Elementë të Mekanikës së Shkëmbinjve

Transcript

1 Fakulteti i Gjeologjisë dhe i Miierave Elemetë të Mekaikës së Shkëmbijve Leksioi 3 Th.Korii, 2015 SHKEMBINJTE DHE MASIVET SHKEMBORE LLOJET E SHKEMBINJVE a) SHKEMBINJ MAGMATIKE - Formuar ga gurtësimi i masave të shkrira magmatike * shkëmbij itruzive * shkëmbij efuzive b) SHKEMBINJ SEDIMENTARE - Formuar ga depozitimi i grimcave mierale shkëmbformuese ë mjedis ajror dhe ujor ë rrugë mekaike, kimike, orgaogjee c) SHKEMBINJ METAMORFIKE - Produkte të metamorfizimit të shkëmbijve magmatikë e sedimetarë ë kushte të veprimit të presioeve e temperaturave të rritura. 1

2 Shkëmbij magmatikë efuzive itruzive 2

3 Shkëmbij sedimetarë Shkëmbij metamorfikë Mermer Kuarc 3

4 NDERTIMI I SHKEMBINJVE - Format trupore: * të rregullta * relativisht të qëdrueshme * të çrregullta - Ndërtimi shtresor me trashesi ga disa cm ë disa dhjetra metra, shtrirja deri disa km. - Forma thjerrezore - me shtrirje të kufizuar. Struktura dhe tekstura karakterizoje dërtimi e bredshëm të shkëmbit. Struktura pasqyro mëyrë e vedosjes së kokrrizave të veçata të mieraleve përbërëse ë agregate mierale. Strukturë: a) kristalie b) porfirike c) copezore d) oolite-sferolite e) sfugjerore Strukturë e jë graiti 4

5 Tekstura jep thurje e agregateve ë trashësië e trupit shkëmbor. Grait Teksturë: a) masive b) poroze c) shtresore Geis TRASHESITE DHE MASIVET SHKEMBORE TRASHESI SHKEMBORE Karakteristika të dryshme përbërjeje, strukture, teksture MASIVET SHKEMBORE Shkëmbijtë ë kushtet e dodhjes atyrore të tyre që gjatë periudhave gjeologjike i jaë ështruar dryshimeve sasiore e cilësore. Masivi Shkëmbor përmba: * plae shtresëzimi * tektoika * çarje * përkulje * etj karakteristika strukturore 5

6 Shembull masivi shkëmbor LLOJET KRYESORE TE KARAKTERISTIKAVE STRUKTURORE Plaet e shtresëzimit: dajë shkëmbijtë sedimetarë ë shtresa. Përfaqësojë dërprerje gjatë depozitimit të shkëmbit. Përkuljet: jaë struktura ë të cilat pjerrësia e shtresave drysho si rezultat i përkuljeve ga forcat tektoike të pas depozitimit. çarje tërheqjeje çarje sipas shtrirjes çarje oblike 6

7 Tektoika: çarje të shoqëruara me zhvedosje te kosiderueshme tageciale. A tektoikë ormale B tektoikë e përmbysur C tektoikë shkëputëse Shembull tektoike 7

8 Shembull përkuljesh Shembull plaesh shtresëzimi 8

9 Çarja: sipërfaqe plae ose edhe e kurbëzuar ë masivi shkëmbor e cila ofro jë rezistecë të ulët ë tërheqje ë drejtimi përpedikular me të, krahasuar me rezistecë ë tërheqje të masës shkëmbore. Një grup çarjesh paralele formo jë familje çarjesh. Ndërprerja e familjeve të çarjeve formo jë sistem çarjesh. PARAMETRAT QE KARAKTERIZOJNE ÇARJET 1. Parametrat gjeometrike Orietimi i çarjes: Reia: kedi qe formo plai i çarjes me plai horizotal (ga 0 e 90 ). Azimuti: kedi qe formo je drejtez horizotale e plait te çarjes me veriu majetik (ga 0 e 360 ). 9

10 Vazhdueshmëria e çarjes: gjykohet duke u isur ga gjurmët e dukshme ë jë zhveshje. Koturi i çarjes mud të jetë i formave të dryshme (disk, poligo etj ) Pozicioi ë hapësirë: përcaktohet duke dhëë koordiatat e jë pike të çarjes ë sistemi koordiativ x, y, z. Për çarjet që i takojë jë familjeje përcaktohet distaca dërmjet çarjeve. Ashpërsia dhe valëzimi i çarjes: karakterizo gjeometrië e sipërfaqes së çarjes ë shkallë të vogël. Ashpërsia ë shkallë milimetrike apo cetimetrike Valëzimi ë shkallë decimetrike ose metrike Trashësia e çarjes: distaca që da dy faqet e jë çarjeje. Në thellësi çarjet jaë të mbyllura. 2. Parametrat gjeologjikë Mbushja e çarjes: jë material mbushës është shpesh i praishëm dërmjet faqeve të jë çarjeje (p.sh. mbushës argjilor). Praia e ujit: parametër i rëdësishëm, praia ose qarkullimi i ujit. KARAKTERISTIKAT MEKANIKE TE ÇARJEVE 1. Rezisteca ë prerje 10

