λαβρευóμαι 8 ἀερσιπός 9 πολύς, gen.. πολεóς 20 δίεμαι + gen.loc. 2 ἐκδέρκομαι 2 8 of teugels sturen treffen, succes hebben; hier met ncp draaien verbrijzelen op hol slaan aandrang, onstuimigheid oprijzend Aitoliër afkomst paarden bedwingend berispen voorheen, voor je beurt ;pleonastisch voorbarig spreken, zwetsen de benen hoog heffend, dravend veel, groot snellen door kijken uit

82 Of de teugels zijn de wagenmenner ontglipt en niet kon hij ze goed mennen rond het doel en heeft hij ze niet met succes gekeerd. Ik denk, dat hij daar uit de wagen gevallen is en dat hij zijn wagen verbrijzeld heeft en zij zijn op hol geslagen, toen vurigheid hun hart had gegrepen. 48. Maar ziet ook jullie opstaand. Want niet onderscheid ik het goed. Het schijnt mij toe een Aitoliër van geslacht te zijn en hij heerst onder de Argivers, de zoon van de paarden bedwingende Tydeus, de krachtige Diomedes." Hem berispte smadelijk Oileus' zoon de snelle Aiax: 490. "Idomeneus, waarom zwets je voorbarig. Zij, die merries, snellen dravend ver van de stad door de vlakte. Noch ben je zozeer de jongste onder de Grieken noch kijken jouw ogen het scherpst uit je hoofd; altijd echter uit je je woorden voor je beurt; geenszins echter moet jij zwetser zijn. Russische munt ter ere van de Olympische spelen van 980 in Moskou. 82

83 λαβραγόρην ἔμεναι πάρα2 γὰρ καὶ ἀμείνονες ἄλλοι. ἵπποι δ' αὐταὶ ἔασι3 παροίτεραι4, αἳ τὸ πάρος περ, Εὐμήλου, ἐν δ' αὐτὸς ἔχων εὔληρα6 βέβηκε7. Τὸν δὲ χολωσάμενος8 Κρητῶν9 ἀγὸς0 ἀντίον ηὔδα2 Αἶαν, νεῖκος3 ἄριστε, κακοφραδὲς4 ἄλλά τε πάντα δεύεαι6 Αργείων, ὅτι τοι νόος ἐστὶν ἀπηνής7. δεῦρό νυν ἢ τρίποδος περιδώμεθον8 ἠὲ λέβητος9, ἴστορα20 δ' Ατρεΐδην Αγαμέμνονα θείομεν2 ἄμφω, ὁππότεραι22 πρόσθ'23 ἵπποι, ἵνα γνώῃς24 ἀποτίνων2. λαβραγόρης = παρέασι πάρειμι 3 = εἰσί 4 zie vs. 47 Εὔμηλος voorbarig sprekend 2 εὔληρα τά ἐμβαίνω 8 χολόομαι + acc. 9 Κρῆται 0 ἀγός ἀντίον 2 αὐδάω 3 νεῖκος τό 4 κακοφραδής 6 7 Thessaliër, zoon van Alkestis en Admetos, gehuwd met Ifthime, zus van Penelope teugels stappen op boos zijn op Kretenzers aanvoerder tegen spreken scheldpartij onberaden τε anakolouth; i.p.v. verder met voc. komt nu de hoofdzin. δευóμαι + acc. + gen. onderdoen in iets voor iem. 7 ἀπηνής onvriendelijk, hard 8 περιδίδομαι, dual.e -μεθον + gen. wedden om 9 λέβης ketel 20 ἴστωρ getuige, scheidsrechter 2 τίθημι aanstellen; coni. aor. met korte themavoc. 22 ὁππότερος welk van beide 23 πρόσθε voorop 24 γίγνωσκω zijn les leren 2 ἀποτίνω zijn straf betalen 6 83

84 490. Want aanwezig zijn andere, die nog beter zijn. Juist de merries, die voorheen toch voor waren, liggen voorp, die van Eumèlos en hijzelf staat in de bak met de teugels in de hand. Tot hem sprak woedend de aanvoerder der Kretenzers ten antwoord: "Aiax, jij onverbeterlijke in het schelden, onberadene, in al het andere 49. doe je onder voor de Grieken, omdat jij een hard verstand hebt. Kom op nu, laten we hetzij wedden om een drievoet, of een ketel en laten we beiden Atreus' zoon Agamemnon tot scheidsrechter maken, welk van beide merriesspannen voorop ligt, opdat je je les leert, wanneer je betaalt." lebes 84

85 Ως ἔφατ', ὄρνυτο δ' αὐτίκ' Οϊλῆος ταχὺς Αἴας 00 χωόμενος χαλεποῖσιν ἀμείψασθαι ἐπέεσσι καί νύ κε δὴ προτέρω2 ἔτ' ἔρις3 γένετ' ἀμφοτέροισιν, εἰ μὴ Αχιλλεὺς αὐτὸς ἀνίστατο καὶ φάτο μῦθον μηκέτι νῦν χαλεποῖσιν ἀμείβεσθον4 ἐπέεσσιν, Αἶαν Ιδομενεῦ τε, κακοῖς, ἐπεὶ οὐδὲ ἔοικε. 0 καὶ δ' ἄλλῳ νεμεσᾶτον6 ὅτις7 τοιαῦτά γε ῥέζοι8. ἀλλ' ὑμεῖς ἐν ἀγῶνι9 καθήμενοι εἰσοράασθε ἵππους οἳ δὲ τάχ' αὐτοὶ ἐπειγόμενοι0 περὶ νίκης ἐνθάδ' ἐλεύσονται τότε δὲ γνώσεσθε ἕκαστος ἵππους Αργείων, οἳ δεύτεροι οἵ τε πάροιθεν. 0 Ως φάτο, Τυδεΐδης δὲ μάλα σχεδὸν ἦλθε διώκων, μάστι2 δ' αἰὲν ἔλαυνε κατωμαδόν3 οἳ δέ οἱ ἵπποι ὑψόσ'4 ἀειρέσθην ῥίμφα πρήσσοντε6 κέλευθον7. αἰεὶ δ' ἡνίοχον κονίης8 ῥαθάμιγγες9 ἔβαλλον, ὄρνυμαι προτέρω 3 ἔρις 4 ἀμειβομαι ἔοικε 6 νεμεσάω, dual. 7 = ὅστις 2 ῥέζω ἀγών 0 ἐπείγομαι περι + gen. ἔρχομαι, fut. ἐλεύσομαι 2 μάστις 3 κατωμάδον 4 ὑψόσε ῥίμφα 6 πρήσσω 7 κελεύθος 8 κονίη 9 ῥαθάμιγξ zich verheffen verder ruzie antwoorden het betaamt boos zijn op alwie; hier met potentialis in conditionele betekenis: als hij doen toeschouwers hunkeren naar zweep met hoog opgeheven arm hoog snel maken, afleggen weg stof druppel, spat

86 Zo sprak hij en onmiddellijk stond Oileus' zoon de snelle Aiax op 00. om in woede met boze woorden te antwoorden. En nu dan zou de twist voor beiden nog verder gegaan zijn, als niet Achilleus zelf opgestaan was en en een woord gesproken had: "Niet meer moeten jullie tweeën met boze woorden elkaar afwisselen, Aiax en Idomeneus, met kwade woorden, omdat dat geen pas heeft. 0. Jullie beiden zijn ook boos op een ander, als iemand zo toch zal handelen. Maar jullie moeten in de kring zitten en naar de paarden kijken. Zij zullen weldra hunkerend naar de overwinning hier komen. Dan zullen jullie ieder van de paarden van de Grieken te weten komen, welke tweede zijn en welke voorop liggen." 0. Zo sprak hij en Tydeus' zoon kwam zeer dichtbij voortjagend en altijd sloeg hij met hoog opgeheven arm met de zweep. Zijn paarden deden hoog het stof opdwarrelen, terwijl zij de weg snel aflegden. En alsmaar wierpen zij over de wagenmenner spatten stof, wagenrennen 86

87 20 ἅρματα δὲ χρυσῷ πεπυκασμένα2 κασσιτέρῳ3 τε ἵπποις ὠκυπόδεσσιν ἐπέτρεχον4 οὐδέ τι πολλὴ γίγνετ' ἐπισσώτρων ἁρματροχιὴ6 κατόπισθεν7 ἐν λεπτῇ8 κονίῃ τὼ δὲ σπεύδοντε9 πετέσθην. στῆ δὲ μέσῳ ἐν ἀγῶνι, πολὺς δ' ἀνεκήκιεν0 ἱδρὼς ἵππων ἔκ τε λόφων2 καὶ ἀπὸ στέρνοιο χαμᾶζε3. αὐτὸς δ' ἐκ δίφροιο χαμαὶ4 θόρε παμφανόωντος6, κλῖνε7 δ' ἄρα μάστιγα8 ποτὶ ζυγόν9 οὐδὲ μάτησεν20 ἴφθιμος Σθένελος, ἀλλ' ἐσσυμένως2 λάβ' ἄεθλον, δῶκε δ' ἄγειν ἑτάροισιν ὑπερθύμοισι22 γυναῖκα καὶ τρίποδ' ὠτώεντα23 φέρειν ὃ δ' ἔλυεν ὑφ' ἵππους. ἅρματα τά pl. πυκάζω 3 κασσίτερος 4 ἐπιτρέχω + dat. ἐπίσσωτρον 6 ἁρματροχίη 7 κατόπισθεν 8 λεπτός 9 σπεύδω 0 ἀνακηκίω ἵδρως 2 λόφος 3 χαμᾶζε 4 χαμαί θρώσκω, aor. ἔθορον 6 παμφανάω 7 κλίνω 8 μάστιξ 9 ζύγον 20 ματάω 2 ἐσσυμένως 22 ὑπέρθυμος 23 ὤτώεις 2 87 wagen bedekken tin voortsnellen achter velg spoor in het stof vanachteren fijn zich haasten opwellen zweet nek op de grond op de grond springen schitteren doen leunen zweep juk dralen snel. haastig zeer moedig met oren

88 en de wagen bedekt met goud en tin. snelde achter de snelvoetige paarden aan en geenszins waren er vanachteren veel sporen in het fijne stof. Zij vlogen vol haast. Hij bleef staan midden in de kring en veel zweet welde op van de nek van de paarden en van de borst (brachylogie) op de grond. 20. Hijzelf sprong van de schitterende wagenbak op de grond en zette, zo moet je weten, de zweep tegen het juk en niet draalde de krachtige Sthenelos, maar snel greep hij de kampprijs en hij gaf aan zijn fiere vrienden de vrouw om mee te nemen en de drievoet met oren om te dragen en hij maakte de paarden los onder het juk. Anatolische vrouwen in onze tijd achter het weefgetouw. 88

89 Τῷ δ' ἄρ' ἐπ' Αντίλοχος Νηλήϊος ἤλασεν ἵππους κέρδεσιν2, οὔ τι τάχει γε, παραφθάμενος3 Μενέλαον ἀλλὰ καὶ ὧς4 Μενέλαος ἔχ' ἐγγύθεν ὠκέας ἵππους. ὅσσον δὲ τροχοῦ6 ἵππος ἀφίσταται7, ὅς ῥα ἄνακτα ἕλκῃσιν πεδίοιο τιταινόμενος8 σὺν ὄχεσφι τοῦ μέν τε ψαύουσιν9 ἐπισσώτρου0 τρίχες ἄκραι2 οὐραῖαι3 ὃ δέ τ' ἄγχι4 μάλα τρέχει, οὐδέ τι πολλὴ χώρη μεσσηγὺς πολέος πεδίοιο θέοντος6 τόσσον δὴ Μενέλαος ἀμύμονος Αντιλόχοιο λείπετ'7 ἀτὰρ τὰ πρῶτα8 καὶ ἐς9 δίσκουρα20 λέλειπτο, ἀλλά μιν αἶψα2 κίχανεν22 ὀφέλλετο23 γὰρ μένος ἠὺ24 ἐπί + dat. onmiddellijk na κέρδος τό (pl.)tactiek 3 παραφθάνω, aor. παραφθάμενος passeren 4 καὶ ὧς toch ἐγγύθεν dichtbij 6 τροχός wiel 7 ἀφίσταμαι + gen. gaan afstaan van 8 τιταίνομαι zich strekken 9 ψαύω + gen. aanraken 0 zie vs. 6 θριξ haar 2 ἄκρος uiterst 3 οὐραῖος staart4 ἄγχι dichtbij μεσσηγύς daartussen 6 gen. abs. vul aan τινος 7 λείπομαι + gen. achterblijven bij 8 τὰ πρῶτα eerst 9 ἐς bij getal of hier afstand ongeveer 20 δίσκουρα τα discusworp 2 αἶψα snel 22 κιχάνω treffen, achterhalen 23 ὀφέλλω vermeerderen 24 ἠύς voortreffelijk 2 89

