Μαρία Μυρωνίδου-Τζουβελέκη Αναισθησιολόγος Καθηγήτρια Φαρμακολογίας, Ιατρική Σχολή Α.Π.Θ.
Όλα τα φάρμακα στις συνηθισμένες δόσεις που χορηγούνται προκαλούν ενέργειες. Οι ενέργειες αυτές διακρίνονται στις επιθυμητές και στις ανεπιθύμητες Σχεδόν κάθε φάρμακο μπορεί να προκαλέσει ανεπιθύμητες (=unwanted) ή μη αναμενόμενες (=unexpected) δυσμενείς αντιδράσεις Μερικές από τις ανεπιθύμητες ή τις δυσμενείς αντιδράσεις των φαρμάκων είναι πολύ επικίνδυνες και καθιστούν το άτομο ανίκανο για κάθε δραστηριότητα (=incapacitating) ή ακόμη το οδηγούν στο θάνατο Οι δοσο-εξαρτώμενες ανεπιθύμητες ενέργειες (dose dependent adverse effects) ονομάζονται και αντιδράσεις τύπου Α, διότι είναι μία επίταση των γνωστών ενεργειών του φαρμάκου Δοσο-ανεξάρτητες ανεπιθύμητες ενέργειες: Οι ενέργειες αυτές (dose-independent adverse effects) καλούνται τύπου Β, αλλόκοτες (παράξενες) ή ιδιοσυγκρασικές ενέργειες
Αρρυθμίες Υπόταση Υπέρταση Βαλβιδοπάθειες Πνευμονική υπέρταση Καρδιομυοπάθεια Καρδιακή ανεπάρκεια Μεταβολικό σύνδρομο Έμφραγμα του μυοκαρδίου Συγγενείς καρδιοπάθειες
Τοξικές αντιδράσεις από τυχαία ενδαγγειακή έγχυση καταστολή καρδιαγγειακού καρδιακή ανακοπή Αν προστεθεί αδρεναλίνη αίσθημα παλμών ταχυκαρδία υπέρταση Ανάλογα με τη μέθοδο αναλγησίας & το είδος του τοπικού αναισθητικού έντονη βραδυκαρδία σε αποκλεισμό παρατραχηλικού πλέγματος υπόταση Αντιαρρυθμικά τάξης Ιβ!
Ανθρακυκλίνη Κυκλοφωσφαμίδη 5-Φθοριοουρακίλη Καρδιομυοπάθεια Καρδιακή ανεπάρκεια Σισπλατίνη Γεμσιταβίνη Κολπική μαρμαρυγή
Αντιβιοτικά Μακρολίδια (ερυθρομυκίνη > κλαριθρομυκίνη > αζιθρομυκίνη) Κινολόνες Αντιμυκητιασικά Αζόλες (κετοκοναζόλη, φλουκοναζόλη): Ανθελονοσιακά Χλωροκίνη Αντιρετροϊκά Αναστολείς της πρωτεάσης Παράταση του QT Παράταση του QT, μεταβολικό σύνδρομο, έμφραγμα μυοκαρδίου
Αντιψυχωσικά αιφνίδιος καρδιακός θάνατος Χλωροπρομαζίνη Κλοζαπίνη Ολανζαπίνη Μεταβολικό σύνδρομο Τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά επίταση αρρυθμιών Αναστολείς επαναπρόσληψης της σεροτονίνης και νοραδρεναλίνης Βενλαφαξίνη υπέρταση, λιγότερο συχνά υπόταση, αγγειοδιαστολή, έκτακτες συστολές Ντουλοξετίνη ταχυκαρδία
Ριβαστιγμίνη Μεμαντίνη Συγκοπικές κρίσεις Γκαλανταμίνη τρόμος, βραδυκαρδία, συγκοπικά επεισόδια Προσοχή σε άτομα με σύνδρομο νοσούντος φλεβόκομβου ή άλλες υπερκοιλιακές διαταραχές της αγωγιμότητας Δονεπεζίλη βραδυκαρδία και διαταραχές αγωγιμότητας Προσοχή σε άτομα με σύνδρομο νοσούντος φλεβόκομβου ή άλλες υπερκοιλιακές διαταραχές της αγωγιμότητας
Καβεργολίνη Περγολίδη Βαλβιδοπάθειες
Μεθοσουλφονική Ντολασετρίνη ταχυκαρδία ή βραδυκαρδία, αλλοίωση του επάρματος Τ στο ΗΚΓ, παράταση του PR και QT και διαπλάτυνση QRS (αναστρέψιμες αλλοιώσεις) Ονδανσετρόνη θωρακικό άλγος, αρρυθμίες [δοσοεξαρτώμενη επιμήκυνση του ηλεκτροκαρδιογραφικώς διορθωμένου διαστήματος QT (QTc)], βραδυκαρδία, υπόταση Παλονοσετρόνη αρρυθμίες, ισχαιμία μυοκαρδίου, υπασβεστιαιμία, παράταση διαστήματος QT Τροπισετρόνη υπέρταση, κίνδυνος αρρυθμιών με αντιαρρυθμικά και β-αποκλειστές
Φαινφλουραμίνη Φαιντεραμίνη Βενζοφεταμίνη Αποσύρθηκαν λόγω ανεπιθύμητων ενεργειών Σιβουτραμίμη ταχυκαρδία, υπέρταση, αίσθημα παλμών, ζάλη Δεν πρέπει να δίδεται σε ασθενείς με ιστορικό στεφανιαίας νόσου, καρδιακής ανεπάρκειας, ταχυκαρδίας, αρρυθμίας, περιφερικής αγγειοπάθειας, αγγειακής εγκεφαλικής νόσου, ανεπαρκώς ελεγχόμενης υπέρτασης
