Εισαγωγή στην Οικονομική Επιστήμη Ι Μονοπωλιακός Ανταγωνισμός Αρ. Διάλεξης: 12
Μονοπωλιακός Ανταγωνισμός Ο Μονοπωλιακός Ανταγωνισμός αναφέρεται στην διάρθρωση της αγοράς εκείνης η οποία βρίσκεται μεταξύ του τέλειου ανταγωνισμού και του φυσικού μονοπωλίου.
4 Μορφές Διάρθρωσης των Αγορών Αριθμός Επιχειρήσεων Πολλές Τύπος Προϊόντων Μια Μερικές Διαφοροποιημένα προϊόντα Ομοιογενή προϊόντα Μονοπώλιο Ολιγοπώλιο Μονοπωλιακός Ανταγωνισμός Τέλειος Ανταγωνισμός Νερό βρύσης Καλωδιακή TV Μπάλες Τένις Αργό Πετρέλαιο Μυθιστόρημα Κινημ. Ταινίες Σιτάρι Γάλα
Μορφές Αγορών μεταξύ Μονοπωλίου και Τέλειου Ανταγωνισμού Μορφές Αγοράς Ατελούς Ανταγωνισμού Ολιγοπώλιο Μικρός αριθμός παραγωγών/επιχειρήσεων, όπου ο καθένας τους προσφέρει ένα παρόμοιο ή και ομοιογενές προϊόν. Μονοπωλιακός Ανταγωνισμός Πολλές επιχειρήσεις πωλούν προϊόντα τα οποία είναι παρόμοια αλλά όχι ομοιογενή.
Μονοπωλιακός Ανταγωνισμός Είναι οι αγορές οι οποίες μοιράζονται κάποια από τα χαρακτηριστικά του Τέλειου Ανταγωνισμού και του Μονοπωλίου.
Μονοπωλιακός Ανταγωνισμός Χαρακτηριστικά Μεγάλος αριθμός παραγωγών Διαφοροποιημένο προϊόν Ελεύθερη είσοδος και έξοδος
Μονοπωλιακός Ανταγωνισμός Μεγάλος Αριθμός Παραγωγών Υπάρχουν πολλές επιχειρήσεις που ανταγωνίζονται μεταξύ τους και ταυτόχρονα αναφέρονται σε κοινό καταναλωτικό κοινό. Παραδείγματα προϊόντων: Βιβλία, CDs, Κινημ. Ταινίες, Ηλεκτρονικά παιχνίδια, εστιατόρια, μαθήματα πιάνου, έπιπλα, κλπ.
Μονοπωλιακός Ανταγωνισμός Διαφοροποιημένο Προϊόν Κάθε επιχείρηση παράγει ένα αγαθό το οποίο είναι ελαφρώς διαφοροποιημένο σε σχέση με ένα προϊόν που παράγει μια άλλη επιχείρηση. Η επιχείρηση δεν λαμβάνει τις τιμές ως δεδομένες, αλλά αντιμετωπίζει μια Καμπύλη Ζήτησης με αρνητική κλίση.
Μονοπωλιακός Ανταγωνισμός Ελεύθερη Είσοδος και Έξοδος Οι επιχειρήσεις μπορούν να εισέλθουν και να εξέλθουν του κλάδου χωρίς περιορισμούς. Ο αριθμός των επιχειρήσεων προσαρμόζεται μέχρι το σημείο όπου το Οικονομικό Κέρδος είναι μηδέν.
Ανταγωνισμός με Διαφοροποιημένα Προϊόντα Η Μονοπωλιακά Ανταγωνιστική Επιχείρηση Βραχυχρόνια Το βραχυχρόνια οικονομικό κέρδος ενθαρρύνει την είσοδο νέων επιχειρήσεων στον κλάδο. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα: Την αύξηση του αριθμού των προϊόντων που προσφέρονται. Την μείωση της ζήτησης για τις υπάρχουσες επιχειρήσεις στον κλάδο. Η ατομική ΚΖ για κάθε επιχείρηση μετατοπίζεται προς τα αριστερά. Η Ζήτηση για τα προϊόντα της ατομικής επιχείρησης μειώνεται και τα Κέρδη της επίσης μειώνονται.
Βραχυχρόνια: Μονοπωλιακός Ανταγωνισμός (a) Επιχείρηση με Κέρδη P MC ATC P ATC Κέρδος D MR 0 Q(maxΠ) Q
Ανταγωνισμός με Διαφοροποιημένα Προϊόντα Η Μονοπωλιακά Ανταγωνιστική Επιχείρηση Βραχυχρόνια Οι βραχυχρόνιες ζημιές ενθαρρύνουν τις επιχειρήσεις για έξοδο από τον κλάδο. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα: Τη μείωση του αριθμού των προσφερόμενων προϊόντων. Την αύξηση της Ζήτησης για τις επιχειρήσεις που παραμένουν. Μετατοπίσεις της ΚΖ των επιχειρήσεων που παραμένουν προς τα δεξιά. Αυξήσεις στα κέρδη των επιχειρήσεων που παραμένουν.
