ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΙΔΟΥ Ε.

Transcript

1

2 Νηστεία ορισμός Μερική ή ολική αποχή από όλα τα τρόφιμα ή από κάποια τρόφιμα. Έχει αποτελέσει αντικείμενο πολυάριθμων ερευνών ως μία πιθανή μη-φαρμακολογική παρέμβαση για τη βελτίωση της υγείας και την αύξηση της μακροζωίας. Οι 3 πιο συχνά μελετημένες νηστείες είναι: 1. Θερμιδικός Περιορισμός (ΘΠ) 2. Διαλείπουσα Νηστεία (ΔΝ) 3. Διαιτητικός Περιορισμός (ΔΠ)

3 Τα οφέλη της νηστείας Μελέτες δείχνουν ότι η νηστεία έχει τη δυνατότητα να καθυστερεί τη γήρανση και βοηθάει στην πρόληψη και τη θεραπεία ασθενειών H διαλείπουσα νηστεία - βελτιώνει την ευαισθησία στην ινσουλίνη τη λεπτίνη - μειώνει παραγωγή του IGF-1 - καταστέλλει τη φλεγμονή - διεγείρει την αυτοφαγία Bruce-Keller et al., 1999, Hartman et al., 2012 Muller et al., 2001

4 Θρησκευτικές νηστείες Πολλές θρησκείες έχουν ενσωματώσει περιόδους νηστείας Οι μουσουλμάνοι νηστεύουν το μήνα του Ραμαζανιού Οι χριστιανοί νηστεύουν 3 φορές το χρόνο και σποραδικά κατά τη διάρκεια του έτους

5 Stephen L. Aronoff et al. Diabetes Spectr 2004;17:

6 Φάση Ι και ΙΙ έκκρισης ινσουλίνης Jenssen & Hartmann (2015) Emerging treatments for post-transplantation diabetes mellitus Nat. Rev. Nephrol. ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΙΔΟΥ doi: /nrneph Ε.

7 HbA1c και Μέση Γλυκόζη Αίματος 9% HbA1c = 260 mg/dl 8% HbA1c = 7% HbA1c = 220 mg/dl 180 mg/dl 6% HbA1c = 140 mg/dl 5% HbA1c = 100 mg/dl

8 Ορθόδοξη νηστεία 3 κύριες περίοδοι νηστείας Χριστούγεννα - 40 ημ.: ΑΠΟΧΗ: γαλακτοκομικά, αυγά, κρέας. Τ&Π: ψάρι, ελαιόλαδο Σαρακοστή - 48 ημ.: ΑΠΟΧΗ: γαλακτοκομικά, αυγά, κρέας. Εργάσιμες ημέρες ΌΧΙ ψάρι εκτός 25ης Μαρτίου και Κυριακής των Βαΐων Κοίμηση της Θεοτόκου -15 ημ.: ΑΠΟΧΗ από γαλακτοκομικά, αυγά, κρέας, ψάρι & ελαιόλαδο εκτός της 6 Αυγούστου Τετάρτη & Παρασκευή ΑΠΟΧΗ: κρέας, ψάρι αυγά, γαλακτοκομικά, ελαιόλαδο.

9 Ορθόδοξη νηστεία Συνολικά διαρκεί ημέρες / χρόνο Αποτελείται κυρίως από ψωμί (δημητριακά), φρούτα, όσπρια, ξηρούς καρπούς, σπόρους, θαλασσινά και λαχανικά μια παραλλαγή χορτοφαγίας και μια μορφή Διαιτητικού Περιορισμού Sarri KO, Tzanakis NE, Linardakis MK, Mamalakis GD, Kafatos AG. Effects of Greek Orthodox Christian Church fasting on serum lipids and obesity. BMC Public Health. 2003;3:16. doi: ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΙΔΟΥ / Ε.

10

11 Κατά την Ορθόδοξη νηστεία % πρόσληψης υδατανθράκων % πρόσληψη πρωτεϊνών % πρόσληψη λίπους, κορεσμένου και trans λιπαρών οξέα χαμηλού λίπους, υψηλών υδατανθράκων Trepanowski and Bloomer Nutrition Journal 2010, 9:57

12 Ποιοι εξαιρούνται από τις θρησκευτικές νηστείες Παιδιά Ασθενείς Έγκυες γυναίκες Θηλάζουσες Γυναίκες κατά την έμμηνο ρύση Ταξιδιώτες Άτομα με ψυχιατρικές παθήσεις

