Θρησκευτικές Πεποιθήσεις Διατροφή και Διαβήτης

Transcript

1 Επιστηµονική Ηµερίδα Σακχαρώδης Διαβήτης: Ένα Σύγχρονο Πρόβληµα Υγείας 28 Ιανουαρίου 2017, ΚΕ.ΔΕ.Α. ΑΠΘ, Θεσσαλονίκη Θρησκευτικές Πεποιθήσεις Διατροφή και Διαβήτης Dr. Ελένη Παπαγιαννίδου, PhD, MMedSci Κλινική Διαιτολόγος - Διατροφολόγος Γ.Ν. Ασκληπιείο Βούλας

2 Νηστεία ορισµός Μερική ή ολική αποχή από όλα τα τρόφιµα ή από κάποια τρόφιµα. Έχει αποτελέσει αντικείµενο πολυάριθµων ερευνών ως µία πιθανή µη-φαρµακολογική παρέµβαση για τη βελτίωση της υγείας και την αύξηση της µακροζωίας. Οι 3 πιο συχνά µελετηµένες νηστείες είναι: 1. Θερµιδικός Περιορισµός (ΘΠ) 2. Διαλείπουσα Νηστεία (ΔΝ) 3. Διαιτητικός Περιορισµός (ΔΠ)

3 Τα οφέλη της νηστείας Μελέτες δείχνουν ότι η νηστεία έχει τη δυνατότητα να καθυστερεί τη γήρανση και βοηθάει στην πρόληψη και τη θεραπεία ασθενειών H διαλείπουσα νηστεία - βελτιώνει την ευαισθησία στην ινσουλίνη τη λεπτίνη - µειώνει παραγωγή του IGF-1 - καταστέλλει τη φλεγµονή - διεγείρει την αυτοφαγία Bruce-Keller et al., 1999, Hartman et al., 2012 Muller et al., 2001

4 Θρησκευτικές νηστείες Πολλές θρησκείες έχουν ενσωµατώσει περιόδους νηστείας Οι µουσουλµάνοι νηστεύουν το µήνα του Ραµαζανιού Οι χριστιανοί νηστεύουν 3 φορές το χρόνο και σποραδικά κατά τη διάρκεια του έτους

5 Stephen L. Aronoff et al. Diabetes Spectr 2004;17:

6 Φάση Ι και ΙΙ έκκρισης ινσουλίνης Jenssen & Hartmann (2015) Emerging treatments for post-transplantation diabetes mellitus Nat. Rev. Nephrol. doi: /nrneph

7 HbA1c και Μέση Γλυκόζη Αίµατος 9% HbA1c = 8% HbA1c = 7% HbA1c = 6% HbA1c = 5% HbA1c = 260 mg/dl 220 mg/dl 180 mg/dl 140 mg/dl 100 mg/dl

8 Ορθόδοξη νηστεία 3 κύριες περίοδοι νηστείας Χριστούγεννα - 40 ηµ.: ΑΠΟΧΗ: γαλακτοκοµικά, αυγά, κρέας. Τ&Π: ψάρι, ελαιόλαδο Σαρακοστή - 48 ηµ.: ΑΠΟΧΗ: γαλακτοκοµικά, αυγά, κρέας. Εργάσιµες ηµέρες ΌΧΙ ψάρι εκτός 25ης Μαρτίου και Κυριακής των Βαΐων Κοιµήση της Θεοτόκου -15 ηµ.: ΑΠΟΧΗ από γαλακτοκοµικά, αυγά, κρέας, ψάρι & ελαιόλαδο εκτός της 6 Αυγούστου Τετάρτη & Παρασκευή ΑΠΟΧΗ: κρέας, ψάρι αυγά, γαλακτοκοµικά, ελαιόλαδο.

9 Ορθόδοξη νηστεία Συνολικά διαρκεί ηµέρες / χρόνο Αποτελείται κυρίως από ψωµί (δηµητριακά), φρούτα, όσπρια, ξηρούς καρπούς, σπόρους, θαλασσινά και λαχανικά µια παραλλαγή χορτοφαγίας και µια µορφή Διαιτητικού Περιορισµού Sarri KO, Tzanakis NE, Linardakis MK, Mamalakis GD, Kafatos AG. Effects of Greek Orthodox Christian Church fasting on serum lipids and obesity. BMC Public Health. 2003;3:16. doi: /

10

11 Κατά την Ορθόδοξη νηστεία % πρόσληψης υδατανθράκων % πρόσληψη πρωτεϊνών % πρόσληψη λίπους, κορεσµένου και trans λιπαρών οξέα χαµηλού λίπους, υψηλών υδατανθράκων Trepanowski and Bloomer Nutrition Journal 2010, 9:57