Βραχυχρόνια: Μονοπωλιακός Ανταγωνισμός P (b) Επιχείρηση με ζημιές Ζημιές MC ATC ATC MR D 0 Q(minΖ) Q
Μακροχρόνια Ισορροπία Οι επιχειρήσεις εισέρχονται και εξέρχονται του κλάδου μέχρι να δημιουργούν ακριβώς μηδενικά Οικονομικά Κέρδη.
Μακροχρόνια: Μονοπωλιακός Ανταγωνισμός P MC ATC P = ATC 0 Q(maxΠ) MR D Q
Μακροχρόνια Ισορροπία Δύο βασικά χαρακτηριστικά Όπως και στο Μονοπώλιο, P>MC. Η μεγιστοποίηση των κερδών απαιτεί ότι MR=MC. H KZ με αρνητική κλίση κάνει το MR<P. Όπως και στην ανταγωνιστική αγορά, P=ATC. H ελεύθερη είσοδος και έξοδος οδηγεί στη δημιουργία μηδενικών Οικονομικών Κερδών.
Μονοπωλιακός Ανταγωνισμός vs. Τέλειος Ανταγωνισμός Υπάρχουν 2 σημαντικές διαφορές μεταξύ των δύο Υποδειγμάτων πλεονάζουσα δυναμικότητα (excess capacity) περιθώρια κέρδους (markup).
Μονοπωλιακός Ανταγωνισμός vs. Τέλειος Ανταγωνισμός Πλεονάζουσα δυναμικότητα Δεν υπάρχει πλεονάζουσα δυναμικότητα στον Τέλειο Ανταγωνισμό Μακροχρόνια. Η ελεύθερη είσοδος έχει ως αποτέλεσμα οι ανταγωνιστικές επιχειρήσεις να παράγουν στο σημείο το οποίο minatc, δηλαδή στο σημείο με την μεγαλύτερη απόδοση. Υπάρχει πλεονάζουσα δυναμικότητα στον Μονοπωλιακό Ανταγωνισμό, μακροχρόνια. Στον Μονοπωλιακό Ανταγωνισμό, το προϊόν είναι μικρότερο από το αποτελεσματικό επίπεδο που επιτυγχάνεται στον Τέλειο Ανταγωνισμό.
Μονοπωλιακός Ανταγωνισμός vs. Τέλειος Ανταγωνισμός (a) Μονοπωλιακός Ανταγωνισμός Πλήρης Ανταγωνισμός P P MC ATC MC ATC P P = MC P = MR (ΚΖ) MR D 0 Q Αποτελεσματικό επίπεδο Q 0 Q= Αποτελεσματικό επίπεδο Q
Μονοπωλιακός Ανταγωνισμός vs. Τέλειος Ανταγωνισμός Περιθώρια κέρδους έναντι MC Πλήρης Ανταγωνισμός: P=MC. Μονοπωλιακός Ανταγωνισμός: P>MC. Επειδή P>MC, μια επιπρόσθετη μονάδα που θα πουληθεί σε δεδομένη P σημαίνει μεγαλύτερα κέρδη για την Μονοπωλιακά Ανταγωνιστική Επιχείρηση.
Μονοπωλιακός Ανταγωνισμός vs. Τέλειος Ανταγωνισμός (a) Μονοπωλιακός Ανταγωνισμός (b) Τέλειος Ανταγωνισμός P P MC ATC MC ATC Περιθ. κέρδους MC P P = MC P = MR (ΚΖ) MR D 0 Q Q 0 Q Q
Μονοπωλιακός Ανταγωνισμός vs. Τέλειος Ανταγωνισμός (a) Μονοπωλιακός Ανταγωνισμός (b) Πλήρης Ανταγωνισμός P P MC ATC MC ATC Περιθ. κέρδους MC P P = MC P = MR (ΚΖ) MR Demand 0 Q Αποτελεσμ. Q 0 Q = αποτελεσμ. επίπεδο Q Πλεονάζουσα δυναμικότητα
Μονοπωλιακός Ανταγωνισμός και Κοινωνική Αποτελεσματικότητα Ο Μονοπωλιακός Ανταγωνισμός δεν έχει όλες τις επιθυμητές ιδιότητες του Τέλειου Ανταγωνισμού.
Μονοπωλιακός Ανταγωνισμός και Κοινωνική Αποτελεσματικότητα Υπάρχει Καθαρή Απώλεια (deadweight loss) του Μονοπωλίου αναφορικά με τον καθορισμό των Τιμών η οποία οφείλεται στο περιθώριο κέρδους όπου P>MC. Παρόλα αυτά η Διοικητική επιβάρυνση της θεσμοθέτησης στην τιμολόγηση όλων των επιχειρήσεων που παράγουν διαφοροποιημένα προϊόντα είναι ιδιαίτερα σημαντική.
Μονοπωλιακός Ανταγωνισμός και Κοινωνική Αποτελεσματικότητα Ένας από τους λόγους για τους οποίους ο Μονοπωλιακός Ανταγωνισμός είναι κοινωνικά αναποτελεσματικός σχετίζεται με το γεγονός ότι ο αριθμός των επιχειρήσεων στην αγορά δεν είναι ο «ιδανικός». Αυτό προσδιορίζεται από το ότι άλλες φορές υπάρχει έντονη εισροή νέων επιχειρήσεων και άλλες φορές περιορισμένη..