13 Σε υγιή νεαρά άτομα η νηστεία του Ραμαζανιού δρα ευεργετικά Gnanou et al. Journal of Diabetes ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΙΔΟΥ & Metabolic Ε. Disorders (2015) 14:55

14 Η νηστεία κατά το Ραμαζάνι μια μορφή Διαλείπουσας Νηστείας περίοδος Νηστείας: ~12 ώρες περίοδος Σίτισης: ~ 12 ώρες 2-3 γεύματα Γεύμα μετά τη δύση Γεύμα προ ύπνου Γεύμα πριν την ανατολή

15 Day and night hours Ώρες Νηστείας - Ραμαζάνι από 12 έως 22 ώρες το καλοκαίρι April May Jun July August September Καλοκαίρι Χειμώνας October November December January February March

16 Μπορεί ο διαβητικός να νηστέψει; Ποιοι οι κίνδυνοι και ποια τα οφέλη; Τι ισχύει για την διατροφή

17 EPIDIAR study group Results of the epidemiology of diabetes and Ramadan 1422/2001 (EPIDIAR) study., Salti Iet al -Diabetes Care 2004;27:

18 EPI.DIA.R trial (EPIdemilogy DIAbetes in Ramadan) Πολλών χωρών (13) επιδημιολογική μελέτη (Αλγερία, Μπαγκλαντές, Αίγυπτο, Ινδία, Ινδονησία, Ιορδανία, Λίβανο, Μαλαισία, Μαρόκο, Πακιστάν, Σαουδική Αραβία, Τυνησία & Τουρκία) 12,273 διαβητικοί ασθενείς Άτομα με Τ2Δ που νήστεψαν εμφάνισαν ένα υψηλό ποσοστό σοβαρών επιπλοκών Diabetes Care, volume 28, NUMBER ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΙΔΟΥ 9, September Ε. 2005

19 Σε τι ποσοστό οι διαβητικοί νηστεύουν; EPIDIAR μελέτη 12,243 διαβητικά άτομα Νηστεία 15 ημέρες 43 % Τύπος 1 Δ Τύπος 2 Δ Salti et al. Diabetes Care, ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΙΔΟΥ October 2004 Ε. 79 %

20 Επιπλοκές κατά το Ραμαζάνι Κίνδυνοι που σχετίζονται με τη νηστεία σε διαβητικούς EPIDIAR: Epidemiology of Diabetes and Ramadan 1422/2001 Salti I et al (2004) Diabetes Care ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΙΔΟΥ 27: Ε. Υπογλυκαιμία Υπεργλυκαιμία Διαβητική κετοξέωση Αφυδάτωση Θρόμβωση

21 Incidence (events/100 patients/month) EPIDIAR μελέτη: η νηστεία κατά το Ραμαζάνι αυξάνει τον κίνδυνο σοβαρής υπογλυκαιμίας και υπεργλυκαιμίας σε άτομα με T2Δ 11,173 άτομα με Τ2Δ 79% επιλέγουν να νηστέψουν για τουλάχιστον 15 ημέρες 1 Υψηλότερος κίνδυνος σοβαρών υπογλυκαιμικών επεισοδίων στο συνολικό πληθυσ P μ < ό 0. κ 0 α 00 τά 1 το Ραμαζάνι 1, φορές αύξηση* Πριν το Ραμαζάνι Μετά το Ραμαζάνι Υψηλότερος κίνδυνος σοβαρών υπεργλυκαιμικών επεισοδίων στο συνολικό πλη P θ < υ 0 σ.0 μ 0 ό 01 κατά το Ραμαζάνι 1,2 5-φορές αύξηση Events requiring hospitalization in overall population with T2DM; compared with previous months * There was a 7.5 fold difference of hypoglycaemia in overall population fasting during Ramadan. For patients who fasted for > 15 days difference was, 6.7 fold EPIDIAR = EPIdemiology of DIAbetes and Ramadan; T2DM = type 2 diabetes mellitus 1 Salti I, et al. Diabetes Care 2004;27: ; 2 Al-Arouj M, et al. Diabetes Care 2010;33:

22 IDF Congress 2013, Abstract number: ME Abstract

23 Υπεργλυκαιμίες Η EPIDIAR μελέτη δείχνει ότι σοβαρή υπεργλυκαιμία (νοσηλεία σε νοσοκομείο): Τ1Δ : αύξηση 3x Τ2Δ : αύξηση 5x EPIDIAR: Epidemiology of Diabetes and Ramadan 1422/2001 Salti I et al (2004) Diabetes Care 27: ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΙΔΟΥ Ε Πριν Μετά Τύπου 1 Διαβήτης Πριν Μετά Τύπου 2 Διαβήτης