90 2. En na hem dreef Antilochos, Neleus' zoon, zijn paarden zoort, door tactiek, geenszins door snelheid toch, aan Menelaos voorbijgereden, maar toch mende Menelaos zijn snelle paarden vlakbij hem, zover als een paard van een wiel afstaat, een paard, dat dan zijn heer door de vlakte trekt in draf met zijn wagen; 30. de uiteinden van zijn staartharen raken de velg; rij rent zeer dichtbij/zit op de hielen en er is niet veel grond daartussen, terwijl hij door de grote vlakte rent. Zo veel bleef Agamemnon acht bij de voortreffelijke Antilochos en eerst was hij zelfs ongeveer een discusworp achter, 3. maar hij haalde hem snel in, want het voortreffelijk gemoed groeide van Agamemonons merrie, De langste paardenstaart 90

91 40 4 ἵππου τῆς Αγαμεμνονέης καλλίτριχος Αἴθης εἰ δέ κ' ἔτι προτέρω2 γένετο δρόμος ἀμφοτέροισι, τώ3 κέν μιν παρέλασσ'4 οὐδ' ἀμφήριστον ἔθηκεν. αὐτὰρ Μηριόνης θεράπων ἐὺς6 Ιδομενῆος λείπετ' ἀγακλῆος7 Μενελάου δουρὸς8 ἐρωήν9 βάρδιστο0 μὲν γάρ οἱ ἔσαν καλλίτριχες ἵπποι, ἤκιστος2 δ' ἦν αὐτὸς ἐλαυνέμεν ἅρμ' ἐν ἀγῶνι. υἱὸς δ' Αδμήτοιο πανύστατος3 ἤλυθεν4 ἄλλων ἕλκων ἅρματα καλὰ ἐλαύνων πρόσσοθεν ἵππους. τὸν δὲ ἰδὼν ᾤκτειρε6 ποδάρκης7 δῖος Αχιλλεύς, στὰς δ' ἄρ' ἐν Αργείοις ἔπεα πτερόεντ'8 ἀγόρευε λοῖσθος9 ἀνὴρ ὤριστος20 ἐλαύνει μώνυχας ἵππους ἀλλ' ἄγε δή οἱ δῶμεν ἀέθλιον, ὡς ἐπιεικὲς2, καλλίθριξ προτέρω 3 τώ 4 παρελαύνω ἀμφήριστος 6 = ἠύς 7 ἀγακλέης 8 δόρυ τό, δουρός 9 ἐρωη 0 βραδύς, βάρδιστος = ἦσαν 2 ἤκιστος 3 πανύστατος 4 = ἤλθεν πρόσσοθεν 6 οἰκτείρω 7 ποδάρκης 8 πτερόεις 9 λοῖσθος 20 ὤριστος = ὁ ἄριστος 2 ἐπιεικής 2 9 met mooie haren verder dan voorbijrijden betwistbaar zeer beroemd lans worp traag minst bedreven allerlaatst voorzicht uit bemedlijden snelvoetig gevleugeld laatst betamelijk

92 de schoonharige Aithè. En als voor beide de race langer had geduurd, dan zou hij hem voorbijgereden zijn en het niet betwistbaar gemaakt hebben. En Merionès, de goede dienaar van Idomeneus, 40. bleef een speerworp achter bij de zeer beroemde Menelaos. Want zeer traag waren zijn paarden met mooie haren. Hijzelf was de minste in het rijden van een wagen in een wedstrijd. Admetos' zoon kwam als laatste van de rest, de wagen achter zich aanslepend en zijn paarden voor zich uit drijvend. 4. Bij het zien van hem kreeg de snelvoetige Achilleus medelijden. Na te zijn gaan staan te midden van de Argivers sprak hij de gevleugelde woorden: De beste man drijft als laatste zijn eenhoevige paarden voort; welaan, kom dan, laten we hem een kampprijs geven, zoals het Menelaos 92

93 δεύτερ' ἀτὰρ τὰ πρῶτα φερέσθω Τυδέος υἱός. Ως ἔφαθ', οἳ δ' ἄρα πάντες ἐπῄνεον ὡς ἐκέλευε. καί νύ κέ οἱ πόρεν ἵππον, ἐπῄνησαν γὰρ Αχαιοί, εἰ μὴ ἄρ' Αντίλοχος μεγαθύμου Νέστορος υἱὸς Πηλεΐδην Αχιλῆα δίκῃ ἠμείψατ' ἀναστάς ὦ Αχιλεῦ μάλα τοι κεχολώσομαι αἴ κε τελέσσῃς τοῦτο ἔπος μέλλεις γὰρ ἀφαιρήσεσθαι ἄεθλον τὰ φρονέων ὅτι οἱ βλάβεν2 ἅρματα καὶ ταχέ' ἵππω αὐτός τ' ἐσθλὸς ἐών ἀλλ' ὤφελεν3 ἀθανάτοισιν εὔχεσθαι τό4 κεν οὔ τι πανύστατος ἦλθε διώκων. εἰ δέ μιν οἰκτίρεις καί τοι φίλος ἔπλετο θυμῷ, ἔστί τοι ἐν κλισίῃ χρυσὸς πολύς, ἔστι δὲ χαλκὸς καὶ πρόβατ'6, εἰσὶ δέ τοι δμῳαὶ7 καὶ μώνυχες ἵπποι τῶν οἱ ἔπειτ' ἀνελὼν δόμεναι καὶ μεῖζον ἄεθλον ἠὲ καὶ αὐτίκα νῦν, ἵνα σ' αἰνήσωσιν Αχαιοί. τὴν δ' ἐγὼ οὐ δώσω περὶ δ' αὐτῆς πειρηθήτω8 ἀνδρῶν ὅς κ' ἐθέλῃσιν ἐμοὶ χείρεσσι μάχεσθαι. Ως φάτο, μείδησεν9 δὲ ποδάρκης δῖος Αχιλλεὺς χαίρων Αντιλόχῳ, ὅτι οἱ φίλος ἦεν ἑταῖρος καί μιν ἀμειβόμενος ἔπεα πτερόεντα προσηύδα Αντίλοχ', εἰ μὲν δή με κελεύεις οἴκοθεν ἄλλο Εὐμήλῳ ἐπιδοῦναι, ἐγὼ δέ κε0 καὶ τὸ τελέσσω. τὰ δεύτερα de tweede prijs = ἐβλάβησαν βλάπτω tegenhouden, belemmeren 3 ὤφελεν + inf. hij moest, hij had moeten; ὀφείλω verschuldigd zijn 4 τό acc. adv. dan, in dat geval ἔπλετο aor. van πέλομαι zijn 6 πρόβατα τά kleinvee, schapen 7 δμῳή slavin 8 πειράομαι proberen 9 μειδάω glimlachen 0 κε hier met coni. in hoofdzin als futuralis 2 93

94 betamelijk is, de tweede prijs. Maar Tydeus' zoon moet de eerste met zich meenemen." 0. Zo sprak hij en de anderen dan betuigden allemaal hun instemming zoals hij beval. En hij nu zou hem een paard gegeven hebben, want de Achaiers waren het ermee eens geweest, als dan niet Antilochos, de zoon van de fiere Nestor, Peleus' zoon Achilleus met/op grond van recht had geantwoord na te zijn gaan staan: Achilleus, ik zal zeer boos zijn op jou, als jij dat woord in vervulling zult doen gaan.. Jij bent immers van plan (mij) een prijs af te pakken, terwijl je dit denkt, dat zijn wagen en zijn beide snelle paarden en hij zelf, hoewel hij voortreffelijk is, belemmerd zijn. Maar hij had moeten bidden tot de goden. Dan zou hij niet als laatste in de achtervolging zijn gekomen. Maar als je medelijden hebt en hem in je hard vriendelijk gezind bent, jij hebt in je tent veel goud en brons en kleinvee en je hebt slavinnen en eenhoevitge paarden. Daarvan moet jij na genomen te hebben nog een groter prijs geven dan ook terstond nu, opdat de Grieken jou zullen prijzen. Haar echter zal ik niet geven. Met betrekking tot haar haar moet maar proberen, 6. wie van de mannen met mij met zijn handen wil strijden. Zo sprak hij en de snelvoetige stralende Achilleus kreeg een glimlach, omdat hij blij was met Antilochos, omdat hij hem een dierbare makker was. En tot hem ten antwoord sprak hij de gevleugelde woorden: Antilochos, als jij dan heus mij beveelt uit mijn huis iets anders aan 70. Eumèlos te geven, dan zal ik dat ook doen. Myceens goud 94

95 7 80 δώσω οἱ θώρηκα, τὸν Αστεροπαῖον ἀπηύρων2 χάλκεον, ᾧ πέρι3 χεῦμα4 φαεινοῦ κασσιτέροιο6 ἀμφιδεδίνηται7 πολέος8 δέ οἱ ἄξιος ἔσται. Η9 ῥα, καὶ Αὐτομέδοντι φίλῳ ἐκέλευσεν ἑταίρῳ οἰσέμεναι κλισίηθεν ὃ δ' ᾤχετο καί οἱ ἔνεικεν0, Εὐμήλῳ δ' ἐν χερσὶ τίθει ὃ δὲ δέξατο χαίρων. Τοῖσι δὲ καὶ Μενέλαος ἀνίστατο θυμὸν ἀχεύων Αντιλόχῳ ἄμοτον2 κεχολωμένος3 ἐν4 δ' ἄρα κῆρυξ χειρὶ σκῆπτρον ἔθηκε, σιωπῆσαί τε κέλευσεν Αργείους ὃ δ' ἔπειτα μετηύδα6 ἰσόθεος φώς Αντίλοχε, πρόσθεν πεπνυμένε7, ποῖον ἔρεξας8. ᾔσχυνας9 μὲν ἐμὴν ἀρετήν20, βλάψας δέ μοι ἵππους τοὺς σοὺς πρόσθε βαλών, οἵ τοι πολὺ χείρονες ἦσαν. ἀλλ' ἄγετ', Αργείων ἡγήτορες ἠδὲ μέδοντες, θώρηξ ἀπαυράω 3 postpositie 4 χεῦμα φαεινός 6 κασσίτερος 7 ἀμφιδινέω 8 = πολλοῦ 9 ἠμί 0 φέρω, aor. ἔνεικε ἀχεύω 2 ἄμοτον 3 χολόομαι + dat. 4 tmesis σιωπάω 6 μεταυδάω 7 πεπνυμένος 8 ῥέζω 9 αἰσχύνω 20 ἀρέτη 2 9 pantser afpakken gietsel schitterend tin omheendraaien zeggen bedroefd zijn vurig, hevig boos worden op zwijgen spreken te midden van verstandig doen te schande maken waardigheid

96 Ik zal hem het pantser geven, dat ik van Asteropaios heb afgepakt, van brons, waarom heen een gietsel van schitterend tin is gedraaid. Het zal hem veel waard zijn. Zo sprak hij dan en hij beval zijn vriend Automedon het uit de tent te 7. halen. Hij ging en haalde het. Hij plaatste het Eumèlos in handen. Hij naam het blij aan. Onder hen stond ook Menelaos op bedroefd in zijn hart, zeer boos op Antilochos, En hem gaf een dienaar de skepter in de hand en hij beval de Grieken te zwijgen. 80. Daarna sprak de godgelijke man onder hen: "Antilochos, jij die voorheen verstandig was, wat heb je gedaan. Jij hebt mijn voortreffelijkheid te schande gemaakt, want je hebt mijn paarden gehinderd door de jouw ervoor te gooien, die heus veel minder waren. Maar komaan, leiders en aanvoerders der Grieken, De rivier Skamandros zet Asteropaios ertoe aan stand te houden tegen Achilleus. 96