Μονοπωλιακός Ανταγωνισμός και Κοινωνική Αποτελεσματικότητα Εξωτερικότητες Εισόδου: Εξωτερικότητες που σχετίζονται με το προϊόν. Εξωτερικότητες που σχετίζονται με την λειτουργία της επιχείρησης.
Μονοπωλιακός Ανταγωνισμός και Κοινωνική Αποτελεσματικότητα Εξωτερικότητες που σχετίζονται με το προϊόν: Επειδή η εισαγωγή ενός νέου προϊόντος δημιουργεί πλεόνασμα καταναλωτή, η εισαγωγή μια νέας επιχείρησης μεταφέρει μια θετική εξωτερικότητα (positive externality) προς την πλευρά των καταναλωτών. Εξωτερικότητες που σχετίζονται με την λειτουργία της επιχείρησης: Επειδή χάνουν πελατεία οι υπόλοιπες επιχειρήσεις καθώς επίσης και Κέρδη από την είσοδο μιας νέας επιχείρησης στον κλάδο, η είσοδος της νέας επιχείρησης δημιουργεί μια αρνητική εξωτερικότητα (negative externality) για τις υπάρχουσες επιχειρήσεις.
Σύγκριση ΠΛΗΡΗΣ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΣ, ΜΟΝΟΠΩΛΙΑΚΟΣ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΣ, ΜΟΝΟΠΩΛΙΟ ΚΑΙ ΟΛΙΓΟΠΩΛΙΟ Μορφή Αγοράς Πλήρης Ανταγωνισμός Μονοπωλιακός Ανταγωνισμός Αριθμός Παραγωγών Τύπος προϊόντος Τιμή Βραχ. Κέρδη Μακροχ. έρδη Μεγάλος Ομοιογενές =MC +, -, 0 0 Μεγάλος Διαφοροποιημένο >MC +, -, 0 0 Μονοπώλιο Μια --- >MC +, -, 0 +, 0 Ολιγοπώλιο Μερικές Ομοιογενές ή Διαφοροποιημένο >MC +, -, 0 +, 0
Διαφήμιση Όταν οι επιχειρήσεις διαθέτουν στην αγορά διαφοροποιημένα προϊόντα και χρεώνουν τιμές πάνω από το οριακό προϊόν, κάθε επιχείρηση έχει κίνητρο να διαφημίσει το προϊόν της με σκοπό να προσελκύσει περισσότερους καταναλωτές για το συγκεκριμένο προϊόν.
Διαφήμιση Έχει παρατηρηθεί ότι οι επιχειρήσεις που πωλούν διαφοροποιημένα προϊόντα δαπανούν περίπου το 10%-20% των Συνολικών τους Εσόδων στη Διαφήμιση. Σε ετήσια βάση έχει παρατηρηθεί ότι περίπου το 2% των Συνολικών Εσόδων δαπανάται σε Διαφήμιση.
Διαφήμιση Η κριτική που έχει αναπτυχθεί γύρω από τη Διαφήμιση συνίσταται στο ότι οι επιχειρήσεις προχωρούν σε διαφήμιση με σκοπό να κατευθύνουν τις προτιμήσεις των ανθρώπων/καταναλωτών. Επίσης η κριτική έναντι της Διαφήμισης υποστηρίζει επίσης ότι παρακωλύεται ο Ανταγωνισμός αφού η Διαφήμιση προβάλει ότι τα προϊόντα διαφέρουν σημαντικά μεταξύ τους κάτι το οποία στην πραγματικότητα δεν ισχύει αναγκαστικά.
Διαφήμιση Οι υποστηρικτές της Διαφήμισης συμφωνούν: Ότι η Διαφήμιση παρέχει πληροφόρηση στους καταναλωτές. Ότι η Διαφήμιση αυξάνει τον ανταγωνισμό προσφέροντας μεγαλύτερη ποικιλία προϊόντων και τιμών. Ότι η διάθεση των επιχειρήσεων για διαφημιστικές δαπάνες αποτελεί «σήμα» προς τους καταναλωτές για την ποιότητα του προσφερόμενου προϊόντος.
Διαφήμιση-Εμπορικό Σήμα (Brand Name) Όσοι ασκούν κριτική στη Διαφήμιση υποστηρίζουν ότι το εμπορικό σήμα ωθεί τους καταναλωτές να αντιλαμβάνονται διαφορές στο προϊόν οι οποίες στην ουσία δεν υπάρχουν. Οι οικονομολόγοι υποστηρίζουν ότι το Εμπορικό Σήμα μπορεί να είναι ένας χρήσιμος τρόπος για τη διαβεβαίωση των καταναλωτών ως προς την υψηλή ποιότητα του προϊόντος που αγοράζουν: Προσφέροντας πληροφόρηση για την ποιότητα. Δίνοντας στις επιχειρήσεις το κίνητρο για την συνέχιση της παραγωγής σε υψηλή ποιότητα.