24 Συστάσεις για τη Διαχείριση του Διαβήτη κατά το Ραμαζάνι

25 Βασικά μηνύματα Προκειμένου να ελαχιστοποιηθούν οι υπογλυκαιμίες κατά το Ραμαζάνι θα πρέπει από πριν να: εκπαιδευτεί το διαβητικό άτομο παρακολουθεί συχνά τη γλυκόζη στο αίμα προσαρμόσουμε το θεραπευτικό πρωτόκολλο Οι σουλφονυλουρίες και η ινσουλίνη αυξάνουν το κίνδυνο υπογλυκαιμίας

26 Εξατομικευμένη προσέγγιση

27 Βήματα για καλύτερη γλυκαιμία για τη νηστεία κατά το Ραμαζανι Προ-αξιολόγηση Εξατομίκευση Συχνή παρακολούθηση γλυκόζης Προσαρμογή διαιτητικού σχήματος Προσαρμογή φαρμακευτικής αγωγής Διακοπή σε περίπτωση επιπλοκής

28 Αξιολόγηση πριν το Ραμαζάνι 3 μήνες πριν το Ραμαζάνι Γενικότερη κατάσταση υγείας Γλυκαιμία, Α.Π., λιπιδαιμικό προφίλ Να γίνουν οι απαραίτητες αλλαγές στο διατροφικό σχήμα καθώς και της φαρμακευτικής αγωγής Diabetes Care, volume 28, NUMBER ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΙΔΟΥ 9, September Ε. 2005

29 Recommendations for the Management of Diabetes during Ramadan Update 2010 DIABETES CARE, VOLUME 33, NUMBER 8, AUGUST 2010 Συχνή παρακολούθηση γλυκόζης στο αίμα Είναι απαραίτητη η μέτρηση της γλυκόζης στο αίμα αρκετές φορές μέσα στην ημέρα Ιδιαίτερα σημαντικό για τα Τ1Δ άτομα αλλά και για τα Τ2Δ άτομα που κάνουν ινσουλίνη

30 Μετρήσεις γλυκόζης στο αίμα Πριν από το πρωινό Πριν από κάθε γεύμα 2 ώρες μετά από γεύματα και σνακ 5 ώρες μετά από κάθε ταχείας δράσης ένεση ινσουλίνης Προ ύπνου

31 GLUCOGRAPH DATA SHEET Abbreviations: B = Breakfast EX = Exercise ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΙΔΟΥ H = Homolog Ε. Insulin IM = Intramuscular L = Lente Insulin LAN = Lantus Insulin LU = Lunch R = Regular Insulin S = Supper SN = Snack

32

33 ADA Θέση 2016 ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΕΝΑ ΔΙΑΙΤΗΤΙΚΟ ΣΧΗΜΑ ΚΑΤΑΛΛΗΛΟ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ ΤΟΥΣ ΔΙΑΒΗΤΙΚΟΥΣ εκπαίδευση αυτό-παρακολούθηση εξατομικευμένα διαιτητικά σχήματα Diabetes Care, January 2016 Volume 39, Supplement 1 Standards of Medical ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΙΔΟΥ Care in Ε. Diabetes 2016

34 Διατροφικοί Στόχοι ADA Έμφαση σε μια ποικιλία πυκνών σε θρεπτικά συστατικά τροφίμων με στόχο να: -επιτευχθεί νορμογλυκαιμία -καθυστερήσουν ή να προληφθούν οι επιπλοκές - επιτευχθεί ένα υγιές βάρος 2. Εξατομικευμένη διατροφή 4. Πρακτικά εργαλεία αυτο-παρακολούθησης του διαιτητικού σχήματος από τον ίδιο τον διαβητικό Diabetes Care, January 2016 Volume 39, Supplement 1 Standards of Medical Care ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΙΔΟΥ in Diabetes 2016 Ε.

35 Συστάσεις ADA 2016 Δεν υπάρχει ιδανική θερμιδική κατανομή μακροθρεπτικών υδατανθράκων, πρωτεϊνών λίπους και για τα διαβητικά άτομα Το % των μακροθρεπτικών εξατομικεύεται λαμβάνοντας υπόψη την επίτευξη νορμογλυκαιμίας Έμφαση σε βραδείας δράσης υδατάνθρακες Diabetes Care, January 2016 Volume 39, Supplement 1 Standards of Medical Care ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΙΔΟΥ in Diabetes 2016 Ε.