97 ἐς μέσον ἀμφοτέροισι δικάσσατε2, μὴ δ' ἐπ' ἀρωγῇ3, μή ποτέ τις εἴπῃσιν Αχαιῶν χαλκοχιτώνων Αντίλοχον ψεύδεσσι4 βιησάμενος Μενέλαος οἴχεται ἵππον ἄγων, ὅτι οἱ πολὺ χείρονες ἦσαν ἵπποι, αὐτὸς δὲ κρείσσων ἀρετῇ τε βίῃ τε. εἰ δ' ἄγ' ἐγὼν αὐτὸς δικάσω, καί μ' οὔ τινά φημι6 ἄλλον ἐπιπλήξειν Δαναῶν ἰθεῖα7 γὰρ ἔσται. Αντίλοχ', εἰ δ' ἄγε8 δεῦρο9, διοτρεφές0, ἣ θέμις ἐστί, στὰς ἵππων προπάροιθε2 καὶ ἅρματος, αὐτὰρ ἱμάσθλην3 χερσὶν ἔχε ῥαδινήν4, ᾗ περ τὸ πρόσθεν ἔλαυνες, ἵππων ἁψάμενος6 γαιήοχον7 ἐννοσίγαιον8 ὄμνυθι9 μὴ μὲν ἑκὼν τὸ ἐμὸν δόλῳ ἅρμα πεδῆσαι20. Τὸν δ' αὖτ' Αντίλοχος πεπνυμένος ἀντίον ηὔδα ἄνσχεο νῦν2 πολλὸν γὰρ ἔγωγε νεώτερός εἰμι ἐς μέσον δικάζω 3 ἀρωγή 4 ψεῦδος τό βιάομαι 6 φημί 7 ἰθύς 8 εἰ δ ἄγε 9 δεῦρο 0 διοθρεφής θέμις ἡ 2 gen. + προπάροιθε 3 ἱμάσθλη 4 ῥαδινός τὸ πρόσθεν 6 ἅπτομαι + gen. 7 γαιήοχος 8 ἐννοσίγαιος 9 ὄμνυμι + 2 acc. 20 πεδάω 2 ἀνεχομαι 2 97 naar het midden: onpartijdig recht spreken hulp leugen overweldigen zeggen, denken recht, rechtvaardig; vul aan ὁδός bij bevel of adhort. wel aan bij bevel of adhort. kom op door Zeus gevoed gebruik voor zweep buigzaam vroeger beetpakken aardomvatter aardschokker iets zweren bij iemand in de boeien slaan, hinderen, tegenhouden verdragen, dulden

98 90. spreekt voor beiden onpartijdig recht en niet om te helpen, opdat nooit iemand der Grieken in bronzen harnas zegt: "Nadat Menelaos Antilochos met leugens heeft overweldigd, nam hij het paard mee, omdat hij (wel) veel mindere paarden had maar hijzelf machtiger in vooraanstaande positie en macht was. 9. Welaan, laat ik zelf recht spreken en ik denk niet, dat iemand anders van de Grieken mij zal berispen; want de weg zal rechtvaardig zijn. Antilochos, komop, hierheen, door Zeus gevoede, ga, hetgeen gebruik is, voor je paarden en wagen staan en houd je buigzame zweep in handen, waarmee je toch voorheen je paarden dreef en 60. pak je paarden vast en zweer bij de de aardomvattende aardschokker niet met opzet mijn wagen met list gehinderd te hebben." Tot hem dan op zijn beurt sprak verstandig ten antwoord Antilochos: "Verdraag het; ik ben immers veel jonger dan u, heer Menelaos, Grieks kuras 98

99 σεῖο, ἄναξ Μενέλαε, σὺ δὲ πρότερος καὶ ἀρείων. οἶσθ' οἷαι νέου ἀνδρὸς ὑπερβασίαι2 τελέθουσι3 κραιπνότερος4 μὲν γάρ τε νόος, λεπτὴ δέ τε μῆτις6. τώ7 τοι ἐπιτλήτω8 κραδίη ἵππον δέ τοι αὐτὸς δώσω, τὴν ἀρόμην9. εἰ καί νύ κεν οἴκοθεν ἄλλο μεῖζον ἐπαιτήσειας0, ἄφαρ κέ τοι αὐτίκα δοῦναι βουλοίμην ἢ σοί γε, διοτρεφὲς, ἤματα2 πάντα ἐκ θυμοῦ3 πεσέειν καὶ δαίμοσιν εἶναι ἀλιτρός4. Η ῥα καὶ ἵππον ἄγων μεγαθύμου Νέστορος υἱὸς ἐν χείρεσσι τίθει Μενελάου τοῖο δὲ θυμὸς ἰάνθη ὡς εἴ τε περὶ σταχύεσσιν6 ἐέρση7 ληΐου8 ἀλδήσκοντος9, ὅτε φρίσσουσιν20 ἄρουραι2 ὣς ἄρα σοὶ, Μενέλαε, μετὰ φρεσὶ θυμὸς ἰάνθη. καί μιν φωνήσας ἔπεα πτερόεντα προσηύδα ἀρείων ὑπερβασίη 3 τελέθω 4 κραιπνός λεπτός 6 μῆτις 7 τώ 8 ἐπιτλῆναι 9 ἄρνυμαι, ἀρόμην 0 ἐπαιτέω ἄφαρ 2 ἦμαρ τό 3 θυμός 4 ἀλιτρός +dat. ἰαίνω 6 στάχυς 7 ἐέρση 8 λήιον τό 9 ἀλδήσκω 20 φρίσσω 2 ἄρουρα 2 99 beter, voortreffelijker, machtiger overtreding zijn snel, overhaast fijn, zwak inzicht dan verduren vewerven bovendien vragen terstond dag hart, liefde, genegenheid zondaar tegen verblijden korenaar dauw gewas groeien ruig zijn akker

100 en u bent ouder en aanzienlijker. 60. U weet, hoedanig de overtredingen van een jonge man zijn. Immers, te snel is zijn verstand en zwak is zijn inzicht. Daarom moet uw hart het verduren. Maar zelf zal ik u het paard geven, dat ik verworven heb. Als u nog een ander nu daarbij uit mijn huis zal vragen, 60. terstond zal ik u het terplekke wel willen geven liever dan dat ik voor altijd uit uw hart zal vallen/gestoten worden en een zondaar ben tegen de goden." Zo sprak hij dan en de zoon van de fiere Nestor bracht het paard en gaf het in de handen van Menelaos. Zijn hart werd verblijd evenals er dauw ligt om de aren, 6. wanneer het gewas groeit, wanneer de akkers ruig (van de aren) zijn. Zo dan werd uw hart, Menelaos, in uw borst verblijd. En na het woord genomen te hebben, zei hij tegen hem de gevleugelde woorden: Koren op het veld. 00

101 Αντίλοχε, νῦν μέν τοι ἐγὼν ὑποείξομαι αὐτὸς χωόμενος, ἐπεὶ οὔ τι παρήορος2 οὐδ' ἀεσίφρων3 ἦσθα πάρος νῦν αὖτε νόον νίκησε νεοίη4. δεύτερον αὖτ' ἀλέασθαι6 ἀμείνονας ἠπεροπεύειν7. οὐ γάρ κέν με τάχ'8 ἄλλος ἀνὴρ παρέπεισεν Αχαιῶν. ἀλλὰ σὺ γὰρ δὴ πολλὰ πάθες καὶ πολλὰ μόγησας9 σός τε πατὴρ ἀγαθὸς καὶ ἀδελφεὸς εἵνεκ' ἐμεῖο0 τώ τοι λισσομένῳ ἐπιπείσομαι, ἠδὲ καὶ ἵππον δώσω ἐμήν περ2 ἐοῦσαν, ἵνα γνώωσι καὶ οἷδε ὡς ἐμὸς οὔ ποτε θυμὸς ὑπερφίαλος3 καὶ ἀπηνής4. Η ῥα, καὶ Αντιλόχοιο Νοήμονι δῶκεν ἑταίρῳ ἵππον ἄγειν ὃ δ' ἔπειτα λέβηθ' ἕλε παμφανόωντα6. Μηριόνης δ' ἀνάειρε δύω χρυσοῖο τάλαντα7 τέτρατος8, ὡς ἔλασεν. πέμπτον δ' ὑπελείπετ' ἄεθλον, ὑποείκω παρηόρος 3 ἀεσίφρων 4 νεοίη ἡ δεύτερον αὖτε 6 ἀλέομαι 7 ἠπεροπεύω 8 τάχα 9 μογέω 0 = ἐμοῦ ἐπιπείθομαι + dat. 2 περ + part. concess. 3 ὐπερφίαλος 4 ἀπηνής λέβης ὁ 6 παμφανάω 7 τάλαντον 2 8 τέταρτος 0 wijken lichtzinnig zwakzinnig jeugd nog eens zich hoeden voor bedriegen, bepraten licht, makkelijk zich moeite getroosten luisteren naar hoewel overmoedig nurks, nors ketel geheel schitteren talent, gewicht (waarschijnlijk klein gewicht van goud), weegschaal vierde

102 Antilochos, nu voorwaar zal ikzelf voor jou wijken, hoewel ik boos ben, 6. aangezien jij voorheen geenszins lichtzinnig of zwakzinnig was. Nu daarentegen heeft de jeugd het verstand overwonnen. Hoed je er echter voor een tweede keer beteren te bedriegen. Want niet zou mij makkelijk een ander man onder de Grieken tot andere gedachten gebracht hebben. Maar jij hebt immers veel meegemaakt en je hebt je veel moeite getroost en (ook) jouw voortreffelijke vader en broer omwille van mij Daarom zal ik naar jouw smeekbede luisteren en ik zal ook de merrie geven ookal is ze van mij, opdat ook zij hier weten, dat mijn hart nooit overmoedig en nurks is." Zo sprak hij dan en hij gaf aan Antilochos vriend Noèmon de merrie om mee te nemen. Hij nam daarna een zeer schitterend bekken. 62. Merionès tilde daarna twee talenten goud op als vierde, zoals hij had gereden/ was gefinisht. 02

103 ἀμφίθετος φιάλη2 τὴν Νέστορι δῶκεν Αχιλλεὺς Αργείων ἀν' ἀγῶνα φέρων, καὶ ἔειπε παραστάς τῆ3 νῦν, καὶ σοὶ τοῦτο, γέρον, κειμήλιον4 ἔστω Πατρόκλοιο τάφου μνῆμ'6 ἔμμεναι οὐ γὰρ ἔτ' αὐτὸν ὄψῃ ἐν Αργείοισι δίδωμι δέ τοι τόδ' ἄεθλον αὔτως7 οὐ γὰρ πύξ8 γε μαχήσεαι, οὐδὲ παλαίσεις, οὐδ' ἔτ' ἀκοντιστὺν9 ἐσδύσεαι0, οὐδὲ πόδεσσι θεύσεαι ἤδη γὰρ χαλεπὸν κατὰ γῆρας2 ἐπείγει3. Ως εἰπὼν ἐν χερσὶ τίθει ὃ δ' ἐδέξατο χαίρων, καί μιν φωνήσας ἔπεα πτερόεντα προσηύδα ναὶ δὴ ταῦτά γε πάντα, τέκος, κατὰ μοῖραν4 ἔειπες οὐ γὰρ ἔτ' ἔμπεδα γυῖα6, φίλος, πόδες, οὐδέ τι χεῖρες ὤμων7 ἀμφοτέρωθεν8 ἐπαΐσσονται9 ἐλαφραί20. ἀμφιθέτος φιάλη 3 τῆ 4 κειμήλιον imperativus 3e persoon sing. 6 μνῆμα τό 7 αὔτως 8 πύξ 9 ἀκοντιστύς 0 ἐσδυóμαι θέω, fut. θεύσομαι 2 γῆρας τό 3 κατεπείγω 4 μοῖρα ἔμπεδος 6 γυῖον 7 ὦμος 8 ἀμφοτέρωθεν 9 ἐπαίσσομαι + gen. 20 ἐλαφρός 2 03 met twee oren schaal daar kleinood gedenkteken zo maar met de vuisten het speerslingeren duiken in hardlopen ouderdom teneerdrukken deel, behoren stevig gewricht, lid schouder aan beide zijden zich snel bewegen aan licht

104 Een vijfde kamprijs bleef over, een schaal met twee oren.achilleus gaf die aan Nestor, die dragend door de kring der Achaiers en hij zei nadat hij naast hem wass gaan staan: "Hier pak aan, ook jij moet hiermee, oude man, een kleinood hebben 630. om als herinnering aan het graf van Patroklos te zijn. Want niet meer zul jij hem onder de Argivers zien. Ik geef jou deze prijs zo maar. Want niet met je vuisten zul jij strijden en ook niet zul jij worstelen en ook niet meer zul jij je wagen aan het speerslingeren en met je voeten rennen. Want reeds drukt jou een moeilijke ouderdom teneer. 63. Na zo gesproken te hebben gaf hij Nestor de schaal in handen en hij nam die in vreugde aan en na het woord genomen te hebben sprak hij de gevleugelde woorden tot hem: "Ja, dat alles dan heb jij, kind, naar behoren gesproken. Want niet meer, vriend, zijn mijn leden stevig, mijn voeten en niet meer bewegen mijn armen zich snel aan weerszijden van mijn schouders. Nestor en Menelaos 04

