17. Σέιεηα άλζε νλνκάδνληαη ηα άλζε πνπ έρνπλ θαη ην αξζεληθφ θαη ζειπθφ αλαπαξαγσγηθφ ζχζηεκα ( δειαδή έρνπλ θαη ζηήκνλεο θαη χπεξν ).

Transcript

1 Λεμηιόγην ( βαζηθέο έλλνηεο ) 1. Υαξαθηεξηζηηθά νλνκάδνληαη νη ηδηφηεηεο πνπ πξνζδηνξίδνπλ ην άηνκν θαη ην δηαθξίλνπλ απφ ηα ππφινηπα άηνκα ηνπ είδνπο. 2. Κιεξνλνκηθό νλνκάδεηαη ην ραξαθηεξηζηηθφ πνπ κεηαβηβάδεηαη απφ ηνπο γνλείο ζηνπο απνγφλνπο. 3. Δπίθηεην νλνκάδεηαη ην ραξαθηεξηζηηθφ πνπ εκθαλίδεηαη κεηά ηελ γέλλεζε θαη δελ θιεξνλνκείηαη πρ κεηά απφ αηχρεκα ην άηνκν ράλεη ην ρέξη ηνπ. 4. Γελεηηθή νλνκάδεηαη ε επηζηήκε πνπ κειεηά ηα θιεξνλνκηθά ραξαθηεξηζηηθά θαη ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν θιεξνλνκνχληαη. 5. Αλαπαξαγωγή νλνκάδεηαη ε δηαδηθαζία δεκηνπξγίαο απνγφλσλ. 6. Γνληκνπνίεζε νλνκάδεηαη ε ζχληεμε ( ζπλέλσζε ) ησλ γακεηψλ ζηελ ακθηγνληθή αλαπαξαγσγή κε απνηέιεζκα ην ζρεκαηηζκφ ηνπ δπγσηνχ 7. Επγωηό νλνκάδεηαη ην πξψην θχηηαξν ηνπ λένπ νξγαληζκνχ πνπ ζρεκαηίζζεθε κε ηε γνληκνπνίεζε. 8. Μνλνγνλία ή αγελήο αλαπαξαγσγή νλνκάδεηαη ε αλαπαξαγσγή ρσξίο γνληκνπνίεζε. 9. Ακθηγνλία ή εγγελήο αλαπαξαγσγή νλνκάδεηαη ε αλαπαξαγσγή θαηά ηελ νπνία ζρεκαηίδνληαη γακέηεο θαη γίλεηαη γνληκνπνίεζε. 10. πεξκαηνδωάξηα νλνκάδνληαη ηα αξζεληθά αλαπαξαγσγηθά θχηηαξα ησλ δψσλ. 11. Κόθθνη γύξεο νλνκάδνληαη ηα αξζεληθά αλαπαξαγσγηθά θχηηαξα ησλ αλψηεξσλ θπηψλ. 12. Ωάξηα νλνκάδνληαη ηα ζειπθά αλαπαξαγσγηθά θχηηαξα ησλ δψσλ θαη ησλ αλψηεξσλ θπηψλ. 13. Μόλνηθν είδνο :νλνκάδεηαη απηφ ζην νπνίν θάζε άηνκν έρεη ην αξζεληθφ θαη ην ζειπθφ αλαπαξαγσγηθφ ζχζηεκα. 14. Απηνγνληκνπνίεζε νλνκάδεηαη ε ζχληεμε δηαθνξεηηθψλ γακεηψλ απφ ην ίδην άηνκν ζηα κφλνηθα είδε. 15. Γηαζηαπξνύκελε γνληκνπνίεζε νλνκάδεηαη ε γνληκνπνίεζε γακεηψλ απφ δηαθνξεηηθά άηνκα. 16. Γίνηθα ή γνλνρωξηζηηθά είδε νλνκάδνληαη ηα είδε πνπ παξνπζηάδνπλ θπιεηηθφ δηκνξθηζκφ, δειαδή έρνπκε άηνκα κε δηαθνξεηηθά κνξθνινγηθά ραξαθηεξηζηηθά θαη θάζε άηνκν θέξεη έλα αλαπαξαγσγηθφ ζχζηεκα. 17. Σέιεηα άλζε νλνκάδνληαη ηα άλζε πνπ έρνπλ θαη ην αξζεληθφ θαη ζειπθφ αλαπαξαγσγηθφ ζχζηεκα ( δειαδή έρνπλ θαη ζηήκνλεο θαη χπεξν ). Σν έξγν ηνπ Mendel Οξνινγία ηνπ Mendel 1. Ακηγή ή θαζαξά νλφκαζε ηα ζηειέρε πνπ έπαηξλε κεηά απφ πνιιέο δηαζηαπξψζεηο θαη πάληα εκθάληδαλ ηνλ ίδην θαηλφηππν γηα ηελ ηδηφηεηα πνπ κειεηνχζε. Πρ δηαζηαχξσλε θπηά κε ηψδε άλζε κε απηνγνληκνπνίεζε γηα πνιιέο γεληέο θαη πάληνηε νη απφγνλνη είραλ ηψδε άλζε. ( εηθφλα 5.1 ). ήκεξα ηα άηνκα απηά ηα νλνκάδνπκε νκφδπγα ζηε ζπγθεθξηκέλε ηδηφηεηα. 2. Τβξίδηα νλφκαζε ηα άηνκα πνπ πξνέξρνληαλ απφ ηε δηαζηαχξσζε ησλ ακηγψλ ζηειερψλ. ήκεξα ηα νλνκάδνπκε εηεξφδπγα άηνκα. 3. Υξεζηκνπνίεζε ηνλ φξν παξάγνληαο θιεξνλνκηθόηεηαο γηα λα εθθξάζεη απηφ ην θάηη πνπ ππήξρε ζηνλ γακέηε θαη κεηαβηβάδεηαη ζηνπο απνγφλνπο. ήκεξα γλσξίδνπκε φηη, νη παξάγνληεο θιεξνλνκηθφηεηαο είλαη ηα γνλίδηα. 4. Υξεζηκνπνίεζε ηνπο φξνπο επηθξαηήο θαη ππνιεηπόκελνο ραξαθηήξαο γηα λα εξκελεχζεη ηα απνηειέζκαηά ηνπ (ζα αλαιπζνχλ παξαθάησ). 5. Παηξηθή γελεά (P): άηνκα ακηγή γηα θάζε ηδηφηεηα πνπ κειεηνχζε. 6. F 1 γελεά: απφγνλνη ηεο παηξηθήο γελεάο. 7. F 2 γελεά: απφγνλνη ηεο F 1 γελεάο. Γηαηί ηα πεηξάκαηά ηνπ Mendel είραλ επηηπρία ; 1. Υξεζηκνπνίεζε ην θαηάιιειν πεηξακαηηθφ πιηθφ (δεο παξαθάησ ηα πιενλεθηήκαηά ηνπ). 2. Μειέηεζε θάζε ηδηφηεηα ρσξηζηά (κνλνυβξηδηζκφο) ή κειεηνχζε ηαπηφρξνλα ηνλ ηξφπν θιεξνλφκεζεο δχν ραξαθηεξηζηηθψλ(δηυβξηδηζκφο). Επιμέλεια : Κιτσαντάς Λεστέρης, Βιολόγος 1