36 Διαιτητικά Σχήματα Γλυκαιμία & Συμμόρφωση σε Διαβητικούς κατά το Ραμαζάνι Diabetes Care 2014;37:e47 e48 ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΙΔΟΥ DOI: /dc Ε.

37

38

39 Μείωση της HbA1c κατά 1 2 % Μείωση της δόσης της ινσουλίνης Μείωση των υπογλυκαιμιών in symptomatic κατά 82% Αύξηση της HDL Μείωση των τριγλυκεριδίων Μείωση του βάρους

40 Περιορισμένοι Υδατάνθρακες = Καλύτερη Γλυκαιμία Μικρότερη Ποσότητα Υδατανθράκων Μικρότερη Παραγωγή Ινσουλίνης Μεγαλύτερη ΠΡΟΒΛΕΨΙΜΟΤΗΤΑ Πολύ Λιγότερες ΠΑΡΕΚΚΛΙΣΕΙΣ στα επίπεδα της γλυκόζης στο αίμα

41 ΠΟΣΟΤΗΤΑ ΓΛΥΚΟΖΗΣ ΠΟΥ ΜΠΑΙΝΕΙ ΣΤΟ ΑΙΜΑ Η ΔΡΑΣΗ ΤΗΣ ΙΝΣΟΥΛΙΝΗΣ (ΠΟΣΟΤΗΤΑ ΓΛΥΚΟΖΗΣ ΠΟΥ ΦΕΥΓΕΙ ΑΠΌ ΤΟ ΑΙΜΑ) Διατροφή Υψηλή σε Υδατάνθρακες μια πιθανή έκβαση ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΕΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ: ΠΑΡΕΚΚΛΙΣΕΙΣ και ΛΙΓΟΤΕΡΗ ΠΡΟΒΛΕΨΙΜΟΤΗΤΑ ΣΤΑ ΕΠΙΠΕΔΑ ΓΛΥΚΟΖΗΣ ΣΤΟ ΑΙΜΑ ΚΑΚΗ ΕΚΒΑΣΗ ΧΡΟΝΟΣ

42 ΠΟΣΟΤΗΤΑ ΓΛΥΚΟΖΗΣ ΠΟΥ ΜΠΑΙΝΕΙ ΣΤΟ ΑΙΜΑ Η ΔΡΑΣΗ ΤΗΣ ΙΝΣΟΥΛΙΝΗΣ (ΠΟΣΟΤΗΤΑ ΓΛΥΚΟΖΗΣ ΠΟΥ ΦΕΥΓΕΙ ΑΠΌ ΤΟ ΑΙΜΑ ) Διατροφή Υψηλή σε Υδατάνθρακες μια άλλη πιθανή έκβαση ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ: ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΕΣ ΠΑΡΕΚΚΛΙΣΕΙΣ ΚΑΙ ΛΙΓΟΤΕΡΗ ΠΡΟΒΛΕΨΙΜΟΤΗΤΑ ΣΤΑ ΕΠΙΠΕΔΑ ΓΛΥΚΟΖΗΣ ΣΤΟ ΑΙΜΑ ΚΑΚΗ ΕΚΒΑΣΗ ΧΡΟΝΟΣ

43 ΠΟΣΟΤΗΤΑ ΓΛΥΚΟΖΗΣ ΠΟΥ ΜΠΑΙΝΕΙ ΣΤΟ ΑΙΜΑ Η ΔΡΑΣΗ ΤΗΣ ΙΝΣΟΥΛΙΝΗΣ (ΠΟΣΟΤΗΤΑ ΓΛΥΚΟΖΗΣ ΠΟΥ ΦΕΥΓΕΙ ΑΠΌ ΤΟ ΑΙΜΑ) Χαμηλών Υδατανθράκων βραδείας δράσης ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΛΙΓΟΤΕΡΕΣ ΠΑΡΕΚΚΛΙΣΕΙΣ και ΜΕΓΑΛΤΕΡΗ ΠΡΟΒΛΕΨΙΜΟΤΗΤΑ ΣΤΑ ΕΠΙΠΕΔΑ ΓΛΥΚΟΖΗΣ ΣΤΟ ΑΙΜΑ ΚΑΛΥΤΕΡΗ ΕΚΒΑΣΗ ΧΡΟΝΟΣ

44 Στόχος η νορμογλυκαιμία Πυκνή σε θρεπτικά τρόφιμα διατροφή με έμφαση σε βραδείας δράσης CHO Αποφυγή ταχείας δράσης CHO στα γεύματα -Άφθονα υγρά χωρίς CHO τις ώρες της μη νηστείας