105 64o 64 6o εἴθ' ὣς ἡβώοιμι2 βίη τέ μοι ἔμπεδος εἴη ὡς ὁπότε κρείοντ'3 Αμαρυγκέα θάπτον Επειοὶ Βουπρασίῳ, παῖδες δ' ἔθεσαν βασιλῆος ἄεθλα ἔνθ' οὔ τίς μοι ὁμοῖος ἀνὴρ γένετ', οὔτ' ἄρ' Επειῶν4 οὔτ' αὐτῶν Πυλίων οὔτ' Αἰτωλῶν μεγαθύμων. πὺξ μὲν ἐνίκησα Κλυτομήδεα Ηνοπος υἱόν, Αγκαῖον δὲ πάλῃ6 Πλευρώνιον7, ὅς μοι ἀνέστη Ιφικλον δὲ πόδεσσι παρέδραμον8 ἐσθλὸν ἐόντα, δουρὶ δ' ὑπειρέβαλον Φυλῆά9 τε καὶ Πολύδωρον. οἴοισίν μ' ἵπποισι παρήλασαν Ακτορίωνε0 πλήθει πρόσθε βαλόντες2 ἀγασσάμενοι3 περὶ νίκης, οὕνεκα4 δὴ τὰ μέγιστα παρ' αὐτόθι λείπετ' ἄεθλα. οἳ δ' ἄρ' ἔσαν6 δίδυμοι7 ὃ μὲν ἔμπεδον8 ἡνιόχευεν9, ἔμπεδον ἡνιόχευ', ὃ δ' ἄρα μάστιγι20 κέλευεν. εἴθε leidt wens in, hier met opt. een irreële ἡβάω krachtig zijn 3 κρείων heerser 4 Ἐπειοί Epeiers, stam in Elis Ἦνοψ Enops, Aitoliër, vader van Klutomedes 6 πάλη worstelen 7 Πλευρώνιος van Pleuron, stad in Aitolië 8 παρατρέχω voorbijrennen 9 Φυλεύς Phyleus, lansvechter 0 Ακτορίωνε de twee zonen van Aktor, Eurutos en Kteatos πλῆθος menigte, aantal 2 πρόσθε βάλλω (ἵππους) voor iemand mennen 3 ἀγάομαι περί + gen. iets misgunnen 4 οὕνεκα omdat αὐτόθι ter plekke 6 ἦσαν 7 δίδυμοι twee 8 ἔμπεδον stevig 9 ἡνιοχεύω mennen 20 μάστιξ zweep 2 0

106 640. Ach was mijn kracht nog maar jeugdig en had ik nog maar onwrikbare kracht, zoals toen de Epeiers hun heerser Amarynkeus in Bouprasion begroeven en zijn kinderen zetten kampprijzen neer/organiseerden wedstrijden. Daar bleek geen man gelijk aan mij noch onder de Epeiers noch onder de Pyliërs zelf noch onder de fiere Aitoliërs. 64. Met mijn vuisten heb ik van Klutomedes, Enops' zoon, gewonn en in het worstelen van Ankaios uit Pleuroon, die tegen mij was opgestaan. En ik rende in een wedloop aan Iphikles, hoewel hij voortreffelijk was, voorbij en met mijn speer wierp ik aan Phyleus en Poludooros voorbij. De twee Aktors zonen reden mij met alleen hun paarden/een paardlengte voorbij, 60. nadat ze door hun overtal hun paarden voor mij gemend hadden en terwijl ze mij de overwinning misgunden. Zij dan waren met hun tweeën. De een mende onwrikbaar, ja onwrikbaar en de ander dan spoorde aan met de zweep. Speerwerpen bij pentathlon 06

107 ὥς ποτ' ἔον νῦν αὖτε νεώτεροι ἀντιοώντων2 ἔργων τοιούτων ἐμὲ δὲ χρὴ γήραϊ λυγρῷ3 πείθεσθαι, τότε δ' αὖτε μετέπρεπον4 ἡρώεσσιν. ἀλλ' ἴθι, καὶ σὸν ἑταῖρον ἀέθλοισι κτερέϊζε. τοῦτο δ' ἐγὼ πρόφρων6 δέχομαι, χαίρει δέ μοι ἦτορ7, ὥς μοι ἀεὶ μέμνησαι8 ἐνηέος9, οὐδέ σε λήθω0, τιμῆς, ἧς τέ μ' ἔοικε τετιμῆσθαι μετ' Αχαιοῖς. σοὶ δὲ θεοὶ τῶνδ' ἀντὶ χάριν μενοεικέα2 δοῖεν. Ως φάτο, Πηλεΐδης δὲ πολὺν καθ' ὅμιλον3 Αχαιῶν ᾤχετ', ἐπεὶ πάντ' αἶνον4 ἐπέκλυε Νηλεΐδαο. αὐτὰρ ὃ πυγμαχίης ἀλεγεινῆς θῆκεν ἄεθλα ἡμίονον6 ταλαεργὸν7 ἄγων κατέδησ' ἐν ἀγῶνι ἑξέτε'8 ἀδμήτην9, ἥ τ' ἀλγίστη20 δαμάσασθαι2 =ἦ ἀντιάω + gen.; imper. 3e deelhebben aan 3 λυγρός ellendig 4 μεταπρέπω + dat. uitblinken te midden van κτερείζω de laatste eer bewijzen 6 πρόφρων van harte 7 ἦτορ το hart 8 μιμνῄσκομαι + gen. denken aan 9 ἐνηής vriendelijk 0 λήθω ontgaan τιμάω eren, het relativum ἧς zou in de acc. van inw.obj. moeten staan, maar hier is sprake van casusassimilatie. 2 μενοεικής overvloedig 3 ὅμιλος menigte 4 αἶνος lofprijzing πυγμαχίη vuistgevecht 6 ἡμίονος muilezel 7 ταλαεργός taai 8 ἑξετής zes jaar oud 9 ἄδμητος nog niet onder het juk gebracht 20 ἄλγιστος zeer lastig 2 δάμνημι temmen 2 07

108 Zo was ik ooit. Nu daarentegen moeten jongeren deelnemen aan zulke werken. 6. Ik moet de ellendige ouderdom gehoorzamen, maar toen daarentegen blonk ik uit onder de helden. Maar ga en betuig je kameraad de laatste eer met kampprijzen. Dat neem ik van harte aan en mijn hart is blij, omdat je altijd voor mij denkt (en nooit ontga ik jou) aan vriendelijke eer, 660. waarvan het past dat ik die heb onder de Achaiers. Mogen de goden hiervoor overvloedige dank betuigen. Zo sprak hij en Peleus' zoon begaf zich in de grote menigte der Grieken, nadat hij alle lofprijzing van Neleus' zoon vernomen had. En hij zette de kampprijzen voor het pijnlijke vuistgevecht neer. 66. Hij bracht een taaie muilezel en bond die vast in de toeschouwerskring, zes jaar oud, niet getemd, die zeer laastig te temmen is. Muilezel 08

109 τῷ δ' ἄρα νικηθέντι τίθει δέπας ἀμφικύπελλον. στῆ δ' ὀρθὸς καὶ μῦθον ἐν Αργείοισιν ἔειπεν Ατρεΐδη τε καὶ ἄλλοι ἐϋκνήμιδες Αχαιοὶ, ἄνδρε δύω περὶ τῶνδε κελεύομεν, ὥ περ ἀρίστω, πὺξ μάλ' ἀνασχομένω πεπληγέμεν2 ᾧ δέ κ' Απόλλων δώῃ καμμονίην3, γνώωσι δὲ πάντες Αχαιοί, ἡμίονον ταλαεργὸν ἄγων κλισίηνδὲ νεέσθω4 αὐτὰρ ὃ νικηθεὶς δέπας οἴσεται ἀμφικύπελλον. Ως ἔφατ', ὄρνυτο δ' αὐτίκ' ἀνὴρ ἠΰς τε μέγας τε εἰδὼς6 πυγμαχίης υἱὸς Πανοπῆος7 Επειός, ἅψατο8 δ' ἡμιόνου ταλαεργοῦ φώνησέν τε ἆσσον9 ἴτω ὅς τις δέπας οἴσεται ἀμφικύπελλον ἡμίονον δ' οὔ φημί τιν' ἀξέμεν ἄλλον Αχαιῶν πυγμῇ0 νικήσαντ', ἐπεὶ εὔχομαι εἶναι ἄριστος. ἦ οὐχ ἅλις2 ὅττι μάχης ἐπιδεύομαι3 οὐδ' ἄρα πως ἦν ἐν πάντεσσ' ἔργοισι δαήμονα4 φῶτα γενέσθαι. ὧδε γὰρ ἐξερέω, τὸ δὲ καὶ τετελεσμένον ἔσται ἀνέχομαι de vuisten opheffen (omissio) πλήσσω, aor.inf.πεληγέμενslaan 3 καμμονίη het standhouden, overwinning 4 νέομαι terugkeren ὄρνυμαι zich verheffen 6 εἰδώς + gen. kundig op het gebied van 7 Πανοπεύς vader van Epeios 8 ἅπτομαι + gen. aanraken, beetpakken 9 ἆσσον dichterbij 0 πυγμή vuistgevecht εὔχομαι zich beroemen 2 ἅλις voldoende 3 ἐπιδευóμαι + gen. achterblijven in, onderdoen in 4 δαήμων deskundig φώς man 2 09

110 Voor de verliezer dan stelde hij een beker met twee oren op. Hij ging recht staan en sprak onder de Argivers het woord: "Atreus' zoon en andere goedgescheenbeende Achaiers, 670. wij vragen om deze prijzen twee mannen, die toch de besten zijn, in een vuistgevecht na de armen opgeheven te hebben te slaan. Aan wie Apollo de overwinning zal geven en alle Grieken dat zullen beslissen, die moet naar zijn tent terugkeren, terwijl hij een taaie muilezel meeneemt. Maar de overwonnene zal een beker met twee oren meenemen." 67. Zo sprak hij en onmiddellijk stond een goed en groot man op, kundig op het gebied van het vuistvechten, Panopeus' zoon Epeios en hij pakte de taaie muilezel vast en zei: "Naderen moet, alwie de beker met twee oren mee zal nemen, want ik denk niet, dat een andere Griek de muilezel mee zal nemen 680. na een overwinning bij het boksen behaald te hebben, aangezien ik me erop beroem de beste te zijn. Of is het niet voldoende, dat ik achterblijf in het gevecht. Want nog geenszins was het mogelijk in alle werken een kundig man te blijken. Want als volgt zal ik het duidelijk zeggen en dat zal ook vervuld zijn. 0

111 ἀντικρὺ χρόα2 τε ῥήξω3 σύν τ' ὀστέ' ἀράξω4. κηδεμόνες δέ οἱ ἐνθάδ' ἀολλέες6 αὖθι μενόντων, οἵ κέ7 μιν ἐξοίσουσιν ἐμῇς ὑπὸ χερσὶ δαμέντα. Ως ἔφαθ', οἳ δ' ἄρα πάντες ἀκὴν8 ἐγένοντο σιωπῇ. Εὐρύαλος δέ οἱ οἶος ἀνίστατο ἰσόθεος φὼς Μηκιστῆος υἱὸς Ταλαϊονίδαο9 ἄνακτος, ὅς ποτε Θήβας δ' ἦλθε δεδουπότος0 Οἰδιπόδαο ἐς τάφον ἔνθα δὲ πάντας ἐνίκα Καδμείωνας2. τὸν μὲν Τυδεΐδης δουρὶ κλυτὸς3 ἀμφεπονεῖτο4 θαρσύνων ἔπεσιν, μέγα δ' αὐτῷ βούλετο νίκην. ζῶμα6 δέ οἱ πρῶτον παρακάββαλεν7, αὐτὰρ ἔπειτα δῶκεν ἱμάντας8 ἐϋτμήτους9 βοὸς ἀγραύλοιο20. τὼ δὲ ζωσαμένω2 βήτην ἐς μέσσον ἀγῶνα22, ἀντικρύ geheel en al χρώς huid, lichaam, vlees 3 ῥήγνυμι scheuren, doorboren, breken 4 ἀράσσω verbrijzelen κηδεμών lijkverzorger 6 ἀολλής dichtopeen gepakt, verzameld 7 κέ hier met fut. i.pv. coni. fut. 8 ἀκήν adv. stil 9 Ταλαϊονίδης de zoon van Talaos 0 δουπέω vallen, sneuvelen Οἰδιπόδης (oudere vorm van ) Oidipous 2 Καδμείων Thebaan 3 κλυτός beroemd 4 ἀμφιπονεóμαι zich moeite getroosten θαρσύνω bemoedigen 6 ζῶμα τό gordel, kort lendeschort van boksers. 7 παρακαταβάλλω voorwerpen, omdoen; hier met synkope en assimilatie 8 ἱμάς leren riem 9 ἐΰτμητος goed gesneden 20 ἄγραυλος op het land levend 2 ζώννυμαι zich gorden 22 ἀγών kampplaats 2