2 3. Δπέιεμε κε πξνζνρή ηα ραξαθηεξηζηηθά πνπ ζα κειεηνχζε, αξγφηεξα δηαπηζηψζεθε φηη ε κειέηε ηνπ αθνξνχζε αλεμαξηήηνπο κνλνγνληδηαθνχο ραξαθηήξεο. 4. Γεκηνχξγεζε θαζαξά (ακηγή ) ζηειέρε γηα θάζε ηδηφηεηα πνπ κειεηνχζε. 5. Μειεηνχζε ηελ ίδηα ηδηφηεηα ζε πνιιά θπηά ηαπηφρξνλα, άξα αλέιπε ηα απνηειέζκαηά ηνπ ζηαηηζηηθά. Πιενλεθηήκαηα ηνπ πεηξακαηηθνύ πιηθνύ 1. Αλαπηχζζεηαη εχθνια 2. Δκθαλίδεη κεγάιε πνηθηιφηεηα ζε πνιινχο ραξαθηήξεο 3. Γίλεη ηε δπλαηφηεηα ηερλεηήο γνληκνπνίεζεο θαη απηνγνληκνπνίεζεο πνπ ζπκβαίλεη θαη θπζηνινγηθά. 4. Γίλεη κεγάιν αξηζκφ απνγφλσλ, ψζηε ε ζηαηηζηηθή κειέηε λα είλαη αμηφπηζηε. Πεηξακαηηθή δηαδηθαζία ηνπ Mendel ζηνλ κνλνϋβξηδηζκό. 1. Γηαζηαχξσζε ακηγή θπηά γηα κία ηδηφηεηα. Πρ ακηγή θπηά κε ηψδε άλζε θαη ακηγή θπηά κε ιεπθά άλζε. Απηά απνηεινχζαλ ηελ παηξηθή γελεά. Έθαλε ηε δηαζηαχξσζε κεηαθέξνληαο θφθθνπο γχξεο απφ ην έλα θπηφ ζηα άιιν (δηαζηαπξνχκελε γνληκνπνίεζε), απνηξέπνληαο παξάιιεια ηελ απηνγνληκνπνίεζε. 2. Παξαηήξεζε φηη νη φια ηα άηνκα ηεο F 1 γελεάο είλαη νκνηφκνξθα θαη νλφκαζε επηθξαηή ην ραξαθηήξα πνπ εκθαλίδνπλ θαη ππνιεηπφκελν ηνλ έηεξν ραξαθηήξα. Έηζη θαηέιεμε ζην ζπκπέξαζκα: «Σα άηνκα ηεο πξώηεο ζπγαηξηθήο γεληάο είλαη νκνηόκνξθα κεηαμύ ηνπο». 3. Γηαζηαχξσζε άηνκα ηεο F 1 γελεάο κε απηνγνληκνπνίεζε. 4. Παξαηήξεζε φηη ζηνπο απνγφλνπο, ( F 2 γελεά) εκθαλίδνληαη θαη νη δχν ραξαθηήξεο κε νξηζκέλε πάληα αλαινγία. ( 3 Δπηθξαηήο: 1 Τπνιεηπφκελνο), έηζη δηαηχπσζε ην ζπκπέξαζκα : «ηα άηνκα ηεο δεύηεξεο ζπγαηξηθήο γεληάο νη ραξαθηήξεο δηαρωξίδνληαη κε θαζνξηζκέλε αλαινγία». Βαζηθά ζεκεία γηα ηελ εξκελεία ηωλ παξαηεξήζεωλ ηνπ Mendel κε ηε ζύγρξνλε ζεωξία. 1. Οη θιεξνλνκηθνί παξάγνληεο ηνπ Μέληει ζήκεξα απνθαινχληαη γνλίδηα 2. Οη αλψηεξνη νξγαληζκνί είλαη δηπινεηδείο, επνκέλσο έρνπλ δχν γνλίδηα γηα θάζε απηνζσκηθφ θαη κνλνγνληδηαθφ ραξαθηεξηζηηθφ. Οη γακέηεο ηνπο φκσο είλαη απινεηδείο γηαηί ζρεκαηίδνληαη κε κείωζε. 3. Η κειέηε ηνπ Μέληει έγηλε ζε κνλνγνληδηαθά ραξαθηεξηζηηθά 4. Αιιειόκνξθα ιέγνληαη ηα γνλίδηα πνπ θαηαιακβάλνπλ ηελ ίδηα γελεηηθή ζέζε ζηα νκφινγα ρξσκνζψκαηα θαη θαζνξίδνπλ ην ίδην ραξαθηεξηζηηθφ κε δηαθνξεηηθφ ηξφπν. Πρ ην ρξψκα ηνπ θαξπνχ ζην κνζρνκπίδειν κπνξεί λα είλαη θίηξηλν ή πξάζηλν. Άξα ππάξρνπλ δχν αιιειφκνξθα γνλίδηα πνπ ειέγρνπλ απηή ηελ ηδηφηεηα. 5. Οκόδπγν γηα κηα ηδηόηεηα ιέγεηαη ην άηνκν πνπ έρεη δχν θνξέο ην ίδην αιιειφκνξθν ζην γνληδίσκά ηνπ. 6. Δηεξόδπγν ιέγεηαη ην άηνκν πνπ έρεη δχν δηαθνξεηηθά αιιειφκνξθα γνλίδηα, έλα ζε θάζε νκφινγν ρξσκφζσκα. Μπνξεί γηα κηα ηδηφηεηα λα ππάξρνπλ ζηνλ πιεζπζκφ πεξηζζφηεξα απφ δχν αιιειφκνξθα, φκσο έλα άηνκν φκσο έρεη ην πνιχ δχν αιιειφκνξθα. 