Πρόληψη Κληρονομικών Νοσημάτων - Γενετική Συμβουλευτική

Transcript

1 Πρόληψη Κληρονομικών Νοσημάτων - Γενετική Συμβουλευτική Εργαστήριο Υγιεινής Επιδημιολογίας και Ιατρικής Σε συνεργασία με το: Εργαστήριο Ιατρικής Γενετικής ΕΚΠΑ

2 Επίπτωση Γενετικών Νοσημάτων 50% αποβολών 1ου τριμήνου υπάρχει χρωμοσωμική ανωμαλία 2% νεογνών, χρωμοσωμική ανωμαλία ή μονογονιδιακό νόσημα 30% των εισαγωγών στα παιδιατρικά νοσοκομεία και 40-50% των θανάτων της παιδικής ηλικίας καλύπτουν οι γενετικές και συγγενείς ανωμαλίες

3 Συχνότερα Γενετικά Νοσήματα 1. Υπολειπόμενος τρόπος κληρονομικότητας - Μεσογειακή αναιμία - Κυστική Ίνωση - Συγγενής Υπερπλασία Επινεφριδίων - SMA 2. Επικρατητικός τρόπος κληρονομικότητας - Υπερχοληστερολαιμία - Χορεία Huntington 3. Πολυπαραγοντικά νοσήματα - Υπέρταση - Σακχαρώδης διαβήτης - Σχιζοφένεια - Βρογχικό άσθμα - Καρδιαγγειακά νοσήματα

4 Αυτοσωματικά υπολειπόμενα Μεσογειακή αναιμία Κυστική Ίνωση Συγγενής Υπερπλασία Επινεφριδίων Νωτιαία Μυϊκή ατροφία Συγγενής κώφωση

5 Αυτοσωματικά Επικρατητικά Οικογενής Υπερχοληστερολαιμία Νευροινωμάτωση Συγγενής σφαιροκυττάρωση Κληρονομικός καρκίνος του μαστού Πολυκυστική Νόσος νεφρών ενήλικα τύπου

6 Πολυπαραγοντικά Υπέρταση Καρδιαγγειακά νοσήματα Αυτισμός Σχιζοφρένεια Σακχαρώδης Διαβήτης Βρογχικό άσθμα

7 Για άτομα με σοβαρό γενετικό νόσημα Η Θεραπεία (π.χ. γονιδιακή θεραπεία) δεν είναι ακόμα εφικτή Η ιατροφαρμακευτική υποστήριξη και αγωγή των πασχόντων δεν είναι απλή H πρόληψη αποτελεί την λύση για την αντιμετώπιση σοβαρών γενετικών νοσημάτων Εργαστήριο Ιατρικής Γενετικής, Πανεπιστημίου Αθηνών

8 Η πρόληψη συμπεριλαμβάνει Εντόπιση φορέων Γενετική συμβουλευτική Προγεννητική διάγνωση Εργαστήριο Ιατρικής Γενετικής, Πανεπιστημίου Αθηνών

9 Μοριακές τεχνικές για ανίχνευση φορέων (WHO) 1. Η νόσος θα πρέπει λόγω της συχνότητας και της βαρύτητας της να αποτελεί μείζον πρόβλημα υγείας. 2. Να απαιτείται εφ όρου ζωής θεραπευτική υποστήριξη των ασθενών. 3. Να είναι γνωστή η βιοχημική και μοριακή διαταραχή του νοσήματος. 4. Να υπάρχει απλή, οικονομική και αξιόπιστη μοριακή μεθοδολογία για τον καθορισμό των φορέων. 5. Να υπάρχει δυνατότητα γενετικής παρέμβασης με ενημέρωση του κοινού, εφαρμογή προγεννητικού ελέγχου και διακοπή της κύησης σε περίπτωση άρρωστου εμβρύου.

10 Σκοπός της Π Δ είναι να δοθεί στούς γονείς εφ όσον οι ίδιοι το επιλέγουν η διαβεβαίωση ότι θα αποκτήσουν μη προσβεβλημένα παιδιά, για συγκεκριμένο γενετικό νόσημα για το οποίο υπάρχει αυξημένος κίνδυνος. Αυτό δεν προυποθέτει ότι θα γεννήσουν φυσιολογικά παιδιά δεδομένου ότι δεν ελέγχονται όλες οι πιθανές συγγενείς ανωμαλίες ή γενετικές νόσοι.