112 Geheel en al zal ik zijn lichaam verscheuren en tegelijk zijn botten verbrijzelen. 68. Lijkverzorgers moeten voor hem hier ter plekke verzameld blijven om hem bedwongen onder mijn handen weg te brengen." Zo sprak hij en allen dan waren stil in stilzwijgen. Eurualos stond als enige voor hem op, een tegen de goden opwegende man, de zoon van de heer Mekisteus, de zoon van Talaos, 690. die ooit naar Thebe gekomen was voor de begrafenisspelen, toen Oidipous gesneuveld was. Daar overwon hij alle Kadmaiers. Tydeus' zoon, beroemd door de speer, deed zijn best door hem met woorden moed in te spreken, want hij gunde hem de overwinning zeer. Eerst deed hij voor hem een gordel aan en 69. daarna gaf hij hem goed gesneden riemen van een op het land levend rund. Zij beiden omgordden zich en gingen naar het midden van de kring. De dichter weeet blijkbaar niets van de versie, dat Oidipous zich de ogen uitgestoken heeft. 2

113 ἄντα δ' ἀνασχομένω χερσὶ στιβαρῇσιν2 ἅμ' ἄμφω σύν ῥ' ἔπεσον, σὺν δέ σφι βαρεῖαι χεῖρες ἔμιχθεν3. δεινὸς δὲ χρόμαδος4 γενύων γένετ', ἔρρεε δ' ἱδρὼς6 πάντοθεν ἐκ μελέων7 ἐπὶ δ' ὄρνυτο8 δῖος Επειός, κόψε9 δὲ παπτήναντα0 παρήϊον οὐδ' ἄρ' ἔτι δὴν2 ἑστήκειν αὐτοῦ γὰρ ὑπήριπε3 φαίδιμα4 γυῖα. ὡς δ' ὅθ' ὑπὸ φρικὸς6 Βορέω7 ἀναπάλλεται8 ἰχθὺς θίν'9 ἐν φυκιόεντι20, μέλαν δέ ἑ κῦμα κάλυψεν2, ὣς πληγεὶς ἀνέπαλτ'22 αὐτὰρ μεγάθυμος Επειὸς χερσὶ λαβὼν ὤρθωσε23 φίλοι δ' ἀμφέσταν24 ἑταῖροι, οἵ μιν ἄγον δι' ἀγῶνος ἐφελκομένοισι πόδεσσιν ἄντα στιβαρός 3 συμμίσγομαι 4 χρόμαδος γένυς 6 ἱδρώς 7 μέλος τό 8 ἐπόρνυμαι 9 κόπτω + 2 acc. 0 παπταίνω παρήϊον 2 δήν 3 ὑπερείπω 4 φαίδιμος = ὅτε 6 φρίξ 7 Βορέης 8 ἀναπάλλομαι 9 θίς ὁ 20 φυκιόεις 2 aor. gnom. 22 aor. van ἀναπάλλομαι 23 ὀρθόω 24 = ἀμφέστησαν 2 3 oog in oog stevig verstrengeld raken gekraak kaak zweet lid afgaan op ie m a nd slaan op loeren; αὐτόν wang lang in elkaar zakken (van onderen) stralend rimpeling Noordenwind omhoogspringen strand vol zeewier rechtop zetten

114 Zij beiden hieven oog in oog de stevige armen op en stortten zich daarmee tegelijk op elkaar en zij raakten met hun stevige armen verstrengeld in elkaar. Verschrikkelijk was het gekraak der kaken en er stroomde zweet 700. van alle kanten uit de leden. En de goddelijke Epeios stormde er oplos en trof hem, terwijl hij rondloerde, op zijn wang. En niet meer lang dan stond hij, want zijn stralende leden zakten ter plekke in elkaar, precies, zoals onder een rimpeling van Boreas, een vis omhoog springt op het strand vol van wier en een zwarte golf bedekt hem, 70. zo sprong hij getroffen op. En de fiere Epeios greep hem (ving hem op) met zijn armen vast en zette hem rechtop. En zijn vrienden gingen rond hem staan, die hem door de kring brachten met slepende voeten vliegende vis 4

115 αἷμα παχὺ πτύοντα κάρη2 βάλλονθ' ἑτέρωσε3 κὰδ4 δ' ἀλλοφρονέοντα μετὰ σφίσιν εἷσαν ἄγοντες, αὐτοὶ δ' οἰχόμενοι κόμισαν δέπας ἀμφικύπελλον. Πηλεΐδης δ' αἶψ' ἄλλα κατὰ τρίτα θῆκεν ἄεθλα6 δεικνύμενος Δαναοῖσι παλαισμοσύνης7 ἀλεγεινῆς8, τῷ μὲν νικήσαντι μέγαν τρίποδ' ἐμπυριβήτην9, τὸν δὲ δυωδεκάβοιον0 ἐνὶ σφίσι τῖον Αχαιοί ἀνδρὶ δὲ νικηθέντι γυναῖκ' ἐς μέσσον ἔθηκε, πολλὰ δ' ἐπίστατο ἔργα, τίον δέ ἑ τεσσαράβοιον. στῆ δ' ὀρθὸς καὶ μῦθον ἐν Αργείοισιν ἔειπεν ὄρνυσθ'2 οἳ καὶ τούτου ἀέθλου πειρήσεσθον. ὣς ἔφατ', ὦρτο δ' ἔπειτα μέγας Τελαμώνιος Αἴας, ἂν3 δ' Οδυσεὺς πολύμητις ἀνίστατο κέρδεα4 εἰδώς. ζωσαμένω δ' ἄρα τώ γε βάτην ἐς μέσσον ἀγῶνα6, ἀγκὰς7 δ' ἀλλήλων8 λαβέτην χερσὶ στιβαρῇσιν πτύω κάρη τό ἑτέρωσε uitspuwen hoofd naar de andere kant καθίζω doen zitten; tmesis, elisie, assimilatie ἀλλοφρονέω bewusteloos zijn ἄεθλον kampprijs, kamp; hier betekenen de prijzen die neergezet worden tevens, dat er wedstrijden aangekondigd worden. παλαισμοσύνη het worstelen ἀλεγεινός smartelijk ἐμπυριβήτης boven het vuur staand δυωδεκάβοιος twaalf runderen waard τίω waard achten, eren ὄρνυμαι zich verheffen ἀνά omhoog; pleonasme κέρδος το listige gedachte (die winst oplevert) ζώννυμαι zich gorden (voor een bokswedstrijd, of worstelwedstrijd) ἀγών ἀγκάς gen. part. ipv acc. στιβαρός kampplaats in de armen stevig

116 terwijl hij een dikke straal bloed/dik bloed uitspuugde en zijn hoofd de andere kant op wierp. Ze namen hem mee en deden hem bewusteloos temidden van hen zitten en 7. zelf namen ze de beker met twee oren mee. Peleus' zoon zette nog eens kampprijzen voor de derde keer neer, ze tonend aan de Grieken als prijzen voor de pijnlijke worstelsport, voor de winnaar een grote drievoet voor boven het vuur. Hem schatten de Grieken onderling twaalf runderen waard Voor de verslagene plaatste hij in het midden een vrouw. Zij kende vele werken en ze schatten haar vier runderen waard. Hij ging rechtop staan en sprak onder de Grieken het woord: "Jullie, die ook die prijs zullen proberen, moeten zich verheffen." Zo sprak hij en vervolgens verhief zich de grote Telamons zoon Aiax. 72. En de schrandere Odysseus stond op, die listen kende. Na zich gegord te hebben gingen beiden naar het midden van het strijdperk en ze grepen elkaar met stevige armen in de armen. Kantharos met twee oren 6

117 ὡς ὅτ' ἀμείβοντες2, τούς τε κλυτὸς3 ἤραρε4 τέκτων δώματος ὑψηλοῖο6 βίας7 ἀνέμων ἀλεείνων8. τετρίγει9 δ' ἄρα νῶτα0 θρασειάων ἀπὸ χειρῶν ἑλκόμενα στερεῶς κατὰ δὲ νότιος2 ῥέεν ἱδρώς, πυκναὶ3 δὲ σμώδιγγες4 ἀνὰ πλευράς τε καὶ ὤμους αἵματι φοινικόεσσαι6 ἀνέδραμον οἳ δὲ μάλ' αἰεὶ νίκης ἱέσθην7 τρίποδος πέρι ποιητοῖο8 οὔτ' Οδυσεὺς δύνατο σφῆλαι9 οὔδει20 τε πελάσσαι2, οὔτ' Αἴας δύνατο, κρατερὴ δ' ἔχεν ἲς22 Οδυσῆος. ἀλλ' ὅτε δή ῥ' ἀνίαζον23 ἐϋκνήμιδας Αχαιούς, δὴ τότε μιν προσέειπε μέγας Τελαμώνιος Αἴας διογενὲς Λαερτιάδη πολυμήχαν' Οδυσσεῦ, ὡς ὅτ' zoals een keer/ooit 2 ἀμείβοντες 3 κλυτός daksparren beroemd samenvoegen; aor. timmerman hoog geweld vermijden piepen; hier pl.perf. met imperfecte betekenis rug hard vochtig talrijk blauwe plek, striem zijde rood verlangen naar goed gemaakt doen struikelen grond doen naderen kracht ergeren ἀραρίσκω τέκτων ὑψηλός βίη ἀλεείνω τρίζω νῶτον στερεῶς νότιος πυκνός σμῶδιξ πλευρή φοινικόεις ἵεμαι + gen. ποιητός σφάλλω οὖδας τό πελάζω + dat. ἴς ἡ ἀνιάζω 7

118 zoals een keere daksparren, die van een hoog huis een beroemd timmerman heeft samengevoegd de kracht der winden vermijdend De ruggen piepten, doordat daaraan hard getrokken werd door de stevige handen. het natte zweet stroomde naar beneden en talrijke blauwe plekken kwamen op de zijden en schouders door het rode bloed op. Zij verlangden zeer naar de overwinning wegens de goed gemaakte drievoet. 73. Noch Odysseus was in staat hem te doen struikelen en de grond te doen naderen noch Aiax, want de sterke kracht van Odyseeus hield hem tegen. Maar toen zij dan de goedgescheenbeende Grieken ergerden, toen dan sprak de grote Telamons zoon Aiax tegen hem: "Uit Zeus' geboren Laertes' zoon, schrandere Odysseus, Daksparren 8

119 ἤ μ' ἀνάειρ', ἢ ἐγὼ σέ τὰ δ' αὖ Διὶ πάντα μελήσει2. Ως εἰπὼν ἀνάειρε δόλου δ' οὐ λήθετ'3 Οδυσσεύς κόψ' ὄπιθεν4 κώληπα τυχών, ὑπέλυσε δὲ γυῖα, κὰδ δ' ἔβαλ' ἐξοπίσω6 ἐπὶ δὲ στήθεσσιν Οδυσσεὺς κάππεσε7 λαοὶ δ' αὖ θηεῦντό8 τε θάμβησάν τε9. δεύτερος αὖτ' ἀνάειρε πολύτλας0 δῖος Οδυσσεύς, κίνησεν δ' ἄρα τυτθὸν2 ἀπὸ χθονός, οὐδε τ' ἄειρεν, ἐν3 δὲ γόνυ γνάμψεν4 ἐπὶ δὲ χθονὶ κάππεσον ἄμφω πλησίοι ἀλλήλοισι, μιάνθησαν6 δὲ κονίῃ7. καί νύ κε τὸ τρίτον αὖτις ἀναΐξαντ'8 ἐπάλαιον9, εἰ μὴ Αχιλλεὺς αὐτὸς ἀνίστατο καὶ κατέρυκε20 μηκέτ' ἐρείδεσθον2, μὴ δὲ τρίβεσθε22 κακοῖσι νίκη δ' ἀμφοτέροισιν ἀέθλια δ' ἶσ'23 ἀνελόντες ἀναείρω μέλει μοι λήθομαι + gen. ὄπιθεν κώληψ ἐξοπίσω = κατέπεσε θηέομαι θαμβέω πολύτλας κινέω τυτθόν adv. tmesis γνάμπτω πλησίος + dat. μιαίνω κονίη ἀναΐσσω παλαίω κατερύκω ἐρείδομαι τρίβομαι ἶσος 9 optillen het gaat mij ter harte vergeten van achteren knieholte naar achteren kijken, bewonderen, zich verwonderen verbaasd staan onversaagd bewegen een beetje buigen dichtbij bevlekken stof opspringen worstelen tegenhouden zich tegen elkaar aandrukken zich afmatten gelijk