7. Δπηθξαηέο ιέγεηαη ην γνλίδην ην νπνίν, ζε εηεξφδπγε θαηάζηαζε, επηθαιχπηεη κε ηε δξάζε ηνπ ην αιιειφκνξθφ ηνπ. 8. Τπνιεηπόκελν ιέγεηαη ην γνλίδην ην νπνίν ζε εηεξφδπγε θαηάζηαζε επηθαιχπηεηαη ε δξάζε ηνπ. 9. Μνλνϋβξηδηζκόο νλνκάδεηαη ε κειέηε ηνπ κεραληζκνχ κε ηνλ νπνίν θιεξνλνκείηαη έλα κφλν ραξαθηεξηζηηθφ ηνπ αηφκνπ πρ ην χςνο ηνπ θπηνχ. 10. Γνλόηππνο ιέγεηαη ν ζπλδπαζκφο ησλ γνληδίσλ. 11. Φαηλόηππνο ιέγεηαη ην απνηέιεζκα ηεο έθθξαζεο ησλ γνληδίσλ (ηνπ γνλφηππνπ). Με βάζε ηα παξαπάλω ζπκπεξαίλνπκε ηα εμήο: 1. Δπεηδή νη ραξαθηήξεο είλαη κνλνγνληδηαθνί, ην άηνκν ζα είλαη νκφδπγν ή εηεξφδπγν γηα ηηο πξνο κειέηε ηδηφηεηεο. 2. Σα ακηγή ζηειέρε είλαη νκφδπγα άηνκα. Άξα φινη νη γακέηεο ελφο αηφκνπ ηεο παηξηθήο γελεάο πεξηέρνπλ ην ίδην αιιειφκνξθν. Επιμέλεια : Κιτσαντάς Λεστέρης, Βιολόγος 2

3 3. Οη απφγνλνη ηεο F 1 γελεάο πξνθχπηνπλ απφ ηνλ ηπραίν ζπλδπαζκφ ησλ γακεηψλ ησλ γνλέσλ. Δπεηδή φπσο ππάξρεη έλαο κνλαδηθφο ζπλδπαζκφο, φια ηα άηνκα ηεο F 1 γελεάο έρνπλ ηνλ ίδην γνλφηππν, είλαη εηεξφδπγα, θαη εθδειψλνπλ ηνλ επηθξαηή θαηλφηππν. 4. Σν 50% ησλ γακεηψλ πνπ, ζρεκαηίδνπλ κε κείσζε νη γνλείο ηεο F 1 γελεάο, σο εηεξφδπγα άηνκα, πεξηέρνπλ ην επηθξαηέο αιιειφκνξθν θαη ην ππφινηπν 50% πεξηέρνπλ ην ππνιεηπφκελν αιιειφκνξθν. 5. Οη απφγνλνη ηεο F 2 γελεάο πξνθχπηνπλ απφ ηνλ ηπραίν ζπλδπαζκφ ησλ γακεηψλ ησλ γνλέσλ ηεο F 1 γελεάο, κε απνηέιεζκα λα πξνθχπηνπλ νη γνλφηππνη πνπ θαηαγξάθνληαη ζην παξαθάησ ηεηξάγσλν ηνπ Punnett θαη Α α Α ΑΑ Αα α Αα αα 6. Η θαηλνηππηθή αλαινγία 3:1 πξνθχπηεη γηαηί ηα άηνκα πνπ έρνπλ ηνπιάρηζηνλ κία θνξά ην επηθξαηέο αιιειφκνξθα εθδειψλνπλ ηνλ επηθξαηή θαηλφηππν. Με βάζε απηά παξαθάηω δηαηππώλνπκε ηνλ 1 ν λόκν ηνπ Mendel 1 νο λόκνο ηνπ Mendel ή λόκνο ηνπ δηαρωξηζκνύ ηωλ αιιειόκνξθωλ γνληδίωλ: Σα εηεξφδπγα άηνκα ηεο F 1 γεληάο σο πξνο κία κνλνγνληδηαθή ηδηφηεηα δηαρσξίδνπλ κε ηελ δηαδηθαζία ηεο κείσζεο ηα αιιειφκνξθα γνλίδηά ηνπο, έηζη ψζηε ζε θάζε γακέηε λα ππάξρεη κφλν ην έλα αιιειφκνξθν. Οη ηδηφηεηεο ησλ λέσλ αηφκσλ πξνθχπηνπλ απφ ηνλ ηπραίν ζπλδπαζκφ ησλ γακεηψλ ησλ δχν γνλέσλ. Πξνϋπνζέζεηο γηα λα ηζρύεη ν λόκνο 1. δηπινεηδείο νξγαληζκνί 2. ακθηγνλία 3. κνλνγνληδηαθνί ραξαθηήξεο. 4. θπζηνινγηθνί γακέηεο (λα κε ζπκβεί κεηάιιαμε θαηά ην ζρεκαηηζκφ ησλ γακεηψλ). Πεηξακαηηθή δηαδηθαζία ζην δηϋβξηδηζκό. 1. Γεκηνχξγεζε ακηγή ζηειέρε γηα ηνπο ραξαθηήξεο πνπ κειεηνχζε σο εμήο; πρ γηα ην ρξψκα θαη ην ζρήκα ηνπ ζπέξκαηνο δεκηνχξγεζε ακηγή θπηά κε ιεία θαη θίηξηλα ζπέξκαηα (επηθξαηείο ραξαθηήξεο ) θαη ακηγή θπηά κε ξπηηδσκέλα θαη πξάζηλα ζπέξκαηα (ππνιεηπφκελνη ραξαθηήξεο). Καηφπηλ ηα δηαζηαχξσλε κεηαμχ ηνπο. Σα αξρηθά θπηά απνηεινχλ ηελ παηξηθή γεληά ( Ρ ). ην ίδην απνηέιεζκα θαηαιήγνπκε αλ δεκηνπξγεζνχλ θαη δηαζηαπξσζνχλ ακηγή θπηά κε ιεία θαη πξάζηλα ζπέξκαηα κε θπηά ακηγή κε ξπηηδσκέλα θαη θίηξηλα ζπέξκαηα (επηθξαηήο ν έλαο ραξαθηήξαο θαη ππνιεηπφκελνο ν άιινο). 2. Οη απφγνλνη απνηεινχζαλ ηελ πξψηε ζπγαηξηθή γεληά ( F 1 ). Παξαηήξεζε φηη νη φια ηα άηνκα ηεο πξψηεο ζπγαηξηθήο γεληάο είλαη νκνηφκνξθα θαη εκθαλίδνπλ ηνπο επηθξαηείο ραξαθηήξεο Έηζη θαηέιεμε ζηε εμήο ζπκπέξαζκα «Σα άηνκα ηεο πξώηεο ζπγαηξηθήο γεληάο είλαη νκνηόκνξθα κεηαμύ ηνπο». 