12 Ποιοι εξαιρούνται από τις θρησκευτικές νηστείες Παιδιά Ασθενείς Έγκυες γυναίκες Θηλάζουσες Γυναίκες κατά την έµµηνο ρύση Ταξιδιώτες Άτοµα µε ψυχιατρικές παθήσεις

13 Σε υγιή νεαρά άτοµα η νηστεία του Ραµαζανιού δρα ευεργετικά Gnanou et al. Journal of Diabetes & Metabolic Disorders (2015) 14:55

14 Η νηστεία κατά το Ραµαζάνι µια µορφή Διαλείπουσας Νηστείας περίοδος Νηστείας: ~12 ώρες περίοδος Σίτισης: ~ 12 ώρες 2-3 γεύµατα Γεύµα µετά τη δύση Γεύµα προ ύπνου Γεύµα πριν την ανατολή

15 D a y a n d ni g ht h o ur s Ώρες Νηστείας - Ραµαζάνι από 12 έως 22 ώρες το καλοκαίρι April May Jun July August September Καλοκαίρι Χειµώνας October November December January February March

16 Μπορεί ο διαβητικός να νηστέψει; Ποιοι οι κίνδυνοι και ποια τα οφέλη; Τι ισχύει για την διατροφή

17 EPIDIAR study group Results of the epidemiology of diabetes and Ramadan 1422/2001 (EPIDIAR) study., Salti Iet al -Diabetes Care 2004;27:

18 EPI.DIA.R trial (EPIdemilogy DIAbetes in Ramadan) Πολλών χωρών (13) επιδηµιολογική µελέτη (Αλγερία, Μπαγκλαντές, Αίγυπτο, Ινδία, Ινδονησία, Ιορδανία, Λίβανο, Μαλαισία, Μαρόκο, Πακιστάν, Σαουδική Αραβία, Τυνησία & Τουρκία) 12,273 διαβητικοί ασθενείς Άτοµα µε Τ2Δ που νήστεψαν εµφάνισαν ένα υψηλό ποσοστό σοβαρών επιπλοκών Diabetes Care, volume 28, NUMBER 9, September 2005

19 Σε το ποσοστό οι διαβητικοί νηστεύουν; EPIDIAR µελέτη 12,243 διαβητικά άτοµα Νηστεία 15 ηµέρες % % 20 0 Τύπος 1 Δ Τύπος 2 Δ Salti et al. Diabetes Care, October 2004

20 Επιπλοκές κατά το Ραµαζάνι Κίνδυνοι που σχετίζονται µε τη νηστεία σε διαβητικούς Υπογλυκαιµία Υπεργλυκαιµία Διαβητική κετοξέωση Αφυδάτωση Θρόµβωση EPIDIAR: Epidemiology of Diabetes and Ramadan 1422/2001 Salti I et al (2004) Diabetes Care 27:

21 Incidence (events/100 patients/month) EPIDIAR µελέτη: η νηστεία κατά το Ραµαζάνι αυξάνει τον κίνδυνο σοβαρής υπογλυκαιµίας και υπεργλυκαιµίας σε άτοµα µε T2Δ στο συνολικό πληθυσµό P< κατά το Ραµαζάνι 1, φορές αύξηση* 3 3 0,4 11,173 άτοµα µε Τ2Δ 79% επιλέγουν να νηστέψουν για τουλάχιστον 15 ηµέρες 1 Υψηλότερος κίνδυνος σοβαρών υπογλυκαιµικών επεισοδίων Πριν το Ραµαζάνι 1 Salti I, et al. Diabetes Care 2004;27: ; 2 Al-Arouj M, et al. Diabetes Care 2010;33: πιθανά Υπο- εκτιµηµένο 1 0 Μετά το Ραµαζάνι Υψηλότερος κίνδυνος σοβαρών υπεργλυκαιµικών επεισοδίων στο συνολικό πληθυσµό P<0.0001κατά το Ραµαζάνι 1,2 5-φορές αύξηση Events requiring hospitalization in overall population with T2DM; compared with previous months * There was a 7.5 fold difference of hypoglycaemia in overall population fasting during Ramadan. For patients who fasted for > 15 days difference was, 6.7 fold EPIDIAR = EPIdemiology of DIAbetes and Ramadan; T2DM = type 2 diabetes mellitus 1 5