120 740. of til mij op, of ik til jou op. Dit alles echter zal Zeus ter harte gaan." Na zo gesproken te hebben probeerde hij hem op te tillen, maar Oysseus vergat niet een list en hij sloeg van achteren raak in de knieholte en hij verlamde zijn leden en hij wierp hem naar achteren en viel op zijn borst. Het krijgsvolk op zijn beurt keek en was verbaasd en 74. als tweede probeerde de onversaagde, stralende Odysseus hem weer op te tillen, maar hij bewoog hem maar een beetje van de grond, maar hij tilde hem niet op, maar boog zijn knie/ging door zijn knie en zij beiden vielen op de grond dicht bij elkaar en zij raakten bezoedeld door het stof. En nu zouden zij voor de derde keer weer opgesprongen zijn en aan het worstelen zijn, 70. als niet Achilleus zelf zou opstaan en hen tegenhield: "Zet je niet meer schrap tegen elkaar en mat je niet meer af met ellende. De overwinning is voor jullie beiden. Neemt gelijke kampprijzen op Worstelaars 20

121 ἔρχεσθ', ὄφρα καὶ ἄλλοι ἀεθλεύωσιν Αχαιοί. Ως ἔφαθ', οἳ δ' ἄρα τοῦ μάλα μὲν κλύον ἠδὲ πίθοντο, καί ῥ' ἀπομορξαμένω2 κονίην δύσαντο χιτῶνας. Πηλεΐδης δ' αἶψ' ἄλλα τίθει ταχυτῆτος3 ἄεθλα ἀργύρεον κρητῆρα τετυγμένον4 ἓξ δ' ἄρα μέτρα χάνδανεν6, αὐτὰρ κάλλει7 ἐνίκα πᾶσαν ἐπ' αἶαν8 πολλόν, ἐπεὶ Σιδόνες9 πολυδαίδαλοι0 εὖ ἤσκησαν, Φοίνικες δ' ἄγον ἄνδρες ἐπ' ἠεροειδέα2 πόντον, στῆσαν δ' ἐν λιμένεσσι, Θόαντι3 δὲ δῶρον ἔδωκαν υἷος δὲ Πριάμοιο Λυκάονος ὦνον4 ἔδωκε Πατρόκλῳ ἥρωϊ Ιησονίδης Εὔνηος. καὶ τὸν Αχιλλεὺς θῆκεν ἄεθλον οὗ ἑτάροιο, ὅς τις ἐλαφρότατος6 ποσσὶ κραιπνοῖσι7 πέλοιτο8 δευτέρῳ αὖ βοῦν θῆκε μέγαν καὶ πίονα9 δημῷ20, ἀεθλεύω ἀπομοργνυμαι ταχυτής τετυγμένος μέτρον χανδάνω κάλλος τό αἶα Σιδόνες πολυδαίδαλος ἀσκέω ἠεροειδής Θόας ὦνος Εὔνηος ἐλαφρός κραιπνός πέλομαι πίων adi. δημός subst. 2 kampen zich afwissen snelheid goed gemaakt maat (bep. hoeveelheid) bevatten, kunnen bevatten schoonheid aarde Sidoniërs, inw. van Sidon, stad in Phoenicië kunstvaardig met zorg/kunst vervaardigen in nevel gehuld Thoas, koning van Lemnos prijs Euneos, zoon van Iesoon koning van Lemnos vlug, snel, licht snel komen, zijn vet vet

122 en gaat, opdat ook andere Grieken kampen." Zo sprak hij en zij luisterden zeker naar hem en zij gehoorzaamden hem. 7. En nadat zij zich het stof hadden afgewist, trokken ze hun chiton aan. Peleus' zoon zette snel andere prijzen van een hardloopwedstrijd neer, een zilveren mengvat, goed gemaakt. Hij bevatte zes maten en won het over de hele aarde verreweg in schoonheid, omdat de kunstzinnige Sidoniërs het goed vervaardigd hadden Phoeniciërs brachten (daarna) het over de nevelige zee en legden aan in de baai en gaven het Thoas als cadeau (om te mogen handelen). Als prijs voor Priamos' zoon Lukaon had Iesons zoon Euenos hem gegeven aan de held Patroklos. En die zette Achilleus neer als kampprijs voor zijn vriend, 76. voor wie ook maar het snelst was met rappe voeten. Voor de tweede zette hij een rund neer, groot en vet van het vet. chiton 22

123 ἡμιτάλαντον δὲ χρυσοῦ λοισθήϊ'2 ἔθηκε. στῆ δ' ὀρθὸς καὶ μῦθον ἐν Αργείοισιν ἔειπεν ὄρνυσθ', οἳ καὶ τούτου ἀέθλου πειρήσεσθε. ὣς ἔφατ', ὄρνυτο δ' αὐτίκ' Οϊλῆος3 ταχὺς Αἴας, ἂν δ' Οδυσεὺς πολύμητις, ἔπειτα δὲ Νέστορος υἱὸς Αντίλοχος ὃ γὰρ αὖτε4 νέους ποσὶ πάντας ἐνίκα. στὰν δὲ μεταστοιχί σήμηνε6 δὲ τέρματ'7 Αχιλλεύς. τοῖσι δ' ἀπὸ νύσσης8 τέτατο9 δρόμος ὦκα0 δ' ἔπειτα ἔκφερ' Οϊλιάδης ἐπὶ2 δ' ὄρνυτο δῖος Οδυσσεὺς ἄγχι3 μάλ', ὡς ὅτε τίς τε γυναικὸς ἐϋζώνοιο4 στήθεός ἐστι κανών6, ὅν τ' εὖ μάλα χερσὶ τανύσσῃ7 πηνίον8 ἐξέλκουσα παρὲκ9 μίτον20, ἀγχόθι2 δ' ἴσχει στήθεος ὣς Οδυσεὺς θέεν ἐγγύθεν, αὐτὰρ ὄπισθεν ἡμιτάλαντον τό λοισθήια τα Οἰλεύς αὖτε μεταστοιχι σημαίνω τέρμα νύσσα τείνω, pl.perf. med.τέτατο ὦκα adv. ἐκφέρω ἐπόρνυμαι ἄγχι ἐΰζωνος lees ἄγχι στήθεος; στῆθος τό κανών τανύω πηνίον παρέκ +acc. μίτος ἀγχόθι 23 een halve talent laatste prijs Oileus, vader van de kleine Aiax op zijn beurt op een rij aangeven doel meet spannen snel voortschieten achterna gaan dichtbij met mooie gordel borst rol, waarmee men de twee rijen van de schering uiteenhoudt. strekken, trekken draad van de inslag voorbij schering dichtbij

124 Als laatste prijs zette hij een halve talent aan goud neer. Hij ging rechtop staan en sprak onder de Argivers het woord: "Jullie, die ook die wedstrijd zullen proberen, moeten zich verheffen." 770. Zo sprak hij en onmiddellijk verhief zich Oileus' zoon, de snelle Aiax en de schrandere Odysseus stond op en Nestors zoon Antilochos. Want hij op zijn beurt overwon in het hardlopen alle jongeren. Ze gingen op een rij staan. Achilleus gaf de doelen aan. Door hen was vanaf de meet de ren gestrekt/zij renden vanaf de meet in volle vaart. 77. Snel vervolgens schoot Oileus' zoon voort en achter hem aan joeg Odysseus zeer dicht in zijn buurt, zoals wanneer een rol dichtbij de borst van een vrouw is, die zij zeker goed met haar handen (naar zich) trekt, terwijl zij de draad voorbij de schering trekt en zij houdt hem dichtbij de borst. Zo rende Odysseus dichtbij hem en vanachteren 24

125 ἴχνια τύπτε πόδεσσι πάρος2 κόνιν ἀμφιχυθῆναι3 κὰδ δ' ἄρα οἱ κεφαλῆς χέ' ἀϋτμένα4 δῖος Οδυσσεὺς αἰεὶ ῥίμφα θέων ἴαχον6 δ' ἐπὶ7 πάντες Αχαιοὶ νίκης ἱεμένῳ, μάλα δὲ σπεύδοντι κέλευον. ἀλλ' ὅτε δὴ πύματον8 τέλεον δρόμον9, αὐτίκ' Οδυσσεὺς εὔχετ' Αθηναίῃ γλαυκώπιδι ὃν κατὰ θυμόν κλῦθι θεά, ἀγαθή μοι ἐπίρροθος0 ἐλθὲ ποδοῖιν. ὣς ἔφατ' εὐχόμενος τοῦ δ' ἔκλυε Παλλὰς Αθήνη, γυῖα δ' ἔθηκεν ἐλαφρά, πόδας καὶ χεῖρας ὕπερθεν. ἀλλ' ὅτε δὴ τάχ' ἔμελλον ἐπαΐξασθαι2 ἄεθλον, ἔνθ' Αἴας μὲν ὄλισθε3 θέων, βλάψεν γὰρ Αθήνη, τῇ4 ῥα βοῶν κέχυτ' ὄνθος ἀποκταμένων6 ἐριμύκων7, οὓς ἐπὶ8 Πατρόκλῳ πέφνεν9 πόδας ὠκὺς Αχιλλεύς ἴχνια τά voetsporen = πρίν ἀμφιχέομαι zich storten aan weerszijden αὐτμήν adem ῥίμφα adv. snel ἰάχω schreeuwen ἐπί adv. daarbij πύματος laatst; hier dubbelvernonden gebruikt vgl.384 ἐπίρροθος helpster ὕπερθεν erboven ἐπαίσσομαι afsnellen op ὀλισθάνω uitglijden τῇ waar(langs) ὄνθος mest ἀπέκτατο aor. met pass. betekenis ἀποκτείνω ἐρίμυκος luid loeiend ἐπί + dat. ter ere van πέφνον aor. doden 2

126 780. sloeg hij de sporen met zijn voeten, voordat stof ronddwarrelde en neer op zijn hoofd dan goot de stralende Odysseus zijn adem alsmaar snel rennend. Daarbij juichten alle Grieken hem toe, terwijl hij naar de zege verlangde en hoewel hij zich zeer haastte, spoorden ze hem aan. Maar toen ze dan de laatste baan aan het voltooien waren,78. bad Odysseus onmiddellijk tot de uilogige Athene in zijn hart: "Luister, godin, kom voor mij als voortreffelijk helpster voor mijn beide voeten." Zo sprak hij biddend en naar hem luisterde Pallas Athene en zij maakte zijn leden snel, zijn voeten en armen daarboven, maar toen zij dan weldra op het punt stonden op de prijs af te snellen, 790. toen dan gleed Aiax bij het rennen uit -hem had immers Athene gehinderd- waar dan van de luid loeiende geslachte runderen mest gegoten lag, van de runderen, die de snelvoetige Achilleus voor Patroklos gedood had. 26

127 ἐν δ' ὄνθου βοέου πλῆτο2 στόμα τε ῥῖνάς3 τε κρητῆρ' αὖτ' ἀνάειρε πολύτλας δῖος Οδυσσεύς, ὡς ἦλθε φθάμενος4 ὃ δὲ βοῦν ἕλε φαίδιμος Αἴας. στῆ δὲ κέρας6 μετὰ χερσὶν ἔχων βοὸς ἀγραύλοιο7 ὄνθον ἀποπτύων8, μετὰ δ' Αργείοισιν ἔειπεν ὢ πόποι ἦ μ' ἔβλαψε θεὰ πόδας, ἣ τὸ πάρος περ μήτηρ ὣς9 Οδυσῆϊ παρίσταται ἠδ' ἐπαρήγει0. Ως ἔφαθ', οἳ δ' ἄρα πάντες ἐπ' αὐτῷ ἡδὺ γέλασσαν. Αντίλοχος δ' ἄρα δὴ λοισθήϊον ἔκφερ' ἄεθλον μειδιόων2, καὶ μῦθον ἐν Αργείοισιν ἔειπεν εἰδόσιν ὔμμ' ἐρέω πᾶσιν, φίλοι, ὡς ἔτι καὶ νῦν ἀθάνατοι τιμῶσι παλαιοτέρους3 ἀνθρώπους. Αἴας μὲν γὰρ ἐμεῖ' ὀλίγον προγενέστερός4 ἐστιν, οὗτος δὲ προτέρης γενεῆς προτέρων τ' ἀνθρώπων ὠμογέροντα6 δέ μίν φασ' ἔμμεναι ἀργαλέον7 δὲ ποσσὶν ἐριδήσασθαι8 Αχαιοῖς, εἰ μὴ Αχιλλεῖ βόεος ἐμπίμπλημι + gen. ῥίς φθάνω, aor. part.φθάμενος φαίδιμος κέρας τό ἄγραυλος ἀποπτύω ὥς ἐπαρήγω + dat. λοισθήϊος μειδιάω παλαιός προγενέστερος γενεή ὠμογέρων ἀργαλέος ἐριδαίνω 27 rundervullen met neus(gat) eerder zijn stralend hoorn op het veld levend uitspugen zoals... helpen laatste glimlachen oud eerder geboren geslacht, generatie krasse oude man lastig twisten