3. Μεηά δηαζηαχξσζε ηα άηνκα ηεο πξψηεο ζπγαηξηθήο γεληάο ( F 1 ) κε απηνγνληκνπνίεζε θαη παξαηήξεζε φηη ζηα άηνκα ηεο δεχηεξεο ζπγαηξηθήο γεληάο( F 2 ) εκθαλίδνληαη θαη νη δχν ραξαθηήξεο (επηθξαηήο, Δ, ππνιεηπφκελνο Τ) θαη γηα ηηο δχν ηδηφηεηεο ζε φινπο ηνπο ζπλδπαζκνχο κε νξηζκέλε αλαινγία ( 9 ΔΔ: 3ΔΤ:3ΤΔ:1ΤΤ) έηζη δηαηχπσζε ην ζπκπέξαζκα : ηα άηνκα ηεο δεύηεξεο ζπγαηξηθήο γεληάο νη ραξαθηήξεο δηαρωξίδνληαη κε θαζνξηζκέλε αλαινγία. Επιμέλεια : Κιτσαντάς Λεστέρης, Βιολόγος 3

4 Δξκελεία ηωλ πεηξακάηωλ ηνπ Mendel ζηνλ δηϋβξηδηζκό. Δξγαδφκαζηε φπσο θαη ζηνλ κνλνυβξηδηζκφ θαη πξέπεη λα επηζεκάλνπκε ηα εμήο 1. Γηπινεηδείο νξγαληζκνί 2. Μνλνγνληδηαθνί ραξαθηήξεο 3. Ακηγή ζηειέρε. Δπηπιένλ εδψ έρνπκε ππφςε καο ηνπο δχν δηαθνξεηηθνχο ηξφπνπο πνπ κπνξεί λα γίλεη ε επηινγή ησλ ακηγψλ ζηειερψλ: a. ην έλα ζηέιερνο λα είλαη ακηγέο ηνπο επηθξαηείο ραξαθηήξεο θαη ην άιιν ηνπ ππνιεηπφκελνπο. (δηαζηαχξσζε ΑΑΒΒ Υ ααββ) b. ην έλα ζηέιερνο λα είλαη ακηγέο γηα ηνλ επηθξαηή ραξαθηήξα γηα ηε κία ηδηφηεηα θαη ακηγέο γηα ηνλ ππνιεηπφκελν ραξαθηήξα ζηελ άιιε ηδηφηεηα θαη ην άιιν ζηέιερνο αληίζηξνθα. (δηαζηαχξσζε ΑΑββ Υ ααββ) 4. Σξφπνο ζρεκαηηζκνχ ησλ γακεηψλ θαη πηζαλφηεηα εκθάληζεο θάζε δηαθνξεηηθνχ γακέηε. 5. Σπραίνο ζπλδπαζκφο ησλ γακεηψλ ησλ γνλέσλ. 6. αθή αλαθνξά ζηνλ 2 ν λφκν ηνπ Μέληει. 2 νο λόκνο ηνπ Mendel ή λόκνο ηεο αλεμάξηεηεο κεηαβίβαζεο ηωλ γνληδίωλ: Σα εηεξφδπγα άηνκα ηεο F 1 γεληάο σο πξνο δχν κνλνγνληδηαθέο ηδηφηεηεο δηαρσξίδνπλ θαηά ηε δηάξθεηα ηεο κείσζεο ηα αιιειφκνξθα ηεο κηαο ηδηφηεηαο αλεμάξηεηα απφ ηα αιιειφκνξθα ηεο άιιεο η- δηφηεηαο έηζη θάζε άηνκν παξάγεη γακέηεο κε φινπο ηνπο δπλαηνχο ζπλδπαζκνχο ησλ γνληδίσλ ηνπ. Ο λφκνο ηζρχεη γηα γνλίδηα πνπ βξίζθνληαη ζε δηαθνξεηηθά δεχγε νκνιφγσλ ρξσκνζσκάησλ Πξνζνρή ηα γνλίδηα πνπ βξίζθνληαη ζηα ίδηα δεχγε νκνιφγσλ ρξσκνζσκάησλ ιέγνληαη ζπλδεδεκέλα γνλίδηα. Γη απηά δελ ηζρχεη ν λφκνο ηεο αλεμάξηεηεο κεηαβίβαζεο ησλ γνληδίσλ. Πξνϋπνζέζεηο γηα λα ηζρύεη ν λόκνο 1. δηπινεηδείο νξγαληζκνί 2. ακθηγνλία 3. κνλνγνληδηαθνί ραξαθηήξεο, κε δχν αιιειφκνξθα, ην επηθξαηέο θαη ην ππνιεηπφκελν. 4. θπζηνινγηθνί γακέηεο (λα κε ζπκβεί κεηάιιαμε θαηά ην ζρεκαηηζκφ ησλ γακεηψλ). 5. Αλεμάξηεηα γνλίδηα. Μεζνδνινγία ηωλ αζθήζεωλ ηελ επίιπζε ησλ πξνβιεκάησλ ηεο βηνινγίαο πξέπεη λα θαηαγξάθεηαη ε ξνή ηεο ζθέςεο θαη φρη κφλν νη αλαινγίεο, ηα πνζνζηά θαη νη δηαζηαπξψζεηο κε ηνπο γνλφηππνπο θαη θαηλφηππνπο ησλ αηφκσλ. Γηα λα θαηαλνήζνπκε ην πξφβιεκα απαηηείηαη θαιή γλψζε ηεο ζεσξίαο θαη ηεο νξνινγίαο ψζηε κε πξνζεθηηθή αλάγλσζε ηνπ πξνβιήκαηνο λα γίλεη ε ηαμηλφκεζή ηνπ ζε θάπνηα θαηεγνξία. ΚΑΣΖΓΟΡΗΔ ΠΡΟΒΛΖΜΑΣΩΝ α) Πξνβιήκαηα πνπ γλσξίδνπκε ηνπο γνλφηππνπο θαη ηνπο θαηλφηππνπο ηεο παηξηθήο γελεάο θαη δεηάκε ηνπο γνλφηππνπο θαη ηνπο θαηλφηππνπο ηεο F 1 θαη F 2 γεληάο θαη ηηο αλαινγίεο ή ηα πνζνζηά β) Πξνβιήκαηα ζηα νπνία γλσξίδνπκε, ηηο θαηλνηππηθέο αλαινγίεο ή ηνπο θαηλφηππνπο ησλ παηδηψλ θαη δεηάκε ηνπο πηζαλνχο θαηλφηππνπο θαη γνλφηππνπο ησλ γνλέσλ Σα πξνβιήκαηα ηαμηλνκνύληαη ζηηο παξαθάηω θαηεγνξίεο: 1. Μνλνυβξηδηζκφο. 