11 Parametrat që dikojë ë rezistecë ë prerje të çarjeve: - karakteristikat gjeometrike të sipërfaqeve ë kotakt; - gjedja e faqeve dhe shkalla e alterimit; - trashësia dhe lloji i materialit mbushës; - itesiteti i sforcimeve ormale ë mometi e kryerjes së provës; - madhësia e sforcimeve ormale fillestare; - praia e ujit ë çarje ose përmbajtja e ujit ë materiali mbushës; - shpejtësia e prerjes; - madhësia e zhvedosjes tageciale; - orietimi i prerjes. Rëdësia e këtyre parametrave është e dryshme ë fuksio të rastit të aalizuar. a. Rezisteca ë prerje e jë çarjeje të lëmuar Një çarje plae ë mëyre ideale (p.sh. krijuar artificialisht ga prerja me sharrë e jë blloku shkëmbor) - Prova ë prerje kryhet ë garkesë ormale kostate dhe shpejtësi prerjeje të fiksuar. u pr u 11

12 12

13 r Rezisteca ë prerje jepet ga ligji i Kulomb-it: r, tgr - këdi i fërkimit mbetës dhe koeficieti i fërkimit mbetës i çarjes. - sforcimi tagecial. - sforcimi ormal. tg r r varet ga ashpërsia e sipërfaqeve ë kotakt. Paisje për përcaktimi e këdit të fërkimit të çarjeve 13

14 b). Rezisteca ë prerje e jë çarjeje me dhëmbëzim të rregullt u v i i: këdi i pjerrësisë së dhëmbëve ë lidhje me plai mesatar të çarjes. Në jë sistem,t të orietuar sipas faqeve sipas së cilave realizohet rrëshqitja, sforcimi ormal dhe ai tagecial lidhe me relacioi: tg r Në sistemi N, T të orietuar sipas drejtimit mesatar të çarjes, kriteri i shkatërrimit shprehet: tg i r Zhvedosja tageciale δ u shoqërohet me zhvedosje ormale δ v si rezultat i feomeit te dilatacës. P 3 3 P 2 2 P 1 1 v u r 1 2 C a i r r u A Për jë vlerë të dhëë të sforcimit ormal përcaktohe dy vlera të rezistecës: Një rezistecë kulmore - vlera maksimale e arritur ga sforcimi tagecial që ka të bëjë dhe me shkatërrimi e dhëmbëve. 14

15 Një rezistecë mbetëse - karakterizo fërkimi e sipërfaqeve ë kotakt. P 3 3 P 2 2 P 1 1 v u r 1 2 C a r i r u A Përftohe dy kurba: Kurba 1 që i korrespodo vlerave kulmore (pikave P 1, P 2, P 3 ) Kurba 2 që i korrespodo vlerave mbetëse Në qoftë se marrim parasysh zoë σ > σ A, kurba, mud të shkruhet: C tg A r Kohezioi C A përftohet ga zgjatja e 1. C A quhet kohezio fiktiv dhe përfaqeso ifluece e valëzimeve të sipërfaqes. Jepet ga: CA A tg r i tgr Prova ë prerje është jë provë e polarizuar. Në qofte se dhëmbët uk jaë simetrike por paraqesi pjerrësi të dryshme i 1 dhe i 2 rezisteca do të varet ga drejtimi i kryerjes së provës. r r r i 1 r i 2 15

16 b). Rezisteca ë prerje e çarjeve me sipërfaqe të çrregullt i 1 i2 d i r u v k d r r u Dallojmë: - jë rezistecë kulmore që i korrespodo sforcimit maksimal ë prerje; - je rezistecë mbetëse që përfaqëso fërkimi e sipërfaqeve ë kotakt. Rezisteca kulmore lidhet me sforcimi ormal sipas: tg k d d 1 - r F c k kostate që varet ga ashpërsia e faqeve; F fuksio zbritës që lidh d me Autorë të dryshëm japi: tg r k log ku c c k koeficiet i ashpërsise (k=20 për sipërfaqe shumë të ashpra). σ c rezisteca ë shtypje e materialit të faqeve të çarjes. 2 - Fuksio empirik: 1 b C e tg p J r c 16

17 2. Deformimi ormal i çarjeve - Në jë çarje, kotakti uk realizohet ë gjithë sipërfaqe, por ë disa pika. - Rritja e garkesës ormale ço ë mbyllje e çarjes dhe rritje e sipërfaqes së kotaktit. Ka dy kufizime ë deformimi ormal të çarjeve: Një çarje e hapur uk ka rezistecë ë tërheqje; Ka limit ë mbyllje e çarjes V mc i cili duhet të jetë më i vogël se trashësia e çarjes e. v V f ( e) mc Një relacio i thjeshtë jepet ga: v A ku v V Vmc v ξ presioi i qetësisë; Δv deformimi ormal. t mc 17