11 Στόχος της Προγεννητικής διάγνωσης όσο το Αξιοπιστία, ταχύτητα το δυνατό νωρίτερα στην κύηση Η διαδικασία περιλαμβάνει: A) Ασφαλή και εύκολη λήψη εμβρυϊκού ιστού B) Εφαρμογή αξιόπιστων και ταχέων αναλυτικών μεθόδων διάγνωσης Εργαστήριο Ιατρικής Γενετικής, Πανεπιστημίου Αθηνών

12 Πηγές εμβρυϊκού DNA Αμνιακό υγρό >15 εβδομάδες 15 ml - 5 mg DNA (ίσως χρειάζεται καλλιέργεια) Χοριακές λάχνες (Τροφοβλάστη) εβδομάδα 455 mg DNA Source: Recombinant DNA, Second Edition, Εργαστήριο Ιατρικής Γενετικής, Πανεπιστημίου Αθηνών Eds Watson JD, Gilman M, Witkowski J, Zoller M

13 Οι γονεϊκές μεταλλάξεις ΠΡΕΠΕΙ να είναι γνωστές πριν την εφαρμογή ΠΔ Εργαστήριο Ιατρικής Γενετικής, Πανεπιστημίου Αθηνών

14 Προεμφυτευτική Γενετική Διάγνωση (ΠΓΔ) Προσφέρει σε ζευγάρια φορέων γενετικών νοσημάτων τη δυνατότητα γενετικής διάγνωσης και μεταφοράς στη μήτρα μόνο των υγιών από τα έμβρυα που προκύπτουν από εξωσωματική γονιμοποίηση Πλεονέκτημα έναντι προγεννητικής διάγνωσης (ΠΔ) αποφυγή διακοπής εγκυμοσύνης

15 Εφαρμογή ΠΓΔ Χρωμοσωμικές Ανωμαλίες (Αριθμητικές-Δομικές) Μονογονιδιακά Νοσήματα (Φυλοσύνδετα, αυτοσωμικά υπολειπόμενα, αυτοσωμικά επικρατούντα, μιτοχονδριακά)

16 ΠΓΔ μπορεί να εφαρμοστεί, θεωρητικά, για οποιοδήποτε μονογονιδιακό νόσημα για το οποίο η αλληλουχία του υπεύθυνου γονιδίου είναι γνωστή ή υπάρχουν συνδεόμενοι πολυμορφισμοί (linked markers rs) Εργαστήριο Ιατρικής Γενετικής, Πανεπιστημίου Αθηνών

17 Εργαστήριο Ιατρικής Γενετικής, Πανεπιστημίου Αθηνών ΠΓΔ για Μεσογειακά σύνδρομα και δρεπανοκυτταρική αναιμία Πρώτο πολλαπλό PCR (multiplex) Βιοψία εμβρυϊκού γενετικού υλικού στο κέντρο υποβοηθούμενης αναπαραγωγής Γονίδιο της β αλυσίδας αιμοσφαιρινης Εμφωλιαζόμενο (nested) PCR Lightcycler σε πραγματικό capillary χρόνο 2 πολυμορφικές μικροδορυφορικές αλληλουχίες D13S314 GABRB Ανάλυση των μεγεθών των πολυμορφικών ανίχνευση μεταλλάξεων με μικροδορυφορικών αλληλουχιών ολιγονουκλεοτίδια ανιχνευτές (έλεγχος επιμόλυνσης)

18 2 λανθασμένες διαγνώσεις (εντοπίστηκαν κατά την προγεννητική διάγνωση με λήψη τροφοβλάστης) Πιθανές πηγές σφάλματος: Επιμόλυνση Ανθρώπινο σφάλμα Το κύτταρο της βιοψίας ΔΕΝ αντιπροσωπεύει το υπόλοιπο έμβρυο Εργαστήριο Ιατρικής Γενετικής, Πανεπιστημίου Αθηνών