128 Daarbij vulde hij zich zijn mond en neusgaten met de rundermest. De veelduldende stralende Odysseus op zijn beurt hief het mengvat op, 879. omdat hij eerder was gekomen. Hij, de stralende Aiax naam het rund. Hij bleef staan een hoorn van de ophet veld levende rund in de handen houdend, terwijl hij de mest uitspuwde en hij sprak onder de Argivers: "Jonge, jonge, Voorwaar mij heeft een godinwat mijn voeten betreft geschaad, de godin, die tot nu toch als een moeder Odysseus terzijde staat en helpt." 800. Zo sprak hij en zij dan allen lachten smakelijk om hem. Antilochos dan nam met een glimlach de laatste prijs mee en sprak onder de Argivers het woord: "Ook al weten jullie het allemaal, ik zal jullie toch vertellen, vrienden, dat ook nu nog de onsterfelijken oudere lui eren. 80. Want Aiax is een weinig ouder dan ik en hij daar (Odysseus) is van een eerdere generatie en eerdere mensen. Ze zeggen, dat hij een klrasse oude man is en dat het lastig is voor de Grieken afgezien van Achilleus om met hem in een wedloop te twisten Koeienmest 28

129 Ως φάτο, κύδηνεν δὲ ποδώκεα Πηλεΐωνα. τὸν δ' Αχιλεὺς μύθοισιν ἀμειβόμενος προσέειπεν Αντίλοχ', οὐ μέν τοι μέλεος2 εἰρήσεται αἶνος, ἀλλά τοι ἡμιτάλαντον ἐγὼ χρυσοῦ ἐπιθήσω. Ως εἰπὼν ἐν χερσὶ τίθει, ὃ δ' ἐδέξατο χαίρων. αὐτὰρ Πηλεΐδης κατὰ3 μὲν δολιχόσκιον4 ἔγχος θῆκ' ἐς ἀγῶνα φέρων, κατὰ δ' ἀσπίδα καὶ τρυφάλειαν τεύχεα6 Σαρπήδοντος, ἅ μιν Πάτροκλος ἀπηύρα7. στῆ δ' ὀρθὸς καὶ μῦθον ἐν Αργείοισιν ἔειπεν ἄνδρε δύω περὶ τῶνδε κελεύομεν, ὥ περ ἀρίστω, τεύχεα ἑσσαμένω8 ταμεσίχροα9 χαλκὸν ἑλόντε ἀλλήλων προπάροιθεν0 ὁμίλου πειρηθῆναι. ὁππότερός2 κε φθῇσιν3 ὀρεξάμενος4 χρόα καλόν, ψαύσῃ δ' ἐνδίνων6 διά τ' ἔντεα καὶ μέλαν αἷμα, τῷ μὲν ἐγὼ δώσω τόδε φάσγανον ἀργυρόηλον7 καλὸν Θρηΐκιον, τὸ μὲν Αστεροπαῖον ἀπηύρων κυδαίνω μέλεος tmesis δολιχόσκιος τρυφάλεια τεύχος το ἀπηύρων + 2 acc. ἕννυμαι ταμεσίχρως προπάροιθεν +gen. ὅμιλος ὁππότερος φθάνω, ἔφθην ὀρέγομαι ψαύω ἐνδινα τά ἀργυρόηλος 29 roem verlenen vergeefs lange schaduw werpend helm met vier faloi (helmkammen) gereedschap, wapen iets afpakken van zich aantrekken de huid snijdend voor menigte wie van beiden ik ben eerder; + ncp eerder raken aanraken ingewanden met ziveren knop

130 Zo sprak hij en hij verleende de snelvoetige Peleus zoon roem. 80. Tot hem sprak Achilleus met woorden antwoordend: "Antilochos, die lofprijzing zal door jou niet vergeefs gesproken zijn, maar ik zal jou een halve talent goud extra geven." Na dat gezegd te hebben gaf hij hem het in handen en hij ontving het met plezier. 8.Maar Peleus'zoon bracht een lange schaduw werpend speer in de kring en zette die neer en een schild en helm met vier faloi, de wapenrusting van Sarpedon, die Patroklos hem afgenomen had. Hij ging rechtop staan en sprak onder de Argivers het woord: "Ik spoor twee mannen, die toch de besten zijn, om deze wapens na hun wapenrusting aangedaan te hebben en het brons, dat de huid snijdt, 820. gepakt te hebben elkaar op de proef te stellen vóór de menigte. Wie van hen beiden als eerste de mooie huid zal aanraken en de ingewanden dwars door de wapens en het zwarte bloed heen, aan hem zal ik dit zwaard met zilveren knoppen geven, dit mooie, Thracische zwaard, Thracisch kromzwaard uit Romeinse tijd. 30

131 τεύχεα δ' ἀμφότεροι ξυνήϊα ταῦτα φερέσθων καί σφιν δαῖτ'2 ἀγαθὴν παραθήσομεν ἐν κλισίῃσιν. Ως ἔφατ', ὦρτο δ' ἔπειτα μέγας Τελαμώνιος Αἴας, ἂν δ' ἄρα Τυδεΐδης ὦρτο, κρατερὸς Διομήδης. οἳ δ' ἐπεὶ οὖν ἑκάτερθεν3 ὁμίλου θωρήχθησαν4, ἐς μέσον ἀμφοτέρω συνίτην μεμαῶτε μάχεσθαι δεινὸν δερκομένω6 θάμβος7 δ' ἔχε πάντας Αχαιούς. ἀλλ' ὅτε δὴ σχεδὸν ἦσαν ἐπ' ἀλλήλοισιν ἰόντες, τρὶς8 μὲν ἐπήϊξαν, τρὶς δὲ σχεδὸν ὁρμήθησαν9. ἔνθ' Αἴας μὲν ἔπειτα κατ' ἀσπίδα πάντοσ' ἐΐσην0 νύξ', οὐδὲ χρό' ἵκανεν ἔρυτο2 γὰρ ἔνδοθι3 θώρηξ4 Τυδεΐδης δ' ἄρ' ἔπειτα ὑπὲρ σάκεος6 μεγάλοιο αἰὲν ἐπ' αὐχένι7 κῦρε8 φαεινοῦ δουρὸς ἀκωκῇ9. καὶ τότε δή ῥ' Αἴαντι περιδείσαντες20 Αχαιοὶ ξυνήιος δαίς ἑκάτερθεν + gen. θωρήσσομαι μέμονα, μεμαώς δέρκομαι θάμβος τό τρίς ὁρμάομαι παντοσ ἔισος νύσσω ῥύομαι ἔνδοθι θωρηξ ὑπέρ + gen. σάκος το αὐχήν κύρω ἐπί + dat. ἀκωκή περιδείδω + dat. 3 gemeenschappelijk maaltijd aan beide kanten van zich harnassen verlangen; part. vol vuur kijken; δεινόν een verschrikkelijke blik in de ogen hebben verbazing drie keer toesnellen, aanvallen naar alle kanten gelijk stoten tegenhouden, beschermen binnen pantser over schild hals mikken op punt zeer bang zijn voor

132 dat ik voorwaar van Asteropaios heb afgepakt Zij beiden moeten die wapens gezamenlijk/om onderling te verdelen met zich meenemen. En ik zal aan hen een goed maal in mijn tent voorzetten." Zo sprak hij en vervolgens stond Telamons zoon, de grote Aiax op en zo moet je weten Tydeus' zoon Diomedes. Toen zij dan aan weerszijden van de menigte zich geharnast hadden, 83. gingen beiden naar elkaar toe naar het midden, vol vuur om te strijden, met een verschrikkelijke blik. Verbazing hield alle Achaiers. Maar toen ze dan op hun weg dicht bij elkaar waren, sprongen ze drie keer op elkaar af en drie keer zaten ze elkaar dicht op het lijf Daar stiet vervolgens Aiax tegen het naar alle kanten gelijke schild, maar niet raakte hij de huid, want een pantser beschermde het binnen in zich. Tydeus' zoon dan vervolgens probeerde continu over het grote schild heen met de punt van zijn schitterende lans bij de hals te raken. En toen dan bevalen de Achaiers boven mate bang De grote Aiax met zijn schild draagt het lijk van Achilleus. 32

133 παυσαμένους ἐκέλευσαν ἀέθλια ἶσ' ἀνελέσθαι. αὐτὰρ Τυδεΐδῃ δῶκεν μέγα φάσγανον ἥρως σὺν κολεῷ τε φέρων καὶ ἐϋτμήτῳ2 τελαμῶνι3. Αὐτὰρ Πηλεΐδης θῆκεν σόλον4 αὐτοχόωνον ὃν πρὶν μὲν ῥίπτασκε6 μέγα σθένος7 Ηετίωνος ἀλλ' ἤτοι τὸν ἔπεφνε ποδάρκης8 δῖος Αχιλλεύς, τὸν δ' ἄγετ' ἐν νήεσσι σὺν ἄλλοισι κτεάτεσσι9. στῆ δ' ὀρθὸς καὶ μῦθον ἐν Αργείοισιν ἔειπεν ὄρνυσθ', οἳ καὶ τούτου ἀέθλου πειρήσεσθε. εἴ οἱ καὶ μάλα πολλὸν ἀπόπροθι0 πίονες ἀγροί, ἕξει μιν καὶ πέντε περιπλομένους2 ἐνιαυτοὺς3 χρεώμενος4 οὐ μὲν γάρ οἱ ἀτεμβόμενός γε σιδήρου ποιμὴν οὐδ' ἀροτὴρ6 εἶσ' ἐς πόλιν, ἀλλὰ παρέξει. Ως ἔφατ', ὦρτο δ' ἔπειτα μενεπτόλεμος7 Πολυποίτης, ἂν8 δὲ Λεοντῆος9 κρατερὸν μένος20 ἀντιθέοιο, κολεόν schede ἐΰτμητος goed gesneden τελαμών bandelier, draagband σόλος ijzeren werpschijf αὐτοχόωνος pas uit de oven, nog niet bewerkt ῥιπταζω, iter. imperf.ῥιπτασκον telkens werpen σθένος το kracht; perifrase πόδαρκης snelvoetig κτέαρ τό, -εατος bezit ἀπόπροθι ver weg πίων vet, vruchtbaar περιπλόμενος vol ἐνιαυτός jaar ἔχω χρέωμενος in gebruik hebben ἀτέμβομαι + gen. gebrek hebben aan ἀροτήρ ploeger μενεπτόλεμος in de strijd stand houden = ἀνά Λεοντεύς Leonteus was één van de Lapithen, zoon van Koronos; hij neemt met 40 schepen deel aan de expeditie tegen Troje. μένος τό moed, kracht 33

134 voor Aiax hun er een eind aan te maken de prijzen gelijk (verdeeld) op te pakken Maar aan Tydeus' zoon gaf de held het grote zwaard, terwijl hij het samen met de schede en de goed gesneden bandelier bracht. En Achilleus legde een werpschijf neer, die nog niet bewerkt was, die voorheen de grote kracht van Eetion placht te werpen. Maar werkelijk de snelvoetige krachtige Achilleus had hem gedood en 84. hij had die schijf met zich meegenomen samen met andere bezittingen. Hij ging rechtop staan en sprak onder de Argivers het woord: "Jullie, die zich ook aan deze wedkamp zullen wagen, moeten zich verheffen. Want als hij ook zeer ver weg (van de bewoonde wereld) vruchtbare akkers zal hebben, dan zal hij toch ook vijf volle jaren lang deze in gebruik hebben. 80. Niet immers zal voor hem uit gebrek aan ijzer een herder en niet een ploeger naar de stad gaan, maar hij zal hem ijzer geven." Zo sprak hij en vervolgens verhief zich de in de strijd standhoudende Polypoites en opstond de krachtige kracht van de tegen de goden 34