2. Γηυβξηδηζκφο. Οη δχν πξψηεο θαηεγνξίεο ζπλδπάδνληαη κε ηηο ηέζζεξηο επφκελεο: 3. Απηνζσκηθή θιεξνλνκηθφηεηα (επηθξαηήο θαη ππνιεηπφκελε). 4. Φπινζχλδεηε ππνιεηπφκελε θιεξνλνκηθφηεηα 5. Κιεξνλνκηθφηεηα εηδηθψλ θαηεγνξηψλ γνληδίσλ: (αηειψο επηθξαηψλ, ζπλεπηθξαηψλ θαη ζλεζηγφλσλ γνλίδησλ) 6. Πνιιαπιά αιιειφκνξθα (νκάδεο αίκαηνο, β αιπζίδεο ηεο αηκνζθαηξίλεο) Ιδηαίηεξα ελδηαθέξνπζα θαηεγνξία είλαη ε παξαθάησ. 7. Σα γελεαινγηθά δέλδξα. Επιμέλεια : Κιτσαντάς Λεστέρης, Βιολόγος 4

5 εκαληηθά ζεκεία αμηνιόγεζεο θαη αηηηνιόγεζεο ηωλ αζθήζεωλ 1. Αλ δελ ην γξάθεη ξεηά ε άζθεζε ζα μεθηλήζνπκε κε ηελ πξφηαζε: «Θεσξνχκε φηη ν ραξαθηήξαο είλαη κνλνγνληδηαθφο, δειαδή ειέγρεηαη απφ γνλίδηα πνπ έρνπλ έλα αιιειφκνξθν ζε θάζε νκφινγν ρξσκφζσκα.» 2. σζηνί ζπκβνιηζκνί 3. Αλ ην ραξαθηεξηζηηθφ αλαθέξεηαη ζην ζρνιηθφ βηβιίν, γξάθνπκε, ζχληνκα, ηε ζρεηηθή ζεσξία γηα ηνλ ηξφπν πνπ θιεξνλνκείηαη, εθηφο αλ καο δεηάλε λα ην απνδείμνπκε κε βάζε ηα δεδνκέλα. Πρ ε δξεπαλνθπηηαξηθή αλαηκία ζηνλ άλζξσπν θιεξνλνκείηαη σο κνλνγνληδηαθφο απηνζσκηθφο ππνιεηπφκελνο ραξαθηήξαο. 4. Αλ ην ραξαθηεξηζηηθφ δελ αλαθέξεηαη ζην ζρνιηθφ βηβιίν ζα πξέπεη απφ ηα δεδνκέλα ηεο άζθεζεο λα βξνχκε πσο θιεξνλνκείηαη. 5. Πξνζδηνξίδνπκε ηνπο δηαθνξεηηθνχο γακέηεο ησλ γνλέσλ θαη ηελ πηζαλφηεηα ζρεκαηηζκνχ ηνπο κε ζαθή αλαθνξά ζηνπο λφκνπο ηνπ Μέληει (αλάινγα κε ηελ άζθεζε απαηηείηαη αλαθνξά ζηνλ έλαλ ή θαη ζηνπο δχν) 6. ηνλίδνπκε ηνλ ηπραίν ζπλδπαζκφ ησλ γακεηψλ ησλ γνλέσλ. 7. Πξνζαξκφδνπκε ην ηεηξάγσλν ηνπ Punnett κε βάζε ηνπο δηαζέζηκνπο γακέηεο ησλ γνλέσλ. 8. Δπδηάθξηηα βήκαηα κε ζσζηή αηηηνιφγεζε. Γηαζηαύξωζε ειέγρνπ έρνπκε φηαλ δηαζηαπξψλνπκε άηνκν κε άγλσζην γνλφηππν ( θαη γλσζηφ θαηλφηππν ) κε άηνκν νκφδπγν ζην ππνιεηπφκελν ραξαθηεξηζηηθφ. πκβνιηζκόο γνληδίωλ: Απηνζωκηθά γνλίδηα: ζπκβνιίδνληαη κε θεθαιαία (επηθξαηέο) θαη κηθξά (ππνιεηπφκελν) γξάκκαηα ηνπ ειιεληθνχ αιθαβήηνπ, εθηφο θαη αλ ην πξφβιεκα δίλεη ζπγθεθξηκέλν ζπκβνιηζκφ γηα ηα γνλίδηα. πλεπηθξαηή γνλίδηα: ζπκβνιίδνληαη κε ΚΔΦΑΛΑΗΑ γξάκκαηα ηνπ ειιεληθνχ αιθαβήηνπ θαη κε εθζέηεο π.ρ Α 1, Α 2 ηα δηαθνξεηηθά αιιειφκνξθα. (δεθηά θαη κε δείθηεο πρ Α 1, Α 2, θιπ) Φπινζύλδεηα γνλίδηα: βξίζθνληαη ζην Υ ρξσκφζσκα θαη ζα ζπκβνιίδνληαη Υ Α θαη Υ α Αηειώο θπινζύλδεηα γνλίδηα: ηεξείηαη ν ζπκβνιηζκφο Υ Α Τ Α Πνιιαπιά αιιειόκνξθα: (νκάδεο αίκαηνο) Η Α, Η Β, η κε ζρέζε Η Α = Η Β > η Ζ ΠΑΡΟΤΗΑΖ ΣΖ ΛΤΖ ΣΟΤ ΠΡΟΒΛΖΜΑΣΟ Η παξνπζίαζε ηεο ιχζεο ελφο πξνβιήκαηνο γελεηηθήο πξέπεη λα αθνινπζεί ζπγθεθξηκέλε ζεηξά 1. Γειψλνληαη νη ζπκβνιηζκνί ησλ ππεχζπλσλ γνληδίσλ γηα ην θάζε γλψξηζκα θαη ε δξάζε ηνπο (θαηλφηππνο). 2. Γξάθεηαη ε παηξηθή γεληά (Ρ 1 ) κε ηνπο θαηλφηππνπο θαη κε ηνπο γνλφηππνπο ησλ δηαζηαπξνχκελσλ αηφκσλ. Αξηζηεξά γξάθεηαη ην ζειπθφ, δεμηά γξάθεηαη ην αξζεληθφ άηνκν θαη αλάκεζά ηνπο ηνπνζεηείηαη ην ζχκβνιν Υ. Αξηζηεξά απφ ην ζειπθφ άηνκν ηνπνζεηείηαη ην ζχκβνιν ηεο Αθξνδίηεο ( )θαη δεμηά απφ ην αξζεληθφ άηνκν ηνπνζεηείηαη ην ζχκβνιν ηνπ Δξκή ( ). 