19 Η διαδικασία της ΠΓΔ: πολύπλοκη/πολυσταδιακή πολυσταδιακή με τεχνικούς περιορισμούς απαιτεί στενή συνεργασία επιστημόνων διαφορετικών ειδικοτήτων έχει υψηλό κόστος η επιτυχία της εξαρτάται από την ανταπόκριση του κάθε ζευγαριού στα στάδια της IVF Εργαστήριο Ιατρικής Γενετικής, Πανεπιστημίου Αθηνών

20 Ενδείξεις για την εφαρμογή ΠΓΔ Kίνδυνος μεταβίβασης σοβαρού γενετικού νοσήματος (Μονογονιδιακά Νοσήματα, Χρωμοσωμικές Ανωμαλίες) Όταν συνυπάρχουν Ιστορικό πολλαπλών διακοπών κυήσεων μετά από προγεννητική διάγνωση Xρόνια ασθένεια της συζύγου (μεσογειακή αναιμία) Hθικές αναστολές Εργαστήριο Ιατρικής Γενετικής, Πανεπιστημίου Αθηνών Υπογονιμότητα Ενδοιασμοί για διακοπή κύησης

21 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Απομόνωση εμβρυϊκών κυττάρων τεχνικά πολύπλοκη διαδικασία χρονοβόρα σχετικά μεγάλο κόστος Γενετική ανάλυση Ενδείξεις κακής ποιότητας γενετικού υλικού στα απομονωμένα κύτταρα (αποπτωτικά) Έχει αναφερθεί μη επεμβατική προγεννητική διάγνωση για β μεσογειακή αναιμία & HbS σε εμβρυϊκά κύτταρα Cheung et al, Nat Genet. 1996; 14: Di Naro et al, Mol Hum Reprod. 2000; 6: Εργαστήριο Ιατρικής Γενετικής, Πανεπιστημίου Αθηνών

22 Ελεύθερο εμβρυϊκό DNA Έχουν εφαρμοστεί πρωτόκολλα μη επεμβατικής προγεννητικής διάγνωσης για τον αποκλεισμό της πατρικής μετάλλαξης στο β γονίδιο αιμοσφαιρίνης Chiu et al, Lancet ;360: Ding et al, PNAS ;101: Li et al, JAMA ;293: Πολλά εργαστήρια δραστηριοποιούνται στην βελτιστοποίηση της μεθοδολογίας Εργαστήριο Ιατρικής Γενετικής, Πανεπιστημίου Αθηνών

23 Συμπεράσματα Εμπειρία ~30 ετών στην εφαρμογή προγεννητικής διάγνωσης στις αιμοσφαιρινοπάθειες Εντυπωσιακή πρόοδος έχει σημειωθεί στις μεθοδολογίες που έχουν εφαρμοστεί Προσπάθειες βελτιστοποίησης και εφαρμογής μεθοδολογιών με στόχο αξιόπιστη και γρήγορη προγεννητική διάγνωση όσο το δυνατό νωρίτερα στην εγκυμοσύνη Εργαστήριο Ιατρικής Γενετικής, Πανεπιστημίου Αθηνών

24 ΓΕΝΕΤΙΚΗ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ Η διαδικασία επικοινωνίας με τον ασθενή και την οικογένεια που έχει κληρονομικό νόσημα / σύνδρομο / συγγενείς ανωμαλίες περιλαμβάνει: επικύρωση της διάγνωσης αξιολόγηση γενετικών εξετάσεων ενημέρωση των ενδιαφερομένων ψυχολογική υποστήριξη και διευκόλυνση στη λήψη αποφάσεων Αmerican Society of Human Genetics, 1975 Harper PS Practical Genetic Councelling 5th ed, Butterworth- Heinemann Ltd Oxford,2004

25 Κατηγορίες γενετικών νοσημάτων (ΓΝ) και συγγενών ανωμαλιών (ΣΑ) Κατηγορία Μονογονιδιακά ΓΝ* > Αριθμός Συχνότητα Βράχυνση Σοβαρή γεννήσεις επιβίωσης αναπηρία % > Χρωμοσωμικά ΓΝ** > 100 0, Πολυπαραγοντικά ΓΝ > Μεταβολικά ΓΝ > 500 0, Σύνδρομα ΣΑ*** > , Μεμονωμένες ΣΑ**** > Σύνολο > * 60% εμφανίζουν μειωμένη επιβίωση και 80% σοβαρή αναπηρία ** >95% εμφανίζουν σοβαρή αναπηρία *** Αιτιολογίας μονογονιδιακής ή χρωμοσωμικής **** Αιτιολογίας πολυπαραγοντικής κατά το πλείστον (>50%)