22 IDF Congress 2013, Abstract number: ME Abstract

23 Υπεργλυκαιµίες 0.2 Η EPIDIAR µελέτη δείχνει ότι σοβαρή υπεργλυκαιµία (νοσηλεία σε νοσοκοµείο): Τ1Δ : αύξηση 3x Τ2Δ : αύξηση 5x Πριν Μετά Πριν Μετά Τύπου 1 Διαβήτης Τύπου 2 Διαβήτης EPIDIAR: Epidemiology of Diabetes and Ramadan 1422/2001 Salti I et al (2004) Diabetes Care 27:

24 Συστάσεις για τη Διαχείριση του Διαβήτη κατά το Ραµαζάνι

25 Βασικά µηνύµατα Προκειµένου να ελαχιστοποιηθούν οι υπογλυκαιµίες κατά το Ραµαζάνι θα πρέπει από πριν να: εκπαιδευτεί το διαβητικό άτοµο παρακολουθεί συχνά τη γλυκόζη στο αίµα προσαρµόσουµε το θεραπευτικό πρωτόκολλο Οι σουλφονυλουρίες και η ινσουλίνη αυξάνουν το κίνδυνο υπογλυκαιµίας

26 Εξατοµικευµένη προσέγγιση

27 Βήµατα για καλύτερη γλυκαιµία για τη νηστεία κατά το Ραµαζανι Προ-αξιολόγηση Εξατοµίκευση Συχνή παρακολούθηση γλυκόζης Προσαρµογή διαιτητικού σχήµατος Προσαρµογή φαρµακευτικής αγωγής Διακοπή σε περίπτωση επιπλοκής

28 Αξιολόγηση πριν το Ραµαζάνι 3 µήνες πριν το Ραµαζάνι Γενικότερη κατάσταση υγείας Γλυκαιµία, Α.Π., λιπιδαιµικό προφίλ Να γίνουν οι απαραίτητες αλλαγές στο διατροφικό σχήµα καθώς και της φαρµακευτικής αγωγής Diabetes Care, volume 28, NUMBER 9, September 2005

29 Recommendations for the Management of Diabetes during Ramadan Update 2010 DIABETES CARE, VOLUME 33, NUMBER 8, AUGUST 2010 Συχνή παρακολούθηση γλυκόζης στο αίµα Είναι απαραίτητη η µέτρηση της γλυκόζης στο αίµα αρκετές φορές µέσα στην ηµέρα Ιδιαίτερα σηµαντικό για τα Τ1Δ άτοµα αλλά και για τα Τ2Δ άτοµα που κάνουν ινσουλίνη

30 Μετρήσεις γλυκόζης στο αίµα Πριν από το πρωινό Πριν από κάθε γεύµα 2 ώρες µετά από γεύµατα και σνακ 5 ώρες µετά από κάθε ταχείας δράσης ένεση ινσουλίνης Προ ύπνου

31 GLUCOGRAPH DATA SHEET Abbreviations: B = Breakfast EX = Exercise H = Homolog Insulin IM = Intramuscular L = Lente Insulin LAN = Lantus Insulin LU = Lunch R = Regular Insulin S = Supper SN = Snack

32

33 ADA Θέση 2016 ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΕΝΑ ΔΙΑΙΤΗΤΙΚΟ ΣΧΗΜΑ ΚΑΤΑΛΛΗΛΟ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ ΤΟΥΣ ΔΙΑΒΗΤΙΚΟΥΣ εκπαίδευση αυτό-παρακολούθηση εξατοµικευµένα διαιτητικά σχήµατα Diabetes Care, January 2016 Volume 39, Supplement 1 Standards of Medical Care in Diabetes 2016

34 Διατροφικοί Στόχοι ADA Έµφαση σε µια ποικιλία πυκνών σε θρεπτικά συστατικά τροφίµων µε στόχο να: - επιτευχθεί νορµογλυκαιµία - καθυστερήσουν ή να προληφθούν οι επιπλοκές - επιτευχθεί ένα υγιές βάρος 2. Εξατοµικευµένη διατροφή 4. Πρακτικά εργαλεία αυτό-παρακολούθησης του διαιτητικού σχήµατος από τον ίδιο τον διαβητικό Diabetes Care, January 2016 Volume 39, Supplement 1 Standards of Medical Care in Diabetes 2016

35 Συστάσεις ADA 2016 Δεν υπάρχει ιδανική θερµιδική κατανοµή µακροθρεπτικών υδατανθράκων, πρωτεϊνών λίπους και για τα διαβητικά άτοµα Το % των µακροθρεπτικών εξατοµικεύεται λαµβάνοντας υπόψη την επίτευξη νορµογλυκαιµίας Έµφαση σε βραδείας δράσης υδατάνθρακες Diabetes Care, January 2016 Volume 39, Supplement 1 Standards of Medical Care in Diabetes 2016