3. Κάησ απφ ην ζειπθφ άηνκν γξάθνληαη νη ζειπθνί γακέηεο θαη θάησ απφ ην αξζεληθφ άηνκν γξάθνληαη νη αξζεληθνί γακέηεο, πνπ κπνξνχλ λα πξνέιζνπλ αληίζηνηρα απφ ηνπο γνλείο. Οη γακέηεο γξάθνληαη κε ην γξάκκα πνπ έρεη επηιεγεί γηα ηνλ ζπκβνιηζκφ ηνπ θάζε γνληδίνπ. 4. Κάησ απφ ηνπο γακέηεο γξάθνληαη νη δπλαηνί γνλφηππνη ησλ αηφκσλ ηεο F 1 γεληάο θαη νη αληίζηνηρνη θαηλφηππνη πνπ πξνθχπηνπλ. 5. Αθήλνληαο κηα γξακκή θελή, γξάθνληαη νη θαηλφηππνη θαη νη γνλφηππνη ησλ αηφκσλ ηεο F 1 γεληάο πνπ ζα δηαζηαπξσζνχλ θαη επαλαιακβάλεηαη ε πξνεγνχκελε δηαδηθαζία Παξαηήξεζε: ζπρλά ρξεζηκνπνηνχκε ην ηεηξάγσλν ηνπ Punnett γηα ηελ αλαπαξάζηαζε ησλ ηπραίσλ ζπλδπαζκψλ ησλ γακεηψλ ησλ γνλέσλ. Σφηε ηα βήκαηα 3 θαη 4 σο πξνο ηνπο γνλφηππνπο απεηθνλίδνληαη ζε απηφ. Καηφπηλ γξάθνπκε ηηο θαηλνηππηθέο αλαινγίεο. Επιμέλεια : Κιτσαντάς Λεστέρης, Βιολόγος 5

6 Βασικές έννοιες στις πιθανότητες Πηζαλόηεηα: Δίλαη ην πειίθν ηεο εκθάληζεο ελφο γεγνλφηνο πξνο ηνλ ζπλνιηθφ αξηζκφ ησλ δνθηκψλ πνπ κπνξνχλ λα πξαγκαηνπνηεζνχλ, γηα παξάδεηγκα ε πηζαλφηεηα γηα λα γελλεζεί αξζεληθφ ή ζειπθφ άηνκν ζηνλ άλζξσπν είλαη ½.. Η πηζαλφηεηα φκσο λα ππάξρνπλ πεξηζζφηεξα απφ έλα παηδηά ηνπ ίδηνπ θχινπ ζε κηα νηθνγέλεηα ζα είλαη (½) λ, φπνπ λ ν αξηζκφο ησλ παηδηψλ ηνπ ίδηνπ θχινπ. Αλεμάξηεηα γεγνλόηα(ελδερόκελα) : ηα γεγνλφηα εθείλα πνπ φηαλ πξαγκαηνπνηείηαη ην έλα δελ ε- πεξεάδεηαη ε πξαγκαηνπνίεζε ηνπ άιινπ, φπσο γηα παξάδεηγκα, ε νκάδα αίκαηνο θαη θχιν ελφο παηδηνχ. Η πηζαλφηεηα λα σσμβούν ταστότρονα δχν αλεμάξηεηα γεγνλφηα, δίλεηαη απφ ην γηλφκελν ησλ πηζαλνηήησλ ηνπο. Πρ γηα λα βξνχκε ηελ πηζαλφηεηα λα γελλεζεί αγφξη κε νκάδα αίκαηνο Ο απφ εηεξφδπγνπο γνλείο πνπ έρνπλ νκάδα αίκαηνο Α, πνιιαπιαζηάδνπκε ηηο πηζαλφηεηεο ½ (αγφξη) θαη ¼ (νκάδα Ο). Αζπκβίβαζηα γεγνλόηα(ελδερόκελα): ηα γεγνλφηα εθείλα πνπ φηαλ πξαγκαηνπνηείηαη ην έλα απνθιείεηαη ε πξαγκαηνπνίεζε ηνπ άιινπ, φπσο γηα παξάδεηγκα έλα άηνκν ζα είλαη νκφδπγν ή εηεξφδπγν σο πξνο έλα ραξαθηήξα. Έζησ Α θαη Β δχν αζπκβίβαζηα ελδερφκελα. Η πηζαλφηεηα λα ζπκβεί ην έλα απφ ηα δχν ( Α ή Β) είλαη ην άζξνηζκα ησλ πηζαλνηήησλ λα ζπκβεί ην θαζέλα μερσξηζηά.: P(AUB)= P(A) + P(B). Παξάδεηγκα: Οη απφγνλνη εηεξφδπγσλ γνλέσλ κε νκάδα αίκαηνο Α έρνπλ πηζαλέο γνλνηππηθέο αλαινγίεο 1/4ΑΑ, 2/4Αα θαη ¼ ΟΟ. Σα ελδερφκελα απηά είλαη αζπκβίβαζηα γηαηί ε πξαγκαηνπνίεζε ηνπ ελφο απνθιείεη ηελ πξαγκαηνπνίεζε ησλ άιισλ. Γηα ηα βξνχκε ηελ πηζαλφηεηα λα γελλεζεί παηδί κε νκάδα αίκαηνο Α, πξνζζέηνπκε ηηο πηζαλφηεηεο εκθάληζεο ησλ ελδερφκελσλ ΑΑ θαη Αα, νπφηε έρνπκε πηζαλφηεηα ¾. Δηδηθέο πεξηπηώζεηο γνληδίωλ ε θάπνηεο πεξηπηψζεηο πξνθχπηνπλ απνθιίζεηο απφ ηηο πξνβιεπφκελεο αλαινγίεο ηνπ Mendel, ελψ θαίλεηαη φηη δελ ηζρχνπλ νη λφκνη ηνπ Mendel, απηφ δε ζπκβαίλεη ζηελ πξαγκαηηθφηεηα. Μεξηθέο απφ απηέο, πνπ εκπίπηνπλ ζηελ εμεηαζηέα χιε είλαη. 1. ηα πνιιαπιά αιιειφκνξθα. 