135 ἂν δ' Αἴας Τελαμωνιάδης καὶ δῖος Επειός. ἑξείης δ' ἵσταντο, σόλον δ' ἕλε δῖος Επειός, ἧκε δὲ δινήσας2 γέλασαν δ' ἐπὶ πάντες Αχαιοί. δεύτερος αὖτ' ἀφέηκε Λεοντεὺς ὄζος3 Αρηος τὸ τρίτον αὖτ' ἔρριψε μέγας Τελαμώνιος Αἴας χειρὸς ἄπο στιβαρῆς, καὶ ὑπέρβαλε σήματα4 πάντων. ἀλλ' ὅτε δὴ σόλον εἷλε μενεπτόλεμος Πολυποίτης, ὅσσόν τίς τ' ἔρριψε καλαύροπα6 βουκόλος7 ἀνήρ, ἣ δέ θ' ἑλισσομένη8 πέτεται διὰ βοῦς ἀγελαίας9, τόσσον παντὸς ἀγῶνος ὑπέρβαλε0 τοὶ δὲ βόησαν. ἀνστάντες δ' ἕταροι Πολυποίταο κρατεροῖο νῆας ἔπι γλαφυρὰς ἔφερον βασιλῆος ἄεθλον. Αὐτὰρ ὃ τοξευτῇσι τίθει ἰόεντα2 σίδηρον, κὰδ δ' ἐτίθει δέκα μὲν πελέκεας3, δέκα δ' ἡμιπέλεκκα4, ἱστὸν δ' ἔστησεν νηὸς κυανοπρῴροιο6 τηλοῦ7 ἐπὶ ψαμάθοις8, ἐκ δὲ τρήρωνα9 πέλειαν ἑξείης δινέω ὄζος σῆμα τό ὅσσον καλαῦροψ βουκόλος ἑλίσσομαι ἀγελαῖος ὑπερβάλλω + gen. τοξευτής ἰόεις πέλεκυς, -εος ἡμιπέλεκκον ἱστός κυανόπρῳρος τηλοῦ ψάμαθος τρήρων πέλεια 3 op een rij ronddraaien telg teken, merk zover als, acc.. spatii vgl. τόσσον herdersstaf koeherder draaien, rondvliegen tot de kudde behorend verder gooien dan boogschutter vioolkleurig, staalkleurig bijl bijl met één snede mast met donkerblauwe boeg ver strand schuw duif

136 opwegende Leonteus en Aiax, de zoon van Telamon en de stralende Epeios. Ze gingen op een rij staan en 8. de stralende Epeios pakte de werpschijf en wierp hem na hem rondgedraaid te hebben. En daarbij schoten alle Grieken in de lach. Als tweede wierp hem Leonteus weg, telg van Ares. Op de derde plaats op zijn beurt wierp de grote Aiax, de zoon van Telamon de schijf vanuit zijn stevige hand en hij wierp verder dan de tekens van allen Maar toen dan de in de strijd standhoudende Polypoites de schijf gegrepen had, zover als een koeherder zijn staf werpt - zij vliegt slingerend door de runderen, die tot de kudde behoren-, zover wierp hij aan de wedstrijdruimte voorbij. Zij begonnen te schreeuwen. De vrienden van de krachtige Polypoites stonden op 86. en droegen de prijs van hun koning naar de gewelfde schepen. En hij zette neer voor de boogschutters een staalblauw stuk ijzer en hij zette tien bijlen neer en tien bijlen met één snede. Hij plaatste een mast van een schip met blauwe boeg ver op het strand en daaraan bond hij Dubbele bijl van Hefaistos. 36

137 λεπτῇ μηρίνθῳ2 δῆσεν ποδός, ἧς ἄρ' ἀνώγει τοξεύειν3 ὃς μέν κε βάλῃ τρήρωνα πέλειαν, πάντας ἀειράμενος πελέκεας οἶκονδὲ φερέσθω ὃς δέ κε μηρίνθοιο τύχῃ4 ὄρνιθος ἁμαρτών, ἥσσων γὰρ δὴ κεῖνος, ὃ δ' οἴσεται ἡμιπέλεκκα. Ως ἔφατ', ὦρτο δ' ἔπειτα βίη Τεύκροιο ἄνακτος, ἂν δ' ἄρα Μηριόνης θεράπων ἐὺς6 Ιδομενῆος. κλήρους7 δ' ἐν κυνέῃ8 χαλκήρεϊ9 πάλλον0 ἑλόντες, Τεῦκρος δὲ πρῶτος κλήρῳ λάχεν αὐτίκα δ' ἰὸν2 ἧκεν ἐπικρατέως3, οὐδ' ἠπείλησεν4 ἄνακτι ἀρνῶν πρωτογόνων6 ῥέξειν7 κλειτὴν8 ἑκατόμβην. ὄρνιθος μὲν ἅμαρτε μέγηρε9 γάρ οἱ τό γ' Απόλλων αὐτὰρ ὃ μήρινθον βάλε πὰρ πόδα, τῇ δέδετ'20 ὄρνις λεπτός μήρινθος ἡ τοξεύω + gen. τυγχάνω + gen. Let op de variatie in de perifrase. εὔς adi. κλῆρος κυνέη χαλκήρης πάλλω λαγχάνω ἰός ἐπικρατέως ἀπειλέω ἀρήν πρωτόγονος ῥέζω κλειτός μεγαίρω δέω 37 fijn touw met een pijl mikken op raken goed lot helm bronzen schudden door het lot aangewezen worden pijl met overweldigende kracht plechtig beloven lam pas geboren offeren heerlijk weigeren, misgunnen vast binden

138 870. een schuwe duif met een dun touw aan de poot, waarop hij dan beval te schieten: "Wie de schuwe duif zal treffen, moet alle dubbele bijlen oppakken en mee naar huis nemen. Wie het touw zal raken, terwijl hij de duif mist -die is immers minder- die zal de bijlen met één snede meenemen." 87. Zo sprak hij en op stond vervolgens de kracht van de heer Teukros en zo moet je weten Meriones, de goede knecht van Idomeneus. Na loten genomen te hebben schudden ze die in een bronzen helm en als eerste werd door het lot Teukros aangewezen. Onmiddellijk schoot hij een pijl met overweldiggende kracht, 880. maar niet had hij de heer een heerlijke hekatombe van pas geboren lammeren beloofd. De vogel miste hij. Immers, Apollo misgunde hem dat. Maar hij trof het touw, waarmee de vogel vastgebonden was bij de voet. Masten met mikpunten bij moderne schuttersfeesten. 38

139 ἀντικρὺ δ' ἀπὸ2 μήρινθον τάμε πικρὸς3 ὀϊστός. ἣ μὲν ἔπειτ' ἤϊξε πρὸς οὐρανόν, ἣ δὲ παρείθη4 μήρινθος ποτὶ γαῖαν ἀτὰρ6 κελάδησαν7 Αχαιοί. σπερχόμενος8 δ' ἄρα Μηριόνης ἐξείρυσε9 χειρὸς τόξον ἀτὰρ δὴ ὀϊστὸν ἔχεν πάλαι, ὡς ἴθυνεν0. αὐτίκα δ' ἠπείλησεν ἑκηβόλῳ Απόλλωνι ἀρνῶν πρωτογόνων ῥέξειν κλειτὴν ἑκατόμβην. ὕψι δ' ὑπὸ νεφέων2 εἶδε τρήρωνα πέλειαν τῇ ῥ' ὅ γε δινεύουσαν3 ὑπὸ πτέρυγος 4 βάλε μέσσην, ἀντικρὺ δὲ διῆλθε βέλος τὸ μὲν ἂψ ἐπὶ γαίῃ πρόσθεν Μηριόναο πάγη6 ποδός αὐτὰρ ἣ ὄρνις ἱστῷ ἐφεζομένη7 νηὸς κυανοπρῴροιο αὐχέν' ἀπεκρέμασεν8, σὺν δὲ πτερὰ9 πυκνὰ20 λίασθεν ἀντικρύ ἀποτάμνω, -έταμον πικρός παρίεμαι = πρός ἀτάρ κελαδέω σπέρχομαι ἐξερύω ἰθύνω ὕψι νέφος το δινεύω πτέρυξ = μέσην πήγνυμαι, aor.p.ἐπάγην ἐφέζομαι ἀποκρεμαννυμι πτερόν πυκνός συνλιάζομαι 39 geheel en al afsnijden scherp zakken langs maar juichen zich haasten wegtrekken richten hoog, in de hoogte wolk rond draaien vleugel blijven steken gaan zitten op laten hangen vleugel stevig samenslaan

140 De scherpe pijl sneed het touw door. Zij daarna vloog weg naar de hemel en 88. het touw zakte erlangs naar de aarde. En de Grieken begonnen te juichen. Haastig dan greep Meriones de boog uit zijn hand. En al lang hield hij de pijl vast, toen Aiax richtte. Onmiddellijk beloofde hij de van verre treffende Apollo een heerlijke hekatombe van pasgeboren lammeren te offeren Hoog onder de wolken zag hij de schuwe duif. Daar trof hij de duif in het midden onder de vleugels, terwijl zij ronddraaide en de pijl ging er dwars doorheen. Die pijl bleef terug (brachylogie) op de grond voor Meriones' voet steken. Maar de vogel zette zich op de mast van een schip met blauwe voorsteven 89. en liet haar hals hangen en ze sloeg haar stevige vleugels samen Boogschutter op Olympische spelen 40

141 ὠκὺς δ' ἐκ μελέων θυμὸς πτάτο2, τῆλε δ' ἀπ' αὐτοῦ κάππεσε λαοὶ δ' αὖ θηεῦντό3 τε θάμβησάν τε. ἂν δ' ἄρα Μηριόνης πελέκεας δέκα πάντας ἄειρε, Τεῦκρος δ' ἡμιπέλεκκα φέρεν κοίλας ἐπὶ νῆας. Αὐτὰρ Πηλεΐδης κατὰ μὲν δολιχόσκιον ἔγχος, κὰδ δὲ λέβητ'4 ἄπυρον βοὸς ἄξιον ἀνθεμόεντα θῆκ' ἐς ἀγῶνα φέρων καί ῥ' ἥμονες6 ἄνδρες ἀνέσταν ἂν μὲν ἄρ' Ατρεΐδης εὐρὺ κρείων Αγαμέμνων, ἂν δ' ἄρα Μηριόνης, θεράπων ἐὺς Ιδομενῆος. τοῖσι δὲ καὶ μετέειπε ποδάρκης δῖος Αχιλλεύς Ατρεΐδη, ἴδμεν γὰρ ὅσον προβέβηκας7 ἁπάντων ἠδ' ὅσσον δυνάμει τε καὶ ἥμασιν8 ἔπλευ9 ἄριστος ἀλλὰ σὺ μὲν τόδ' ἄεθλον ἔχων κοίλας ἐπὶ νῆας ἔρχευ, ἀτὰρ δόρυ Μηριόνῃ ἥρωϊ πόρωμεν0, εἰ σύ γε σῷ θυμῷ ἐθέλοις κέλομαι γὰρ ἔγωγε. Ως ἔφατ', οὐδ' ἀπίθησεν2 ἄναξ ἀνδρῶν Αγαμέμνων δῶκε δὲ Μηριόνῃ δόρυ χάλκεον αὐτὰρ ὅ γ' ἥρως Ταλθυβίῳ κήρυκι δίδου περικαλλὲς3 ἄεθλον μέλος το πέτομαι, aor. ἐπτάμην θηέομαι λέβης ἀνθεμόεις ἡμων; ἡμονες ἄνδρες προβαίνω +gen. ἧμα το πέλομαι, ἐπλόμην ἔπορον aor. κέλομαι ἀπιθέω περικαλλής 4 lid vliegen kijken, zich verbazen ketel met bloemen versierd slingerend; speerslingeraars uitsteken boven worp zich bewegen, komen; aor, zijn geven bevelen, aansporen niet luisteren zeer mooi

142 en uit haar leden vloog snel haar ziel en de duif viel ver van hem neer. Het krijgsvolk op zijn beurt keek toe en was verbaasd. Meriones dan pakte al de tien dubbele bijlen op en Teukros droeg de bijlen met één snede naar de holle schepen En Peleus' zoon bracht een lange schaduw werpende speer en een ketel, die nog niet op het vuur was geweest, die een rund waard was en met bloemen versierd naar de kring en zette die neer. En speerslingeraars stonden op: Atreus' zoon de wijd en zijd heersende Agamemnon en dan ook Meriones, de goede knecht van Idomeneus. 90. En onder hen ook sprak de snelvoetige, stralende Achilleus: "Atreus' zoon, -wij weten immers, hoezeer jij boven allen uitsteekt en hoezeer jij in kracht en worpen de beste bent.- Welaan, ga met deze prijs (de ketel) naar de holle schepen en laten we een lans aan de held Meriones geven, 90. als jij toch dat in je hart wil. Want ik toch verzoek het je." Zo sprak hij en niet gaf de heer der mannen Agamemnon niet gehoor, maar hij gaf de bronzen speer aan Meriones. En de held gaf de zeer mooie kampprijs aan de dienaar Talthubios. Koning Agamemnon met Talthybios. 42