Ακετυλοσαλικυλικό οξύ αντιαιμοπεταλιακή δράση (επιθυμητή) Άλλα ΜΣΑΦ υπέρταση (λόγω αντινατριουρητικής και αγγειοσυσπαστικής δράσης), καρδιακή ανεπάρκεια Νιμεσουλιδη υπερκαλιαιμία, ταχυκαρδία, υπέρταση, διακυμάνσεις της αρτηριακής πίεσης, αιμορραγία Ροφεκοξίμπη (VIOXX ) έμφραγμα μυοκαρδίου (αποσύρθηκε)
Διφωσφονικά κολπική μαρμαρυγή Αδαλιμουμάμπη συμφορητική καρδιακή ανεπάρκεια Στρόντιο ρανελικό φλεβική θρομβοεμβολή Κορτικοστεροειδή καρδιοπάθεια ή υπέρταση με συμφορητική καρδιακή ανεπάρκεια, αιμορραγική διάθεση, αύξηση κινδύνου τοξικού δακτυλιδισμού (από καλιοπενία), μεταβολή δράσης κουμαρινικών αντιπηκτικών
Αγωνιστές (διεγέρτες) των 5ΗΤ1 υποδοχέων μυρμηκιάσεις, αίσθημα θερμότητας ή συσφίξεως σε οποιοδήποτε σημείο του σώματος, συμπεριλαμβανομένου του τραχήλου και θώρακα που μπορεί να οφείλεται σε σπασμό των στεφανιαίων ή αναφυλαξία. Επίσης ζάλη, κόπωση. Προσοχή στη χορήγηση σε ασθενείς με προδιάθεση ή με προϋπάρχουσα καρδιοπάθεια Εργοταμίνη τρυγική + καφείνη αιμωδία δακτύλων, προκάρδια δυσφορία ή και στηθαγχικό άλγος, παροδική ταχυκαρδία ή βραδυκαρδία
Τερφεναδίνη Αστεμιζόλη Torsades de Pointes Μιζολαστίνη Μικρότερος κίνδυνος Σετιριζίνη: ανύπαρκτος κίνδυνος
Θειαζολιδινεδιόνες Ροσιγλιταζόνη καρδιακή ανεπάρκεια, έμφραγμα μυοκαρδίου (αποσύρθηκε στην Ευρώπη) Πιογλιταζόνη καρδιακή ανεπάρκεια
α 1 -αποκλειστές (ταμσουλοζίνη) υπόταση, αίσθημα παλμών Αναστολείς της φωσφοδιεστεράσης ορθοστατική υπόταση ή υπέρταση, αγγειοδιαστολή, αρρυθμίες, έμφραγμα, αιφνίδιος θάνατος Εφαρμογή στη θεραπεία της πνευμονικής υπέρτασης;
Νεοστιγμίνη βραδυκαρδία (αντιχολινεργική δράση) Ψευδοεφεδρίνη υπέρταση
Ηλικία Φύλο (Θήλυ > Άρρεν) Βραδυκαρδία Υποκαλιαιμία και υπομαγνησιαιμία Κολποκοιλιακός αποκλεισμός Καρδιοπάθειες Συγγενής παράταση του QT Μεταβολικές ή ενδοκρινολογικές διαταραχές Αλληλεπιδράσεις φαρμάκων (Αναστολείς P-450)
Α. Φαρμακευτικές αλληλεπιδράσεις Β. Φαρμακοκινητικές αλληλεπιδράσεις Γ. Φαρμακοδυναμικές αλληλεπιδράσεις
Ιβουπροφαίνη ασπιρίνη ελάττωση της αντιαιμοπεταλιακής δράσης της ασπιρίνης Βεραπαμίλη Διλτιαζέμη σερφεναδίνη σισαπρίδη ερυθρομυκίνη Παράταση του QT (αναστολή του CYP3A)
Παροξετίνη Φλουξετίνη μετοπρολόλη Αύξηση της συγκέντρωσης της μετοπρολόλης (αναστολή του CYP2D6) Φαινυτοΐνη Σερταλίνη Φλουκοναζόλη βαρφαρίνη ΑΤ 3 -αναστολείς Αύξηση της δράσης της βαρφαρίνης, Ελάττωση της δράσης των ΑΤ 3 - αναστολέων (αναστολή του CYP2C9)
Ερυθρομυκίνη Κλαριθρομυκίνη Κετοκοναζόλη Αμιοδαρόνη Βεραπαμίλη Κινιδίνη διγοξίνη Αύξηση της τοξικότητας της διξογίνης (αναστολή της P-γλυκοπρωτεΐνης, η οποία μετέχει στην απομάκρυνση της διγοξίνης) Χολεστυραμίνη διγοξίνη Ελάττωση της απορρόφησης της διγοξίνης
Gingko ασπιρίνη Αυξημένος κίνδυνος αιμορραγιών Χυμός grapefruit ανταγωνιστές Ca ++ Αύξηση της αντιυπερτασικής δράσης (αναστολή του CYP3Α4 στον εντερικό αυλό) Χυμός grapefruit αντιισταμινικά Αύξηση του κινδύνου πρόκλησης αρρυθμιών (αναστολή του CYP3Α4) Χυμός cranberry βαρφαρίνη Αυξημένος κίνδυνος αιμορραγιών (αναστολή του CYP2C9)
Panax ginseng ασθενείς με μη ρυθμισμένη υπέρταση ή με καρδιακές αρρυθμίες είναι καλό να αποφύγουν εντελώς το ginseng Συνένζυμο Q10 + βαρφαρίνη = μειωμένη δράση βαρφαρίνης + αντιπηκτικά per os = παρακολούθηση χρόνου προθρομβίνης