2. ηα ζπλεπηθξαηή θαη ηα αηειψο επηθξαηή αιιειφκνξθα 3. ηα ζλεζηγφλα γνλίδηα 4. ηα θπινζχλδεηα γνλίδηα. ΓΟΝΗΓΗΑ ΠΟΤ ΥΔΣΗΕΟΝΣΑΗ ΜΔ ΣΟ ΦΤΛΟ 1. Οιαλδξηθά: Δίλαη ηα γνλίδηα πνπ εληνπίδνληαη ζε ηκήκα ηνπ Τ ρξσκνζψκαηνο θαη δελ έρνπλ αιιειφκνξθα ζην Υ ρξσκφζσκα. Σν γλψξηζκα απφ νιαλδξηθφ γνλίδην θιεξνλνκείηαη κφλν ζηα αξζεληθά άηνκα θαη πνηέ ζηα ζειπθά θαη αλ ην θέξεη ν παηέξαο ππνρξεσηηθά ην θέξνπλ θαη νη γηνη ηνπ 2. Αηειώο θπινζύλδεηα γνλίδηα: Δίλαη ηα γνλίδηα πνπ βξίζθνληαη ζηελ νκφινγε πεξηνρή ησλ δχν θπιεηηθψλ ρξσκνζσκάησλ Σα αηειψο θπινζχλδεηα γνλίδηα θιεξνλνκνχληαη φπσο θαη ηα απηνζσκηθά, αθνχ βξίζθνληαη ζηα νκφινγα ηκήκαηα ησλ θπιεηηθψλ ρξσκνζσκάησλ Υ θαη Τ. 3. Φπινζύλδεηα γνλίδηα: Δίλαη ηα γνλίδηα πνπ βξίζθνληαη ζην κεγάιν βξαρίνλα ηνπ X ρξσκνζψκαηνο θαη δελ έρνπλ αιιειφκνξθα ζην Τ ρξσκφζσκα. Επιμέλεια : Κιτσαντάς Λεστέρης, Βιολόγος 6

7 Αλάιπζε γελεαινγηθώλ δέλδξωλ Γηα λα δηεπθνιπλζνχκε ζηε κειέηε ελφο γελεαινγηθνχ δέλδξνπ πξέπεη λα γλσξίδνπκε θαηά πεξίπησζε ηα εμήο : Δπηθξαηήο απηνζωκηθόο ηύπνο θιεξνλνκηθόηεηαο : i. Κάζε άηνκν πνπ εθδειψλεη ην ραξαθηήξα έρεη ηνπιάρηζην έλα γνλέα πνπ πάζρεη. ii. Η ηδηφηεηα εθδειψλεηαη εμίζνπ θαη ζηα δχν θχια iii. Σα εηεξφδπγα άηνκα εθδειψλνπλ ηελ ηδηφηεηα iv. Όηαλ ν γνλέαο πνπ έρεη ηελ ηδηφηεηα θάλεη απφγνλν ρσξίο ην γλψξηζκα,ηφηε ν γνλέαο είλαη εηεξφδπγνο ( Αα Υ αα 50% Αα θαη 50% αα) Τπνιεηπόκελνο απηνζωκηθόο ηύπνο θιεξνλνκηθόηεηαο : i. Δκθαλίδεηαη εμίζνπ ζηα δχν θχια ii. Δκθαλίδεηαη ζε παηδηά απφ γνλείο πνπ δελ έρνπλ ηελ ηδηφηεηα iii. Μφλν ηα νκφδπγα άηνκα έρνπλ ηελ ηδηφηεηα iv. πλήζσο δελ εκθαλίδεηαη ζε θάζε γεληά Τπνιεηπόκελνο θπινζύλδεηνο ηύπνο θιεξνλνκηθόηεηαο : i. Σν γλψξηζκα εκθαλίδεηαη πην ζπρλά ζηνπο άλδξεο παξά ζηηο γπλαίθεο ii. Όηαλ νη γνλείο δελ έρνπλ ην γλψξηζκα(υ Α Υ α, Υ Α Τ ) ηφηε απηφ εθδειψλεηαη κφλν ζηα αγφξηα. iii. Σν γλψξηζκα πνηέ δελ θιεξνλνκείηαη απφ παηέξα ζην γην ( γηαηί; ) iv. πλήζσο δελ εθδειψλεηαη ε ηδηφηεηα ζε θάζε γεληά Δπηπιένλ : i. Σα ζλεζηγφλα γνλίδηα είλαη ζπλήζσο ππνιεηπφκελα θαη κπνξεί λα είλαη απηνζσκηθά ή θπινζχλδεηα. ii. Τπάξρνπλ ζλεζηγφλα γνλίδηα αηειψο επηθξαηή, φπνπ ηα εηεξφδπγα άηνκα πάζρνπλ απφ θάπνηα πάζεζε πρ βξαρπθαιιαγία. Επιμέλεια : Κιτσαντάς Λεστέρης, Βιολόγος 7

8 Γηαζηαπξώζεηο θιεηδηά ζηα γελεαινγηθά δέλδξα. Σα γελεαινγηθά δέλδξα απαληνχλ ζε δχν εξσηήκαηα: 1. Σν γνλίδην πνπ ειέγρεη ηνλ επηζεκαζκέλν ραξαθηήξα είλαη επηθξαηέο ή ππνιεηπφκελν; 2. Σα γνλίδηα είλαη απηνζσκηθά ή θπινζχλδεηα; ηελ αλάιπζε πνπ πξνηείλεηαη παξαθάησ, απαληάκε ζηα εξσηήκαηα κε ηε ζεηξά πνπ δίλνληαη. ε θάζε εξψηεκα αλαδεηνχκε ηηο δηαζηαπξψζεηο θιεηδηά. ρεηηθά κε ην 1 ν εξώηεκα ππάξρνπλ δπν πεξηπηώζεηο: 1ε Πεξίπηωζε: γνλείο ρσξίο ηελ ηδηφηεηα απνθηνχλ απφγνλν κε ηελ ηδηφηεηα. Απνδεηθλχεηαη κε ηελ ζε άηνπν απαγσγή φηη ην γνλίδην πνπ ειέγρεη ηελ ηδηφηεηα είλαη ππνιεηπφκελν. 2ε Πεξίπηωζε: γνλείο κε ηελ ηδηφηεηα απνθηνχλ απφγνλν ρσξίο ηελ ηδηφηεηα. Απνδεηθλχεηαη κε ηελ ζε άηνπν απαγσγή φηη ην γνλίδην πνπ ειέγρεη ηελ ηδηφηεηα είλαη επηθξαηέο. Παξαηήξεζε: Καη ζηηο δύν παξαπάλω πεξηπηώζεηο δελ έρεη ζεκαζία ην θύιν ηνπ απόγνλνπ. ρεηηθά κε ην 2 ν εξώηεκα ππάξρνπλ ηέζζεξηο πεξηπηώζεηο πνπ ζπλδπάδνληαη κε ηελ απάληεζε ηνπ 1 νπ εξωηήκαηνο ωο εμήο: 1ε Πεξίπησζε: Αλ ν απφγνλνο είλαη αγφξη θαη ε απάληεζε ζην πξψην εξψηεκα είλαη φηη ην γνλίδην είλαη επηθξαηέο, ηφηε ζε ζπλδπαζκφ κε ηε δηπιαλή δηαζηαχξσζε απνδεηθλχεηαη κε ηελ ζε άηνπν απαγσγή φηη ην γνλίδην πνπ ειέγρεη ηελ ηδηφηεηα δελ είλαη θπινζχλδεην. 