36 Διαιτητικά Σχήµατα Γλυκαιµία & Συµµόρφωση σε Διαβητικούς κατά το Ραµαζάνι Diabetes Care 2014;37:e47 e48 DOI: /dc

37

38

39 Μείωση της HbA1c κατά 1 2 % Μείωση της δόσης της ινσουλίνης Μείωση των υπογλυκαιµιών in symptomatic κατά 82% Αύξηση της HDL Μείωση των τριγλυκεριδίων Μείωση του βάρους

40 Περιορισµένοι Υδατάνθρακες = Καλύτερη Γλυκαιµία Μικρότερη Ποσότητα Υδατανθράκων Μικρότερη Παραγωγή Ινσουλίνης Μεγαλύτερη ΠΡΟΒΛΕΨΙΜΟΤΗΤΑ Πολύ Λιγότερες ΠΑΡΕΚΚΛΙΣΕΙΣ στα επίπεδα της γλυκόζης στο αίµα

41 Διατροφή Υψηλή σε Υδατάνθρακες µια πιθανή έκβαση ΠΟΣΟΤΗΤΑ ΓΛΥΚΟΖΗΣ ΠΟΥ ΜΠΑΙΝΕΙ ΣΤΟ ΑΙΜΑ ΧΡΟΝΟΣ Η ΔΡΑΣΗ ΤΗΣ ΙΝΣΟΥΛΙΝΗΣ (ΠΟΣΟΤΗΤΑ ΓΛΥΚΟΖΗΣ ΠΟΥ ΦΕΥΓΕΙ ΑΠΌ ΤΟ ΑΙΜΑ) ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ: ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΕΣ ΠΑΡΕΚΚΛΙΣΕΙΣ και ΛΙΓΟΤΕΡΗ ΠΡΟΒΛΕΨΙΜΟΤΗΤΑ ΣΤΑ ΕΠΙΠΕΔΑ ΓΛΥΚΟΖΗΣ ΣΤΟ ΑΙΜΑ ΚΑΚΗ ΕΚΒΑΣΗ

42 Διατροφή Υψηλή σε Υδατάνθρακες µια άλλη πιθανή έκβαση ΠΟΣΟΤΗΤΑ ΓΛΥΚΟΖΗΣ ΠΟΥ ΜΠΑΙΝΕΙ ΣΤΟ ΑΙΜΑ ΧΡΟΝΟΣ Η ΔΡΑΣΗ ΤΗΣ ΙΝΣΟΥΛΙΝΗΣ (ΠΟΣΟΤΗΤΑ ΓΛΥΚΟΖΗΣ ΠΟΥ ΦΕΥΓΕΙ ΑΠΌ ΤΟ ΑΙΜΑ) ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ: ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΕΣ ΠΑΡΕΚΚΛΙΣΕΙΣ ΚΑΙ ΛΙΓΟΤΕΡΗ ΠΡΟΒΛΕΨΙΜΟΤΗΤΑ ΣΤΑ ΕΠΙΠΕΔΑ ΓΛΥΚΟΖΗΣ ΣΤΟ ΑΙΜΑ ΚΑΚΗ ΕΚΒΑΣΗ

43 Χαµηλών Υδατανθράκων βραδείας δράσης ΠΟΣΟΤΗΤΑ ΓΛΥΚΟΖΗΣ ΠΟΥ ΜΠΑΙΝΕΙ ΣΤΟ ΑΙΜΑ ΧΡΟΝΟΣ Η ΔΡΑΣΗ ΤΗΣ ΙΝΣΟΥΛΙΝΗΣ (ΠΟΣΟΤΗΤΑ ΓΛΥΚΟΖΗΣ ΠΟΥ ΦΕΥΓΕΙ ΑΠΌ ΤΟ ΑΙΜΑ) ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΛΙΓΟΤΕΡΕΣ ΠΑΡΕΚΚΛΙΣΕΙΣ και ΜΕΓΑΛΤΕΡΗ ΠΡΟΒΛΕΨΙΜΟΤΗΤΑ ΣΤΑ ΕΠΙΠΕΔΑ ΓΛΥΚΟΖΗΣ ΣΤΟ ΑΙΜΑ ΚΑΛΥΤΕΡΗ ΕΚΒΑΣΗ

44 Στόχος η νορµογλυκαιµία Πυκνή σε θρεπτικά τρόφιµα διατροφή µε έµφαση σε βραδείας δράσης CHO Αποφυγή ταχείας δράσης CHO στα γεύµατα -Άφθονα υγρά χωρίς CHO τις ώρες της µη νηστείας

