Hæðarkerfi og hæðirh Þórarinn Sigurðsson Landmælingar Íslands thorarinn@lmi.is
Tilkoma hæðarkerfisinsh Nefnd til að fjalla um landmælingar lingar á Íslandi sett á fót t 1991 Sameiginlegt hæðarkerfi h fyrir allt Ísland var eitt af verkefnum nefndarinnar Tillaga sett fram um að mæla m 3000km með þjóðvegum, hálendisvegum h og tengja mælingar m við þéttbýlisstaði þ og sjávarfallam varfallamælala
Tilkoma hæðarkerfisinsh Nákvæmni netsins átti að svar til 2 2 (3.2mm s) ) og 3 (6mm s) ) landhæðarnets (s er lengd línu l í km) Áætlað var að verkið tæki t 5 ár 3 mælihm lihópar 6-77 mælim liúthöld á sumri Afköst 3km á dag Mælingar hófust h 1992 og standa enn yfir
Áætlun Landmælinganefndarinnar
Áfangar og núverandi n staða Lokið var við að mæla m hringveginn árið 2002 Stærsta mælilykkja m í Evrópu svo vitað sés 1436km Hrá mætingarskekkja var 7.5 cm Árin 2003-2004 2004 var mælt m yfir Sprengisand, Fjallabaksleið Nyrðri og á Snæfellsnesi Árin 2005-2007 2007 hefur verið unnið að tengingum við sjávarfallam varfallamælala
Áfangar og núverandi n staða GPS og Þyngdarmælingar í hæðarkerfinu hófust h árið 2000 Búið að mæla m nánast n nast allar hallamældar ldar línur l með GPS og þyngdarmæli Algildar þyngdarmælingar árið 2007 í samvinnu við FGI
Núverandi staða
Landris (ISNET93 vs.. ISNET2004)
Lágmarks kröfur notenda til hæðarkerfis Hæðir kerfisins vel skilgreindar Ákvörðun hæðarmismunar h út t frá mælingum án notkun líkans l eða tilgátna tna um jarðeðlisfræðilegra ðilegra eiginleika jarðarinnar Samsvara hinu daglega lífil Mikil nákvn kvæmni
Líkön n fyrir hæðarkerfih Stærðfr rðfræðilegar ðilegar hæðirh T.d. ellipsuhæðir Eðlisfræðilegar ðilegar hæðirh T.d. hæðir h yfir meðal sjávarh varhæð
Hæðir Hæðir eru þóþ flóknara fyrirbrigði en virðist í fyrstu Ástæðan er þyngdarkrafturinn Þyngdarmælingar nauðsynlegar Hæðum breytt í geopotential gildi Hallamælingar lingar án n þyngdarmælinga eru útfrá fræðilegu sjónarmiði marklausar
Hallamæling ling Raunveruleikinn Óska raunveruleiki
Hæðarmælingar með GPS Erfiðara er að nán góðri nákvn kvæmni í hæð ð en plani með GPS Margar ástæður Veðrahvolfið Mælt aðeins yfir sjóndeildarhring Truflanir á merki ef hæðarhorn h er lágtl Multipath Klukkuskekkjur Sjávarf varföll
Hæðir
Láflötur (Geiod( Geiod) Líta mám á láflöt t sem það yfirborða sem höfin h hefðu ef áhrifa sjávarfalla, loftþrýstings, hafstrauma o.fl. gætti g ekki. Láflöt t mám skilgreina aflfræðilega, sem yfirborð, sem á hverjum stað er hornrétt á þyngdarkraftsins og þyngdarstöðuorkan er fasti W 0
Láflötur Íslands NKG96
Láflötur Íslands NKG96 NKG96 EGM EGM96 Millibil φ λ λ=0.025 0.05 Svæði 62 N-68 68 N N og 27 V-11 11 V Leiðrétt 63 ISN93 punktum sem einnig hafði verið hallamælt lt í. Staðalfrávik eftir 4 param.. fit var 13 cm.
Hæðarmælingar með GPS GPS mælir m hæðir h yfir sporvölu Til að mæla m hæð h ð yfir sjávarm varmáli með GPS er nauðsinlegt að þekkja sambandið H=h-N H=Hæð ð yfir sjávarm varmáli h=hæð ð yfir sporvölu mæld m með GPS N=láflatar hæðh
39 0,03 41,87 65,91 41,84 107,74 VR2766 32 0,02 55,41 65,95 55,39 121,34 LV016611 25 64,79 65,97 69,88 135,86 VR270S 20 0,03 43,22 66,01 43,19 109,20 VR014613 14 0,04 31,95 65,98 31,91 97,89 264S 8 0,04 21,78 65,98 21,74 87,72 VG4621 0 0,04 34,50 66,01 34,46 100,47 OSHH67 Prófill [km] Mæld hæð N "Geóíðuhæð" Ellipsuhæð Punktur Selfoss - Eystri Rangá
Þóðvegur 1 - Sprengisandsleið 42-0,02 138,68 66,40 138,66 205,06 LV6050 32-0,13 118,04 66,29 117,91 184,20 OS7241 27 0,00 93,53 66,24 93,53 159,77 VR134 21-0,02 73,23 66,18 73,21 139,39 LV6046 20-0,01 71,56 66,17 71,55 137,72 LV6045 12-0,08 58,58 66,08 58,50 124,58 LV6038 7-0,04 54,04 66,05 54,00 120,05 OS7225 0-0,03 43,22 66,01 43,19 109,20 VR014613 Prófill [km] Mæld hæð N "Geóíðuhæð" Ellipsuhæð Punktur
Fjallabaksleið Nyrðri Punktur Ellipsuhæð "Geóíðuhæð" N Mæld hæð Prófill [km] VR938731 140,99 75,46 65,53 75,50-0,03 0 LV046101 157,99 92,31 65,68 92,34-0,03 4 LV046105 233,30 167,39 65,91 167,43-0,04 10
Hæðarmælingar með GPS
1 cm láflötur Stærsta áskorun geodesyíu í dag er að búa b a til 1cm láfll flöt t fyrir stærri svæði Til þess að þetta sés mögulegt þarf mikið af gögnumgnum Mikið af þyngdarmælig ligögnumgnum Nákvæmari gervitungla gögn g gn (GOCE( GOCE) Verkefni ESA á að geta mælt m með 1mgal nákvn kvæmni með 100 km upplausn. Fer á loft 2007
1 cm láflötur Mikið af GPS mælingum m í hæðarkerfi Gott hæðarmh ðarmódel Upplýsingar um massadreifingu (jöklarnir) Höfum nún GPS mælt m yfir 300 punkta í hæðarkerfinu Vanta betri upplýsingar um jökla j og nákvn kvæmara hæðarmódel
Ályktun Mælingu á hæðarkerfi Íslands þarf að ljúka sem fyrst GPS hæðarmh ðarmælingar eru ekki nógu n nákvn kvæmar til uppbyggingar á hæðarkerfinu GPS mælingar m henta vel við eftirlit á hæðarkerfinu GPS hæðarmh ðarmælingar gætu g hentað notendum hæðarkerfisins takist að búa b a til nákvn kvæman láfll flöt Skoða þarf aðra möguleika m en hefðbundnar hallamælingar lingar til þess að flýta verklokum. T.d með
Bílvæddar þríhyringahallam hyringahallamælingarlingar
Takk fyrir thorarinn@lmi.is