26 Επαφή με τον ασθενή Λήψη ιστορικού Προγεννητικό - οικογενειακό Ιατρική εκτίμηση Φυσικήεξέταση - Παραπομπή σε ειδικούς Απεικονιστικός - Εργαστηριακός έλεγχος ΔΙΑΓΝΩΣΗ Υποστήριξη οικογένειας Ψυχολογική - εκπαιδευτική Ιατρική καθοδήγηση Θεραπευτικές επιλογές Αιτιολογία Ενημέρωση για τη νόσο δυνατότητες θεραπείας Αντιμετώπιση Πρόγνωση - Πιθανέςεπιπλοκές - Προληπτική φροντίδα Παροχή πληροφοριών Κίνδυνοι επανάληψης Προοπτικές αναπαραγωγής

27 ΒΑΘΜΙΔΕΣ ΓΕΝΕΤΙΚΗΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗΣ Α.Πρωτοβάθμια Θεράπων ιατρός Β. ευτεροβάθμια Κλινικός γενετιστής και ομάδα: Βιολόγος γενετιστής Ψυχολόγος Κοινωνική λειτουργός Νοσηλεύτρια Harper PS, Clarke AJ Genetics, Society & Clinical Practice Bios Sci Publ Ltd, Oxford, 1997

28 Α. Έγκαιρη εντόπιση γενετικού νοσήματος συνδρόμου Παραπομπή για δευτεροβάθμια γενετική συμβουλευτική (και αποφυγή άσκοπων δαπανηρών εξετάσεων) Β. Τακτική ιατρική παρακολούθηση: ενημέρωση συγγενών πληροφορίες για νέες θεραπευτικές προοπτικές παρακίνηση για έγκαιρο προγεννητικό έλεγχο Γ. Υποστήριξη - Αντιμετώπιση κάθε οικογένειας ανάλογα με: το οικογενειακό ιστορικό τις ανάγκες προσδοκίες- συναισθηματικό φορτίο το μορφωτικό οικονομικό κοινωνικό επίπεδο τις θρησκευτικές φιλοσοφικές ηθικές πεποιθήσεις

29 Στόχοι δευτεροβάθμιας γενετικής συμβουλευτικής Α. Διάγνωση ή επικύρωση της διάγνωσης Β. Αξιολόγηση γενετικών και άλλων διαγνωστικών εξετάσεων Γ. Παροχή πληροφοριών για τη νόσο Καθορισμός γενετικού κινδύνου για την οικογένεια Υποστήριξη διευκόλυνση στη λήψη αποφάσεων Δ. Πρόληψη-Αναπαραγωγικές προοπτικές Προγεννητική διάγνωση Προεμφυτευτική διάγνωση Προσυμπτωματική (προκλινική) διάγνωση Αποκάλυψη φορέων Harper PS Practical Genetic Councelling 5th ed, Butterworth- Heinemann, 2004

30 Η δευτεροβάθμια γενετική συμβουλευτική είναι υποχρεωτική Όταν δεν έχει γίνει διάγνωση στο άτομο-δείκτη ή είναι ατελής Όταν πρόκειται για νοσήματα με σύνθετο γενετικό υπόβαθρο Εάν στην οικογένεια υπάρχουν ειδικά προβλήματα (π.χ. γάμος μεταξύ συγγενών, αμφισβητούμενη πατρότητα, υπογονιμότητα) Κάθε περίπτωση προγεννητικού/προεμφυτευτικού προεμφυτευτικού ελέγχου (πριν τον προγραμματισμό και μετά το αποτέλεσμα). Κάθε περίπτωση προ-συμπτωματικού γενετικού ελέγχου (πριν τον προγραμματισμό και μετά το αποτέλεσμα). Έγκυες με χρόνιο νόσημα έκθεση σε φάρμακα

31 Προϋποθέσεις για αποτελεσματική 1. Ορθή γενετική συμβουλευτική Ορθή διάγνωση - Πλήρης γνώση του νοσήματος Παθογένεια / φυσική εξέλιξη / θεραπεία Διαγνωστική προσπέλαση Τρόπος κληρονομικότητας 2. Ουδέτερη και αντικειμενική παράθεση στοιχείων 3. Ικανότητα προσέγγισης της οικογένειας