45 Βασικοί κανόνες σχεδιασμού γευμάτων για νορμογλυκαιμία Περιορισμό ταχείας δράσης CHO Προσαρμογή της ποσότητας των CHO με την ανταπόκριση της φάσης ΙΙ ινσουλίνης του ατόμου ή το είδος και την ποσότητα της ινσουλίνης Συνέπεια στην ποσότητα των CHO και της PRO σε κάθε γεύμα από ημέρα σε ημέρα

46 Πρακτικές Συμβουλές Υψηλή πρόσληψη υγρών χωρίς CHO Αποφυγή CHO ταχείας δράσης π.χ. χουρμάδες Έμφαση σε μη αμυλούχα λαχανικά Μέτρια ποσότητα πρωτεΐνης Μέτρια ποσότητα λίπους

47 Συστάσεις σε άτομα με διαβήτη κατά την Ορθόδοξη νηστεία #1: Έμφαση στα μη-αμυλούχα Λαχανικά #2: Περισσότερο Καλό Λίπος ελιές, αβοκάντο, λάδι αβοκάντου #3: Ικανοποιητική Πρωτεΐνη θαλασσινά, όσπρια, ξηροί καρποί, σπόρους (σουσάμι, λιναρόσπορο)

48

49 Βιβλιογραφία Recommendations for Management of Diabetes During Ramadan, DIABETES CARE, VOLUME 33, NUMBER 8, AUGUST 2010 Recommendations for Management of Diabetes During Ramadan, DIABETES CARE, VOLUME 28, NUMBER 9, SEPTEMBER Dietary Patterns and Glycemic Control and Compliance to Dietary Advice Among Fasting Patients With Diabetes During Ramadan, Diabetes Care 2014;37:e47 e48 DOI: /dc Incidence if hypoglycemia among Muslims fasting Ramadan : SU vs Sitagliptin,Al Sifiri S, et al. Int J Clin Pract. 2011;65:1132 Long-acting oral hypoglycemic agents (OHA) must be used more caution. Hassan Chamsi-Pasha and Khalid S. Aljabri. Avicenna J Med Apr- Jun; 4(2): 29 33

50 Βιβλιογραφία Salti I, Bénard E, Detournay B, Bianchi-Biscay M, Le Brigand C, Voinet C, et al. A population-based study of diabetes and its characteristics during the fasting month of Ramadan in 13 countries: Results of the epidemiology of diabetes and Ramadan 1422/2001 (EPIDIAR) study. Diabetes Care 2004;27: Karamat MA, Syed A, Hanif W. Review of diabetes management and guidelines during Ramadan. J R Soc Med. 2010;103: Management of Type 2 diabetes in Ramadan: Low-ratio premix insulin working group practical advice, Indian J Endocrinol Metab Nov-Dec; 18(6): Mohamed Hassanein, Mohamed Belhadj, 1 Khalifa Abdallah, 2 Arpan D. Bhattacharya, 3 Awadhesh K. Singh, 4 Khaled Tayeb, 5 Monira Al-Arouj, 6 Awad Elghweiry, 7 Hinde Iraqi, 8 Mohamed Nazeer, 9 Henda Jamoussi, 10 Mouna Mnif, 11 Abdulrazzaq Al-Madani, 12 Hossam Al-Ali, 13 and Robert Ligthelm

51 Βιβλιογραφία Dietary carbohydrate restriction in type 2 diabetes mellitus and metabolic syndrome: time for a critical appraisal. Anthony Accurso1 et al. Nutrition & Metabolism 2008, 5:9 doi: / Dietary Carbohydrate Restriction in the Treatment of Diabetes and Metabolic Syndrome. R.D Feinman etal Volek JS, Feinman RD. Carbohydrate restriction improves the features of metabolic syndrome. Metabolic syndrome may be definedby the response to carbohydrate restriction. Nutr Metab(Lond) 2005;2:31. Yancy WS Jr, Foy M, Chalecki AM, Vernon MC, Westman EC. A lowcarbohydrate, ketogenic diet to treat type 2 diabetes. Nutr Metab (Lond) 2005;2:34. Effects of a low-carbohydrate diet on glycemic control in outpatients with severe type 2 diabetes Hajime Haimoto*1, Tae Sasakabe2, Kenji Wakai3 and Hiroyuki Umegaki4 Low carbohydrate diet in type 1 diabetes, long-term improvement and adherence: A clinical audit Jørgen Vesti Nielsen1*, Caroline Gando2, Eva Joensson2 and Carina Paulsson2 ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΙΔΟΥ Diabetology & Ε. Metabolic Syndrome 2012, 4:23