2ε Πεξίπησζε: Αλ ν απφγνλνο είλαη θνξίηζη θαη ην γνλίδην είλαη επηθξαηέο,, ηφηε ζε ζπλδπαζκφ κε ηε δηπιαλή δηαζηαχξσζε απνδεηθλχεηαη κε ηελ ζε άηνπν απαγσγή φηη ην γνλίδην πνπ ειέγρεη ηελ ηδηφηεηα δελ είλαη θπινζχλδεην. Παξαηήξεζε: Οη δχν απηέο πεξηπηψζεη είλαη ζεσξεηηθέο, γηαηί ε επηθξαηήο θπινζχλδεηε θιεξνλνκηθφηεηα δελ εμεηάδεηαη (δελ έρνπλ εληνπηζηεί αζζέλεηεο λα θιεξνλνκνχληαη κε απηφλ ηνλ ηξφπν). Δπνκέλωο ζηξέθνπκε ηελ πξνζνρή καο ζηηο δύν παξαθάηω πεξηπηώζεηο. 3ε Πεξίπηωζε: Μεηέξα κε ηελ ηδηφηεηα απνθηά γην ρσξίο ηελ ηδηφηεηα. Αλ ε απάληεζε ζην πξψην εξψηεκα είλαη φηη ην γνλίδην είλαη ππνιεηπφκελν, ηφηε ζπλδπαζκφ κε ηε δηπιαλή δηαζηαχξσζε απνδεηθλχεηαη κε ηελ ζε άηνπν απαγσγή φηη ν γνλίδην πνπ ειέγρεη ηελ ηδηφηεηα δελ είλαη θπινζχλδεην. 4ε Πεξίπηωζε: Ο απφγνλνο είλαη θνξίηζη πνπ έρεη ηελ ηδηφηεηα θαη ν παηέξαο δελ ηελ έρεη. Αλ ζην πξψην εξψηεκα ε απάληεζε είλαη φηη ην γνλίδην είλαη ππνιεηπφκελν, ηφηε ζπλδπαζκφ κε ηε δηπιαλή δηαζηαχξσζε απνδεηθλχεηαη κε ηελ ζε άηνπν απαγσγή φηη ν γνλίδην πνπ ειέγρεη ηελ ηδηφηεηα δελ είλαη θπινζχλδεην. Σελ πεξίπησζε επηθξαηνχο θπινζχλδεηνπ γνληδίνπ λα κελ ηελ εμεηάζεηε: (φπνηε ρξεηάζηεθε δφζεθε α- θξηβψο απηή ε νδεγία) Δλαιιαθηηθά κπνξείηε λα θάλεηε δηεξεχλεζε ζηηο παξαθάησ ηξεηο πεξηπηψζεηο, αλαδεηψληαο ηηο θαηάιιειεο δηαζηαπξψζεηο θιεηδηά πνπ ηηο ηεθκεξηψλνπλ. 1. Απηνζσκηθή επηθξαηήο θιεξνλνκηθφηεηα. 2. Απηνζσκηθή ππνιεηπφκελε θιεξνλνκηθφηεηα. 3. Φπινζχλδεηε ππνιεηπφκελε θιεξνλνκηθφηεηα Επιμέλεια : Κιτσαντάς Λεστέρης, Βιολόγος 8

9 Γνλίδηα πνπ αλαθέξνληαη ζην ζρνιηθό βηβιίν Ηδηόηεηα Σύπνο θιεξνλνκηθόηεηαο Γνλίδηα πνπ κειέηεζε ν Mendel ζην κνζρνκπίδειν : ρήκα ζπέξκαηνο, ρξψκα ζπέξκαηνο, ρξψκα άλζνπο, ζρήκα θαξπνχ, ρξψκα θαξπνχ, ζέζε άλζνπο θαη χςνο θπηνχ. 7 Γνληδηαθέο ζέζεηο ζε δηαθνξεηηθά δεχγε νκνιφγσλ ρξσκνζσκάησλ. Γχν αιιειφκνξθα γηα θάζε ηδηφηεηα (επηθξαηέο - ππνιεηπφκελν). Υξψκα άλζνπο ζην θπηφ ζθπιάθη Αηειψο επηθξαηή Οκάδεο αίκαηνο- χζηεκα ΑΒΟ Απηνζσκηθά πνιιαπιά αιιειφκνξθα β- ζαιαζζαηκία Απηνζσκηθά πνιιαπιά αιιειφκνξθα Γξακκή ηξηρνθπΐαο κε θνξπθή Απηνζσκηθφο επηθξαηήο Πξνζθνιιεκέλνη ινβνί απηηψλ Οηθνγελή ππεξρνιεζηεξνιαηκία Απηνζσκηθφο επηθξαηήο Κπζηηθή ίλσζε Γξεπαλνθπηηαξηθή αλαηκία Αηκνξξνθηιία Α Φπινζχλδεηνο ππνιεηπφκελνο Μεξηθή αρξσκαηνςία (Κφθθηλν, πξάζηλν) Φπινζχλδεηνο ππνιεηπφκελνο Φαηλπιθεηνλνπξία (PKU) Αρνλδξνπιαζία (άζθεζε 14/ζει. 84) Απηνζσκηθφο επηθξαηήο Γηπιή ζεηξά βιεθαξίδσλ (άζθεζε 16/ζει. 84) Απηνζσκηθφο επηθξαηήο Μία κνξθή θψθσζεο (άζθεζε 17/ζει. 84) α- Θαιαζζαηκία Πνιπγνληδηαθφο ηχπνο Αιθηζκφο Αζζέλεηα ηνπ Huntington Μπτθή δπζηξνθία ηνπ Duchenne Αλεπάξθεηα αλνζνπνηεηηθνχ ζπζηήκαηνο (ADA) Δκθχζεκα (έιιεηςε θπζηνινγηθνχ γνληδίνπ ΑΑΣ) Επιμέλεια : Κιτσαντάς Λεστέρης, Βιολόγος 9