32 Οι κύριες ενδείξεις διαγνωστικού ελέγχου Καρυότυπος* Δυσμορφικά χαρακτηριστικά Πολλαπλές συγγενείς ανωμαλίες (με ή χωρίς ψυχοκινητική σωματική καθυστέρηση) Αμφίβολα γεννητικά όργανα, καθυστέρηση ήβης Κορίτσια με βουβωνοκήλη, χαμηλό ανάστημα, αμηνόρροια DNA ανάλυση Κλινικές ενδείξεις συγκεκριμένου μονογονιδιακού νοσήματος Έλεγχος μεταβολικός Κλινικές ενδείξεις μεταβολικού νοσήματος Έλεγχος συγγενών λοιμώξεων Συνδυασμός χαμηλού βάρους γέννησης / υδρο-μικροκεφαλίας / καρδιοπάθειας / οφθαλμολογικών ανωμαλιών Απεικονιστικός έλεγχος Κυρίως σε χρωμοσωμικές ανωμαλίες - σύνδρομα Ο καρυότυπος έχει μικρή σκοπιμότητα σε μεμονωμένες συγγενείς ανωμαλίες / μονογονιδιακά νοσήματα / προγεννητική έκθεση σε φάρμακα

33 Σποραδική Περίπτωση: προβληματισμοί Η εμφάνιση ενός νοσήματος (γενετικού ή μη γενετικού!!!) σε μια οικογένεια για πρώτη και μοναδική φορά? Αυτοσωματικό υπολειπόμενο γ.ν. (γονείς-φορείς)? Φυλοσύνδετο υπολειπόμενο γ.ν. σε αγόρι (μητέρα-φορέας)? Αυτοσωματικό επικρατητικό γ.ν. (νέα μετάλλαξη)? Μονογονεϊκή δισωμία? Πολυπαραγοντικό νόσημα? Μη γενετικό νόσημα

34 Νέα μετάλλαξη; Προβληματισμοί Αυτοσωματικά επικρατητικά νοσήματα με όψιμη κλινική εκδήλωση (π.χ. ν. Huntington) ποικίλη εκφραστικότητα (π.χ. σ. Marfan) ατελή διεισδυτικότητα (π.χ. κληρονομικός καρκίνος εντέρου)

35 Πρώτη παγίδα στη γενετική συμβουλευτική: Λανθασμένη ή ασαφής διάγνωση Πώς μπορεί να αποφευχθεί: Να εξετάζεται (επανεξετάζεται) προσεκτικά ο ασθενής Να μην παρέχεται διάγνωση και συμβουλευτική μέσω τρίτων ή τηλεφώνου Να ελέγχονται και οι ασυμπτωματικοί συγγενείς υψηλού κινδύνου Να προηγείται η ενημέρωση ότι μπορεί να καθυστερήσει η οριστική διάγνωση Να προγραμματίζεται συνάντηση μετά την ολοκλήρωση του κλινικοεργαστηριακού ελέγχου

36 Δεύτερη παγίδα στη γενετική συμβουλευτική: Λανθασμένη κατανόηση των παρεχομένων πληροφοριών Αίτια λανθασμένης κατανόησης: Ανεπάρκεια του γιατρού στην ανάπτυξη κλίματος εμπιστοσύνης Μη διευκρίνιση τυχόν προκαταλήψεων για την κληρονομικότητα ιαφορετικό επίπεδο αντιλήψεις δεκτικότητα μεταξύ των γονέων Ιδιαίτερη ψυχολογική επιβάρυνση της οικογένειας

37 Διαφορετική αντίληψη του κινδύνου επανεμφάνισης γενετικού νοσήματος Παράγοντες βαρύτητα του γ.ν. δυνατότητες θεραπείας προηγούμενο ιστορικό (ψυχολογικό οικονομικό φορτίο) δομή της οικογένειας ψυχοκοινωνικοί παράμετροι (ιδιοσυγκρασία, τρόπος ζωής, εθνολογική προέλευση) φιλοσοφικές θρησκευτικές ηθικές πεποιθήσεις διαθεσιμότητα ομάδων υποστήριξης και εκπαιδευτικών - κοινωνικών παροχών εναλλακτικές προοπτικές αναπαραγωγής Χρήσιμη είναι η συγκριτική πληροφόρηση για α. τη συχνότητα του συγκεκριμένου γ.ν. στο γενικό πληθυσμό β. το γενικό κίνδυνο του πληθυσμού για γέννηση παιδιού με οποιοδήποτε γ.ν.