45 Βασικοί κανόνες σχεδιασµού γευµάτων για νορµογλυκαιµία Περιορισµό ταχείας δράσης CHO Προσαρµογή της ποσότητας των CHO µε την ανταπόκριση της φάσης ΙΙ ινσουλίνης του ατόµου ή το είδος και την ποσότητα της ινσουλίνης Συνέπεια στην ποσότητα των CHO και της PRO σε κάθε γεύµα από ηµέρα σε ηµέρα

46 Πρακτικές Συµβουλές Υψηλή πρόσληψη υγρών χωρίς CHO Αποφυγή CHO ταχείας δράσης π.χ. χουρµάδες Έµφαση σε µη αµυλούχα λαχανικά Μέτρια ποσότητα πρωτεΐνης Μέτρια ποσότητα λίπους

47 Συστάσεις σε άτοµα µε διαβήτη κατά την Ορθόδοξη νηστεία #1: Έµφαση στα µη-αµυλούχα Λαχανικά #2: Περισσότερο Καλό Λίπος ελιές, αβοκάντο, λάδι αβοκάντου #3: Ικανοποιητική Πρωτεΐνη θαλασσινά, όσπρια, ξηροί καρποί, σπόρους (σουσάµι, λιναρόσπορο)

48

49 Βιβλιογραφία Recommendations for Management of Diabetes During Ramadan, DIABETES CARE, VOLUME 33, NUMBER 8, AUGUST 2010 Recommendations for Management of Diabetes During Ramadan, DIABETES CARE, VOLUME 28, NUMBER 9, SEPTEMBER Dietary Patterns and Glycemic Control and Compliance to Dietary Advice Among Fasting Patients With Diabetes During Ramadan, Diabetes Care 2014;37:e47 e48 DOI: / dc Incidence if hypoglycemia among Muslims fasting Ramadan : SU vs Sitagliptin,Al Sifiri S, et al. Int J Clin Pract. 2011;65:1132 Long-acting oral hypoglycemic agents (OHA) must be used more caution. Hassan Chamsi- Pasha and Khalid S. Aljabri. Avicenna J Med Apr- Jun; 4(2): 29 33

50 Βιβλιογραφία Salti I, Bénard E, Detournay B, Bianchi-Biscay M, Le Brigand C, Voinet C, et al. A population-based study of diabetes and its characteristics during the fasting month of Ramadan in 13 countries: Results of the epidemiology of diabetes and Ramadan 1422/2001 (EPIDIAR) study. Diabetes Care 2004;27: Karamat MA, Syed A, Hanif W. Review of diabetes management and guidelines during Ramadan. J R Soc Med. 2010;103: Management of Type 2 diabetes in Ramadan: Low-ratio premix insulin working group practical advice, Indian J Endocrinol Metab Nov-Dec; 18(6): Mohamed Hassanein, Mohamed Belhadj, 1 Khalifa Abdallah, 2 Arpan D. Bhattacharya, 3 Awadhesh K. Singh, 4 Khaled Tayeb, 5 Monira Al-Arouj, 6 Awad Elghweiry, 7 Hinde Iraqi, 8 Mohamed Nazeer, 9 Henda Jamoussi, 10 Mouna Mnif, 11 Abdulrazzaq Al-Madani, 12 Hossam Al-Ali, 13 and Robert Ligthelm

51 Βιβλιογραφία Dietary carbohydrate restriction in type 2 diabetes mellitus and metabolic syndrome: time for a critical appraisal. Anthony Accurso1 et al. Nutrition & Metabolism 2008, 5:9 doi: / Dietary Carbohydrate Restriction in the Treatment of Diabetes and Metabolic Syndrome. R.D Feinman et al Volek JS, Feinman RD. Carbohydrate restriction improves the features of metabolic syndrome. Metabolic syndrome may be definedby the response to carbohydrate restriction. Nutr Metab (Lond) 2005;2:31. Yancy WS Jr, Foy M, Chalecki AM, Vernon MC, Westman EC. A low-carbohydrate, ketogenic diet to treat type 2 diabetes. Nutr Metab (Lond) 2005;2:34. Effects of a low-carbohydrate diet on glycemic control in outpatients with severe type 2 diabetes Hajime Haimoto*1, Tae Sasakabe2, Kenji Wakai3 and Hiroyuki Umegaki4 Low carbohydrate diet in type 1 diabetes, long-term improvement and adherence: A clinical audit Jørgen Vesti Nielsen1*, Caroline Gando2, Eva Joensson2 and Carina Paulsson2 Diabetology & Metabolic Syndrome 2012, 4:23

52 Ευχαριστώ για την προσοχή σας