38 Γενικοί κίνδυνοι πληθυσμού Κίνδυνοι Αυτόματες αποβολές 1:8 Περιγεννητική θνησιμότητα 1:30 έως 1:100 Νεογνική θνησιμότητα 1:150 Βρεφική θνησιμότητα 1:500 Συγγενείς ανωμαλίες (μείζονες) 1:30 Σοβαρή νοητική / φυσική καθυστέρηση 1:50 Καρκίνοι ενηλίκων 1:4 Στειρότητα ζεύγους 1:10

39 Προ-συμπτωματική (ή προ-κλινική) διάγνωση μονογονιδιακών νοσημάτων Τι ελέγχεται Χρησιμότητα Η μετάλλαξη του αιτιολογικού* ή προδιαθεσικού** γονιδίου Εντόπιση Βελτίωση της πρόγνωσης Οφέλη Α. Φυσιολογικό αποτέλεσμα - Απαλλαγή από άγχος, σχεδιασμός σπουδών - γάμου Β. Παθολογικό αποτέλεσμα - Προληπτική θεραπεία - Αλλαγή τρόπου ζωής - Τακτική ιατρική παρακολούθηση - Σχεδιασμός σπουδών - γάμου - Ενημέρωση αποκάλυψη συγγενών υψηλού κινδύνου * Nόσος Wilson, νόσος Huntington κ.ά.,** Καρκίνος μαστού, παχέος εντέρου κ.ά.

40 Προ-συμπτωματικός γενετικός έλεγχος παιδιών (<18 ετών) 1. Να 2. Να 3. Να 4. Να Συστάσεις της Αμερικανικής Ακαδημίας Παιδιατρικής* Να υπάρχει άμεσο ιατρικό όφελος για τον ελεγχόμενο ή για άλλo μέλος της ίδιας οικογένειας Να εξασφαλίζεται ότι το αποτέλεσμα δεν θα βλάψει τον ελεγχόμενο Να υπάρχει έγγραφη συγκατάθεση των γονέων και συναίνεση του ελεγχόμενου παιδιού Να προηγείται και να έπεται του ελέγχου η γενετική συμβουλευτική * Committee on Genetics. Molecular genetic testing in pediatric practice: a subject review. Pediatrics 106:1494, 2000

41 Γενετική συμβουλευτική σε προ-συμπτωματικό έλεγχο μονογονιδιακών νοσημάτων Για νοσήματα ανίατα και με όψιμη εκδήλωση απαραίτητη προϋπόθεση είναι το ελεγχόμενο άτομο να έχει ενηλικιωθεί και να συμφωνεί με τον προ-κλινικό έλεγχο (π.χ. ν. Huntington) Ουσιαστικό όφελος αναμένεται για ορισμένα νοσήματα (π.χ. πολυκυστικοί νεφροί, πολυποδίαση κόλου, ν. Wilson, θρομβοφιλίες) Σε κάθε περίπτωση εκτιμώνται διαφορετικά τα οφέλη - επιπτώσεις: Ψυχολογικής επιβάρυνσης Κοινωνικού/εργασιακού στιγματισμού Ηθικών συνεπειών (π.χ. παρέμβαση στο απόρρητο της ιδιωτικής ζωής του ατόμου)

42 Ενδείξεις προγεννητικού ελέγχου Ηλικία εγκύου > 35 ετών Προηγούμενο παιδί με χρωμοσωμική ανωμαλία Γονέας φορέας δομικής ισοζυγισμένης μετάθεσης ή άλλης χρωμοσωμικής ανωμαλίας Παθολογικοί βιοχημικοί / υπερηχογραφικοί δείκτες Πολλαπλές συγγενείς ανωμαλίες του εμβρύου Kαρυότυπος εμβρύου Οικογένεια υψηλού κινδύνου για μονογονιδιακό νόσημα βιοχημικός έλεγχος, DNA ανάλυση εμβρύου Οικογενειακό ιστορικό Χ-φυλοσύνδετου νοσήματος εντόπιση του φύλου τού εμβρύου με καρυότυπο, DNA ανάλυση Οικογένεια υψηλού κινδύνου για ανοικτές βλάβες του νευρικού σωλήνα α-εμβρυϊκή σφαιρίνη στον ορό της μητέρας, U/S εμβρύου Ιστορικό έκθεσης της εγκύου σε τερατογόνους παράγοντες U/S εμβρύου

43 Προϋποθέσεις για αποτελεσματική γενετική συμβουλευτική Ορθή διάγνωση - Πλήρης γνώση του νοσήματος Ουδέτερη και αντικειμενική παράθεση στοιχείων Ικανότητα προσέγγισης της οικογένειας Ευαισθησία Ευγένεια Ειλικρίνεια Εχεμύθεια Κατανόηση Οι γονείς δεν εκτιμούν μόνο τις γνώσεις του γιατρού, ούτε χρειάζονται απλώς οίκτο

44 Πώς μπορεί να διευρυνθεί αποτελεσματικά η παροχή γενετικής συμβουλευτικής στον πληθυσμό 1) Οργάνωση Υπηρεσιών Παροχής Γενετικής Συμβουλευτικής 2) Τακτική ενημέρωση ιατρών και νοσηλευτικού προσωπικού 3) Υπεύθυνη πληροφόρηση ενεργοποίηση του κοινού από τα ΜΜΕ 4) Εκπαίδευση και ευαισθητοποίηση εφήβων νέων για τη σημασία της έγκαιρης γενετικής συμβουλευτικής (πριν τη σύλληψη) - Ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού στερείται της απαραίτητης γενετικής συμβουλευτικής. - To κυριότερο εμπόδιο είναι ότι τα περισσότερο γενετικά νοσήματα προκύπτουν σε οικογένειες χωρίς προηγούμενο ιστορικό (de novo) Harper PS Practical Genetic Councelling 5th ed, Butterworth- Heinemann Ltd Oxford,2004

45 Ποιος είναι ο ρόλος της γενετικής συμβουλευτικής στο κοινωνικό σύνολο; Α.Η γενετική συμβουλευτική στρέφεται πρωταρχικά στο άτομο και την οικογένειά του η επιτυχία πρέπει να εκτιμάται από το βαθμό που συμβάλλει στην επίλυση των προβλημάτων της συγκεκριμένης οικογένειας Ο ουσιαστικός στόχος (:η πρόληψη της γέννησης παιδιού με γενετικό νόσημα), κρίνεται ανάλογα με τις προσδοκίες της οικογένειας Β. Απώτερη επιδίωξη είναι η πρόληψη σοβαρών γενετικών νοσημάτων στο γενικό πληθυσμό, υπό τον όρο ότι αυτό δεν συγκρούεται με τις επιθυμίες ανάγκες των οικογενειών Chesney et al, J Pediatr 141:453 (2002), Guttmacher and Collins NEJM 347:1512 (2002)

46 Σε ποια νοσήματα μπορεί να μειωθεί η συχνότητα με τη γενετική συμβουλευτική; Χρωμοσωμικές Ανωμαλίες 1. Ομάδες υψηλού κινδύνου (π.χ. ηλικία μητέρας >35 ετών) 2. Γενικός πληθυσμός (π.χ. βιοχημικοί-u/s ανιχνευτικοί δείκτες) Αυτοσωματικά Υπολειπόμενα και Φυλοσύνδετα 1. Γενικός ανιχνευτικός έλεγχος (π.χ. αιμοσφαιρινοπάθειες) 2. Οικογένειες μετά τη γέννηση πάσχοντος παιδιού ή μετά από έγκαιρη αποκάλυψη φορέων (π.χ. ινοκυστική νόσος) Αυτοσωματικά Επικρατητικά: μόνο όσα χαρακτηρίζονται από - μικρή αναλογία νέων μεταλλάξεων - κλινική εκδήλωση σε όψιμη ηλικία (π.χ. νόσος Huntigton*) Burke W Genetic Testing NEJM 347:1867, 2002